Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 997/20 upr.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2021 roku

Sąd Rejonowy w Bartoszycach I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Tomasz Idzikowski

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 marca 2021 roku w Bartoszycach,

na podstawie art. 15 zzs 1 pkt 2 ustawy dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (D.U. z 2020 r. poz. 374)

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W.,

przeciwko Szpitalowi (...),

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego Szpitala (...) na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. kwotę 1.031,35 (jeden tysiąc trzydzieści jeden 35/100) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot:

- 687,35 złotych od dnia 13 marca 2019 roku do dnia zapłaty;

- 344,00 złotych od dnia 22 maja 2019 roku do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 404,00 (czterysta cztery) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 270,00 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 997/20 upr.

UZASADNIENIE

Powód (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. o zasądzenie od pozwanego Szpitala (...) kwoty 1.031,35 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 687,35 złotych od dnia 13 marca 2019 roku i kwoty 344,00 złotych o dnia 22 maja 2019 roku – każdorazowo do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej w wysokości 34,00 złotych wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż strony współpracowały ze sobą w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez powoda i działalności leczniczej prowadzonej przez pozwanego. Współpraca obejmowała sprzedaż i dostawę produktów leczniczych na podstawie składanych przez niego zamówień, co pozwany potwierdzał przez złożenie podpisu i pieczęci na fakturach VAT doręczanych mu wraz z towarem. Powód należycie wykonywał ciążące na nim z tytułu poszczególnych zamówień zobowiązania, dostarczając towar pozwanemu, czego pozwany nie zakwestionował. W treści faktur wskazany był również termin uiszczenia należności głównych za dostarczany towar. Pozwany nie dokonał terminowej zapłaty faktur przedłożonych do pozwu. W konsekwencji opóźnienie powód zrealizował swoje uprawnieni wynikające z ustawy z dnia 08 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U. 2020 poz. 935; dawniej „ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych” i wystawił pozwanemu noty obciążeniowe obejmujące: odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, o których mowa w art. 8 ust. 1 w/w ustawy, oraz rekompensaty za koszty odzyskiwania należności z poszczególnych transakcji handlowych pomiędzy powodem a pozwanym, o których mowa w art. 10 ust. 1 w/w ustawy w wysokości 40 EURO w łącznej wysokości:

a)  Nota nr (...) – 1.721,20 złotych w tym 687, 35 złotych rekompensat z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych wyłącznie pomiędzy powodem a pozwanym

b)  Nota nr (...) – 1.547,21 złotych w tym 344,00 rekompensat z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych wyłącznie pomiędzy powodem a pozwanym.

Powód dla ścisłości wskazał, że pozostałe faktury ujęte w treści w/w not obciążeniowych zostały wystawione pozwanemu przez powoda i jego konsorcjanta, (...) S.A. Wynikały bowiem ze współpracy pozwanego i powoda i jego konsorcjantem na podstawie umów przetargowych. Faktury Vat wymienione w tabelach wynikają z zamówień „z wolnej ręki”, złożonych przez pozwanego wyłącznie powodowi (bez udziału konsorcjanta). Powód podkreślił, że niniejszym postępowaniem objęte zostały wyłącznie rekompensaty za koszty odzyskiwania należności z poszczególnych transakcji handlowych, które miały miejsce wyłącznie pomiędzy powodem a pozwanym w łącznej wysokości 1.031,35 złotych. Pozostałe ujęte w w/w notach obciążeniowych, objęte są odrębnym postępowaniem pomiędzy pozwanym a powodem i jego konsorcjantem – (...) S.A. Powód ponadto wskazał, że dochodzi od pozwanego rekompensat z transakcji handlowych wyłącznie pomiędzy powodem a pozwanym w łącznej wysokości 1.031,35 złotych. Natomiast należności główne z tych transakcji handlowych, zapłacone przez pozwanego z opóźnieniem wynosiły łącznie 6.175,70 złotych. W konsekwencji powód wskazał, że stosunek rekompensat dochodzonych od pozwanego do sum należności głównych, które opłacił z opóźnieniem, wyniósł jedynie 16,7 %. Natomiast średnia opóźnienia w płatności tych należności głównych wyniosło 31 dni, a sięgało nawet 54 dni.

W pozostałej części uzasadnienia oraz w piśmie procesowym z dnia 12 lutego 2021 roku stanowiącym replikę na odpowiedź na pozew z dnia 18 stycznia 2021 roku powód wskazał uzasadnienie prawne zastosowania kwoty 40 Euro jako stała rekompensata dochodzona od każdej (za wyjątkiem dokonanej tego samego dnia) należności wynikającej z transakcji handlowej, niezależnie od: jej wysokości jako ustawowe zryczałtowane odszkodowanie; czasu opóźnienia (tj. już od dnia następnego od dnia następnego od opóźnienia); od faktycznie poniesionych kosztów z tytułu opóźnienie oraz od kosztów postępowania sądowego. Ponadto jako podstawę dochodzenia odsetek ustawowych za opóźnienie wskazał art. 481 § 1 k.c. jako pierwszy dzień po dniu wyznaczonym jako termin płatności poszczególnych not obciążeniowym, mimo, że mógłby ich dochodzić już od pierwszego dnia po terminie płatności poszczególnych faktur. Powód na poparcie swoich twierdzeń przytoczył liczne orzecznictwo sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego.

Pozwany Szpital (...) w odpowiedzi na pozew z dnia 18 stycznia 2021 roku wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew podniósł zarzut sprzeczności roszczenia powoda o zapłatę rekompensat w kwocie 1.031,35 złotych ze społeczno-gospodarczym przeznaczaniem prawa oraz zasadami współżycia społecznego. Kwota odsetek wygenerowanych z uwagi na opóźnienie w płatności wskazanych faktur wynosiła w sumie 36,73 złotych, a powód z tego tytułu żąda zapłaty aż 1.031,35 złotych tytułem rekompensaty. Ten fakt uwidacznia skalę dysproporcji między należnościami odsetkową w porównaniu do łącznej kwoty ryczałtu. Na gruncie przedmiotowej sprawy opóźnienie w płatności zostało zlikwidowane. Ponadto powód za przedsięwziętą windykację otrzymał zapłatę w formie należności odsetkowej oraz części rekompensaty za koszty odzyskiwania należności głównych. W ocenie pozwanego instytucja rekompensat ma nie tylko likwidować opóźnienia w transakcjach handlowych, ale i odpowiadać kosztom, jakie uprawniony poniósł z tytułu odzyskiwania należności. W niniejszej sprawie powód nie wykazał, aby poniósł koszty odzyskiwania należności. W ocenie pozwanego opóźnienie pozwanego nie tylko nie spowodowało szkody w majątku powodowej spółki, ale również nie mogło negatywnie wpłynąć na jej funkcjonowanie. Ponadto społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa do rekompensaty w kwocie 40 Euro ma umożliwić wierzycielowi odzyskanie kosztów dochodzenia należności, a nie dawać mu przyzwolenie do osiągania dodatkowych kosztów drugiej strony. Pozwany podobnie jak powód przytoczył liczne orzecznictwo sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego.

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

(...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. oraz Szpital (...) współpracowały ze sobą w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez powoda i działalności leczniczej prowadzonej przez pozwanego. Współpraca obejmowała sprzedaż i dostawę produktów leczniczych na podstawie składanych przez niego zamówień, co pozwany potwierdzał przez złożenie podpisu i pieczęci na fakturach VAT doręczanych mu wraz z towarem. Powód należycie wykonywał ciążące na nim z tytułu poszczególnych zamówień zobowiązania, dostarczając towar pozwanemu.

(bezsporne).

W dniu 01 października 2018 roku powód wystawił pozwanemu fakturę nr (...) na kwotę 2.764,80 złotych z terminem płatności na dzień 31 października 2018 roku. W/w faktura została opłacona przez pozwanego w dniu 14 listopada 2018 roku. Powód z tytułu opłaconej przez pozwanego po terminie w/w faktury notą obciążeniową nr (...) z dnia 26 lutego 2019 roku obciążył powoda kwotą 170,86 złotych, stanowiącą równowartość 40 Euro, tytułem rekompensaty z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych oraz kwotą 9,88 złotych tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych.

(dowód: faktura k. 14, bankowe potwierdzenie zapłaty k. 23, nota obciążeniowa nr (...) k. 29).

W dniu 26 października 2018 roku powód wystawił pozwanemu fakturę nr (...) na kwotę 283,93 złotych z terminem płatności na dzień 26 listopada 2018 roku. W/w faktura została opłacona przez pozwanego w dniu 31 grudnia 2018 roku. Powód z tytułu opłaconej przez pozwanego po terminie w/w faktury notą obciążeniową nr (...) z dnia 26 lutego 2019 roku obciążył powoda kwotą 173,25 złotych, stanowiącą równowartość 40 Euro, tytułem rekompensaty z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych oraz kwotą 2,59 złotych tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych.

(dowód: faktura k. 15, bankowe potwierdzenie zapłaty k. 25, nota obciążeniowa nr (...) k. 29).

W dniu 19 listopada 2018 roku powód wystawił pozwanemu fakturę nr (...) na kwotę 168,26 złotych z terminem płatności na dzień 19 grudnia 2018 roku. W/w faktura została opłacona przez pozwanego w dniu 31 grudnia 2018 roku. Powód z tytułu opłaconej przez pozwanego po terminie w/w faktury notą obciążeniową nr (...) z dnia 26 lutego 2019 roku obciążył powoda kwotą 171,62 złotych, stanowiącą równowartość 40 Euro, tytułem rekompensaty z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych, oraz kwotą 0,53 złotych tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych.

(dowód: faktura k. 16, bankowe potwierdzenie zapłaty k. 25, nota obciążeniowa nr (...) k. 29).

W dniu 21 listopada 2018 roku powód wystawił pozwanemu fakturę nr (...) na kwotę 640,01 złotych oraz fakturę (...) na kwotę 708,21 złotych z terminem płatności na dzień 21 grudnia 2018 roku. W/w faktury zostały opłacone przez pozwanego w dniu 31 grudnia 2018 roku. Powód z tytułu opłaconej przez pozwanego po terminie faktury (...) notą obciążeniową nr (...) z dnia 26 lutego 2019 roku obciążył powoda kwotą 171,62 złotych, stanowiącą równowartość 40 Euro, tytułem rekompensaty z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych, oraz odpowiednio kwotami 1,67 złotych i 1,84 złotych tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych.

(dowód: faktura k. 17 - 18, bankowe potwierdzenie zapłaty k. 25, nota obciążeniowa nr (...) k. 29).

W dniu 03 grudnia 2018 roku powód wystawił pozwanemu fakturę nr (...) na kwotę 133,52 złotych z terminem płatności na dzień 02 stycznia 2019 roku. W/w faktura została opłacona przez pozwanego w dniu 25 lutego 2019 roku. Powód z tytułu opłaconej przez pozwanego po terminie w/w faktury notą obciążeniową nr (...) z dnia 07 maja 2019 roku nie obciążył powoda rekompensatą stanowiącą równowartość 40 Euro, tytułem rekompensaty z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych, jednak obciążył kwotą 1,88 złotych tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych.

(dowód: faktura k. 19, bankowe potwierdzenie zapłaty k. 27, nota obciążeniowa nr (...) k. 30).

W dniu 05 grudnia 2018 roku powód wystawił pozwanemu fakturę nr (...) na kwotę 423,32 złotych z terminem płatności na dzień 04 stycznia 2019 roku. W/w faktura została opłacona przez pozwanego w dniu 25 lutego 2019 roku. Powód z tytułu opłaconej przez pozwanego po terminie w/w faktury notą obciążeniową nr (...) z dnia 07 maja 2019 roku obciążył powoda kwotą 172,00 złotych stanowiącą równowartość 40 Euro, tytułem rekompensaty z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych, oraz kwotą 5,73 złotych tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych.

(dowód: faktura k. 20, bankowe potwierdzenie zapłaty k. 27, nota obciążeniowa nr (...) k. 30).

W dniu 11 grudnia 2018 roku powód wystawił pozwanemu fakturę nr (...) na kwotę 1.036,80 złotych oraz fakturę (...) na kwotę 16,85 złotych z terminem płatności na dzień 10 stycznia 2019 roku. W/w faktury zostały opłacone przez pozwanego w dniu 25 lutego 2019 roku. Powód z tytułu opłaconej przez pozwanego po terminie (...) notą obciążeniową nr (...) z dnia 07 maja 2019 roku obciążył powoda kwotą 172,00 złotych stanowiącą równowartość 40 Euro, tytułem rekompensaty z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych, oraz odpowiednio kwotami 12,41 złotych i 0,20 złotych tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych.

(dowód: faktura k. 21-22, bankowe potwierdzenie zapłaty k. 27, nota obciążeniowa nr (...) k. 30).

W dniu 26 lutego 2019 roku powód wystawił pozwanemu zbiorczą notę obciążeniową nr: (...) obejmującą kwotę 94,90 złotych z tytułu odsetek za opóźnienie w zapłacie oraz kwotę 1.721,20 złotych tytułem rekompensat z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych, w tym kwotę 687,35 złotych tytułem rekompensat wynikających łącznie z faktur (...) z terminem zapłaty na dzień 12 marca 2019 roku.

(dowód: nota obciążeniowa nr (...) k. 29).

W dniu 07 maja 2019 roku powód wystawił pozwanemu zbiorczą notę obciążeniową nr: (...) obejmującą kwotę 117,30 złotych z tytułu odsetek za opóźnienie w zapłacie oraz kwotę 1.547,21 złotych tytułem rekompensat z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych, w tym kwotę 340,00 złotych tytułem rekompensat wynikających łącznie z faktur (...) z terminem zapłaty na dzień 21 maja 2019 roku.

(dowód: nota obciążeniowa nr (...) k. 30).

W dniu 27 maja 2019 roku powód wystawił pozwanemu notę obciążeniową korygującą nr (...), na podstawie której skorygował kwotę naliczonych odsetek z tytułu nieterminowych płatności ujętych w nocie obciążeniowej nr (...) tj. zmniejszył kwotę odsetek ustawowych za opóźnienie o 6,81 złotych – w wyniku tego kwota żądanych odsetek wyniosła 110,49 złotych.

(dowód: nota obciążeniowa korygująca nr (...) k. 31, pismo z dnia 27 maja 2019 roku k. 32).

W dniu 14 października 2019 roku pozwany dokonał zapłaty 205,39 złotych w tym kwotę 94,90 złotych tytułem zapłaty za odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, ujęte w nocie obciążeniowej nr (...) oraz kwota 110,49 złotych, tytułem zapłaty za odsetki ustawowe w transakcjach handlowych za opóźnienie ujęte w nocie obciążeniowej nr (...).

( bezsporne oraz dowód: wydruk z rachunku bankowego powoda z dnia 14 października 2019 roku k. 33).

W dniu 09 kwietnia 2020 roku pozwany w zakresie rekompensat dokonał wpłaty 170,86 złotych z noty obciążeniowej nr (...) oraz kwotę 172,00 złotych z noty obciążeniowej nr (...) jako rekompensaty dokonał wpłaty 170,86 złotych z noty obciążeniowej nr (...) oraz kwotę 172,00 złotych z noty obciążeniowej nr (...).

(bezsporne oraz dowód: wydruk z rachunku bankowego powoda z dnia 09 kwietnia 2019 roku k. 35).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W niniejszej sprawie bezspornym był fakt, iż strony współpracowały ze sobą w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez powoda i działalności leczniczej prowadzonej przez pozwanego. Współpraca obejmowała sprzedaż i dostawę produktów leczniczych na podstawie składanych przez niego zamówień, co pozwany potwierdzał przez złożenie podpisu i pieczęci na fakturach VAT doręczanych mu wraz z towarem. Bezspornym w sprawie był fakt, iż pozwany uchybił terminowi zapłaty kwot wynikających z faktur nr (...) oraz z faktur nr (...). Bezspornym w sprawie był również fakt, iż pozwany uiścił 205,39 złotych, tytułem zapłaty za odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, ujęte w nocie obciążeniowej nr (...) oraz ujęte w nocie obciążeniowej nr (...), a także dokonał wpłaty 170,86 złotych z noty obciążeniowej nr (...) oraz kwotę 172,00 złotych z noty obciążeniowej nr (...) jako rekompensaty z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych.

Spornym w niniejszej sprawie był fakt, czy powodowi przysługiwało uprawnienie do naliczenia rekompensaty w wysokości po 40 Euro z uwagi na uchybienie przez pozwanego terminowi zapłaty kwot wynikających z faktur nr (...) wskazanych w nocie obciążeniowej nr (...) na łączną kwotę 687,35 złotych oraz faktur (...) wskazanych w nocie obciążeniowej nr (...) na łączną kwotę 344,00 złotych. W ocenie pozwanego roszczenie o zapłatę rekompensat z tytułu opóźnienia w transakcjach handlowych wynikających z w/w faktur jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa i zasadami współżycia społecznego.

Stan faktyczny w rozpoznawanej sprawie Sąd ustalił na podstawie powołanych powyżej dokumentów. Treść tych dowodów jest zgodna ze sobą i tworzy spójny obraz stanu faktycznego w sprawie, a autentyczność i wiarygodność żadnego z dokumentów nie była przez strony kwestionowana.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 08 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych Dz. U. z 2013 roku poz. 403 z póź. zm)
do transakcji handlowych zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Co do zasady w/w ustawa znajduje zastosowanie jedynie do transakcji handlowych zawartych począwszy od 28.4.2013 r., podczas gdy do pozostałych transakcji stosuje się ustawę z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. poz. 1323, z 2004 r. poz. 177, 959 i 1808 oraz z 2009 r. poz. 1241). Decydujący jest przy tym moment złożenia sobie przez strony zgodnych oświadczeń woli, ustalony zgodnie z normami prawa cywilnego. Nie dotyczy to jednak transakcji handlowych zawieranych w wyniku przeprowadzania postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, gdzie cezurą decydującą o właściwych przepisach jest data wszczęcia takiego postępowania. Zasada stosowania ustawy nowej wyłącznie do transakcji handlowych zawartych po wejściu w życie nowej regulacji dotyczy także późniejszych nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych z 2015 i 2019 r., które weszły w życie odpowiednio 1.1.2016 r. oraz 1.1.2020 r. Odrębności dotyczą jednak dochodzenia należności odsetkowych oraz rekompensat. Odsetki i rekompensata, o której mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, które stały się wymagalne po 1.1.2020 r., powinny zostać ustalone w wysokości wynikającej z ustawy nowej. Do odsetek, które stały się wymagalne po 1.1.2020 r. znajdzie przy tym zastosowanie art. 4 pkt 3 lit. a lub art. 4 pkt 3 lit. b ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych w zależności od statusu dłużnika, także wówczas, gdy umowa została zawarta przed 1.1.2020 r. (art. 20 ust. 3 i 4 ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych z dnia 19 lipca 2019 roku Dz. U. z 2019 roku poz. 1649).

Na gruncie niniejszej sprawy należy stwierdzić, że termin zapłaty wskazany w fakturach (...) oraz fakturach (...) określony został przed 01 stycznia 2020 roku. Zatem do rekompensat, które stały się wymagalne przed 01 stycznia 2020 roku powinno stosować się przepisy ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych w brzmieniu nadanym przed 01 stycznia 2020 roku (porządkując: nowelizacja z 19 lipca 2019 r. zmieniła również tytuł ustawy z dnia 8 marca 2013 r. Przed nowelą brzmiał on: „o terminach zapłaty w transakcjach handlowych”, a od 2020 r. posługujemy się już tytułem: „o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych”).

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych z dnia 08 marca 2013 roku w brzmieniu przed 01 stycznia 2020 roku wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, równowartość kwoty 40 euro przeliczonej na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne, stanowiącej rekompensatę za koszty odzyskiwania należności. Zgodnie z ust. 3 w/w przepisu uprawnienie do kwoty, o której mowa w ust. 1, przysługuje od transakcji handlowej, z zastrzeżeniem art. 11 ust. 2 pkt 2. Zgodnie z art. 11 ust. 2 w/w ustawy jeżeli strony transakcji handlowej ustaliły w umowie, że świadczenie pieniężne będzie spełniane w częściach, uprawnienie do:

1) odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1,

2) kwoty, o której mowa w art. 10 ust. 1, oraz zwrotu poniesionych kosztów odzyskiwania należności, o których mowa w art. 10 ust. 2 - przysługuje w stosunku do każdej niezapłaconej części.

Z treści ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, że współpraca pomiędzy powodem a pozwanym obejmowała sprzedaż i dostawę produktów leczniczych na podstawie składanych przez niego zamówień, co pozwany potwierdzał przez złożenie podpisu i pieczęci na fakturach VAT doręczanych mu wraz z towarem. Płatności powinny być realizowane przez pozwanego w terminach określonych na fakturach zgodnie z łączącą go z powodem umową. W konsekwencji uprawnienie do rekompensaty określone w art. 10 ust. 1 w/w ustawy przysługiwało powodowi od każdej niezapłaconej części za dostarczony towar.

Przewidziany w art. 10 ust. 1 o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych środek prawny w postaci możliwości dochodzenia przez wierzyciela rekompensaty za koszty odzyskiwania należności stanowi specyficzny instrument podporządkowany szczególnym celom tak ustawy, jak i implementowanej przez nią dyrektywy 2011/7/UE w postaci przeciwdziałania nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Rekompensata ta stanowi rodzaj zryczałtowanego odszkodowania należnego wierzycielowi bez konieczności wzywania do jego zapłaty, a także bez względu na wysokość rzeczywiście poniesionej przez wierzyciela szkody. Instrument ten odbiega tym samym od typowych instrumentów prawa prywatnego łączących zakres odpowiedzialności dłużnika z doznaną przez wierzyciela szkodą, stanowiąc dodatkową – poza odsetkami przewidzianymi w art. 7 lub 8 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych – sankcję z tytułu opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego należnego z tytułu transakcji handlowej.

Przyznanie wierzycielowi prawa do rekompensaty za koszty odzyskiwania należności pełni dwie funkcje: kompensacyjną (stanowiąc uproszczoną formę zwrotu wierzycielowi kosztów dochodzenia należnego mu wynagrodzenia) oraz stymulująco-represyjną (zniechęcając dłużników do opóźnień w płatnościach poprzez ustanowienie swego rodzaju „kary” za brak płatności w terminie). Funkcja kompensacyjna przejawia się w przyznaniu wierzycielowi zwrotu kosztów odzyskiwania przez niego należności z tytułu transakcji handlowej w formie zryczałtowanego odszkodowania, rekompensując tym samym związane z tym, niekiedy trudne do dokładnego wyliczenia, koszty (dotyczy to zwłaszcza tzw. kosztów wewnętrznych). Funkcja stymulująco-represyjna jest natomiast powiązana z celem całej regulacji (tak unijnej, jak i polskiej) w postaci przeciwdziałania nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Jak wskazano w preambule dyrektywy 2001/7/UE, rekompensata za koszty odzyskiwania należności jest konieczna „aby zniechęcić do opóźnień w płatnościach” (motyw 19), zaś środek ten – w założeniu prawodawcy unijnego – stanowi element zmiany w kierunku kultury szybkich płatności (motyw 12). Tym samym, w samą istotę komentowanego przepisu wpisana jest pewna ekscesywność, przejawiająca się w możliwości uzyskania przez wierzyciela rekompensaty również w odniesieniu do opóźnienia w płatnościach wierzytelności bagatelnych. Funkcję represyjną art. 10 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, szczególnie mocno podkreślił SN w uzasadnieniu uchwały z dnia 11.12.2015 r. ( III CZP 94/15) przyjmując, że jego celem: „nie jest rekompensata wierzycielowi kosztów jakie poniósł on w związku z dochodzeniem należności odnoszących się do konkretnej transakcji, lecz skłonienie dłużnika do zapłaty w terminach określonych w ustawie oraz (…) dyrektywie 2011/7/UE . (…) Celem jego wprowadzenia, podobnie jak celem ustalenia względnie krótkich terminów zapłaty (…) było zwiększenie dolegliwości wobec dłużnika, który nie spełnia świadczenia w terminie”.

Przesłanki nabycia roszczenia o rekompensatę za koszty odzyskiwania należności zostały wskazane w sposób pośredni, poprzez odesłanie do art. 7 i 8 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Są to zatem: 1) spełnienie przez wierzyciela swojego świadczenia niepieniężnego; 2) brak zapłaty przez dłużnika w terminie określonym w umowie, z zastrzeżeniem szczególnych przepisów art. 7 oraz art. 8 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Poza tym, komentowany przepis nie wymaga spełnienia jakichkolwiek dodatkowych przesłanek, co potwierdził sam pozwany w pkt 4 odpowiedzi na pozew. W szczególności, nie jest konieczne wykazanie, że wierzyciel poniósł jakiekolwiek koszty (szkodę) na skutek dochodzenia należności, bądź też że w ogóle podjął jakiekolwiek działania ukierunkowane na otrzymanie przypadającej mu należności. Stanowisko to potwierdził również SN w uchwała z dnia 11.12.2015 r., sygn. akt III CZP 94/15,), przyjmując, że: „Rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro, przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. 2013, poz. 403), przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione”.

Rekompensata za koszty odzyskiwania należności przysługuje wierzycielowi bez konieczności wzywania dłużnika do jej zapłaty. Oznacza to, że art. 455 k.c. nie znajduje tutaj zastosowania, zaś art. 10 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych łączy wymagalność roszczenia o zapłatę rekompensaty jedynie z chwilą opóźnienia w płatności przez dłużnika (roszczenie o zapłatę odsetek oraz roszczenie o rekompensatę powstają zatem w tym samym momencie). Natychmiastowa wymagalność roszczenia o rekompensatę wynika z transpozycji art. 6 ust. 2 dyrektywy 2011/7/UE, zgodnie z którym stała kwota rekompensaty powinna być płacona „bez konieczności przypomnienia”. Stanowi to dodatkowy przejaw ochrony wierzyciela. Należy uzupełniająco stwierdzić, że gdy koszty windykacyjne przekroczą równowartość 40 euro wierzyciel zobowiązany jest zgodnie z treścią art. 455 k.c. wezwać dłużnika do zapłaty (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 maja 2016 roku sygn. akt I ACa 110/16).

Stała rekompensata przysługuje przy tym we wszystkich przypadkach nabycia przez wierzyciela uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, tj. zarówno w razie braku zapłaty w terminie określonym w umowie, jak i w terminach ustalonych zgodnie z art. 7 ust. 3 oraz art. 8 ust. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych w brzmieniu przed 01 stycznia 2020 roku. Zatem, jeżeli pozwany uiścił 205,39 złotych, tytułem zapłaty za odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, ujęte w nocie obciążeniowej nr (...) oraz ujęte w nocie obciążeniowej nr (...), to zgodnie z powyższym powodowi przysługiwało stała rekompensata we wszystkich przypadkach nabycia przez niego uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. i art. 8 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych w brzmieniu sprzed 01 stycznia 2020 roku. Stanowisko to, potwierdził SN w uchwale z dnia 11.12.2015 r. sygn. akt III CZP 94/15, przyjmując, że: „Roszczenie o rekompensatę w wysokości 40 euro powstaje po upływie terminów zapłaty ustalonych w umowie lub ustalonych zgodnie z art. 7 ust. 3 i art. 8 ust. 4 tej ustawy”.

Rekompensata, o której mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, należy się wierzycielowi z samego faktu opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego przez dłużnika, nie zaś zwłoki. Nie jest więc w tym przypadku wymagany jakikolwiek stopień zawinienia po stronie dłużnika. Wniosek ten wynika z powiązania prawa do rekompensaty z nabyciem uprawnienia do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, które należą się, chociażby wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (tak również SN w uzasadnieniu uchwały z dnia 11.12.2015 r., sygn. akt III CZP 94/15.

Wprawdzie opóźnienie w płatnościach w transakcjach handlowych zostało zlikwidowane, a łączna kwota rekompensat (1.031,35 złotych) przewyższa wysokość odsetek wygenerowanych przez opóźnienie w płatności w/w faktur (36,73 złotych) ponad 28 – krotnie, to w ocenie sądu, w niniejszej sprawie dochodzenie przez powoda roszczenia o rekompensatę za koszty odzyskiwania należności przy uwzględnieniu jego funkcji kompensacyjnej oraz stymulująco–represyjnej, nie mogło zostać uznane za sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Wbrew twierdzeniom pozwanego i przytoczonym przez niego orzeczeniom np. wyrok SO w Łodzi z 04 lipca 2017 roku sygn. akt XIII Ga 451/17 i wyrok SO sygn. akt VIII Ga 477/17, rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro, przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. 2013, poz. 403), przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione jako realizacji funkcji kompensacyjnej prawa do rekompensaty za koszty odzyskiwania należności (uchwała SN z dnia 11.12.2015 r. III CZP 94/15). Zgodzić się należy z twierdzeniem powoda, że pozwany myli uprawnienie do rekompensaty 40 Euro, o którym mowa w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. 2013, poz. 403) z rekompensatą przewyższającą 40 Euro, o której mowa w art. 10 ust. 2 w/w ustawy. Ponadto tak jak wskazał pozwany, fakt dokonania zapłaty nie eliminuje zaistnienia wcześniejszego zdarzenia tj. okoliczności, że pozwany pozostawał w opóźnieniu w regulowaniu swoich zobowiązań.

W konkretnej sytuacji, tak jak wskazuje pozwany dochodzenie roszczenia o rekompensatę za koszty odzyskiwania należności może zostać uznane za sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego ( art. 5 k.c.), co potwierdził m.in. SN w uzasadnieniach uchwały z dnia 11.12.2015 r. ( III CZP 94/15, Legalis) oraz uchwały z dnia 12.12.2019 r. ( III CZP 48/19). Jako podstawę do sięgnięcia do tej konstrukcji wskazuje się m.in. sytuacje, gdy kwota roszczenia jest znacząco niższa niż kwota rekompensaty, bądź gdy opóźnienie w płatności jest znikome, czy też – ogólnie – gdy obowiązek zapłaty ryczałtu byłby rażąco niesłuszny dla dłużnika nakazując wzięcie pod uwagę dolegliwość sankcji dla dłużnika. Środek ten, choć o charakterze wyjątkowym, w konkretnych sytuacjach może przeciwdziałać oczywiście niesłusznym rezultatom, łagodząc rygoryzm art. 10 ust. 1 o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, wynikający z braku konieczności wykazania przez wierzyciela faktu szkody, podjęcia określonych działań, czy nawet winy dłużnika w opóźnieniu. Zastosowanie art. 5 k.c. powinno mieć jednak charakter wyjątkowy, a do jego zastosowania należy podchodzić ze szczególną ostrożnością. Fakt braku podjęcia przez wierzyciela określonych działań windykacyjnych, bądź nieproporcjonalność kwoty rekompensaty w stosunku do kwoty należności głównej same w sobie nie powinny uzasadniać sięgania po konstrukcję nadużycia prawa podmiotowego, skoro elementy te – jak wyżej wykazano – są wpisane w samą istotę omawianej tu instytucji (wyrok SA w Warszawie z dnia 27.2.2018 r., V ACa 1107/17). Z perspektywy funkcji stymulująco-represyjnej rekompensaty nie sposób także twierdzić, że gdy wierzyciel nie podniósł żadnego uszczerbku zapłata kwoty rekompensaty mogłaby być postrzegana jako nie realizująca żadnego celu społeczno-gospodarczego (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 11.12.2015 r., III CZP 94/15). Wreszcie, w niektórych przypadkach niewywiązywanie się przez dłużnika z obowiązku zapłaty może zostać również uznane za naruszające zasady współżycia społecznego, a tym samym – z powołaniem się na tzw. zasadę czystych rąk – uniemożliwiać skuteczne podniesienie zarzutu nadużycia prawa podmiotowego, nawet jeśli kwota należności będzie niższa niż kwota rekompensaty, a nadto art. 5 k.c. nie może stanowić narzędzia ochrony podmiotów, które same zachowują się w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (wyrok SO w Warszawie z 22.12.2017 r., I C 780/17, wyrok SN z dnia 04 stycznia 1979 roku sygn. akt III CRN 273/78). W orzecznictwie zwrócono także uwagę (wyrok SA w Warszawie z 27.2.2018 r., V ACa 1107/17), że stała rekompensata za koszty odzyskiwania należności należy się niezależnie od statusu dłużnika, nawet gdy jest on samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej (tj. podmiotem publicznym będącym podmiotem leczniczym), zaś sąd zasądzając kwotę z art. 10 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych nie bada sytuacji materialnej wierzyciela i dłużnika. Tym samym, ocena charakteru działalności stron transakcji handlowych nie może stanowić przesłanki przy rozważaniu słuszności wskazanego roszczenia.

Z akt sprawy wynika, że opóźnienie pozwanego wynosiło przeciętnie 31 dni, a maksymalne 54 dni ponad wyznaczony termin do spełnienia świadczenia. Zatem na gruncie przedmiotowej sprawy powód nie dochodził rekompensaty za koszty odzyskiwania należności z powołaniem się na marginalne opóźnienie w spełnieniu świadczenia (np. 1 dzień), wynikłe dodatkowo z okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności (np. błąd banku w wykonaniu przelewu). W wyżej wskazanym układzie sytuacyjnym wydaje się, że możliwe byłoby podniesienie przez dłużnika zarzutu nadużycia prawa podmiotowego. Z akt sprawy nie wynika, aby pozwany w jakikolwiek sposób uzasadnił, że nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie, które nie jest marginalne mając cały czas na uwadze, że rekompensata należy się wierzycielowi z samego faktu opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego przez dłużnika, nie zaś zwłoki. Nie może mieć znaczenia argument o niewielkim czasie opóźnienia, skoro pozwany, mimo bardzo długiego terminu płatności, maksymalnego dopuszczalnego przez obowiązujące terminy prawa, nie uiszczał z zasady należności w terminie. Zaległości w płatnościach miały więc charakter stały, strukturalny i generowały określone koszty po stronie powoda, w związku z tym nabył on prawo do rekompensat z tym związanych.

Należy mieć na nadto na uwadze, uiszczenie odsetek za opóźnienie stanowi niewystarczające narzędzie w zapobieganiu nieterminowym opóźnieniom i motywowaniu dłużników do dotrzymania terminów płatności. Sądowi znany jest z urzędu fakt, iż pozwany wielokrotnie opóźnia się z zapłatą za dostarczone produkty, czego wyrazem są liczne sprawy prowadzone przeciwko niemu w podobnych tego typu sprawach. Takim działaniem pozwany w istocie swoje przerzuca na powoda i inne podmioty, z którymi ma lub miał zawarte umowy, koszty kredytowania swojej działalności. Opóźnienia w płatnościach generują koszty administracyjne, wewnętrzne oraz finansowania zadłużenia pozwanego, które powód zmuszony jest ponosić wskutek zaniechań ze strony pozwanego. Przeciwdziałając takim praktykom ustawodawca przyjął rozwiązanie ryczałtowej rekompensaty od każdej transakcji, mając na celu wyrównanie wierzycielowi nie tylko bezpośrednich kosztów windykacji, lecz całego uszczerbku związanego z pozostawieniem przez dłużnika w opóźnieniu (wyrok SO w Gliwicach z dnia 21 października 2016 roku sygn. akt X Ga 224/16). Należy nadto podkreślić, iż rekompensata za koszty odzyskiwania należności może stanowić skuteczny instrument obrony przed regularnymi nadużyciami terminów płatności przez pozwanego. Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 20 stycznia 2011 roku sygn. akt I Pk 135/10 systematyczna realizacja obowiązków przez powoda, a także fakt, że noty obciążeniowe są wystawione dopiero po regularnym opóźnianiu się pozwanego, jako reakcja na te liczne długotrwałe uchybienia terminowi nie uzasadniania zastosowanie art. 5 k.c. Ponadto należy zgodzić się z powodem, że pozwany z uwagi na nieustanne opóźnienia w zapłacie należności pozostaje w sprzeczności z zasadą uczciwości kupieckiej – jako wyrażająca nakaz respektowania prawa oraz powstrzymywania się przez przedsiębiorcę od zachowań sprzecznych z dobrymi obyczajami.

Z uwagi na powyższe, to nie stosunek wysokości odsetek wygenerowanych przez opóźnienie w płatności do wysokości dochodzonych rekompensat, a stosunek należności głównej (w niniejszej sprawie 6.175,70 złotych) do dochodzonych rekompensat - wynoszący w niniejszej sprawie 16,7%, powinien być brany pod uwagę przy ocenie nadużycia przez powoda swojego prawa podmiotowego. Naliczona rekompensata zatem nie przewyższa należności głównej i jest prawie 6-krotnie niższa. Zatem z uwagi na powyższe , dochodzenie roszczenia o rekompensatę za koszty odzyskiwania należności na gruncie przedmiotowej sprawy nie może zostać uznane za sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania sąd, na podstawie w/w przepisów orzekł jak w pkt I wyroku.

Z uwagi na fakt, iż ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych nie zawiera regulacji dotyczącej roszczenia o odsetki od rekompensaty za koszty odzyskiwania należności, to wbrew jednostkowym orzeczeniem jak wyrok SO w Łodzi z dnia 26 stycznia 2018 roku sygn. akt XIII Ga 649/17, czy też z dnia 18 czerwca 2020 roku sygn. akt XIII Ga 11/20, podstawę orzeczenia o odsetkach stanowił art. 481 § 1 i 2 k.c. Jak już wskazano powyżej rekompensata za koszty odzyskiwania należności przysługuje wierzycielowi bez konieczności wzywania dłużnika do jej zapłaty. Oznacza to, że art. 455 k.c. nie znajduje tutaj zastosowania, zaś art. 10 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych łączy wymagalność roszczenia o zapłatę rekompensaty jedynie z chwilą opóźnienia w płatności przez dłużnika. Natychmiastowa wymagalność roszczenia o rekompensatę wynika z transpozycji art. 6 ust. 2 dyrektywy 2011/7/UE, zgodnie z którym stała kwota rekompensaty powinna być płacona „bez konieczności przypomnienia”. Zasadnym wobec powyższego było zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 687,35 złotych od dnia 13 marca 2019 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 344,00 złotych od dnia 22 maja 2019 roku do dnia zapłaty.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1, 1 1 i 2 k.p.c. w myśl zasady odpowiedzialności za wynik procesu. (pkt II wyroku) . Na zasądzoną kwotę 404,00 zł składa się: kwota 100 zł – opłata od pozwu, 2x17 zł – opłata od pełnomocnictw w tym substytucyjnego, 270,00 zł – koszty zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych).