Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XX GCo 148/20

POSTANOWIENIE

Dnia 15 lipca 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący – SSO Anna Zborzyńska

po rozpoznaniu 15 lipca 2020 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

z udziałem (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

w W.

o udzielenie zabezpieczenia roszczeń przed wytoczeniem powództwa

postanawia:

oddalić wniosek.

SSO Anna Zborzyńska

Sygn. akt XX GCo 148/20

UZASADNIENIE

Dnia 07 lipca 2020 r. uprawniony (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (dalej: uprawniony lub (...)) wniósł o zabezpieczenie roszczenia przed wytoczeniem powództwa przeciwko obowiązanemu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (dalej: obowiązany lub (...)) o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego pomiędzy stronami kreującego po stronie obowiązanego roszczenie o zapłatę kary umownej zabezpieczonej gwarancją ubezpieczeniową nr (...) i nr (...) z dnia 10 sierpnia 2018 r., poprzez zakazanie obowiązanemu realizacji uprawnienia do przyjęcia środków pieniężnych z tytułu Gwarancji ustanowionej przez (...) S.A. na zlecenie uprawnionego.

W uzasadnieniu powyższego wniosku, uprawniony wskazał, iż łączy go z obowiązanym Umowa nr (...)o zaprojektowanie oraz wykonanie dostaw i robót budowlanych infrastruktury telekomunikacyjnej - (...) z dnia 7 maja 2018 r. (Umowa)

Pismami z dnia 6 września 2019 r. i 4 listopada 2019 r. (...), powołując się na szereg okoliczności, złożyła wobec uprawnionego Oświadczenie o odstąpieniu od Umowy w zakresie niewykonanych na dzień złożenia oświadczenia o odstąpieniu części poszczególnych Modułów Realizacyjnych objętych Umową oraz Modułów Realizacyjnych, których realizacja nie została jeszcze rozpoczęta. Zdaniem uprawnionego, odstąpienie od Umowy przez obowiązanego było nieuzasadnione.

Następnie, w piśmie z dnia 26 maja 2020 r. (...) wezwała uprawnionego do zapłaty kary umownej, zastrzeżonej na wypadek odstąpienia od Umowy (§ 24 ust. 1 pkt 5 Umowy), wskazując jednocześnie na zamiar skorzystania z Gwarancji. W piśmie z dnia 30 czerwca 2020 r. (...) powiadomiła (...) o złożeniu żądania zapłaty Gwarancji.

Uprawniony podkreślił, że nie zgadza się z ocenę przyczyn odstąpienia od Umowy, albowiem opóźnienia przy realizacji poszczególnych Modułów Realizacyjnych objętych Umową nie były zawinione przez (...). Ponadto, zdaniem uprawnionego, (...) – stosownie do zapisów § 25 Umowy – nie miała uprawnień do odstąpienia od Umowy tylko częściowo. Jednostronne dzielenie Modułów Realizacyjnych na potrzeby odstąpienia od Umowy było niedopuszczalne. Również powołanie w oświadczeniu o odstąpieniu jako jego podstaw przepisów art. 635 k.c. w zw. z art. 636 § 1 k.c. w zw. z art. 491 § 2 k.c. musi prowadzić do uznania Oświadczenia o odstąpieniu za bezskuteczne.

Niezależnie od powyższych zarzutów, uprawniony wskazał, iż prawną konsekwencją odstąpienia jest wygaśnięcie umowy od momentu jej zawarcia. W praktyce oznacza to konieczność zastosowania art. 494 k.c. i § 26 Umowy. W pierwszej kolejności po wykonaniu przez (...) prawa odstąpienia, strony powinny zatem przystąpić do rozliczenia wszystkich dotychczasowych świadczeń objętych Umową. W § 26 ust. 6 Umowy zastrzeżono, że ewentualne kary umowne zostaną rozliczone w ramach procedury przewidzianej w § 26 Umowy.

W świetle powyższego, zdaniem uprawnionego, skorzystanie przez (...) z Gwarancji jest na obecnym etapie niedopuszczalne, a z całą pewnością jest przedwczesne i stanowiłoby poważne naruszenie zarówno zapisów Umowy, jak i przepisów prawa.

Powołując się na utrwalone poglądy judykatury i doktryny, uprawniony zaznaczył, że charakter abstrakcyjny gwarancji bankowej nie wyklucza ochrony wykonawcy kontraktu przed działaniem beneficjenta gwarancji niezgodnie z dobrymi obyczajami lub obowiązkiem współdziałania, lojalności dłużnika i wierzyciela. Jeżeli gwarancja ma za zadanie zabezpieczyć wykonanie kontraktu, implikuje to konieczność oceny, czy wykorzystanie gwarancji nie wykracza poza jej funkcje zabezpieczające kontrakt.

Uprawniony podkreślił, iż jako wykonawcy przysługuje mu legitymacja czynna do wystąpienia z pozwem o ustalenie nieistnienia prawa do żądania wypłaty z gwarancji, jak również do złożenia wniosku o zabezpieczenie, poprzez zaniechanie skorzystania z gwarancji.

Zdaniem uprawnionego, samo wnioskowanie o wypłatę kwoty z gwarancji w sytuacji, gdy beneficjent – (...) ma pełną świadomość, iż do skutecznego odstąpienia od Umowy nie doszło, a nadto opóźnienie przy wykonywaniu Modułów Realizacyjnych było zawinione przez (...), należy uznać za jednoznacznie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego należy również uznać zachowanie (...) polegające na wystąpieniu w dniu 2 lipca 2020 r. z żądaniem wypłaty z Gwarancji, w sytuacji gdy na spotkaniu stron w dniu 30 czerwca 2020 r. (...) zapewniała, że nie ma zamiaru korzystać z Gwarancji.

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek uprawnionego nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 730 i 730 1 k.p.c. wskazać należy, że przesłankami ustawowymi warunkującymi udzielenie stronie zabezpieczenia roszczenia są dopuszczalność drogi sądowej lub postępowania przed sądem polubownym, uwiarygodnienie roszczenia, tj. uprawdopodobnienie jego zasadności oraz uprawdopodobnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.

Wszystkie powyższe przesłanki muszą istnieć łącznie, co oznacza, że brak chociażby jednej z nich powoduje, że zabezpieczenie roszczenia jest niedopuszczalne. Warunkiem zabezpieczenia jest więc, by wymienione przesłanki zostały uprawdopodobnione przez stronę żądającą zabezpieczenia, gdyż ciężar uprawdopodobnienia spoczywa na żądającym. Przy ocenie wniosku o zabezpieczenie w myśl art. 730 1 § 3 k.p.c. Sąd jest ponadto zobowiązany do zapewnienia należytej ochrony prawnej uprawnionego, jak i do nieobciążania obowiązanego ponad miarę. Jednocześnie zgodnie z art. 731 k.p.c. zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, wynika to z celu instytucji zabezpieczenia, którym jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej (por. postanowienie SN z 11.05.1983 r., II CZ 51/83, LEX nr 8532). Dotyczy to zarówno zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, jak i niepieniężnych (por. postanowienie SN z 17.02.1986 r., IV CZ 17/86, LEX nr 8746), chyba że ustawa stanowi inaczej.

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie nie zostały spełnione wszystkie wymagane przesłanki warunkujące dopuszczalność udzielenia zabezpieczenia.

Pierwszą przesłanką udzielenia zabezpieczenia jest wiarygodność roszczenia. Roszczenie jest wiarygodne, jeżeli istnieje uzasadniona podstawa do przypuszczenia, że ono istnieje i jest wymagalne. Wymóg uprawdopodobnienia roszczenia oznacza konieczność uprawdopodobnienia faktów, z których jest ono wywodzone. Nie jest dopuszczalne przyjęcie, iż roszczenie jest wiarygodne w jakimś procencie oraz zabezpieczenie go w takim stosunku (por. orzeczenie SA w Warszawie z 07.08.1997 r., ACz 735/97, Pr. Gosp. 1998, nr 6, s. 52). Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 9 września 1961 r., sygn. akt. IV CZ 54/61 (OSNC 1963, nr 6, poz. 114) stwierdził, że sąd w postępowaniu zabezpieczającym jest uprawniony oceniać wagę przesłanek uwiarygodniających roszczenie przez ich porównanie z przesłankami, które podważają uprawdopodobnienie powództwa. Przy ocenie, czy roszczenie jest wiarygodne, sąd powinien uwzględnić także znajdujący się w aktach sprawy materiał, który poddaje w poważną wątpliwość okoliczności mające uprawdopodobnić żądanie. Stanowisko to wskazuje, że sposób oceny wiarygodności roszczenia może być uzależniony od stanu materiału dowodowego w sprawie, a zatem wpływ na sposób oceny wiarygodności roszczenia ma również to, czy wniosek o udzielenie zabezpieczenia został zgłoszony w toku postępowania, po przeprowadzeniu chociażby częściowo dopuszczonych przez sąd dowodów.

W niniejszej sprawie na ocenę wiarygodności roszczenia miały wpływ jedynie dowody przedstawione przez uprawnionego oraz okoliczności faktyczne zawarte w treści wniosku.

Uprawniony wniósł o zabezpieczenie roszczenia przed wytoczeniem powództwa przeciwko obowiązanemu o ustalenie nieistnienia po stronie obowiązanego roszczenia o zapłatę kary umownej zabezpieczonej gwarancją ubezpieczeniową nr (...) i nr (...) z dnia 10 sierpnia 2018 r., poprzez zakazanie obowiązanemu realizacji uprawnienia do przyjęcia środków pieniężnych z tytułu Gwarancji ustanowionej przez (...) S.A. na zlecenie uprawnionego.

Sąd uznał, iż powyższe roszczenie uprawnionego nie zostało uprawdopodobnione.

Z dokumentów dołączonych do wniosku wynika, że dnia 07 maja 2018 r. (...) Spółka z o.o. – jako Podwykonawca zawarła z (...) Spółką z o.o. w Ł. – jako Zamawiającym Umowę nr (...), na mocy której Zamawiający zlecił, a Podwykonawca przyjął do wykonania kompleksowe zaprojektowanie i wykonanie Infrastruktury Telekomunikacyjnej na terenie (...), w zamian za wynagrodzenie ustalone w Umowie.

W § 18 Umowy strony ustaliły rodzaje i formę dokonywania odbiorów wykonywanych robót.

W § 21 Umowy, Podwykonawca zobowiązał się przed podpisaniem Umowy dostarczyć Zamawiającemu Gwarancję Dobrego Wykonania Umowy ważną przez cały okres obowiązywania Umowy oraz minimum 90 dni po upływie okresu gwarancji i rękojmi, w wysokości 5% wartości Umowy, w formie gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej. Przedstawiona przez Podwykonawcę gwarancja miała być bezwarunkowa, nieodwołalna, płatna na każde żądanie Zamawiającego, nie później niż w terminie 10 dni roboczych od daty wystąpienia z żądaniem zapłaty przez Zamawiającego.

W § 24 Umowy zastrzeżono na rzecz Zamawiającego prawo domagania się od Podwykonawcy kar umownych m.in. za odstąpienie przez Zamawiającego od Umowy lub jej rozwiązanie na skutek okoliczności leżących po stronie Podwykonawcy – w wysokości 15% Wartości Umowy.

W § 26 Umowy strony postanowiły, że w przypadku odstąpienia do Umowy lub jej rozwiązania przed ukończeniem Przedmiotu Umowy, rozliczenie wykonanych przez Podwykonawcę prac projektowych, robót i dostaw nastąpi na podstawie inwentaryzacji stanu zaawansowania dla poszczególnych Modułów Realizacyjnych. Z kwot do wypłaty na rzecz Podwykonawcy potrącone miały być w szczególności kary umowne i wynagrodzenie rzeczoznawcy (któremu miała być powierzona ocena stanu zaawansowania prac poszczególnych Modułów Realizacyjnych).

Z dokumentu zatytułowanego „Aneks nr 1 z dnia 02.05.2019 r. do gwarancji ubezpieczeniowej należytego wykonania kontraktu oraz właściwego usunięcia wad i usterek” (k. 37) wynika niespornie, że (...) S.A. w Ł. – jako gwarant dnia 10.08.2018 r. wystawił dokument gwarancji, w którym zagwarantował wobec beneficjenta (...) Spółki z o.o. w Ł., na zlecenie zobowiązanego (...) Spółki z o.o. w W., nieodwołalnie i bezwarunkowo na zasadach określonych w niniejszej gwarancji, zapłatę beneficjentowi należności z tytułów wymienionych w § 2 gwarancji, do łącznej kwoty 1 892 100 zł. W § 11 niniejszego dokumentu zastrzeżono, że wierzytelność z tytułu gwarancji może być przedmiotem przelewu wyłącznie na rzecz (...) spółki z o.o. w W. i to pod warunkiem, że wraz z przelewem wierzytelności z tytułu gwarancji na ww. cesjonariusza zostaną przelane jednocześnie prawa, która ta gwarancja zabezpiecza.

Niewątpliwie również uprawniony wykazał, że na podstawie Umowy o przeniesienie praw i obowiązków z dnia 07.06.2019 r. (...) Spółka z o.o. nabyła wszelkie prawa i obowiązki przysługujące (...) Spółce z o.o. w Ł. (Cedentowi) w stosunku do Podwykonawcy z Umowy nr (...) z dnia 07.05.2018 r.

Z kolejnych dokumentów dołączonych do wniosku wynika, że w dniach 26.07.2019 r. oraz 06.09.2019 r. (...) Spółka z o.o. zawarła z (...) Spółką z o.o. w W. – jako Zamawiającym odpowiednio aneks nr 2 i aneks nr 3 do Umowy nr (...).

Następnie z korespondencji prowadzonej przez uczestników procesu inwestycyjnego (k. 85-119) wynika, że uprawniony był wzywany zarówno przez (...) Spółkę z o.o. (pierwotnego Zamawiającego), jak i później przez (...) do zwiększenia tempa prac oraz do zwiększenia ilości pracowników zaangażowanych w realizację Umowy. Z korespondencji tej wynika niespornie, że uprawniony był wyzwany do natychmiastowego wdrożenia działań naprawczych, przyspieszenia prac, usunięcia stwierdzonych wad. (k. 121) Z pisma uprawnionego z dnia 19.08.2019 r. (k. 145) oraz z dnia 08.10.2019 r. (k. 152) stanowiących odpowiedzi na wezwania (...) wynika, że uprawniony podejmował działania zmierzające do nadrobienia powstałych zaległości oraz do poprawienia błędów stwierdzonych przez Zamawiającego.

Nie ulega jednocześnie wątpliwości, że w piśmie z dnia 6.09.2019 r. (k. 75) obowiązany – wobec braku reakcji uprawnionego na pismo z dnia 5.08.2019 r. wyzywające (...) do natychmiastowego wszczęcia działań naprawczych oraz wobec niepodjęcia działań gwarantujących realizację w terminie określonym w Harmonogramie rzeczowo-finansowym – oświadczył o odstąpieniu od Umowy w zakresie prac projektowych i budowlanych na obszarze powiatu (...), poprzez przejęcie zakresu realizacji tychże prac od Podwykonawcy. Obowiązany zastrzegł również prawo do naliczenia kar umownych. Niewątpliwie, oświadczenie o odstąpieniu od Umowy (z obszernym uzasadnieniem przyczyn odstąpienia) zostało przez obowiązanego powtórzone w piśmie z dnia 4.11.2019 r. W tym ostatnim piśmie (...) wezwała również (...) do zapłaty kary umownej z tytułu odstąpienia od Umowy na skutek okoliczności leżących po stronie Podwykonawcy w kwocie 5 854 057 zł (15%z 39 027 050 zł)

Do wniosku uprawniony dołączył pismo z dnia 12.11.2018 r. (k. 121- prawdopodobnie błąd w dacie) stanowiące odpowiedź na powyższe oświadczenie obowiązanego o odstąpieniu od Umowy i wezwanie do zapłaty kary umownej, w którym to piśmie uprawniony zarzucił, iż opóźnienia w realizacji Umowy wynikały wyłącznie z okoliczności zależnych i zawinionych przez Zamawiającego. Również w piśmie z dnia 03.07.2019 r. (k. 130) uprawniony poinformował obowiązanego o przeszkodach jakie napotkał w prawidłowym wykonaniu Umowy, które były od niego niezależne. Z kolei w piśmie z dnia 26.05.2020 r. uprawniony zaproponował obowiązanemu ugodowe zakończenie sporu, po tym jak dowiedział się, że (...) zamierza zrealizować gwarancję.

Analiza powołanych dokumentów doprowadziła Sąd do ustalenia, że uprawniony nie uprawdopodobnił, aby przysługiwało my wobec obowiązanego roszczenie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego pomiędzy stronami kreującego po stronie obowiązanego roszczenie o zapłatę kary umownej zabezpieczonej gwarancją ubezpieczeniową.

Należy przy tym pamiętać, iż ze względu na specyfikę postępowania zabezpieczającego jako przyspieszonego i odformalizowanego, przyjmuje się, że uprawdopodobnienie roszczenia nie wymaga niepodważalnych dowodów jego istnienia, nie mniej jednak twierdzenie o istnieniu roszczenia mającego podlegać zabezpieczeniu muszą być poparte źródłami. Niewątpliwie ów wniosek może się w ostatecznym rezultacie okazać fałszywy w świetle głębszej analizy stanu faktycznego i prawnego. To jednak nie ma wpływu na ocenę zasadności udzielenia zabezpieczenia, gdyż istotą postępowania zabezpieczającego jest to, że sąd dokonuje jedynie pobieżnej analizy dostarczonego przez wnioskodawcę materiału dowodowego niekonieczne odpowiadającego wymogom stawianym dowodom przeprowadzanym w toku procesu.

W niniejszym postępowaniu uprawniony udowodnił, że pomiędzy nim a obowiązanym została zawarta skutecznie Umowa, w ramach której uprawniony przyjął na siebie określone obowiązki.

Uprawniony w żaden sposób nie wykazał, aby wywiązał się w jakimkolwiek (nawet minimalnym) stopniu z obowiązków umownych wobec Zamawiającego. Z zapisów § 18 Umowy wprost wynikało, że jedyną dopuszczoną przez strony formą dokonania odbiór prac, tak ulegających zakryciu, jak i prac częściowych, będą pisemne protokoły. Tymczasem, uprawniony nie tylko nie przedstawił harmonogramu rzeczowo-finansowego ( który pozwoliłby Sądowi na ustalenie umówionego czasu wykonania poszczególnych etapów - Modułów Realizacyjnych), jak i nie przedstawił żadnego protokołu odbioru prac przez niego wykonanych i podpisanego przez upoważnione do tego przez Zamawiającego osoby. Uprawniony nie przedstawił również Sądowi żadnego dokumentu, z którego wynikałoby, że wzwał Zamawiającego do dokonania odbioru poszczególnych prac. Korespondencja kierowana przez uprawnionego do (...), w której Uprawniony kwestionował uprawnienie (...) do odstąpienia od Umowy oraz prawo do naliczania kar umownych, a także w której obciążał (...) odpowiedzialnością za powstałe opóźnienia, nie może być dowodem na to, że uprawniony wywiązał się z obowiązków umownych, a ewentualne opóźnienia w realizacji były od niego niezależne.

Tym samym, w opinii Sądu, uprawniony nie uprawdopodobnił, iż oświadczenie o odstąpieniu od Umowy złożone przez obowiązanego dnia 6 września 2019 r. nie miało podstaw faktycznych i prawnych. Tym samym uprawniony nie uprawdopodobnił, że obowiązany nie nabył prawa do obciążenia uprawnionego karą umowną na podstawie § 24 ust. 1 pkt 5 Umowy.

Brak jest zatem zdaniem Sądu podstaw do kwestionowania uprawnienia (...) do zaspokojenia roszczeń z Gwarancji ubezpieczeniowej. Należy przy tym zaznaczy, że uprawniony nie przedstawił Sądowi żadnego dowodu na to, że obowiązany podjął działania zmierzające do realizacji uprawnień z gwarancji ubezpieczeniowej. W szczególności uprawniony nie dołączył do wniosku pism (...) z dnia 26 maja 2020 r. i 2 lipca 2020 r. (na które się powołał w uzasadnieniu wniosku).

Niezależnie od powyższych ustaleń Sąd uznał, iż uprawniony nie wykazał także interesu prawnego w uzyskaniu żądanego zabezpieczenia, o którym mowa w art. 730 1 § 2 k.p.c.

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Najczęściej interes prawny ten określa się jako obiektywną w świetle obowiązujących przepisów, czyli wywołaną rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania orzeczenia sądowego odpowiedniej treści. W związku z tym, że celem zabezpieczenia jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej podmiotom potrzebującym, interes prawny istnieje w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia uprawnionemu „należnej ochrony prawnej”, zanim uzyska on ochronę definitywną (ostateczną), czyli zanim zostanie osiągnięty cel postępowania w sprawie, w związku z którym następuje udzielenie zabezpieczenia. Z kolei „należyta ochrona prawna” polega na usunięciu naruszenia albo zagrożenia naruszenia praw uprawnionego.

W niniejszej sprawie, uprawniony w uzasadnieniu wniosku o udzielenie zabezpieczenia całkowicie pominął kwestię interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia. Nie dołączył również do wniosku żadnych dokumentów, z których wynikałoby, że obowiązany znajduje się w złej kondycji finansowej, zagrażającej brakiem jego wypłacalności.

Tym samym uprawniony nie uprawdopodobnił, że istnieje ryzyko, iż z uwagi na upływ czasu koniecznego dla rozstrzygnięcia sprawy, niemożliwym będzie osiągnięcie zamierzonego przez stronę celu niniejszego postępowania.

Trzeba jednak mieć na uwadze, iż powyższe nie przesądza o ostatecznym wyniku postępowania, jak również nie pozbawia uprawnionego prawa skierowania ponownego wniosku, po ujawnieniu zmiany okoliczności wpływających na uprawdopodobnienie okoliczności stanowiących przesłanki udzielenia zabezpieczenia,

Mając na uwadze powyższe ustalenia, na podstawie art. 730 § 1 k.p.c., art. 730 1 § 1-3 k.p.c., art. 731 k.p.c. i art. 747 k.p.c., wniosek należało oddalić, o czym Sąd orzekł jak w sentencji.

SSO Anna Zborzyńska

ZARZĄDZENIE

(...)

SSO Anna Zborzyńska