Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 czerwca 2020 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Lidia Łataś

Protokolant: st. sekr. sądowy Joanna Jastrzębska-Ciura

po rozpoznaniu na rozprawie 9 czerwca 2020 roku w C.

sprawy A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania A. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z 10 grudnia 2019 roku Nr (...)

oddala odwołanie

Sygnatura akt IV U 127/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 10 grudnia 2019 roku, Nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił ubezpieczonemu A. P. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy powołał się na przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i wskazał, że ubezpieczony nie udowodnił 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Na podstawie dowodów dołączonych do wniosku – uzyskanych w wyniku przeprowadzonego postępowania Zakład przyjął za udowodnione (na 1 stycznia 1999 roku) okresy składkowe
i nieskładkowe w łącznym wymiarze 22 lat, 8 miesięcy i 7 dni, w tym staż pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w łącznym wymiarze 19 lat, 9 miesięcy i 3 dni.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył A. P. – reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu ZUS ubezpieczony zarzucił:

1)  naruszenie art. 117 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego błędną wykładnię i błędne zastosowanie;

2)  naruszenie art. 83 ust. 1 w związku z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i art. 107 ust. 3 k.p.a. przez braki w uzasadnieniu faktycznym
i prawnym uniemożliwiające jej właściwą i skuteczną kontrolę.

Wskazując na powyższe zarzuty odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji
i przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury oraz o zasądzenie na rzecz ubezpieczonego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

A. P. urodził się (...). organ rentowy uznał ubezpieczonemu – na 1 stycznia 1999 roku – okres składkowy i nieskładkowy
w łącznym wymiarze 22 lat, 8 miesięcy i 7 dni, w tym staż pracy w szczególnych warunkach w łącznym wymiarze 19 lat, 9 miesięcy i 3 dni.

W okresie od 1 września 1975 roku do 24 czerwca 1977 roku ubezpieczony pracował w (...) Przedsiębiorstwie (...) w C. jako uczeń praktycznej nauki zawodu (murarz). Po nauce zawodu ubezpieczony kontynuował zatrudnienie w tym zakładzie do 15 października 1977 roku. W dalszej kolejności ubezpieczony podjął zatrudnienie w Nadleśnictwie Z. od 16 marca 1978 roku do 16 października 1978 roku. W okresie od 14 listopada 1978 roku do 30 września 2000 roku ubezpieczony pracował w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w M., przy czym od
9 stycznia 1980 roku do 24 marca 1982 roku odbywał zasadniczą służbę wojskową (do dotychczasowego zakładu pracy powrócił po wojsku 24 maja 1982 roku).

W dniu 31 lipca 2018 roku ubezpieczony złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. wniosek w sprawie kapitału początkowego, po rozpoznaniu którego decyzją z 14 września 2019 roku, Nr (...)-2018, organ rentowy ustalił wartość kapitału początkowego odwołującego. Do jego obliczenia przyjęto okresy składkowe w łącznym wymiarze 22 lat, 5 miesięcy i 20 dni oraz okresy nieskładkowe w łącznym wymiarze 2 miesięcy i 17 dni;

W dniu 2 grudnia 2019 roku odwołujący złożył do organu rentowego wniosek
o emeryturę – na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej.

(dowód: akta organu rentowego; wyjaśnienia ubezpieczonego – elektroniczny protokół rozprawy z 9 czerwca 2020 roku)

Decyzją z 10 grudnia 2019 roku organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury. Od tej decyzji A. P. złożył odwołanie będące przedmiotem rozpoznania Sądu w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2020 roku, poz. 53, ze zm., dalej: ustawa emerytalna), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej).

Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych weszła w życie 1 stycznia 1999 roku (art. 196 ustawy emerytalnej).

Zgodnie z art. 27 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1)  osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2)  mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 (art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej). Wiek emerytalny,
o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej). Co należy rozumieć pod pojęciem „przepisów dotychczasowych” rozstrzygnięte zostało w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 13 lutego 2002 roku, sygnatura akt III ZP 30/01 (OSNP 2002/10/243), w której wskazano, iż zawarte w przepisie art. 32 ust. 4 ustawy odesłanie do przepisów dotychczasowych, sankcjonujących obowiązywanie rozporządzenia, można odnosić tylko do tych przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43, ze zm., dalej: rozporządzenie), które regulują materię określoną w przepisie ustawy, a więc wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk, oraz warunki, na jakich osobom wykonującym te prace przysługuje prawo do emerytury. Zachowały zatem moc przepisy § 4–8a określające wiek emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracowników wykonujących prace wyszczególnione w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, przepisy § 9–15 określające wiek emerytalny i warunki przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych w szczególnym charakterze,
a ponadto przepis § 3 określający ogólny wymagany okres zatrudnienia oraz przepis § 2 ust. 1 stanowiący, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 1 ww. rozporządzenia, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  (skreślony)

3)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

W niniejszej sprawie spór pomiędzy stronami sprowadzał się w istocie do jednej kwestii, a mianowicie ustalenia, czy A. P. na 1 stycznia 1999 roku legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym w łącznym wymiarze co najmniej 25 lat. Bezsporne było bowiem, że ubezpieczony posiada określony ustawą wiek emerytalny (ubezpieczony ukończył 60. rok życia 5 listopada 2019 roku) oraz staż zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w łącznym wymiarze ponad 15 lat oraz nie przystąpił do OFE.

Odwołujący urodził się (...), a swoje pierwsze zatrudnienie podjął w (...) Przedsiębiorstwie (...) w C.
1 września 1975 roku jako uczeń praktycznej nauki zawodu (mając niespełna 16 lat, przy czym należy mieć na uwadze, że odwołujący powtarzał jedną klasę szkoły podstawowej). Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia należy wskazać, że gdyby nawet od tej daty aż do dnia 31 grudnia 1998 roku ubezpieczony posiadał ciągłość zatrudnienia (brak jakichkolwiek przerw w zatrudnieniu), to legitymowałby się on co najwyżej 23 latami i 4 miesiącami ogólnego stażu ubezpieczeniowego. Z dokumentacji znajdującej się w aktach rentowych odwołującego wynika, że do ogólnego stażu ubezpieczeniowego (od 1 września 1975 roku do 31 grudnia 1998 roku) organ rentowy w całości uwzględnił odwołującemu okresy składkowe i nieskładkowe przypadające:

1)  od 1 września 1975 roku do 15 października 1977 roku (praktyczna nauka zawodu, zatrudnienie w Kombinacie (...) w C.),

2)  od 16 marca do 16 października 1978 roku (zatrudnienie w Nadleśnictwie Z.),

3)  od 14 listopada 1978 roku do 8 stycznia 1980 roku (zatrudnienie
w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. – przed okresem zasadniczej służby wojskowej),

4)  od 9 stycznia 1980 roku do 24 marca 1982 roku (zasadnicza służba wojskowa),

5)  od 24 maja 1982 roku do 31 grudnia 1998 roku (zatrudnienie
w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. – po okresie zasadniczej służby wojskowej).

Powyższe w konsekwencji oznacza, że ubezpieczony mógłby kwestionować wyłącznie odmowę zaliczenia przez organ rentowy pracy wykonywanej
w gospodarstwie rolnym przypadającą w okresach nie pozostawania w zatrudnieniu, to jest od 16 października 1977 roku do 15 marca 1978 roku oraz od 17 października do 13 listopada 1978 roku, a także (ewentualnie) okres od 25 marca 1982 roku do 23 maja 1982 roku, to jest okres pomiędzy zakończeniem przezeń zasadniczej służby wojskowej a dniem powrotu do dotychczasowego zakładu pracy. Należy jednak
w tym miejscu wskazać, iż nawet gdyby ubezpieczony – za pomocą dowodu
z przesłuchania świadków – skutecznie wykazał, że w ww. okresach pracował w gospodarstwie rolnym, a okresy te podlegałyby doliczeniu do ogólnego stażu ubezpieczeniowego, to i tak pozostałoby to bez wpływu na jego prawo do żądanego świadczenia emerytalnego, bowiem ubezpieczony nadal nie legitymowałby się okresem składkowym i nieskładkowym w łącznym wymiarze co najmniej 25 lat. Zważając na powyższe ustalenia Sąd Okręgowy odstąpił od prowadzenia dalszego postępowania dowodowego w przedmiocie legitymowania się przez ubezpieczonego ogólnym stażem zatrudnienia w wymiarze co najmniej 25 lat, pomijając na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. dowód z przesłuchania świadków zawnioskowanych przez odwołującego – jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy i zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania.

Nabycie przez ubezpieczonego prawa do emerytury w obniżonym wieku (60 lat) na zasadach określonych w art. 184 ustawy wymaga kumulatywnego, to jest łącznego spełnienia wszystkich przesłanek wymienionych w przedmiotowej regulacji. Prowadzi to do wniosku, że ubezpieczony uzyska prawo do emerytury z momentem ukończenia 60. roku życia tylko wtedy, gdy zostanie udowodnione, że 1 stycznia 1999 roku legitymował się nie tylko 15-letnim stażem zatrudnienia w warunkach szczególnych, ale również 25-letnim (ogólnym) stażem ubezpieczeniowym (wyrok Sądu Najwyższego z 12 lipca 2017 roku, sygnatura akt II UK 293/16, LEX nr 2338034). Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 15 grudnia 2000 roku, sygnatura akt II UKN 147/00 (Legalis nr 54308), istota decyzji organu rentowego polega na rozstrzygnięciu o prawie do konkretnego świadczenia (lub o jego wysokości) jako całości, a nie o poszczególnych elementach składających się na to prawo. Sąd stwierdzający spełnienie przez ubezpieczonego jednego lub więcej warunków powstania prawa do świadczenia, nie może ustalić tego w sentencji wyroku, przy jednoczesnym oddaleniu odwołania ubezpieczonego od niekorzystnej dla niego decyzji organu rentowego. Brak spełnienia przez ubezpieczonego wymogu posiadania 25-letniego ogólnego okresu zatrudnienia czyni bezprzedmiotowym dokonanie rozważań w zakresie spełnienia przez niego pozostałych warunków otrzymania prawa. Sąd rozpoznający sprawę z zakresu ubezpieczeń społecznych
w ramach odwołania od konkretnej decyzji organu rentowego „przyznaje” konkretne świadczenie lub określa jego wysokość. Nie jest zatem dopuszczalne w sprawie
z zakresu ubezpieczeń społecznych wydanie wyroku ustalającego spełnienie przez ubezpieczonego niektórych warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia lub wyroku przyznającego to świadczenie pod warunkiem spełnienia pozostałych warunków w przyszłości.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i przepisów prawa szczegółowo powołanych w treści niniejszego uzasadnienia orzeczono jak
w sentencji wyroku.