Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 1536/19

POSTANOWIENIE

Dnia 29 marca 2021 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Anna Podolska-Kojtych

Sędzia Sądu Rejonowego Anna Wołucka-Ławnikowicz

(delegowana)

po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2021 roku w Lublinie, na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku B. T. (1) i R. T.

z udziałem (...) L., Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta Miasta L., M. W. i E. W.

1) o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości położonej w L. przy ul. (...), o powierzchni 0,0155 ha, oznaczonej jako działka numer (...) na mapie sporządzonej przez geodetę Z. W., zaewidencjonowanej w Państwowym Zasobie Geodezyjnym i Kartograficznym pod numerem P. (...) (...),

2) o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości położonej w L. przy ul. (...), o powierzchni 0,0005 ha, oznaczonej jako działka numer (...) na mapie sporządzonej przez geodetę Z. W., zaewidencjonowanej w Państwowym Zasobie Geodezyjnym i Kartograficznym pod numerem (...). (...) (...)

na skutek apelacji Gminy L. od postanowienia Sądu Rejonowego L.z dnia 23 października 2019 roku, w sprawie (...)

postanawia:

I. zmienić częściowo zaskarżone postanowienie:

1) w punktach I i II w ten sposób, że oddalić wniosek o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości położonej w L. przy ul. (...), o powierzchni 0,0155 ha, oznaczonej jako działka numer (...) na mapie sporządzonej przez geodetę Z. W., zaewidencjonowanej w Państwowym Zasobie Geodezyjnym i Kartograficznym pod numerem (...) (...) (...)

2) w punkcie IV w ten sposób, że zasądzić od B. T. (1) i R. T. na rzecz Gminy L. kwoty po 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

II. zasądzić od B. T. (1) i R. T. na rzecz Gminy L. kwoty po 1225 zł (tysiąc dwieście dwadzieścia pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Anna Podolska-Kojtych Dariusz Iskra Anna Wołucka-Ławnikowicz

Sygn. akt II Ca 1536/19

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 23 października 2019 roku Sąd RejonowyL. postanowił:

I. stwierdzić, że R. T. i B. T. (1) z mocy prawa przez zasiedzenie z dniem 13 grudnia 2012 roku, na zasadzie wspólności ustawowej, nabyli własność nieruchomości położonej w L. przy ul. (...), stanowiącej działkę gruntu o powierzchni 0, (...), oznaczoną numerem (...) na mapie projektowej sporządzonej przez biegłego geodetę Z. W., wpisanej do ewidencji materiałów Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego pod numerem(...) (...) (...), powstałej w wyniku podziału działki oznaczonej numerem (...), dla której Sąd Rejonowy L. prowadzi księgę wieczystą numer (...), oraz działkę gruntu o powierzchni 0,0005 ha, oznaczoną numerem (...) na mapie projektowej sporządzonej przez biegłego geodetę Z. W., wpisanej do ewidencji materiałów Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego pod numerem (...) (...) (...), powstałej w wyniku podziału działki oznaczonej numerem (...), która nie posiada urządzonej księgi wieczystej;

II. uznać za integralną część orzeczenia mapy opisane w punkcie I;

III. nakazać „solidarnie ściągnąć” od R. T. i B. T. (1) na rzecz Skarbu Państwa kwotę 7934,42 zł tytułem zwrotu poniesionych wydatków;

IV. ustalić, że „w pozostałym zakresie” uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (k. 1987-197v).

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy ustalił, że działka o dawnym numerze (...), położona w L., powstała z połączenia części działek o numerach:

- (...), które Skarb Państwa nabył na mocy decyzji Urzędu Miejskiego w L. z dnia 21 października 1977 roku, numer (...) (...) (...), o wywłaszczeniu,

- (...), którą Skarb Państwa nabył na mocy decyzji Urzędu Miejskiego w L. z dnia 5 grudnia 1977 roku, numer (...) (...) (...), o wywłaszczeniu,

(...), które Skarb Państwa nabył na mocy decyzji Urzędu Miejskiego w L. z dnia 6 grudnia 1977 roku, numer (...) (...) (...), o wywłaszczeniu,

- (...), którą Skarb Państwa nabył na mocy decyzji Urzędu Miejskiego w L. z dnia 22 kwietnia roku, numer (...) (...) (...), o wywłaszczeniu.

Sąd Rejonowy ustalił, że na mocy decyzji Urzędu Miejskiego w L. z dnia 28 marca 1990 roku, numer (...) (...) (...)- (...), oddano Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L., w użytkowanie wieczyste na 99 lat, teren, w którego skład wchodziła między innymi działka nr (...), położona w dzielnicy W.-P. w L..

Sąd Rejonowy ustalił, że uchwałą Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. z dnia 7 września 1990 roku, numer (...), dokonano podziału Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. przez wyodrębnienie osiedla (...). Wydzielono Spółdzielnie Mieszkaniowe (...), (...) i (...), pomiędzy które podzielono obszar wyodrębnionego osiedla.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 26 czerwca 1991 roku decyzją Urzędu Miejskiego w L. numer (...) (...) (...) (...)dokonano podziału działki numer (...) na działki (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że na podstawie uchwały Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. z dnia 13 czerwca 1992 roku, numer (...), i uchwały Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. z dnia 14 października 1992 roku, numer (...), przeniesiono na Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w L. prawo użytkowania wieczystego między innymi działki nr (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że:

1) decyzją Urzędu Wojewódzkiego w L. z dnia 9 grudnia 1992 roku, numer (...) (...), stwierdzono, że z dniem 27 maja 1990 roku Gmina M. L. nabyła z mocy prawa nieodpłatnie własność nieruchomości położonej w L., stanowiącej między innymi działkę nr (...);

2) decyzją Urzędu Miejskiego w L. z dnia 20 października 1993 roku, numer (...) (...). (...) (...), zatwierdzono projekt podziału działki nr (...), w wyniku którego wyodrębniono między innymi działkę numer (...) o powierzchni 164 m^{(
2)} i działkę numer (...) o powierzchni 510 m^{(
2)};

3) decyzją Prezydenta Miasta L. z dnia 21 kwietnia 2017 roku stwierdzono, że Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta L. nabył nieodpłatnie, z mocy prawa, z dniem 1 stycznia 2016 roku1, po podmiocie Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) z siedzibą w L., użytkowanie wieczyste nieruchomości położonej w L. przy ul. (...), oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...), dla której Sąd Rejonowy L. (...) Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Decyzja stała się ostateczna z dniem 6 maja 2017 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że aktualnie dla nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...) Sąd Rejonowy L. prowadzi księgę wieczystą numer (...). W dziale II księgi widnieje jako właściciel Gmina L., zaś jako użytkownik wieczysty Skarb Państwa – Prezydent Miasta L..

Sąd Rejonowy ustalił, że samoistnym posiadaczem działki nr (...) położonej w L., stanowiącej ulicę (...), jest Skarb Państwa, zaś jej zarządcą Zarząd Dróg i M. w L.. Zajmowany przez wnioskodawców fragment tej nieruchomości stanowił część działki o numerze (...), której własność Skarb Państwa nabył na mocy decyzji Urzędu Miejskiego w L. z dnia 5 grudnia 1977 roku, numer (...) (...) (...), w drodze wywłaszczenia.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 18 grudnia 1982 roku B. T. (1) przydzielono mieszkanie w budynku szeregowym przy ul. (...), na warunkach własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu. Na mocy umowy z dnia 25 lutego 1994 roku zawartej w formie aktu notarialnego Repertorium A Nr (...) R. T. i B. T. (1) nabyli od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. prawo własności domu mieszkalnego posadowionego na działce numer (...) położonej w L. oraz prawo użytkowania wieczystego działki gruntu nr (...) o powierzchni 510 m^{(
2)}. Na mocy umowy z dnia 19 stycznia 2009 roku zawartej w formie aktu notarialnego Repertorium A Nr (...) wnioskodawcy nabyli od Gminy L. prawo własności działki gruntu numer (...), o powierzchni 510 m^{(
2)}, położonej w L. przy ulicy (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że małżonkowie T. objęli nieformalnie w posiadanie opisaną wyżej nieruchomość lokalową i gruntową 1981 roku celem wykończenia budynku znajdującego się wówczas w stanie surowym. Wraz z działką numer (...) objęli w posiadanie część działki numer (...) oraz część działki nr (...), uważając, że całość objętego w użytkowanie obszaru stanowi jedność, to jest działkę nr (...). Z uzyskanych przez nich informacji wynikało, że ich działka rozciąga się aż do chodnika. W tym samym roku wnioskodawcy postawili ogrodzenie wokół całej nieruchomości gruntowej, która w ich mniemaniu stanowiła działkę nr (...), a w rzeczywistości składała się z działki nr (...) oraz części działek nr (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że B. T. (1) i R. T. dokonali zagospodarowania działki na ogród przydomowy, dbali o ten teren, odśnieżali go, odchwaszczali. Od chwili objęcia w posiadanie opisanych wyżej działek wnioskodawcy użytkują je nieprzerwanie w ten sam sposób do dnia zamknięcia rozprawy. O tym że całość użytkowanego przez nich gruntu nie stanowi jednej działki dowiedzieli się w roku 2017 roku, po czym rozpoczęli starania wykup działki nr (...) lub uregulowanie stanu prawnego w inny sposób. Od roku 2016 B. T. (1) i R. T. opłacają podatek zarówno za działkę nr (...), jak i działkę nr (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że rzeczywisty zakres posiadania na gruncie przez wnioskodawców przedmiotowych nieruchomości stanowi obszar działek oznaczonych numerami (...) o powierzchni 0,0155 ha i (...) o powierzchni 0,0005 ha na mapach projektowych podziału nieruchomości do zasiedzenia sporządzonych przez biegłego geodetę Z. W., zaewidencjonowanych w Państwowym Zasobie Geodezyjnym i Kartograficznym pod numerem (...) (...) (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że w piśmie z dnia 21 lutego 2017 roku, skierowanym do Urzędu Miasta w L., B. T. (1) i R. T. wnieśli o wykup działki nr (...) lub objęcie jej w użytkowanie wieczyste. W odpowiedzi udzielonej pismem z dnia 16 marca 2017 roku wskazano, że działka jest własnością Gminy L. i znajduje się w użytkowaniu wieczystym Skarbu Państwa oraz wskazano, że do dalszego użytkowania nieruchomości wymagane jest zawarcie umowy dzierżawy. W piśmie z dnia 31 marca 2017 roku wnioskodawcy wnieśli o wydzierżawienie działki nr (...). Prezydent Miasta L. decyzją nr (...) z dnia 31 lipca 2017 roku wyraził zgodę na oddanie w dzierżawę przedmiotowej działki, o czym poinformowano wnioskodawców pismem z dnia 18 sierpnia 2017 roku. Wyznaczono dwa terminy negocjacji celem ustalenia warunków umowy dzierżawy – na dziń 25 i 29 września 2017 roku, jednak negocjacje nie odbyły się z uwagi na nieprzystąpienie do nich przez wnioskodawców. Pismem z dnia 12 października 2017 roku wezwano wnioskodawców do wydania nieruchomości oraz zapłaty kwoty 467,21 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. W piśmie z dnia 25 października 2017 roku wnioskodawcy zażądali wyjaśnień co do treści pisma z 12 października 2017 roku. Odpowiedzi udzielono pismem z dnia 29 listopada 2017 roku.

Sąd Rejonowy wskazał dowody, na podstawie których dokonał ustaleń faktycznych, oraz przedstawił swoje stanowisko w przedmiocie oceny dowodów.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisów art. 172 § 1 i 2 k.c. i wskazał, że przed 1 października 1990 roku, czyli przed wejściem w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. 1990 Nr 55, poz. 321), terminy zasiedzenia wynosiły odpowiednio 10 i 20 lat. Według art. 9 wskazanej wyżej ustawy, jeśli bieg zasiedzenia rozpoczął się, ale nie zakończył przed 1 października 1990 roku, mają zastosowanie terminy 20 i 30 letni. W stanie faktycznym niniejszej sprawy znalazły więc zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego w brzmieniu sprzed 1 października 1990 roku.

Sąd Rejonowy wskazał, że przesłanki nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia muszą wystąpić łącznie i są nimi samoistne i nieprzerwane posiadanie oraz upływ zakreślonego ustawą terminu zasiedzenia.

Sąd Rejonowy wskazał, że B. T. (1) i R. T. co najmniej w dniu 18 grudnia 1982 roku objęli w samoistne posiadanie nieruchomość stanowiącą działkę numer (...) oraz część działek numer (...), kiedy to B. T. (1) otrzymała przydział lokalu mieszkalnego przy ulicy (...). W tej dacie „wyłącznym” właścicielem nieruchomości był Skarb Państwa, nie było wtedy ustanowione użytkowanie wieczyste. Małżonkowie T. przystąpili do wykończenia nieruchomości lokalowej oraz zagospodarowania nieruchomości gruntowej. Działkę numer (...) oraz części działek numer (...) traktowali jako wspólną całość i w tym kształcie dokonali ogrodzenia gruntu, nasadzeń drzewnych i roślinnych. Małżonkowie posiadali nieruchomość nieprzerwanie przez 30 lat, to jest do dnia 13 grudnia 2012 roku. Nikt, a zwłaszcza żaden z właścicieli ani użytkowników wieczystych, nie kwestionował w tym okresie ich sposobu korzystania z nieruchomości.

Sąd Rejonowy wskazał, że B. T. (1) i R. T. byli posiadaczami w złej wierze, ponieważ mogli ustalić, gdzie znajduje się granica należnej im działki numer (...), jednak szczegółowych ustaleń w tym zakresie zaniechali, przyjmując wskazania bliżej nieokreślonych osób za wyznacznik granicy ich nieruchomości.

Sąd Rejonowy wskazał, że B. T. (1) i R. T. władali nieruchomością w zakresie części działek numer (...) jako posiadacze samoistni, ponieważ o ile działka numer (...) została im oddana w posiadanie zależne poprzez przeniesienie użytkowania wieczystego, to części działek numer (...) objęli w posiadanie samodzielnie, bez zgody i wiedzy właściciela.

Sąd Rejonowy uznał, że B. T. (1) i R. T. byli samoistnymi posiadaczami w złej wierze nieruchomości stanowiącej części działek (...), poczynając od 18 grudnia 1982 roku do 13 grudnia 2012 roku, a więc przez 30 lat, po którym to dniu nastąpiło nabycie przez nich własności nieruchomości w drodze zasiedzenia. Nabyte przez nich udziały w nieruchomości weszły do ich majątku wspólnego.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o nieuiszczonych wydatkach Sąd Rejonowy wskazał przepisy art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach postępowania Sąd Rejonowy wskazał przepis art. 520 § 1 k.p.c.

Od postanowienia z dnia 23 października 2019 roku apelację wniosła Gmina L., reprezentowana przez pełnomocnika, wskazując, że zaskarża postanowienie „w części tj. w pkt I i IV postanowienia”.

Uczestnik zarzucił:

„I. Naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

art. 172 § 1 i 2 kc w zw. z art 176 § 1 kc poprzez przyjęcie, iż z dniem 13 grudnia 2012 r. upłynął 30 - letni termin niezbędny do nabycia przez B. T. (1) i R. T. nieruchomości o projektowanym numerze (...) przez zasiedzenie, w sytuacji gdy wnioskodawcy nie posiadali ww. nieruchomości gminnej samoistnie jak właściciel przez okres wymagany ustawą do nabycia prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie w złej wierze;

II. Naruszenie przepisów prawa procesowego, mających wpływ na wynik sprawy tj.

1. art. 233 § 1 kpc poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, polegające na:

1) dokonaniu oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie sprzecznej z regułami przewidzianymi w tym przepisie wyrażającej się w przyjęciu, że od momentu objęcia przez wnioskodawców w posiadanie części nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) wnioskodawcy pozostawali samoistnymi posiadaczami tej nieruchomości, w sytuacji gdy stan ich władztwa oraz ich dyspozycje względem części działki nr (...) od momentu jej objęcia w posiadanie swą treścią nie odpowiadały władztwu i dyspozycjom właściciela przez okres wymagany ustawą niezbędny do nabycia przez zasiedzenie prawa własności nieruchomości,

2) przyjęciu, że zarówno element animus jak i corpus posiadania samoistnego działki gminnej zostały przez wnioskodawców spełnione i wykazane, w sytuacji gdy przeczy temu materiał dowodowy zgromadzony w sprawie,

2. art. 520 § 1 kpc poprzez jego zastosowanie i orzeczenie, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem, w sytuacji, gdy zaistniały w niniejszej sprawie stan faktyczny pozwala na przyjęcie, że interesy uczestnika i wnioskodawców niniejszego postępowania są sprzeczne i uzasadniają orzeczenie o kosztach postępowania w oparciu o art. 520 § 2 i 3 kpc.”.

Gmina L. wniosła o:

„- zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt I i IV poprzez oddalenie wniosku B. i R. małżonków T. o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie działki nr (...) oraz zasądzenie na rzecz Gminy L. zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych,

- zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych” (k. 231-235).

W piśmie procesowym z dnia 11 marca 2021 roku, złożonym w wykonaniu zarządzenia Przewodniczącego Wydziału z dnia 3 marca 2021 roku (k. 268-268v), Gmina L. wskazała, że zakresem zaskarżenia objęte jest między innymi rozstrzygnięcie zawarte w punkcie I postanowienia z dnia 23 października 2019 roku, jednak jedynie w części dotyczącej nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) stanowiącej własność Gminy L. (k. 346).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Na wstępie należy wskazać, że do rozpoznania apelacji miały zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu wynikającym z przepisów ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469).

Apelacja jest Gminy L. jest zasadna w całym zakresie zaskarżenia. Należy w tym miejscu podkreślić, że postanowienie Sądu Rejonowego L. z dnia 23 października 2019 roku nie zostało zaskarżone w całości w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie I, lecz jedynie w tej części, w której Sąd Rejonowy stwierdził zasiedzenie własności nieruchomości położonej w L. przy ul. (...), o powierzchni 0,0155 ha, oznaczonej jako działka numer (...) na mapie sporządzonej przez geodetę Z. W., zaewidencjonowanej w Państwowym Zasobie Geodezyjnym i Kartograficznym pod numerem P. (...) (...).

Z przepisów art. 378 § 1 i 2 k.p.c., mających odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.), wynika, że sąd jest związany przedmiotowymi granicami zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji. Dotyczy to także sprawy o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości. W tego rodzaju sprawie sąd pierwszej instancji związany jest przedmiotowymi granicami wniosku o stwierdzenie zasiedzenia, w szczególności granicami nieruchomości wskazanej we wniosku, zaś sąd drugiej instancji nie może orzekać nie tylko w odniesieniu do tej części nieruchomości objętej żądaniem wnioskodawcy, co do której nie orzekł sąd pierwszej instancji, ale także w odniesieniu do tej nieruchomości lub części nieruchomości, co do której orzekł sąd pierwszej instancji, lecz rozstrzygnięcie to nie zostało objęte zakresem zaskarżenia wynikającym z apelacji2.

W rozpoznawanej sprawie nie zostało zaskarżone przez uczestnika zawarte w punkcie I postanowienia z dnia 23 października 2019 roku rozstrzygnięcie dotyczącej nieruchomości położonej w L. przy ul. (...), o powierzchni 0,0005 ha, oznaczonej jako działka numer (...) na mapie sporządzonej przez geodetę Z. W., zaewidencjonowanej w Państwowym Zasobie Geodezyjnym i Kartograficznym pod numerem(...) (...) (...).

Oczywiście uzasadnione są podniesione w apelacji zarzuty, które dotyczą części ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, a mianowicie charakteru prawnego władania przez wnioskodawców częściami nieruchomości oznaczonych jako działki (...), wyodrębnionymi w rozpoznawanej sprawie odpowiednio jako działki numer (...) o powierzchni 0,0155 ha i (...) o powierzchni 0,0005 ha. Nie ulega żadnych wątpliwości, że władanie przez wnioskodawców nieruchomościami oznaczonymi obecnie jako działki numer (...) było zawsze połączone funkcjonalnie z władaniem nieruchomością oznaczoną obecnie jako działka numer (...). Nieruchomości oznaczone jako działki numer (...) były wykorzystywane jako stanowiące całość z nieruchomością gruntową oznaczoną jako działka numer (...). Pomiędzy nieruchomościami oznaczonymi obecnie jako działki numer (...) a nieruchomością gruntową oznaczoną jako działka numer (...) nie istniała na gruncie jakakolwiek granica lub urządzenia, nasadzenia, budynki lub budowle, które pozwalałyby na ocenę, że przedmiotem korzystania przez wnioskodawców są trzy funkcjonalnie wyodrębnione nieruchomości. Już tylko niewielka powierzchnia działek oznaczonych obecnie numerami (...) a mianowicie 155 m^{(

2)} i 5 m^{(

2)}, wykluczała, aby mogły być one przedmiotem samodzielnego, racjonalnego zagospodarowania i wykorzystywania. Co więcej, działki te przez samych wnioskodawców były postrzegane jako całość z działką numer (...) i w taki sposób zostały zagospodarowane i były wykorzystywane.

W aspekcie czasowym we władaniu wnioskodawców nieruchomością oznaczoną jako działka numer (...) można wyróżnić trzy okresy:

1) okres od objęcia tej nieruchomości w posiadanie w związku z uzyskaniem przydziału lokalu mieszkalnego w budynku szeregowym przy ul. (...) znajdującym się na działce oznaczonej obecnie jako działka numer (...); w dniu 18 grudnia 1982 roku B. T. (1) przydzielone zostało przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w L. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej 108,5 m² i mieszkalnej (...) m² (k. 5),

2) okres od dnia 7 marca 1994 roku, to jest od chwili skuteczności wpisu w księdze wieczystej użytkowania wieczystego w wyniku zawarcia przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w L. oraz B. T. (1) i R. T. umowy przeniesienia użytkowania wieczystego nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) oraz własności domu jednorodzinnego w zabudowie szeregowej znajdującego się na tej nieruchomości; na podstawie tej umowy, zawartej w formie aktu notarialnego Repertorium A Nr (...), Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w L. przeniosła na B. T. (1) i R. T. użytkowanie wieczyste nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) oraz własności domu jednorodzinnego w zabudowie szeregowej znajdującego się na tej nieruchomości (k. 274, 326-327),

3) okres od dnia 19 stycznia 2009 roku, to jest od chwili zawarcia przez Gminę L. oraz B. T. (1) i R. T. umowy sprzedaży nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...); na podstawie umowy sprzedaży Repertorium A Nr(...) Gmina L. sprzedała B. T. (1) i R. T. nieruchomość oznaczoną jako działka numer (...) i tym samym przeniosła na kupujących własność tej nieruchomości (k. 328-329).

(1) W okresie od dnia 18 grudnia 1982 roku do dnia 7 marca 1994 roku3 B. T. (1) i R. T. przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego w budynku szeregowym przy ul. (...).

Właścicielem całej nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...), z której w późniejszych latach, po kolejnym podziale, wydzielone zostały działki numer (...), był co najmniej do marca 1990 roku Skarb Państwa. W dniu 26 marca 1990 roku wydana została decyzja administracyjna numer (...) (...) (...)- (...) o oddaniu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. w użytkowanie wieczyste na 99 lat gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa i obejmujących nieruchomości oznaczone jako działki numer (...) (k. 298-299).

Prawidłowe są ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji przedstawione na stronach 6-7 uzasadnienia postanowienia. Zwrócić w tym miejscu należy jedynie uwagę, że działki oznaczone w ewidencji gruntów numerami (...) wyodrębnione zostały z nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) dopiero w październiku 1993 roku.

W okresie od dnia 18 grudnia 1982 roku do lutego – marca 1994 roku B. T. (1) i R. T. byli jedynie dzierżycielami części nieruchomości gruntowych stanowiących kolejno własność Skarbu Państwa, a następnie od 27 maja 1990 roku Gminy L. (k. 315), odpowiadających powierzchnią aktualnym działkom numer (...). W szczególności nie uważali się za właścicieli nieruchomości gruntowej oznaczonej obecnie jako działka numer (...), ponieważ z nieruchomości tej korzystali tylko w związku z tym, że przysługiwało im spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego w budynku szeregowym. Z nieruchomości tej korzystali w istocie jako z nieruchomości Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L., a potem nieruchomości wchodzącej w skład zasobów nowej, wydzielonej spółdzielni mieszkaniowej. Do marca 1990 roku Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. nie przysługiwało prawo rzeczowe do przedmiotowej nieruchomości gruntowej, a użytkowanie wieczyste tej nieruchomości Spółdzielnia ta nabyła dopiero na podstawie decyzji administracyjnej z dnia 28 marca 1990 roku.

B. T. (1) i R. T. korzystali w omawianym okresie z części nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...), następnie z części nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) (k. 300) i wreszcie z nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) (k. 313-314) tak jak osoby korzystające z nieruchomości spółdzielczych, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali. Co najwyżej można mówić w omawianym okresie o posiadaniu zależnym gruntu wyodrębnionego ostatecznie jako działka numer (...), skoro wyłączne zagospodarowanie tego gruntu przez wnioskodawców nastąpiło za zgodą Spółdzielni Mieszkaniowej (...) na zasadzie użyczenia lub innej umowy o podobnym charakterze.

W omawianym okresie te same uwagi odnoście charakteru korzystania z nieruchomości przez wnioskodawców odnoszą się do tych części nieruchomości gruntowych, które obecnie zostały oznaczone jako działki numer (...). Nieruchomości te nigdy nie były przedmiotem samodzielnego i odrębnego władania przez wnioskodawców. Były wykorzystywane łącznie z działką oznaczoną obecnie numerem (...), co do której wnioskodawcy nawet nie twierdzili, że kiedykolwiek w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku byli jej posiadaczami samoistnymi. Przyjęcie, że mieliby być samoistnymi posiadaczami w odniesieniu do niewielkich (155 m^{(
2)} i 5 m^{(
2)}) niewyodrębnionych wyraźnie fragmentów większej funkcjonalnie całości jest pozbawione w okolicznościach sprawy jakichkolwiek racjonalnych podstaw, a wręcz jest sprzeczne z zasadami rozsądku.

(2) W okresie od dnia 7 marca 1994 roku od dnia 19 stycznia 2009 roku B. T. (1) i R. T. przysługiwało prawo użytkowania wieczystego nieruchomości oznaczonej już wówczas jako działka numer (...). W dniu 7 marca 1994 roku nastąpił konstytutywny skutek wpisu nabycia użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka numer (...) i własności znajdującego się na niej budynku (k. 274).

W tym okresie B. T. (1) i R. T. nie byli posiadaczami samoistnymi nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka numer (...), lecz jej posiadaczami w zakresie użytkowania wieczystego nieruchomości. Posiadanie to nie jest posiadaniem samoistnym nieruchomości. Posiadacz w zakresie użytkowania wieczystego nieruchomości nie włada nieruchomością jak właściciel, lecz właśnie jak użytkownik wieczysty. Oczywiście teoretycznie możliwa jest zmiana podstawy faktycznej posiadania przez wieczystego użytkownika nieruchomości gruntowej, lecz wymagałoby to niezwykle jednoznacznych i wyrazistych aktów, które wskazywałyby na taką zmianę. Jak wskazuje praktyka sądowa, sytuacje tego rodzaju nie zdarzają się. Osoba, której przysługuje wieczyste użytkowanie nieruchomości i włada tą nieruchomością jak użytkownik wieczysty, musiałaby zacząć postępować z nieruchomością jak właściciel i jednoznacznie wyrazić to na zewnątrz, w szczególności w stosunku do właściciela gruntu.

W omawianym okresie te same uwagi odnoście charakteru korzystania z nieruchomości przez wnioskodawców odnoszą się do tych części większych nieruchomości gruntowych, które obecnie zostały oznaczone jako działki numer (...). Jak już wyżej wskazano, nieruchomości te nigdy nie były przedmiotem samodzielnego i odrębnego władania przez wnioskodawców. Były wykorzystywane łącznie z działką oznaczoną obecnie numerem (...), co do której wnioskodawcy nawet nie twierdzili, że kiedykolwiek byli jej posiadaczami samoistnymi. Przyjęcie, że w omawianym okresie mieliby być samoistnymi posiadaczami w odniesieniu do niewielkich fragmentów (155 m² i 5 m²) większej funkcjonalnie całości, co do której byli posiadaczami w zakresie użytkowania wieczystego, jest również pozbawione w okolicznościach sprawy jakichkolwiek racjonalnych podstaw, a wręcz jest sprzeczne z zasadami rozsądku.

(3) Za posiadaczy samoistnych nieruchomości gruntowych, które obecnie zostały oznaczone jako działki numer (...), wnioskodawcy mogliby zostać uznani co najwyżej od dnia 19 stycznia 2009 roku, od kiedy nabyli prawo własności nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...). Nawet przyjęcie, że wnioskodawcy są od tego dnia posiadaczami samoistnymi nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...), nie daje podstaw do uwzględnienia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia tej nieruchomości, ponieważ nie upłynąłby jeszcze termin zasiedzenia wynoszący 30 lat.

Nie byłoby przy tym możliwe doliczenie okresów władania przed dniem 19 stycznia 2009 roku. Władanie do dnia 7 marca 1994 roku miało co najwyżej charakter posiadania zależnego, jeśli nie tylko dzierżenia, zaś posiadanie od dnia 7 marca 1994 roku do dnia 19 stycznia 2009 roku (do chwili nabycia własności działki numer (...)) jedynie posiadania odpowiadającego posiadaniu użytkownika wieczystego.

W świetle przepisów art. 172 § 1 i 2 k.c., do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie konieczne jest samoistne nieprzerwane posiadanie nieruchomości przez cały okres wymagany przez ustawę do zasiedzenia. Nie jest możliwe łączenie różnego rodzajów posiadania, nawet jeżeli te rodzaje posiadania, wykonywane przez cały okres wymagany przez ustawę, mogłyby prowadzić do nabycia przez zasiedzenie prawa odpowiadającego danemu rodzajowi posiadania.

W szczególności należy wskazać, że przez zasiedzenie może być nabyte wieczyste użytkowanie nieruchomości, jeżeli posiadacz posiada nieruchomość jak użytkownik wieczysty nieprzerwanie przez cały okres wymagany do zasiedzenia, a prawo wieczystego użytkowania zostało już ustanowione na rzecz innego podmiotu, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie.

Przez zasiedzenie może zostać również nabyta służebność gruntowa, jako ograniczone prawo rzeczowe, chociaż posiadanie służebności nie jest posiadaniem samoistnym nieruchomości (art. 292 k.c., art. 352 k.c.).

Do biegu terminu zasiedzenia prawa własności nieruchomości nie zalicza się natomiast okresu jej posiadania w zakresie treści prawa użytkowania wieczystego4.

Mając na uwadze powyższe ustalenia należy jednoznacznie wskazać, że B. T. (2) i R. T. nie byli posiadaczami samoistnymi nieruchomości objętych wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia od 1982 roku; byli nimi jedynie – co najwyżej – od 2009 roku.

Odmienne zeznania wnioskodawców i uczestników postępowania są w tym zakresie całkowicie niewiarygodne, ponieważ pozostają w sprzeczności z charakterem władania nieruchomością oznaczoną jako działka numer (...) i nie znajdują potwierdzenia w jakimkolwiek dowodzie, że władanie działkami oznaczonymi obecnie numerami (...)miało charakter odrębny od władania działką numer (...), a wnioskodawcy w stosunku do właściciela nieruchomości i osób trzecich wyraźnie uważali się za właścicieli niewielkich powierzchniowo części gruntu.

Sąd Rejonowy nie zwrócił również uwagi, że do dnia 30 września 1990 roku obowiązywał przepis art. 177 k.c., który stanowił, że przepisów o nabyciu własności przez zasiedzenie nie stosuje się, jeżeli nieruchomość jest przedmiotem własności państwowej.

Wprawdzie przepis art. 177 k.c. został skreślony z dniem 1 października 1990 roku na podstawie art. 1 pkt 34 ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55 z 1990 r., poz. 321), jednak w tym samym dniu wszedł w życie przepis art. 10 tej ustawy, który stanowi, że jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu w życie tej ustawy prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie; jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę.

Nie jest natomiast uzasadniony podniesiony w apelacji zarzut naruszenia przepisów art. 172 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 176 § 1 k.c.

Naruszenie prawa materialnego może nastąpić bądź przez jego błędną wykładnię, bądź przez jego niewłaściwe zastosowanie, nie zaś przez błędne ustalenia faktyczne5.

Zarzut naruszenia prawa materialnego ma rację bytu wówczas, gdy sąd dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, a tylko nie zastosował odpowiednich przepisów prawa materialnego, niewłaściwie je zastosował lub też dokonał błędnej ich wykładni. W takich wypadkach naruszenie prawa materialnego ma charakter pierwotny i może stanowić podstawę zarzutu apelacyjnego.

Jeżeli natomiast sąd pierwszej instancji dokona nieprawidłowych ustaleń faktycznych i stosownie do tych ustaleń zastosuje lub nie określone przepisy prawa materialnego, to naruszenie prawa materialnego ma charakter wtórny, gdyż jest pochodną nieprawidłowych ustaleń faktycznych. W takim przypadku nie następuje naruszenie prawa materialnego w znaczeniu ścisłym, a podnoszenie wówczas takiego zarzutu jest bezprzedmiotowe.

W rozpoznawanej sprawie Gmina L. kwestionowała prawidłowość ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, które stanowiły podstawę faktyczną zastosowania przepisów art. 172 § 1 i 2 k.c., a co więcej, zarzuty apelacji w tym zakresie były uzasadnione. Zmiana zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) były konsekwencją odmiennych ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd drugiej instancji, nie zaś błędnego zastosowania przepisów art. 172 § 1 i 2 k.c. przez Sąd Rejonowy.

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił zmienić częściowo zaskarżone postanowienie:

2) w punkcie IV w ten sposób, że zasądzić od B. T. (1) i R. T. na rzecz Gminy L. kwoty po 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Zmiana rozstrzygnięcia zawartego w punkcie IV zaskarżonego postanowienia jest konsekwencją zmiany tego postanowienia w punktach I i II.

W związku z tym, że wniosek o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...), stanowiącej własność Gminy L., został oddalony, na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. należało zasądzić od wnioskodawców na rzecz tego uczestnika zwrot kosztów postępowania za pierwszą instancję. Interesy wnioskodawców oraz Gminy L. były bowiem w oczywisty sposób sprzeczne.

Zasądzone koszty obejmują wynagrodzenie pełnomocnika procesowego Gminy L. – 900 zł, ustalone według stawki minimalnej na podstawie § 5 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265 – tekst jednolity).

Zwrot kosztów został zasądzony w równych częściach od każdego z wnioskodawców, ponieważ brak jest podstawy prawnej, która uzasadniałaby zasądzenie tych kosztów w sposób solidarny.

Na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c. i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił zasądzić od B. T. (1) i R. T. na rzecz Gminy L. kwoty po 1225 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

W związku z tym, że apelacja Gminy L. została uwzględniona w całym zakresie zaskarżenia, a wniosek o stwierdzenie zasiedzenia został w tej części oddalony, należało włożyć na wnioskodawców obowiązek zwrotu Gminie L. całości kosztów poniesionych przez tego uczestnika w postępowaniu odwoławczym. Koszty te obejmują:

1) opłatę od apelacji – 2000 zł, na poczet której została zaliczona opłata w kwocie 100 zł od wniosku o doręczenie uzasadnienia postanowienia (k. 213, 214, 237); nienależnie uiszczona dodatkowo kwota 100 zł z tytułu opłaty od apelacji powinna zostać zwrócona uczestnikowi przez Sąd pierwszej instancji i nie stanowi kosztu niezbędnego do celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c. i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.),

2) wynagrodzenie pełnomocnika procesowego – 450 zł, ustalone według stawki minimalnej na podstawie § 5 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 4 i w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Zwrot kosztów postępowania odwoławczego został zasądzony w równych częściach od każdego z wnioskodawców, ponieważ brak jest podstawy prawnej, która uzasadniałaby zasądzenie tych kosztów w sposób solidarny.

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w postanowieniu.

Anna Podolska-Kojtych Dariusz Iskra Anna Wołucka-Ławnikowicz

1 W tym miejscu znajduje się w uzasadnieniu postanowienia oczywista omyłka dotycząca oznaczenia daty nabycia użytkowania wieczystego nieruchomości przez Skarb Państwa – chodzi o dzień 1 stycznia 2016 roku (k. 319).

2 Por. uchwałę SN z dnia 11 grudnia 2014 roku, III CZP 94/14, OSN C 2015, z. 11, poz. 129.

3 W dniu 7 marca 1994 roku nastąpił skutek wpisu nabytego użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka numer (...) i własności znajdującego się na niej budynku (k. 274).

4 Por. uchwałę SN z dnia 28 marca 2014 roku, III CZP 8/14,

5 Por.: postanowienie SN z dnia 28 maja 1999 roku, I CKN 276/99, Prokuratura i Prawo 1999, nr 11-12, poz. 34; wyrok SN z dnia 19 stycznia 1998 roku, I CKN 424/97, OSN C 1998, z. 9, poz. 36; uzasadnienie postanowienia z dnia 28 marca 2003 roku, IV CKN 1961/00, Lex nr 80241.

II Ca 1536/19

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE