Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11 września 2020r. wydanym w sprawie sygnatura akt V GC 2214/19 z powództwa P. N. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim orzekł w następujący sposób:

1. zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda P. N. kwotę 4.333,20 zł. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 20 marca 2019r. do dnia zapłaty,

2. oddalił powództwo w pozostałej części,

3. zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda P. N. kwotę 1.015 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 798 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

4. zasądził od powoda P. N. na rzecz pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 119,00 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W dniu 22 października 2020r. apelację od powyższego wyroku wniosło pozwane (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.. Pozwana zaskarżyła wyrok Sądu Rejonowego w zakresie punktu 1-go wyroku w części, to jest co do kwoty 3.447,60 zł. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 marca 2019r. do dnia zapłaty oraz w zakresie punktu 3 i 4 wyroku w całości.

Skarżąca sformułowała następujące zarzuty względem zaskarżonego orzeczenia:

I. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie

a) art.233 par. 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu polegającą na uznaniu, że:

i. pozwany nie poinformował poszkodowanego o możliwości wynajęcia pojazdu zastępczego, podczas gdy z akt sprawy jasno wynika, że poszkodowany upoważnił powoda do zgłoszenia szkody, a powód wypełniając elektroniczny formularz zgłoszenia szkody z upoważnienia poszkodowanego potwierdził zapoznanie się z warunkami najmu pojazdu zastępczego, a jednocześnie wskazał że taki pojazd jest poszkodowanemu zbędny.

ii. uznanie, że poszkodowanemu (działającemu w jego imieniu powodowi) nie zaoferowano najmu pojazdu zastępczego, pomimo iż taka propozycja padła, jednakże powód wypełniający formularz zgłoszenia szkody oświadczył, że nie potrzebuje pojazdu zastępczego,

b) art. 233 par. 1 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny materiału dowodowego i ustalenie, na podstawie wybiórczych wydruków wypożyczalni bezgotówkowych, załączonych do pozwu przez powoda, że stawka dobowa najmu zaproponowana przez powoda jest stawką rynkową, podczas gdy ocena rynkowości stawki winna opierać się na wiedzy specjalnej posiadanej przez biegłego,

2. Naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci:

a) art. 361 par. 2 k.c., art. 805 k.c. oraz art. 824(1) 1 k.c. poprzez błędną wykładnię, a w konsekwencji zasądzenie odszkodowania przekraczającego wysokość poniesionej szkody, co w odniesieniu do całokształtu zebranego materiału dowodowego nie było uzasadnione i stanowi kwotę nieadekwatną do wysokości poniesionej szkody albowiem przyjęcie, że różnica czynszu najmu pojazdu zastępczego z jakiego korzysta poszkodowany względem stawek czynszu zaoferowanych przez likwidującego szkodę ubezpieczyciela stanowi szkodę nie pozostającą w adekwatnym związku przyczynowym z kolizją, za skutki której odpowiedzialność ponosi pozwany;

b) art. 361 par. 2 k.c., art. 805 k.c. oraz art. 824(1) 1 k.c. w zw. z art. 5 k.c. poprzez błędną wykładnię, a w konsekwencji uznanie, że zachowania powoda przyczyniające się do powiększenia szkody mieszczą się w zakresie normalnych następstw szkody i obciążają pozwanego,

c) art. 361 par. 1 k.c. w zw. z art. 826 par. 1 k.c. w zw. z art. 16 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - poprzez błędną wykładnię i nieuwzględnienie przez Sąd pierwszej instancji, iż zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynika, a decyzja poszkodowanego o wynajęciu pojazdu za dobową stawkę najmu znacznie wyższą aniżeli zaoferowana przez pozwanego, przyczyniła się jedynie do zwiększenia szkody, i jako taka nie powinna obciążać pozwanego albowiem osoba uczestnicząca w zdarzeniu objętym ubezpieczeniem obowiązkowym (w tym również poszkodowany) obowiązana jest do zapobieżenia, w miarę możliwości, zwiększeniu się szkody,

Mając na względzie opisane powyżej zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części i zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji oraz w postępowaniu odwoławczym.

W odpowiedzi na apelację z dnia 3 grudnia 2020r. powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanego i zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja została wniesiona w dniu 22 października 2020r. i dlatego podlegała rozpoznaniu według znowelizowanych przepisów Kodeksu Postępowania Cywilnego - w brzmieniu obowiązującym od dnia 7 listopada 2019r. Ponieważ żadna ze stron nie żądała przeprowadzenia rozprawy Sąd Okręgowy w Łodzi kierując się regulacją zawartą w treści art. 374 k.p.c. rozpoznał apelację na posiedzeniu niejawnym.

Apelację należy uznać za zasadną. W ocenie Sądu Okręgowego, zarzuty podniesione przez skarżącego w przeważającej części zasługują na uwzględnienie. Zgodnie z treścią art. 387 par. 2 ¹ pkt 2 k.p.c. zostaną one omówione poniżej, przy zachowaniu kolejności przyjętej przez skarżącego w treści apelacji.

Z podniesionych w apelacji zarzutów, w pierwszej kolejności rozważenia wymagają zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania, gdyż poprawność zastosowania przepisów prawa materialnego może być oceniana jedynie w odniesieniu do stanu faktycznego ustalonego zgodnie z zasadami procedury cywilnej. (por: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 2 lipca 2004 roku, w sprawie II CK 409/03, opubl. Lex nr 148384).

W ocenie Sądu Okręgowego zasadny jest zarzut naruszenia art. 233 par. 1 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu polegającą na uznaniu, że:

i. pozwany nie poinformował poszkodowanego o możliwości wynajęcia pojazdu zastępczego, podczas gdy z akt sprawy jasno wynika, że poszkodowany upoważnił powoda do zgłoszenia szkody, a powód wypełniając elektroniczny formularz zgłoszenia szkody z upoważnienia poszkodowanego potwierdził zapoznanie się z warunkami najmu pojazdu zastępczego, a jednocześnie wskazał że taki pojazd jest poszkodowanemu zbędny,

ii. uznanie, że poszkodowanemu (działającemu w jego imieniu powodowi) nie zaoferowano najmu pojazdu zastępczego, pomimo iż taka propozycja padła, jednakże powód wypełniający formularz zgłoszenia szkody oświadczył, że nie potrzebuje pojazdu zastępczego.

Zdaniem Sądu Okręgowego należy wskazać, że zastosowanie swobodnej oceny dowodów ma na celu ustalenie elementów podstawy faktycznej powództwa. Sąd musi bowiem przed rozstrzygnięciem o żądaniach strony ustalić, czy twierdzenia o faktach znajdują podstawę w materiale dowodowym, czy też nie. Swobodna ocena dowodów pozwala zatem w przypadku sprzeczności wniosków płynących
z przeprowadzonych dowodów, np. sprzecznych zeznań świadków, jednym dać wiarę,
a innym odmówić waloru wiarygodności. Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy z dwóch przeciwstawnych źródeł wiedzy o zdarzeniach faktycznych, sąd ma prawo oprzeć swoje stanowisko, wybierając to, które uzna za bardziej wiarygodne, korzysta bowiem ze swobody w zakresie oceny dowodów. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2004 r.,
III CK 410/02, opubl. Lex 82269). Wszechstronne rozważenie zebranego materiału oznacza zaś uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w toku postępowania oraz uwzględnienie wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych środków dowodowych, a mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności. (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 czerwca 2003 roku, V CKN 417/01, opubl. Lex nr 157326). W tym zakresie należy brać pod uwagę cały materiał sprawy. W wyniku swobodnej oceny dowodów Sąd dokonuje selekcji zebranego materiału pod kątem widzenia istotności poszczególnych jego elementów. Ponadto prawidłowa ocena zgromadzonych dowodów wymaga ich właściwej interpretacji. Regulacja zawarta w art. 233 par. 1 k.p.c. jest zatem naruszona, gdy ocena materiału dowodowego koliduje z zasadami doświadczenia życiowego lub regułami logicznego wnioskowania. Taka sytuacja ma miejsce w sprawie niniejszej. Wbrew stanowisku wyrażonemu przez Sąd Rejonowy (k. 120), Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że pozwany złożył poszkodowanemu propozycję najmu pojazdu zastępczego. Propozycja ta została złożona pełnomocnikowi poszkodowanej M. P. (1) N.. Jak wynika z treści zgromadzonego materiału dowodowego w dniu 20 marca 2019r. poszkodowana udzielił P. N. pełnomocnictwa do jej reprezentowania w czynnościach związanych z likwidacją szkody komunikacyjnej. (k. 50). Osoba, które została oznaczona jako P. N. skontaktowała się z pozwanym i wypełniła elektroniczny formularz zgłoszenia szkody. Osoba ta złożyła oświadczenie, że nie potrzebuje pojazdu zastępczego (k. 49). W dokumencie elektronicznego zgłoszenia szkody zawarta została informacja, że w przypadku potrzeby skorzystania z pojazdu zastępczego należy skontaktować się z pozwanym, zaś w przypadku skorzystania z usług podmiotu zewnętrznego akceptowana stawka najmu wynosi 120 zł. brutto za dobę najmu. (k. 49). Sąd zwrócił uwagę, ze elektroniczny formularz zgłoszenia szkody nie zawiera podpisu osoby składającej zawarte w nim oświadczenie. Nie oznacza to jednak, że nie można przyjąć – jak wywodzi powód i jak przyjął pośrednio Sąd pierwszej instancji – że to powód złożył zawarte w nim oświadczenia i to jemu, działającego w imieniu poszkodowanej udzielono powyższej informacji odnośnie akceptowanych stawek najmu pojazdu zastępczego oraz że złożył on oświadczenie, że poszkodowania nie potrzebuje pojazdu zastępczego. W ocenie Sądu Okręgowego należy podkreślić, że P. N. działał jako pełnomocnik pozwanej M. P. (2). Jak zeznał przesłuchany w charakterze świadka mąż poszkodowanej – Z. P. (1) – to powód zajmował się czynnościami związanymi z likwidacją szkody. (k.101v.). Jak wskazano już wcześniej, to osoba posługująca się danymi osobowymi powoda zgłosiła szkodę pozwanemu i to jej złożono propozycję organizacji najmu pojazdu zastępczego. Załącznikiem do tego elektronicznego zgłoszenia szkody były dwa pliki przedstawiające zdjęcia (skany) dowodu rejestracyjnego pojazdu poszkodowanej i prawa jazdy Z. P. (k. 48 – k.49; akta szkody k. 54). W aktach szkody znajduje się potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia szkody oraz dokument, w którym to powód jest proszony przez ubezpieczyciela o dostarczenie dodatkowych informacji. Oceniając te okoliczności w świetle reguł logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego przyjąć należy, że to właśnie powód działający w imieniu poszkodowanej musiał wypełnić tego rodzaju elektroniczne zgłoszenie szkody. Należy bowiem podkreślić, że tylko i wyłącznie osoba działająca w porozumieniu z poszkodowaną mogła uzyskać zdjęcia dowodu rejestracyjnego pojazdu oraz prawa jazdy i załączyć je do formularza zgłoszenia szkody. Całkowicie niewiarygodne jest twierdzenie poszkodowanej, że to Policja zawiadomiła ubezpieczyciela o szkodzie (k.102). Po pierwsze, do zadań Policji nie należy informowanie ubezpieczyciela o tego rodzaju zdarzeniach. Po drugie, w aktach szkody nie ma żadnego dokumentu wskazującego na wystosowanie takiego zawiadomienia przez Policję (k. 54). Po trzecie, jedynym dokumentem w aktach wprost odnoszącym się do jej zgłoszenia jest opisany wcześniej formularz elektronicznego zgłoszenia szkody, jako autor którego został wskazany powód. W ocenie Sądu Okręgowego należy zatem przyjąć, że powodowi podczas wypełniania formularza zgłoszenia szkody złożono propozycję organizacji najmu pojazdu zastępczego. Jednocześnie wskazano, że w przypadku potrzeby takiego najmu należy skontaktować się z pozwanym. Wskazano również informację o akceptowanych przez pozwanego stawkach najmu wynoszących 120 zł. brutto. (k.48 – k.49; k.54). Z tego też względu Sąd uznał analizowany zarzut za uzasadniony.

W ocenie Sądu Okręgowego chybiony jest również drugi z podniesionych zarzutów. Skarżący zarzucił naruszenie art. 233 par. 1 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny materiału dowodowego i ustalenie, na podstawie wybiórczych wydruków wypożyczalni bezgotówkowych, załączonych do pozwu przez powoda, że stawka dobowa najmu zaproponowana przez powoda jest stawką rynkową, podczas gdy ocena rynkowości stawki winna opierać się na wiedzy specjalnej posiadanej przez biegłego. Zarzut ten nie zasługuje na uwzględnienie. Należy podkreślić, że powód przedłożył wraz z pozwem umowę najmu pojazdu zastępczego określającą wysokość dobowej stawki najmu (k.14 – k.16). Załączył również pisemną informację o stawkach najmu stosowanych przez inne podmioty działające na rynku. Powód wykazał zatem jaką stawkę najmu zastosowano w umowie zawartej z poszkodowaną – wynika ona jednoznacznie z treści umowy przedstawionej wraz z pozwem. W ocenie Sądu Okręgowego należy zwrócić uwagę, że jeżeli pozwany twierdzi, że stawka najmu zastosowana przez niego odbiega rażąco od stawek rynkowych to winien on to wykazać. Najprostszym środkiem do wykazania tej okoliczności jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego. Powinność złożenia tego wniosku dowodowego spoczywa jednak na stronie, która kwestionuje rynkowy charakter zastosowanej stawki najmu. To ona zgodnie z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodu wyrażoną w treści art. 6 k.c. winna złożyć tego rodzaju wniosek dowodowy. W realiach sprawy niniejszej stroną tą był pozwany. Jeżeli pozwany zakwestionował w odpowiedzi na pozew (k. 42 - k.45) rynkowy charakter zastosowanej stawki najmu, to powinien zgłosić wniosek od dopuszczenie dowodu z opinii biegłego cele wykazania tej okoliczności. Pozwany takiego wniosku nie zgłosił. Nie było również żadnych podstaw do przeprowadzenia tego dowodu z urzędu. Nie można zatem przyjąć aby Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia art. 233 par. 1 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c..

Skarżący sformułował również zarzuty naruszenia prawa materialnego. W ocenie pozwanego doszło do naruszenia art. 361 par. 2 k.c., art. 805 k.c. oraz art. 824(1) 1 k.c. poprzez błędną wykładnię, a w konsekwencji zasądzenie odszkodowania przekraczającego wysokość poniesionej szkody, co w odniesieniu do całokształtu zebranego materiału dowodowego nie było uzasadnione i stanowi kwotę nieadekwatną do wysokości poniesionej szkody albowiem przyjęcie, że różnica czynszu najmu pojazdu zastępczego z jakiego korzysta poszkodowany względem stawek czynszu zaoferowanych przez likwidującego szkodę ubezpieczyciela stanowi szkodę nie pozostającą w adekwatnym związku przyczynowym z kolizją, za skutki której odpowiedzialność ponosi pozwany. W ocenie pozwanego w sprawie niniejszej miało miejsce również naruszenie art. 361 par. 2 k.c., art. 805 k.c. oraz art. 824(1) 1 k.c. w zw. z art. 5 k.c. poprzez błędną wykładnię, a w konsekwencji uznanie, że zachowania powoda przyczyniające się do powiększenia szkody mieszczą się w zakresie normalnych następstw szkody i obciążają pozwanego. Zdaniem pozwanego doszło również do naruszenia art. 361 par. 1 k.c. w zw. z art. 826 par. 1 k.c. w zw. z art. 16 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - poprzez błędną wykładnię i nieuwzględnienie przez Sąd pierwszej instancji, iż zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynika, a decyzja poszkodowanego o wynajęciu pojazdu za dobową stawkę najmu znacznie wyższą aniżeli zaoferowana przez pozwanego, przyczyniła się jedynie do zwiększenia szkody, i jako taka nie powinna obciążać pozwanego albowiem osoba uczestnicząca w zdarzeniu objętym ubezpieczeniem obowiązkowym (w tym również poszkodowany) obowiązana jest do zapobieżenia, w miarę możliwości, zwiększeniu się szkody.

W ocenie Sądu Okręgowego wszystkie opisane powyżej zarzuty prawa materialnego zasługują na uwzględnienie. Jak wskazano powyżej poszkodowani bez żadnego racjonalnego uzasadnienia odmówili skorzystania z propozycji organizacji najmu pojazdu zastępczego pochodzącej od pozwanego. Osoba działająca w ich imieniu została również poinformowana o akceptowanej przez pozwanego dobowej stawce najmu za pojazd tej klasy, co pojazd uszkodzony w wypadku – pojazd typu D w stawce 120 zł. brutto za dobę.

Należy podkreślić, że zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 24 sierpnia 2017r. wydanej w sprawie III CZP 20/17 wydatki na poczet najmu pojazdu zastępczego przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z tego pojazdu, mogą być objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody wynikłe z ich ruchu, jeżeli ich poniesienie było ekonomicznie uzasadnione i celowe.

Jak wskazano powyżej, w realiach sprawy niniejszej nie można przyjąć, że wszystkie wydatki na poczet najmu pojazdu zastępczego, które przekraczają koszty zaproponowane przez ubezpieczyciela są zasadne. W toku postępowania likwidacyjnego pozwany uznał swoją odpowiedzialność za 34 dni najmu pojazdu w stawce po 120 zł. brutto i wypłacił z tego tytułu łączną kwotę 4.080 zł. W toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji ustalono, że uzasadniony okres najmu pojazdu był dłuższy – winien on wynosić 38 dni. Pozwany przyznał tą okoliczność faktyczną w treści apelacji (k.128). Mając zatem na względzie fakt, że poszkodowani bezzasadnie nie skorzystali z propozycji najmu pojazdu zastępczego pochodzącej od ubezpieczyciela, odszkodowanie z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego winno kształtować się następująco. Za okres 34 dni najmu winno ono być ustalone w kwocie po 120 zł. brutto za dzień. Łącznie stanowi to kwotę 4.080 zł. która została wypłacona przez pozwanego. Za okres 4 dni najmu, który nie został uznany przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego uzasadnione jest ustalenie odszkodowania przy zastosowaniu stawki z umowy zawartej z powodem, to jest w stawce 221,40 zł. brutto za dzień. Odszkodowanie to wyraża się kwotą 885,60 zł. Tym samym Sąd Okręgowy w pełni podzielił stanowisko wyrażone przez pozwanego w treści apelacji, co do prawidłowej wysokości należnego odszkodowania.

Mając powyższe na uwadze i uwzględniając treść powołanych przepisów oraz art. 386 par. 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądzoną w punkcie 1 wyroku kwotę 4.333,20 złotych obniżył do kwoty 885,60 złotych i oddalił powództwo w zakresie kwoty 3.447,60 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 marca 2019r. do dnia zapłaty.

Mając na względzie treść art. 386 par. 1 k.p.c. i art. 100 zd. 1 k.p.c. Sąd dokonał również zmiany rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji w zakresie kosztów procesu. Z uwagi na przyjęty przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim sposób konstrukcji rozstrzygnięcia o kosztach procesu konieczne stało się uchylenie punktu 3 wyroku, w którym zamieszczono fragment tego rozstrzygnięcia oraz zmiana punktu 4 wyroku. Łączne koszty procesu przed Sądem pierwszej instancji wyniosły 2.084 zł. Powód poniósł je w kwocie 1.167 zł. , zaś pozwany w kwocie 917 zł. Pozwany przegrał proces przed Sądem pierwszej instancji w 18 %, powinien zatem ponieść koszty procesu w kwocie 375,12 zł. Jak wskazane powyżej, poniósł on koszty w kwocie 917 zł. Powód winien zatem zwrócić na jego rzecz tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 541,88 zł. Kierując się powyższymi rozważaniami i przytoczoną regulacją prawną Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądzoną w punkcie 4 wyroku tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 119,00 złotych podwyższył do kwoty 541,88 złotych.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i 99 k.p.c. w zw. z art. 391 par. 1 k.p.c. Na zasądzoną kwotę 650 złotych złożyły się: 200 zł. tytułem opłaty od apelacji i 450 zł. tytułem wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego została określona na podstawie par. 2 pkt 3 w zw. z par. 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie

Marzena Eichstaedt Ryszard Badio Wiktor P. Matysiak