Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt I Ca 133/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu - Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Joanna Składowska

Sędziowie: Barbara Bojakowska

Katarzyna Powalska

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2021 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Bank (...) spółki akcyjnej z siedzibą we W.

przeciwko K. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu VIII Zamiejscowy Wydział C. z siedzibą

w P. z dnia 29 października 2020 roku, sygn. akt VIII C 285/19

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje adwokatowi M. W. ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu

z urzędu w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 2 214 (dwa tysiące dwieście czternaście) złotych brutto.

Sygn. akt I Ca 133/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem łącznym z 29 października 2020 r., wydanym pod sygn. akt VIII C 285/19, Sąd Rejonowy w Wieluniu VIII Zamiejscowy Wydział Cywilny w P. zasądził od K. S. na rzecz (...) Bank (...) spółki akcyjnej

z siedzibą we W.:

- 23 120,98 złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonymi od kwoty 20 899,75 złotych od dnia 13 lutego 2019 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu w kwocie 310,47 złotych (pkt I. 1 i 3), oddalając powództwo w pozostałym zakresie (pkt I. 2);

- 28 202,28 złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonymi od kwoty 25 939,57 złotych od dnia 13 lutego 2019 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu w kwocie 373,69 złotych (pkt II. 1 i 2).

Rozstrzygniecie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Pozwany K. S. w dniu 25 lutego 2016 r. zawarł z (...) Bank (...) spółką akcyjną z siedzibą we W. umowę pożyczki gotówkowej nr (...), na mocy której udzielono mu pożyczki w kwocie 35 337,70 złotych na okres od 25 lutego 2016 r. do 14 marca 2022 r. Pożyczkobiorca zobowiązał się do zapłaty prowizji za udzielenie pożyczki w kwocie 3 225,00 złotych oraz składki ubezpieczeniowej

w kwocie 7 112,70 złotych i otrzymał do dyspozycji kwotę 25 000,00 złotych. Pożyczka była oprocentowana według stałej stopy procentowej wynoszącej 5,90 % w skali roku. Spłata pożyczki miała nastąpić w 72 comiesięcznych ratach. W przypadku nieterminowej spłaty pożyczki, od kwoty zaległej raty pożyczki pożyczkodawca pobierał odsetki według zmiennej stopy procentowej zadłużenia przeterminowanego, odpowiadającej aktualnej wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie. Pożyczkodawca zastrzegł prawo do wypowiedzenia umowy pożyczki z zachowaniem okresu wypowiedzenia w przypadku opóźnienia w zapłacie przez pożyczkobiorcę dwóch pełnych rat pożyczki. Okres wypowiedzenia w umowie został określony na 30 dni.

W dniu 27 kwietnia 2017 r. K. S. zawarł z (...) Bank (...) spółką akcyjną z siedzibą we W. umowę pożyczki gotówkowej nr (...), na mocy której udzielono mu pożyczki w kwocie 31 607,26 złotych na okres od 27 kwietnia 2017 r. do16 maja 2022 r. Pożyczkobiorca zobowiązał się do zapłaty prowizji za udzielenie pożyczki w kwocie 3 997,49 złotych oraz składki ubezpieczeniowej w kwocie 2 609,77 złotych i otrzymał do dyspozycji kwotę 25 000,00 złotych. Pożyczka była oprocentowana według stałej stopy procentowej, wynoszącej 6,99 % w skali roku. Spłata pożyczki miała nastąpić w 60 comiesięcznych ratach. W przypadku nieterminowej spłaty pożyczki, od kwoty zaległej raty pożyczki pożyczkodawca pobierał odsetki według zmiennej stopy procentowej zadłużenia przeterminowanego, odpowiadającej aktualnej wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie. Pożyczkodawca zastrzegł prawo do wypowiedzenia umowy pożyczki z zachowaniem okresu wypowiedzenia w przypadku opóźnienia w zapłacie przez pożyczkobiorcę dwóch pełnych rat pożyczki. Okres wypowiedzenia w umowie został określony na 30 dni.

Pismem z 2 października 2018 r. powód wezwał pozwanego do spłaty w terminie 14 dni zadłużenia wymagalnego wynikającego z umowy numer (...) z dnia 25 lutego

2016 r., wynoszącego na dzień wezwania kwotę 3 622,06 złotych. Pożyczkobiorca został poinformowany, iż brak dokonania zapłaty kwoty wskazanej w piśmie upoważnia bank do wypowiedzenia umowy i postawienia całej wierzytelności w stan wymagalności. Jednocześnie bank poinformował o możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych od daty otrzymania pisma wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Pismo zostało doręczone pozwanemu w dniu

9 października 2018 r.

Pismem z 2 października 2018 r. powód wezwał pozwanego do spłaty w terminie 14 dni zadłużenia wymagalnego wynikającego z umowy numer (...) z dnia 27 kwietnia 2017 r., wynoszącego na dzień wezwania kwotę 4 659,45 złotych. Pożyczkobiorca został poinformowany, iż brak dokonania zapłaty kwoty wskazanej w piśmie upoważnia bank do wypowiedzenia umowy i postawienia całej wierzytelności w stan wymagalności. Jednocześnie bank poinformował o możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych od daty otrzymania pisma, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Pismo zostało doręczone pozwanemu w dniu 9 października 2018 r.

W dniu 29 października 2018 r. do powoda wpłynął wniosek pozwanego

o restrukturyzację zobowiązań wynikających z umów o numerach (...) z dnia 27 kwietnia 2017 r., (...) z dnia 25 lutego 2016 r. i (...) z dnia 1 sierpnia 2017 r. z wnioskiem o wydłużenie spłaty pożyczek na maksymalny okres spłaty

z uwagi na trudną sytuację w rolnictwie.

W odpowiedzi na wniosek, pismem z 16 listopada 2018 r., bank poinformował, iż warunkiem dokonania zmian w umowie jest posiadanie zdolności kredytowej do spłaty zmniejszonych rat, natomiast dokonana przez bank ocena sytuacji finansowo - gospodarczej pozwanego nie potwierdza posiadania przez niego zdolności finansowej, umożliwiającej terminową spłatę zobowiązań po wprowadzeniu zmian w umowach.

Pismem z 30 listopada 2018 r. powód złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki gotówkowej (...) z 25 lutego 2016 r. z zachowaniem 30 dniowego terminu wypowiedzenia. Pismo zostało doręczone pozwanemu w dniu 10 grudnia 2018 r. Bank poinformował, iż należność banku wyliczona na dzień sporządzenia pisma wynosiła 22 810,91 złotych, w tym kapitał w kwocie 20 899,75 złotych.

Pismem z 30 listopada 2018 r. powód złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki gotówkowej (...) z 27 kwietnia 2017 r. z zachowaniem 30 dniowego terminu wypowiedzenia. Pismo zostało doręczone pozwanemu w dniu 10 grudnia 2018 r. Bank poinformował, iż należność banku wyliczona na dzień sporządzenia pisma wynosiła 29 407,53 złotych, w tym kapitał w kwocie 27 639,97 złotych.

W dniu 5 grudnia 2018 r. do powoda wpłynął wniosek pozwanego o ponowne rozpatrzenie wniosku o restrukturyzację zobowiązań wynikających z umów o numerach (...) z 27 kwietnia 2017 r., (...) z 25 lutego 2016 r.

i (...) z 1 sierpnia 2017 r. z wnioskiem o wydłużenie spłaty pożyczek na maksymalny okres spłaty z uwagi na trudną sytuację w rolnictwie.

W odpowiedzi na wniosek bank poinformował, iż warunkiem dokonania zmian

w umowie jest posiadanie zdolności kredytowej do spłaty zmniejszonych rat, natomiast sytuacja finansowo- gospodarcza pozwanego nie pozwala na zawarcie aneksu do umowy.

W dniu 4 marca 2019 r. do powoda wpłynął wniosek pozwanego o restrukturyzację zobowiązań z wnioskiem o wydłużenie spłaty pożyczek na 120 miesięcy.

W odpowiedzi bank poinformował, iż wszystkie wskazane powyżej umowy zostały wypowiedziane i nie podlegają procesowi restrukturyzacji. Bank zaproponował natomiast pozwanemu zawarcie indywidualnej ugody, wskazując numer kontaktowy.

W przedstawionym stanie faktycznym, w ocenie Sądu Rejonowego, powództwa należało uznać za usprawiedliwione co do zasady w obu połączonych do wspólnego rozpoznania sprawach.

Strona powodowa należycie wykazała fakt zawarcia pomiędzy powodowym bankiem

a pozwanym umów pożyczki z 25 lutego 2016 r. i 27 kwietnia 2017 r. Do przedmiotowych umów zastosowanie znajdą przepisy kodeksu cywilnego regulujące umowę pożyczki (art. 720 i nast. k.c.), jak również przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2019 r. poz. 1083 t.j.) oraz ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2020 roku poz. 1896 t.j.).

Zaoferowany przez strony materiał dowodowy nie dał podstaw do przyjęcia, by w dacie zawarcia wskazanych umów pozwany znajdował się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli.

Pozwany nie wywiązał się z ciążącego na nim obowiązku terminowej spłaty pożyczonych kwot wraz z odsetkami umownymi, co spowodowało wypowiedzenie przez stronę powodową łączących strony umów pożyczek i wymagalność całości pozostałego do spłaty zadłużenia po upływie terminu wypowiedzenia.

Zgodnie z wymogami art. 75c ust. 1-5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, pozwany przed wypowiedzeniem umowy został poinformowany o możliwości restrukturyzacji zadłużenia. Przepis ten nie nakłada jednakże na bank bezwzględnego obowiązku restrukturyzacji, o czym przekonuje ustęp 3 tego artykułu, który uprawnia bank do uprzedniego dokonania oceny sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że wykonanie przez bank - kredytodawcę uprawnienia kształtującego w postaci wypowiedzenia umowy kredytowej może być kwalifikowane jako nadużycie prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 k.c. Jednak zdaniem Sądu nie doszło do sprzecznego z zasadami współżycia społecznego działania powodowego banku. Wypowiedzenie zawartych w dniu 25 lutego 2016 r. i 27 kwietnia 2017 r umów pożyczek nie powinno być traktowane jako zaskoczenie dla pozwanego, skoro naruszał on postanowienia zawartych umów w zakresie terminów i wysokości spłat pożyczki od ponad roku poprzedzającego wypowiedzenie umowy, po ostatnich wpłatach, których wysokość nie odpowiadała nawet pełnej wysokości umówionych rat, a w dniu 20 czerwca 2018 r. zaniechał w ogóle płatności na rzecz powoda z tytułu obu umów pożyczek. Nadto wypowiedzenie poprzedzone było odpowiednim wezwaniem pożyczkobiorcy do zapłaty pod rygorem wypowiedzenia umowy. W wezwaniu bank poinformował pozwanego o możliwości złożenia, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Strona powodowa przedstawiła dowód doręczenia wyżej wymienionych pism pozwanemu. Po upływie 30 dni okresu wypowiedzenia, powód uprawniony był do żądania zwrotu udzielonych pozwanemu pożyczek.

Pozwany twierdził, iż prowadzi z powodem zaawansowane rozmowy w celu restrukturyzacji zadłużenia. Jednak powód zaprzeczył tej okoliczności, a pozwany nie przedstawił żadnych dokumentów wskazujących, aby aktualnie wniosek w tym przedmiocie został przez niego złożony i nie zakończył się decyzją odmowną banku. Pełnomocnik powoda przedstawił trzy wnioski o restrukturyzację złożone przez pozwanego dotyczące umów łączących strony wraz z udzielonymi pozwanemu negatywnymi odpowiedziami w przedmiocie propozycji restrukturyzacji. Pozwany nie wykazał, by przedstawił inne propozycje restrukturyzacji niż te odrzucone przez bank. Treści tych rzekomych propozycji pozwany nie ujawnił także w trakcie niniejszego postępowania, powołując się jedynie na prowadzenia rozmów z niezidentyfikowanymi z imienia i nazwiska pracownikami banku. Co więcej, od dnia 20 czerwca 2018 r. pozwany nie dokonał żadnej płatności na rzecz powoda.

W związku z wypowiedzeniem umowy, pozwany zobowiązany był do spłaty należności wraz z odsetkami od zadłużenia przeterminowanego.

W ocenie Sądu, powód wykazał wysokość dochodzonego roszczenia poprzez przedłożenie historii spłat zadłużenia, obejmującej wszelkie wpływu na rachunek prowadzony do obsługi pożyczek, łącznie z wpływami z tytułu zwrotu składek ubezpieczeniowych oraz szczegółowego wyliczenia sposobu naliczania odsetek kapitałowych i za opóźnienie. Pozwany nie kwestionował prawidłowości przedstawionego przez powoda rozliczenia umów. Wysokość zobowiązania pozwanego potwierdzał również wyciąg z ksiąg powodowego banku, który jest dokumentem prywatnym i jako taki stanowi pełnoprawny środek dowodowy.

W konsekwencji za udowodnione uznać należy, że w związku ze skutecznym wypowiedzeniem umowy pozwany jest zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda wskazanych kwot zadłużenia z tytułu niespłaconego kapitału pożyczki wraz z przewidzianymi w art. 481 § 1, 2 i 2 1 k.c. odsetkami umownymi i umownymi za opóźnienie w spełnieniu tego świadczenia.

Sąd oddalił powództwo wynikające z umowy pożyczki z dnia 25 lutego 2016 r. jedynie w zakresie kwoty 165,00 złotych, dochodzonej tytułem „kosztów”, na którą to kwotę miały składać się koszty monitów do klienta w postaci listów zwykłych, koszty wizyty interwencyjnej oraz listu przedegzekucyjnego.

Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw do rozłożenia dochodzonego świadczenia na raty (art. 320 k.p.c.) z uwagi na złą kondycję finansową dłużnika, która nie stanowi dostatecznego zapewnienia, iż zobowiązanie wobec wierzyciela, na warunkach oznaczonych przez Sąd zostanie (dobrowolnie) spełnione.

Nie dopatrzył się również przesłanek do odstąpienia od obciążania pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów przeciwnikowi zauważając, że podstawy tej nie może stanowić wyłącznie zła sytuacja finansowa, wynikająca z wielości ciążących na pozwanym zobowiązań względem instytucji kredytowych i niskich dochodów z rolnictwa, będącego źródłem utrzymania pozwanego.

Rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd pierwszej instancji oparł na normie art. 100 zd. 2 oraz art. 98 § 1 k.p.c.

Pozwany - reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu - wniósł apelację od wyroku Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie w całości i podnosząc następujące zarzuty:

I.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, poprzez:

1)  błędne przyjęcie, iż powodowy bank skutecznie wypowiedział umowy kredytowe pozwanemu, co skutkowało postawieniem w stan wymagalności pozostałego do spłaty zadłużenia po upływie terminu wypowiedzenia, podczas, gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż pozwany w czasie kiedy powód wypowiadał umowy pożyczek był w trakcie rozmów mających na celu restrukturyzację zadłużenia;

2)  błędne przyjęcie, iż brak wpłat ze strony pozwanego podyktowany był wyłącznie chęcią odłożenia w czasie konieczności wykonania zobowiązania, podczas gdy brak wpłat uzasadniony był jedynie sytuacją zawieszenia spowodowaną trwającymi rozmowami mającymi na celu restrukturyzację zadłużenia;

II.  naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na treść orzeczenia, a to:

1)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegającej na dowolnej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego, sprzecznej z zasadami logicznego rozumowania i doświadczeniem życiowego, polegające na przyjęciu, iż pozwany nie wykazał w sposób dostateczny, faktu prowadzenia zaawansowanych rozmów restrukturyzacyjnych z powodem, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a to wniosku pozwanego z dnia 23 października 2018 r., 30 listopada 2018 r. oraz 25 lutego 2019 r., jak również z zeznań pozwanego jednoznacznie wynika, iż umowy kredytowe zostały wypowiedziane w czasie trwania rozmów restrukturyzacyjnych, tj. dnia 30 listopada 2018 r.;

2)  art. 320 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nierozłożenie zasądzonego od pozwanego świadczenia na raty, pomimo iż aktualna sytuacja rodzinna i majątkowa pozwanego, uzyskiwane przez niego dochody i wysokość obciążeń, uzasadnia rozłożenie zasądzonego na rzecz powoda świadczenia na miesięczne raty, gdyż pozwany nie jest w stanie dokonać jednorazowej spłaty powoda;

3)  art. 102 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nieuwzględnienie faktu,
iż w przedmiotowej sprawie wystąpił szczególnie uzasadniony przypadek,
przemawiający za nieobciążeniem pozwanego kosztami procesu;

III.  na ruszenia prawa materialnego - art. 5 k.c. poprzez jego bezzasadne niezastosowanie w sytuacji, gdy wypowiedzenie umów kredytowych przez powodowy bank w trakcie trwania rozmów restrukturyzacyjnych stanowi ewidentne nadużycie prawa
podmiotowego przez bank, i pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia
społecznego.

W oparciu o wskazane zarzuty skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości;

2.  ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania;

3.  zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika pozwanego kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, według norm prawem przepisanych, które to koszty nie zostały dotychczas uiszczone w całości, ani też jakiejkolwiek części.

Powód domagał się oddalenia apelacji na koszt skarżącego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wbrew zarzutom, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, w takim zakresie, na jaki zezwalały przeprowadzone dowody. Dowody te zostały powołane i ocenione pod kątem ich wiarygodności w uzasadnieniu rozstrzygnięcia.

Skuteczne postawienie zarzutu dokonania błędnych ustaleń, będących konsekwencją niewłaściwej oceny materiału dowodowego wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Wyrażenie przez stronę odmiennego poglądu, co do oceny poszczególnych dowodów jest jej prawem, jednakże możliwość przedstawienia innej wersji stanu faktycznego, nie świadczy jeszcze o nadużyciu swobodnej oceny dowodów. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł wyrażonych w art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne.

Wydaje się zresztą, że twierdzenie skarżącego o prowadzeniu rozmów mających na celu restrukturyzuję zadłużenia jest jedynie wynikiem subiektywnej interpretacji faktów, które Sąd Rejonowy uwzględnił konstruując podstawę faktyczną rozstrzygnięcia.

Otóż - jak ustalił Sąd pierwszej instancji - po skierowaniu przez bank pism do pożyczkobiorcy z 2 października 2018 r., w których pozwany został wezwany do spłaty

w terminie 14 dni przeterminowanych zadłużeń z obu pożyczek oraz pouczony, że brak dokonania zapłaty upoważnia bank do wypowiedzenia umów i postawienia całej wierzytelności w stan wymagalności, a jednocześnie istnieje możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych od daty otrzymania pism wniosku o restrukturyzację zadłużenia, w dniu 29 października

2018 r. do powoda wpłynął wniosek pozwanego o restrukturyzację zobowiązań wraz

z wnioskiem o wydłużenie spłaty pożyczek na maksymalny okres spłaty z uwagi na trudną sytuację w rolnictwie. W odpowiedzi - pismem z 16 listopada 2018 r. - bank poinformował, iż warunkiem dokonania zmian w umowie jest posiadanie zdolności kredytowej do spłaty zmniejszonych rat, natomiast dokonana przez bank ocena sytuacji finansowo - gospodarczej pozwanego nie potwierdza posiadania przez niego zdolności finansowej, umożliwiającej terminową spłatę zobowiązań po wprowadzeniu zmian w umowach, a pismami z 30 listopada 2018 r. dokonał wypowiedzeń umów.

Należy z całą mocą podkreślić, że bank nie ma obowiązku wyrażania zgody na restrukturyzację zadłużenia. Pozytywne rozpatrzenie wniosku dłużnika uzależnione jest od jego sytuacji finansowej i gospodarczej. Jeśli bank odmawia zgody na restrukturyzację, musi natomiast to uczynić na piśmie uzasadnić swoje stanowisko, wskazując na przyczyny odmowy. Powodowy bank uczynił to w pismach z 16 listopada 2018 r. i w aktach sprawy znajdują się potwierdzenia obioru stosownej korespondencji przez skarżącego.

Przytoczone wyżej fakty jednoznacznie wskazują, że powód wypełnił obowiązki wynikające z art. 75c prawa bankowego, a dokonane wypowiedzenia były w świetle tego uregulowania skuteczne, bowiem nastąpiły nie w czasie prowadzenia przez strony rozmów mających na celu restrukturyzuję zadłużenia, lecz po negatywnym rozpatrzeniu wniosku pozwanego o restrukturyzację.

Kolejne wnioski kierowane przez pożyczkobiorcę o restrukturyzację zadłużeń, a nawet rozmowy stron dotyczące ewentualnej restrukturyzacji, czy ugody pozostawały bez wpływu na skuteczność wypowiedzenia i wobec faktu, że nie zakończyły się zawarciem jakiegokolwiek porozumienia nie mogły wpłynął na wysokość i wymagalność zadłużenia pozwanego, a w konsekwencji możliwość jego dochodzenia przed sądem.

Nie może być w tym kontekście również mowy o naruszeniu art. 5 k.c. Postawa pozwanego który poza ponawianiem wniosków o restrukturyzację, od blisko trzech lat nie wpłacił jakiejkolwiek kwoty na rzecz wierzyciela, jednoznacznie wskazuje, że dokonana przez bank ocena braku zdolności do regulowania zobowiązań była prawidłowa, a rzeczywista wola spłaty długu po stronie dłużnika nie istnieje.

Jeśli chodzi o zarzut dotyczący nierozłożenia zasądzonego świadczenia na raty należy zauważyć, że przepis art. 320 k.p.c., stanowiący podstawę takiego rozstrzygnięcia wprowadza szczególną zasadę wyrokowania, a jego zastosowanie wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces. Z jednej strony bowiem sąd musi mieć na względzie sytuację dłużnika, który z powodów przez siebie niezawinionych, na które składa się przede wszystkim jego sytuacja materialna, zdrowotna

i rodzinna, nie jest w stanie jednorazowo uczynić zadość spełnieniu zasądzonego świadczenia, natomiast spłata ratalna lub w późniejszym terminie będzie dla niego realnie dogodniejsza.

Z drugiej, musi brać pod rozwagę usprawiedliwiony interes wierzyciela, który przy rozłożeniu świadczenia na raty pozbawiony jest odsetek od całości zaległości, a ponadto jego zaspokojenie jest rozłożone w czasie. Zastosowanie moratorium sędziowskiego może mieć zatem miejsce jedynie w „wypadkach szczególnie uzasadnionych”, tzn. wyjątkowych, które zachodzą wówczas, kiedy natychmiastowe wykonanie wyroku byłoby rażąco sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Należy zgodzić się z Sądem Rejonowym, że rozłożenie świadczenia na raty w sposób zaproponowany przez pozwanego godziłoby w słuszny interes wierzyciela, którego ostateczne zaspokojenie miałoby być odłożone w czasie na okres dziesięciu lat, a korzystanie w tym czasie przez pozwanego z jego kapitału, wbrew zawartej umowie, byłoby bezpłatne. Warto podkreślić, iż powód jest podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą nakierowaną na osiąganie zysku, nie zaś instytucją charytatywną, czy też osobą, na której ciążą jakiekolwiek zobowiązania moralne w zakresie pomocy pozwanego w jej trudnej sytuacji życiowej. Nadto, mając na względzie wysokość kwot dochodzonych w tych postępowaniach i podnoszone twierdzenia o trudnej sytuacji finansowej pozwanego, trzeba zgodzić się z Sądem pierwszej instancji, że pozwany nie daje gwarancji ratalnej spłaty zobowiązań, tym bardziej, iż sama istota umów pożyczek obejmowała ich spłatę w ratach, któremu to obowiązkowi pozwany uchybił, a pozwany i jego żona mają również inne zobowiązania finansowe, z których się nie wywiązują, co wiąże się z inicjowaniem kolejnych postepowań sądowych.

Powyższe sprzeciwia się ponownemu - po wypowiedzeniu umów pożyczek - rozłożeniu płatności na raty, tym bardziej, jeśli zważyć na postawę pozwanego, który nie dokonuje żadnych wpłat na rzecz powoda od czerwca 2018 r.

Podsumowując, w sytuacji, gdy prawdopodobieństwo płatności ustalonych przez sąd przyszłych rat jest znikome, przy braku po stronie podmiotu uprawnionego do zwrotu świadczenia jakiegokolwiek moralnego obowiązku wsparcia dłużnika, nie może być mowy o „szczególnie uzasadnionym wypadku” w rozumieniu art. 320 k.p.c., a ingerencja sądu w treść świadczenia stanowiłaby pozbawioną podstawy prawnej ingerencję w łączące strony zobowiązanie umowne.

Niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 102 k.p.c.

W orzecznictwie sądowym i piśmiennictwie utrwaliła się wykładnia, zgodnie z którą zastosowanie przez sąd ww. przepisu powinno być oceniane z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego, w całokształcie okoliczności, które uzasadniają odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych” należą przy tym zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem postępowania, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zalicza się np. charakter żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, do drugich sytuację majątkową i życiową strony. Za utrwalony w doktrynie i judykaturze uznać należy także pogląd, zgodnie z którym sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego (J. Bodio, J. Domendecki, A. Jakubecki, O. Marcewicz, P. Telenga, M.P.Wójcik: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Oficyna, 2008, wyd. III, postanowienie SN z dnia 11 sierpnia 2010 r., II PZ 21/10, LEX nr 661507).

Zważyć również trzeba, iż z treści art. 108 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wynika, że zwolnienie od kosztów sądowych, oparte na ustaleniu, iż strona nie może ich pokryć bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego, nie uchyla odpowiedzialności za wynik sporu w stosunku do przeciwnika procesowego, co oznacza, że przyczyny usprawiedliwiające ubieganie się przez stronę o zwolnienie od kosztów sądowych nie wystarczą, by wyłączyć działanie ustanowionej w art. 98 § 1 k.p.c. reguły, że ten kto przegrał spór zwraca koszty procesu temu, czyje racje zostały uznane za słuszne (por. postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2007 r., V CSK 292/06, niepubl. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07 niepubl., postanowienie SN z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, LEX nr 564753).

Sama zatem trudna sytuacja majątkowa pozwanego nie może uzasadniać przerzucania kosztów zainicjowanej sprawy na powoda, gdy nie mamy do czynienia z jego niesumiennym, czy też oczywiście niewłaściwym postępowaniem.

Wobec powyższego, na zasadzie art. 385 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną.

O zwrocie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu

w postępowaniu apelacyjnym orzeczono zgodnie z § 2 - 4 oraz § 8 pkt 6 w zw. z §16 ust. 1

pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019, poz. 18).