Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 września 2020 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 8 marca 2019 r. Nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. na rzecz pozwanego Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 (siedemset dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Dariusz Dąbrowski

Sygn. akt XVII AmE 177/19

UZASADNIENIE

Wyroku z 25 września 2020 r.

Decyzją z 8 marca 2019 r., znak: (...) Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes URE) na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12b, art. 56 ust. 2 i 3, art. 56 ust. 2h pkt 4, w związku z art. 56 ust. 6, art. 43d ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2018 r., poz. 755 z późn. zm., dalej jako: ustawa P.e.) oraz w związku z art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2018 r., poz. 2096 z późn. zm., dalej jako: k.p.a.) i art. 30 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne, po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej (...) Sp. z o. o. z siedzibą w K., posiadającemu numer identyfikacji podatkowej (NIP): (...), orzekł, że Przedsiębiorca nie zachował terminu na złożenie sprawozdania o rodzajach oraz ilości wytworzonych, przywiezionych i wywiezionych paliw ciekłych, a także ich przeznaczeniu za miesiąc sierpień 2017 r. (pkt 1) i za to działanie wymierzył Przedsiębiorcy karę pieniężną w wysokości 10.000,00 zł (pkt 2).

Od wyżej wymienionej decyzji powód wniósł odwołanie, zaskarżając ją w części, tj. co do punktu drugiego. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie:

1.  art. 56 ust. 6a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne poprzez jego błędną wykładnię i niedokonanie analizy pojęcia „stopnia społecznej szkodliwości czynu” pod kątem kwantyfikatorów społecznej szkodliwości czynu określonych w art. 115 § 2 kodeksu karnego, a poprzestanie na ogólnym stwierdzeniu, że każde naruszenie przepisów ustawy charakteryzuje się stopniem szkodliwości wyższym niż znikomym,

2.  art. 56 ust. 6a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne poprzez jego błędną wykładnię i analizę pojęcia „stopnia społecznej szkodliwości czynu” wyłącznie przez pryzmat skutków dla wykonania przepisów w/w ustawy, podczas gdy analizy tego pojęcia należy dokonywać mając na uwadze całokształt okoliczności sprawy, w tym skutki zastosowania się do przepisu, a także rozmiary wyrządzonej szkody, czy sposób i okoliczności popełnienia czynu,

3.  art. 7 k.p.a. w zw. z art. 77 k.p.a. poprzez naruszenie zasady prawdy obiektywnej za sprawą niewyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy związanych z ustaleniem rzeczywistego stopnia społecznej szkodliwości czynu i poprzestanie tylko i wyłącznie na ogólnikowym stwierdzeniu, że naruszenie ustawy jest szkodliwe społecznie, co skutkowało niedokonaniem analizy wszystkich istotnych przesłanek do zastosowania możliwości odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej, a w konsekwencji jego niezastosowaniem mimo istnienia ku temu podstaw prawnych,

4.  art. 80 k.p.a. polegające na zastąpieniu swobodnej oceny materiału dowodowego, oceną dowolną, wbrew zasadom logiki, doświadczenia życiowego i z pominięciem wszystkich okoliczności sprawy, co miało istotny wpływ na wynik sprawy poprzez błędne ustalenie faktyczne, że stopień społecznej szkodliwości zaniechania skarżącego był wyższy niż znikomy, podczas gdy prawidłowa analiza materiału dowodowego powinna prowadzić do wniosku, że w przypadku przedsiębiorcy który nie dopuszczał się wcześniej żadnych naruszeń, niezłożenie wymaganego sprawozdania, gdy jest ono pierwszym sprawozdaniem po wejściu w życie obowiązku, przez okres wynoszący ok. 15 dni, nie naruszyło istotnie dobra chronionego prawem, wobec czego czyn powoda nie cechuje się wyższym stopniem społecznej szkodliwości, niż znikomy,

5.  art. 11 k.p.a. poprzez niewyjaśnienie wszystkich przesłanek wpływających na stopień społecznej szkodliwości czynu, jak również nieprzeprowadzenie dowodu z akt postępowania toczącego się uprzednio przed Sądem Okręgowym w Warszawie (sygn. XVII AmE 203/18), mimo zgłoszenia takiego wniosku dowodowego, co miało istotny wpływ na niezastosowanie instytucji odstąpienia od nałożenia kary oraz kolejne ukaranie przedsiębiorcy za jedno zaniechanie,

6.  art. 8 k.p.a. poprzez naruszenie zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów administracji publicznej, z uwagi na nierozpatrzenie przesłanek mogących pozytywnie oddziaływać na stopień społecznej szkodliwości czynu oraz naruszenie zasady proporcjonalności poprzez pominięcie faktu ilości niezgłoszonego towaru w niezłożonym sprawozdaniu w porównaniu z całkowitą ilością przywiezionego towaru, jak również z uwagi na ukaranie przedsiębiorcy drugi raz za to samo zachowanie oraz brak zastosowania instytucji analogicznej do czynnego żalu określonego w przepisach karnoskarbowych,

7.  art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez naruszenie zasady proporcjonalnej reakcji państwa na naruszenie obowiązku wynikającego z przepisu prawa oraz zasady sprawiedliwości społecznej, zasady zaufania obywateli do państwa i prawa, racjonalności działań ustawodawcy, ponieważ ponowne ukaranie przedsiębiorcy za to samo działanie ponowną karą pieniężną mimo jednego zachowania podlegającego ukaraniu jego wyrazem nadmiernej represji państwa.

Wobec powyższego, powód wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w pkt 2 i odstąpienie od wymierzenia kary w oparciu o art. 56 ust. 6a Pe oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów niniejszego postępowania w tym kosztów zastępstwa adwokackiego i kosztów opłaty od udzielonego w sprawie pełnomocnictwa według norm przepisanych.

Pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Sp. z o.o. w K. został wpisany do rejestru podmiotów przywożących decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 30 stycznia 2017 r., znak: (...) pod numerem (...). (okoliczność bezsporna)

Przedsiębiorca nie złożył w terminie sprawozdania o rodzajach oraz ilości wytworzonych, przywiezionych i wywiezionych paliw ciekłych, a także ich przeznaczeniu za miesiąc sierpień 2017 r. (okoliczność bezsporna, k. 7-9, 17 (pkt 15) akt adm.)

Przedsiębiorca nadał w placówce pocztowej przedmiotowe sprawozdanie w dniu 6 października 2017 r. (k. 15-16 akt adm.)

Pismem z dnia 19 grudnia 2018 r. Przedsiębiorca został zawiadomiony o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej w związku z niezłożeniem w terminie sprawozdania, o którym mowa w art. 43d ustawy – Prawo energetyczne za miesiąc sierpień 2017. Zważając na dyspozycję art. 50, art. 77 § 1 i art. 80 Kodeksu postępowania administracyjnego, Przedsiębiorca został wezwany do nadesłania wyjaśnień dotyczących przyczyn niezłożenia w terminie przedmiotowego sprawozdania oraz ewentualnych wniosków dowodowych w sprawie. (Zawiadomienie, k. 1-3 akt adm.)

W pismach z dnia 7 i 14 stycznia 2019 r. Przedsiębiorca zajął stanowisko w sprawie. Wniósł o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej. (k. 56-57, 59-65 akt adm.)

Prezes URE w piśmie datowanym na 6 lutego 2019 r. zawiadomił Spółkę o zakończeniu postępowania dowodowego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej oraz możliwości zapoznania się z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. (k. 75 akt adm.)

Przedsiębiorca odpowiedział na powyższe wezwanie pismem z dnia 25 lutego 2019 r. (k. 79 akt adm.)

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o dowody z dokumentów zgromadzonych w postępowaniu administracyjnym, które nie były przez żadną ze stron niniejszego postępowania kwestionowane, jak również w ocenie Sądu nie budziły wątpliwości.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie powoda podlegało oddaleniu.

Bezsporna była w niniejszej sprawie okoliczność, że powód w okresie objętym obowiązkiem sprawozdawczym był podmiotem przywożący, w rozumieniu art. 3 pkt 12c ustawy – Prawo energetyczne. Jak również to, iż nie przekazał w terminie sprawozdania o rodzajach oraz ilości wytworzonych, przywiezionych i wywiezionych paliw ciekłych, a także ich przeznaczeniu za miesiąc sierpień 2017 pomimo tego, iż taki obowiązek wynikał wprost z treści art. 43d ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne.

Omawiany obowiązek sprawozdawczy wynikał wprost z treści ww. przepisu, stanowiącego, że Przedsiębiorstwo energetyczne posiadające koncesję na wytwarzanie paliw ciekłych lub koncesję na obrót paliwami ciekłymi z zagranicą, a także podmiot przywożący stosownie do swojej działalności przekazuje Prezesowi URE, Prezesowi Agencji Rezerw Materiałowych, ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych oraz ministrowi właściwemu do spraw energii miesięczne sprawozdanie o rodzajach oraz ilości wytworzonych, przywiezionych i wywiezionych paliw ciekłych, a także ich przeznaczeniu - w terminie 20 dni od dnia zakończenia miesiąca, którego dotyczy sprawozdanie.

W myśl art. 29 ustawy z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r. poz. 1165 i 1986) przedsiębiorstwa energetyczne rozpoczynają realizację obowiązków o których mowa w art. 4ba ust. 4 oraz 43d ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne za miesiąc następujący po miesiącu, w którym weszły w życie przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 4ba ust. 6 i art. 43d ust. 2 tej ustawy. Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 15 maja 2017 r. w sprawie wzoru sprawozdania o rodzajach oraz ilości przywiezionych i wywiezionych paliw ciekłych, a także ich przeznaczeniu (Dz. U. z 2017 r. poz. 1011) stanowiące akt wykonawczy do art. 43 d ust. 2 ustawy – Prawo energetyczne, weszło w życie w dniu 1 czerwca 2017 r. Należy przez to rozumieć, że przedsiębiorca był zobligowany do składania sprawozdania o rodzajach oraz ilości wytworzonych, przywiezionych i wywiezionych paliw ciekłych, a także ich przeznaczeniu.

Zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy – Prawo energetyczne, karze pieniężnej podlega ten, kto nie przekazuje w terminie sprawozdań o których mowa w art. 43d tej ustawy.

Przenosząc powyższe regulacje prawne na grunt niniejszej sprawy, należy wskazać, że powód nie zrealizował powyższego obowiązku w ustawowym terminie, wobec tego podlega karze pieniężnej.

Strona powodowa zaskarżyła decyzję Prezesa URE w zakresie jej punktu 2, dotyczącego wymiaru kary. Powód domagał się odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej w oparciu o przepis art. 56 ust. 6a ustawy Pe. Konieczne jest zatem przytoczenie niniejszego przepisu: Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeśli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek.

Niewątpliwie, ustawodawca zawarł w powyższym przepisie instytucję odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej przez Prezesa URE, jednakże jest to jedynie „możliwość”, z jakiej pozwany może skorzystać, nie jego obowiązek, co wpływa na jej fakultatywny, a nie obligatoryjny charakter. Oznacza to, iż nawet gdyby przyjąć, że spełnione zostały obie przesłanki, mianowicie zaprzestanie naruszania prawa i realizacja obowiązku przez powoda, Prezes URE może ale nie musi skorzystać z tej kompetencji.

Sąd orzekający w niniejszym składzie, w pełni podziela i przyjmuje za swój, pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r., w sprawie o sygn. akt III SK 47/13, w którym Sąd wyjaśnił, że rozstrzygając, czy naruszenie obowiązku ciążącego na przedsiębiorcy można w okolicznościach faktycznych sprawy uznać za czyn o znikomym stopniu szkodliwości, zasadne jest odwołanie się do sposobu weryfikacji tego stopnia wypracowanego w prawie karnym, skoro prawodawca posłużył się w art. 56 ust. 6a ustawy – Prawo energetyczne instytucją prawa karnego, z uwagi na represyjny charakter kar pieniężnych przewidzianych w tym przepisie. Zgodnie z art. 115 § 2 KK przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu bierze się pod uwagę: rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych obowiązków, postać zamiaru, motywację sprawcy oraz rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. W orzecznictwie wskazuje się, że przy ocenie stopnia szkodliwości społecznej czynu, mają decydować wyłącznie okoliczności związane z czynem, a podstawowe znaczenie mają rodzaj i charakter naruszonego przez oskarżonego dobra chronionego prawem, rozmiar wyrządzonej i grożącej szkody oraz zamiar i motywacja sprawcy.

Zdaniem powoda, o znikomym stopniu społecznej szkodliwości czynu, świadczy rozmiar działalności powoda, zważywszy na ilość przywiezionych przez powoda smarów w sierpniu 2017 r. (7,11 ton) – z takim stwierdzeniem nie można było się jednak zgodzić. Obowiązek sprawozdawczy, umiejscowiony przez ustawodawcę w art. 43d ust. 1 ustawy Pe, obejmuje wszystkie podmioty przywożące, wpisane do rejestru podmiotów przywożących. Z ustaleń faktycznych, które nie zostały przez powoda kwestionowane, wynika, iż powód w tym rejestrze figuruje, zatem jest objęty omawianym obowiązkiem. Konieczność raportowania dotyczy powoda, jako podmiotu wpisanego do rejestru podmiotów przywożących, niezależnie od łącznie importowanych smarów na terenie RP czy rodzaju paliwa ciekłego na teren RP.

Wprawdzie, przedsiębiorca nadał w placówce pocztowej przedmiotowe sprawozdanie, jednak nastąpiło to w dniu 6 października 2017 r., zatem po terminie. Wobec tego, należało zgodzić się z pozwanym, który wskazał, iż dla ustawodawcy istotne jest terminowe pozyskiwanie przez Prezesa URE danych o funkcjonowaniu rynku paliw. Działanie powoda, utrudniło Prezesowi URE realizację jego ustawowych zadań, przede wszystkim w obszarze nadzoru i kontroli rynku paliw. Chybiona zatem jest argumentacja powoda, jakoby jego zaniechanie, wynoszące 15 dni nie wywołało negatywnych skutków oraz świadczy o znikomym stopniu społecznej szkodliwości czynu.

Orzecznictwo i piśmiennictwo zgodnie przyjmują, że gdy mowa przedsiębiorcach, czyli tzw. profesjonalistach, obejmuje ich podwyższony miernik staranności i zwiększone oczekiwania co do umiejętności, wiedzy, rzetelności, zapobiegliwości. Powód powinien zatem prowadzić działalność w taki sposób, aby nie naruszać przepisów prawa. Ponadto, jako podmiot profesjonalny, figurujący w (...), był zobligowany do monitorowania bieżących regulacji prawnych dotyczących zakresu jego działalności.

Prezes URE na stronie internetowej Urzędu Regulacji Energetyki w dniu 10 sierpnia 2017 r. umieścił informację (nr(...)) dotyczącą sposobu wypełniania sprawozdania o rodzajach oraz ilości wytworzonych, przywiezionych i wywiezionych paliw ciekłych, a także ich przeznaczeniu, w której przypominał o konieczności realizacji obowiązków, sprawozdawczych. Powód miał zatem możliwość powzięcia informacji o zaistnieniu przedmiotowego obowiązku i powinien podjąć odpowiednie kroki zmierzające do jego realizacji w terminie.

Wobec powyższego Sąd stwierdził, że nie jest możliwe uznanie, jakoby stopień społecznej szkodliwości czynu był znikomy a tym samym aby zaistniały niezbędne przesłanki do odstąpienia od wymierzenia kary.

Ustosunkowując się do zarzutów dotyczący naruszenia przez Prezesa URE przepisów postępowania administracyjnego podniesionych w odwołaniu (art. 7, art. 77, art. 80, art. 11, art. 8 k. p. a), Sąd Okręgowy podziela utrwalone w judykaturze stanowisko, iż zasadniczo tego typu zarzuty są nieskuteczne przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ponieważ Sąd ten nie może ograniczyć sprawy wynikającej z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu tylko do funkcji sprawdzającej prawidłowość postępowania administracyjnego, które poprzedza postępowania sądowe.

Celem postępowania sądowego nie jest bowiem przeprowadzenie kontroli postępowania administracyjnego, ale merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, której przedmiotem jest spór między stronami powstający dopiero po wydaniu decyzji przez Prezesa Urzędu. Postępowanie sądowe przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest postępowaniem kontradyktoryjnym, w którym uwzględnia się materiał dowodowy zebrany w postępowaniu administracyjnym, co nie pozbawia jednak stron możliwości zgłoszenia nowych twierdzeń faktycznych i nowych dowodów według zasad obowiązujących w postępowaniu przed sądem cywilnym. Tutejszy Sąd jest sądem cywilnym i prowadzi sprawę cywilną, wszczętą w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Prezesa Urzędu w tym wypadku, Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, według reguł kontradyktoryjnego postępowania cywilnego, a nie sądem legalności decyzji administracyjnej, jak to czynią sądy administracyjne w postępowaniu sądowo-administracyjnym. Tylko takie odczytanie relacji między postępowaniem administracyjnym i postępowaniem sądowym może uzasadniać dokonany przez racjonalnego ustawodawcę wybór między drogą postępowania cywilnego i drogą postępowania sądowo-administracyjnego dla wyjaśnienia istoty sprawy (por. np.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1991 r., sygn.. akt III CRN 120/91; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 r., sygn. akt I CKN 265/98; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 1999 r., sygn. akt I CKN 351/99; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2001 r., sygn. akt I CKN 1036/98; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2005 r., sygn. akt III SZP 2/05).

Nawet gdyby przyjąć, że w postępowaniu administracyjnym doszło do uchybień proceduralnych, to zarzuty w tym zakresie nie mogą być skuteczne, o ile uchybienia te mogą być sanowane w toku postępowania sądowego mającego na celu merytoryczne rozstrzygnięcie sporu, bowiem tutejszy Sąd zobowiązany jest do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad rozkładu ciężaru dowodu i obowiązku stron w postępowaniu dowodowym.

Niezależnie jednak od powyższego, w ocenie Sądu, zaskarżona decyzja została wydana prawidłowo, po dokonaniu wnikliwego i całościowego zbadania materiału dowodowego sprawy oraz w granicach przysługującej organowi swobodnej oceny dowodów.

W myśl art. 56 ust. 1 pkt 12b ustawy – Prawo energetyczne, karze pieniężnej podlega ten, kto nie przekazuje w terminie sprawozdań o których mowa w art. 43d tej ustawy, zgodnie natomiast z treścią art. 56 ust. 2h pkt 4 kara pieniężna w przypadku określonym w ust. 1 pkt 12b została ustalona przez ustawodawcę na kwotę 10.000,00 zł. Kara w takiej wysokości nie przekracza 15 % przychodu ukaranego osiągniętego w poprzednim roku podatkowym (art. 56 ust. 3 p.e.).

W oparciu o powyższe, Sąd uznał, że iż powód swoim zaniechaniem, wypełnił dyspozycję art. 56 ust. 1 pkt 12b ustawy - Prawo energetyczne, a w konsekwencji podlega karze w kwocie 10.000,00 zł, tj. w wysokości przez ustawodawcę wprost w treści przepisu określonej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił wniesione przez powoda odwołanie na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania, należało powoda uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu, które w sprawie niniejszej obejmowały wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w minimalnej stawce 720,00 zł, ustalonej w oparciu § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz. 1804 z zm.).

SSO Dariusz Dąbrowski