Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III RC 25/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2021 r.

Sąd Rejonowy w Legionowie III Wydział Rodzinny i Nieletnich

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Dorota Hańczyc-Górska

Protokolant: Mateusz Goślicki

po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2021 r. w Legionowie na rozprawie

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko I. P. (1)

o ustanowienie rozdzielności majątkowej

I.  ustanawia rozdzielność majątkową małżeńską powstałą w wyniku zawarcia małżeństwa pomiędzy M. P. z domu P., urodzonym dnia (...) w N. oraz I. P. (2) z domu K., urodzoną dnia (...) w N. przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w J. w dniu 22 sierpnia 1992 roku, akt małżeństwa o oznaczeniu (...) z dniem 17 stycznia 2020 roku;

II.  odstępuje od obciążenia pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda.

Sygn. akt III RC 25/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 17 stycznia 2020 roku (data prezentaty) M. P., reprezentowany przez pełnomocnika w osobie adwokata, wniósł o ustanowienie rozdzielności majątkowej z małżonką I. P. (1) z dniem wniesienia pozwu, a tym samym zniesienie ustroju majątkowego przymusowego, wynikającego z zawartego przez strony związku małżeńskiego dnia 22 sierpnia 1992 roku w J. oraz obciążenie powoda kosztami postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że od stycznia 2019 roku pozostaje z żoną w faktycznej separacji. Strony mimo wspólnego zamieszkiwania prowadzą osobne gospodarstwa domowe. Każde z nich utrzymuje się we własnym zakresie. Powód prowadzi gospodarstwo rolne, w ramach którego uprawia warzywa, z czego część w szklarni. Aby kontynuować produkcję, powód potrzebuje kredytu, m.in. na zakup sadzonek, nawozów, ogrzanie szklarni. Pozwana nie wyraża zgody ani na zaciągnięcie kredytu, ani na zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej przed notariuszem. Między stronami toczy się sprawa o rozwód ( pozew z załącznikami – k. 4-17).

Pismem procesowym z dnia 18 sierpnia 2020 roku (data nadania) pozwana, reprezentowana przez pełnomocnika w osobie adwokata, wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pisma wskazała, że relacje w małżeństwie stron pogorszyły się, gdy pozwana odkryła, że mąż ma romans z inną kobietą. Powód odmówił przekazywania środków finansowych na utrzymanie pozwanej, co skutkowało wytoczeniem powództwa przez pozwaną. Powód oczekiwał, że pozwana wyprowadzi się z domu stanowiącego jego własność. Powód stosował wobec pozwanej przemoc. Została założona (...). Wobec powyższego pozew narusza zasady współżycia społecznego, zaś odmowa wyrażenia przez pozwaną zgody na zaciągnięcie kredytu w kwocie 50 000 zł znajduje uzasadnienie w sytuacji finansowej prowadzonego gospodarstwa, z którego osiągany roczny dochód wynosi 18 661 zł ( pismo procesowe z załącznikami – k. 43-50).

W ostatecznie złożonych stanowiskach na rozprawie dnia 3 lutego 2021 r. powód poparł powództwo oraz wniósł o zasądzenie kosztów procesu oraz o wzajemnie zniesienie kosztów zastępstwa procesowego, zaś pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu od powoda ( protokół rozprawy – k. 98).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. P. i I. P. (1) są małżeństwem od dnia 22 sierpnia 1992 roku. Od tego dnia panuje między nimi ustrój ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej. Z małżeństwa mają jednego, pełnoletniego syna ( odpis skrócony aktu małżeństwa – k. 21-21v.; dowód z przesłuchania stron – protokół rozprawy k. 96-98).

Małżonkowie zamieszkują w jednym budynku z rodzicami powoda. Strony zajmują piętro domu, zaś rodzice powoda – parter. M. P. i I. P. (1) utrzymywali się ze wspólnego prowadzenia rodzinnego gospodarstwa rolnego, darowanego powodowi przez jego rodziców ( bezsporne). Strony uprawiały głównie warzywa – pomidory i ogórki, częściowo w szklarni. Strony prowadząc gospodarstwo, zaciągały wspólnie zobowiązania kredytowe na cele inwestycyjne i obrotowe (zeznania świadków: J. P. (1) – protokół rozprawy k. 89v.-90, K. K. – protokół rozprawy k. 90; dowód z przesłuchania stron – protokół rozprawy k. 96-98). W 2018 roku z tego tytułu osiągnęły wspólnie 18 861 zł dochodu ( zeznanie podatkowe z urzędowym poświadczeniem odbioru – k. 32-36). Pozwana w 2018 roku i 2019 roku nie osiągnęła indywidualnie żadnego dochodu. Pozwana pozostaje na zwolnieniu chorobowym. Korzysta z zasiłku w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w wysokości 300 zł miesięcznie ( zaświadczenia – k. 79, 81; dowód z przesłuchania pozwanej – protokół rozprawy k. 97v.-98).

Od września 2019 roku strony nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. I. P. (1) zarzuciła powodowi nielojalność małżeńską. Według pozwanej mąż spotyka się z inną kobietą. Pozwana przestała gotować powodowi. Strony oddzielnie robią zakupy. W lodówce mają wydzielone półki. Zajmują oddzielne pokoje. Pozwana cyklicznie przez pewien okres przebywa także u swojej rodziny i znajomych. Według I. P. (1) mąż od około 2017 roku stosował wobec niej przemoc fizyczną. Z załączonego przez nią zaświadczenia lekarskiego z dnia 15 czerwca 2020 r. wynika, że zdiagnozowano u niej zasinienia powłok skórnych szerokości około 4 cm na wysokości ramienia prawego ( zeznania świadków: B. P. – protokół rozprawy k. 82v.-83, J. P. (2) – protokół rozprawy k. 83-84, J. P. (1) – protokół rozprawy k. 89v.-90, K. K. – protokół rozprawy k. 90, dowód z przesłuchania powoda – protokół rozprawy k. 96-97, dowód z przesłuchania pozwanej – protokół rozprawy k. 97v.-98, zaświadczenie – k. 48-49). Z inicjatywy pozwanej wszczęto w czerwcu 2020 roku w rodzinie procedurę (...). ( pismo Przewodniczącego Zespołu (...) ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Gminy J. z załącznikami – k. 53-70). Pozwana w związku z trudną sytuacją rodzinną leczy się psychiatrycznie ( zaświadczenie lekarskie – k. 80).

Małżonkowie przestali prowadzić wspólnie gospodarstwo warzywnicze. Nie są w stanie dojść do porozumienia w kwestii zaciągania zobowiązań finansowych, w tym głównie związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Wcześniej corocznie zaciągali kredyt na rozpoczęcie sezonu. Pozwana obawia się, że środki z kredytu pozwany przeznaczy dla kochanki. Od września 2019 roku strony w ogóle nie rozmawiają ze sobą ( zeznania świadków: B. P. – protokół rozprawy k. 82v.-83, J. P. (2) – protokół rozprawy k. 83-84, J. P. (1) – protokół rozprawy k. 89v.-90, K. K. – protokół rozprawy k. 90; dowód z przesłuchania powoda – protokół rozprawy k. 96-97, dowód z przesłuchania pozwanej – protokół rozprawy k. 97v.-98).

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dowodu z powołanych powyżej dokumentów (ich autentyczności i wiarygodności nikt nie kwestionował), zeznań świadków B. P., J. P. (2), J. P. (1), K. K. oraz dowodu z przesłuchania stron, dokumentów złożonych do akt, bowiem ich wiarygodności i autentyczności nikt nie kwestionował. Sąd miał na względzie, że przesłuchani świadkowie to osoby pozostające w bliskich relacjach ze stronami (B. P. i J. P. (2) to rodzice powoda, J. P. (1) i K. K. to znajome pozwanej), niemniej ich zeznania dały jednolity obraz kryzysu w związku małżeńskim stron, skutkujący brakiem porozumienia małżonków, w szczególności w kwestiach finansowych. Dowód z przesłuchania stron potwierdził ten stan.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Podstawą prawną ustanowienia przez sąd między małżonkami rozdzielności majątkowej jest art. 52 § 1 k.r.o. Przepis ten jako powód ustanowienia rozdzielności majątkowej wymienia ważne powody. Ustawodawca nie zdefiniował tego pojęcia. Jego rozumienie kształtują judykatura i doktryna. Punktem wyjścia jest uznanie, że ustrój małżeńskiej ustawowej wspólności majątkowej ma na celu wzmocnienie rodziny oraz zapewnienie jej ustabilizowanej bazy materialnej i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Przez ważne powody dające podstawę do zniesienia wspólności majątkowej zwykło się rozumieć sytuacje powstałe na skutek zachowania się jednego z małżonków, polegające m.in. na zatrzymaniu majątku wyłącznie dla siebie i niedopuszczanie współmałżonka do korzystania z niego, trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego czy też separację faktyczną małżonków uniemożliwiającą im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym i najczęściej zarazem stwarzającą zagrożenie interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków (por. Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem, red. Kazimierz Piasecki, Warszawa 2002, s. 277 i nast.; J. Winiarz, Małżeńskie stosunki majątkowe, s. 84).

W niniejszej sprawie zasadniczo bezsporna pozostaje okoliczność, że strony od miesiąca września 2019 roku nie porozumiewają się ze sobą w jakichkolwiek kwestiach. Co prawda mieszkają w jednym budynku, jednak zajmują oddzielne pomieszczenia, robią oddzielnie zakupy, nie gotują wspólnie, nawet w lodówce mają wydzielone półki. Wspólność gospodarcza między małżonkami ustała. Powód próbuje kontynuować prowadzenie rodzinnego gospodarstwa rolnego, jednak bez udziału pozwanej. Wcześniej małżonkowie wspólnie uprawiali warzywa, które to zajęcie było podstawą utrzymania rodziny. Obecnie istnieją trudności w utrzymaniu płynności produkcji. Pozwana nie wyraża zgody (co wprost przyznała w toku przesłuchania na rozprawie) na zaciągnięcie zobowiązań kredytowych przez powoda. Jak twierdzi, obawia się, że środki z kredytu nie zostaną przeznaczone na rozpoczęcie nowego sezonu w gospodarstwie (zakup opału do ogrzania szklarni, środków ochrony roślin, sadzonek itp.), lecz zostaną spożytkowane dla kochanki męża. Małżonkowie nie są w stanie wspólnie podjąć jakichkolwiek decyzji gospodarczych, w zasadzie od września 2019 roku przestali ze sobą rozmawiać. Każde z nich utrzymuje się samodzielnie.

Zgodnie z szeregiem orzeczeń Sądu Najwyższego, które tutejszy Sąd podziela, okoliczność faktycznej separacji małżonków stanowi ważny powód zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej (tak na przykład wyroki SN z: 13 maja 1997 r., III CK 51/97, OSNCP 1997 r., Nr 12, poz. 194; z 10 lutego 1997 r., I CKN 69/96, 12 lutego 1997 r., III CKN 96/96, 13 stycznia 2000 r., II CKN 1070/98, z 16 stycznia 2000 r., III CKN 585/98).
W rozpoznawanej sprawie do rozpadu wszelkich więzi łączących małżonków, zdaniem Sądu Rejonowego, dochodziło w znacznym okresie czasu. Bez wątpienia w dniu złożenia pozwu przez M. P. wszelkie więzi łączące strony już wygasły, w tym zwłaszcza więź gospodarcza.

W przedmiotowej sprawie separacja faktyczna małżonków pociąga za sobą trudności w zarządzaniu majątkiem wspólnym. W czasie kiedy między stronami panowała zgoda, małżonkowie wspólnie prowadzili gospodarstwo warzywnicze, zaciągali kredyty, zarówno na cele inwestycji trwałych (rozbudowa gospodarstwa), jak i obrotowe (na bieżące potrzeby, np. rozpoczęcie nowego sezonu). Odmowa wyrażenia zgody przez pozwaną na zaciągnięcie przez powoda kredytu, znacząco utrudni mu normalne funkcjonowanie gospodarstwa, w tym utrzymywanie płynności finansowej. W związku z tym zagrożony może być interes majątkowy powoda, a w konsekwencji także samej pozwanej.

Pozwana zarzuciła powodowi, że jego żądanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W ocenie Sądu nie ma większych wątpliwości jurydycznych (choć takie pojawiały się w piśmiennictwie), że klauzula generalna zasad współżycia społecznego może znaleźć zastosowanie także w sprawach o ustanowienie rozdzielności majątkowej (zob. wyrok SN z dnia 4 kwietnia 2014 r., II CSK 387/13, Biul. SN 2014 nr 9, Legalis nr 1048604). Ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej ma na celu wzmocnienie rodziny oraz zapewnienie jej ustabilizowanej bazy materialnej i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Przez ważne powody, dające podstawę do zniesienia tej wspólności, przyjęło się rozumieć wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny. W niniejszej sprawie roszczenie powoda istotnie zmierzało do ochrony jego zagrożonych interesów majątkowych. Pozwana odmawiając współpracy z mężem, zwłaszcza w aspekcie zaciągania zobowiązań kredytowych, znacząco utrudnia prawidłowe funkcjonowanie gospodarstwa rolnego. Jak się powszechnie wskazuje przepis art. 5 k.c. może znaleźć zastosowanie jedynie w wyjątkowych wypadkach. Pozwana nie wykazała, a nawet nie wskazała, do naruszenia jakich zasad współżycia społecznego mogłoby dojść w wyniku uwzględnienia powództwa w niniejszej sprawie. Wydaje się, że źródło stanowiska pozwanej tkwi w zarzucanej mężowi nielojalności małżeńskiej, niemniej okoliczność ta – jakkolwiek rzutująca na więzi małżeńskie i istotna w procesie o rozwód – z punktu widzenia orzekania w przedmiocie ustanowienia rozdzielności majątkowej miała drugorzędne znaczenie. Istotne było to, czy ustrój wspólności ustawowej zapewni stronom niniejszego postępowania ustabilizowaną bazę materialną. Tymczasem zakładając dalszy brak woli pozwanej we współpracy z powodem przy prowadzeniu gospodarstwa rolnego należało dojść do przeciwnych wniosków. Utrzymanie stron w ustroju wspólności ustawowej nie polepszyłoby ani sytuacji powoda, ani sytuacji materialnej pozwanej, skoro źródłem jej utrzymania dotychczas były dochody uzyskane z działalności rolniczej. Wszystkie powyższe okoliczności doprowadziły Sąd Rejonowy do wniosku, że istnieją podstawy do orzeczenia rozdzielności majątkowej pomiędzy stronami.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 52 § 1 i 2 k.r.o. orzeczono jak w wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł stosownie do treści art. 102 k.p.c., nie obciążając pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda. Pozwana obecnie znajduje się w trudnej sytuacji materialnej – utrzymuje się z zasiłku wypłacanego przez KRUS w wysokości 300 zł miesięcznie. W ocenie Sądu uiszczenie na rzecz powoda kosztów procesu byłoby dla niej zbyt dużym obciążeniem finansowym. Wydaje się, że powód również dostrzegł tę okoliczność, wnosząc w stanowisku końcowym o wzajemne zniesienie kosztów zastępstwa procesowego.