Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 marca 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Barbara Bojakowska

Sędziowie Elżbieta Zalewska-Statuch

Katarzyna Powalska

Protokolant Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2021 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku Z. B. i B. B. (1)

z udziałem J. K., E. S. (1), A. T. (1) i T. K.

o dział spadku i zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestniczki postępowania A. T. (1)

od postanowienia częściowego Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 13 listopada 2020 roku, sygnatura akt VIII Ns 243/18

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie na następujące:

„1. ustalić, że w skład spadku po K. K. (1) zmarłym 14 sierpnia 1988 r. oraz jego żonie Z. K. zmarłej 20 lutego 1989 r. wchodzi nieruchomość zabudowana położona w K. gmina S. oznaczona jako działka (...) o powierzchni 0,2600 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...) o wartości (...) (sześćdziesiąt osiem tysięcy siedemset) zł;

2. zaliczyć na schedę spadkową po K. K. (1) i Z. K. darowiznę uczynioną przez nich na rzecz Z. B. w postaci 4200 $ o wartości (...) (piętnaście tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt) zł;

3. ustalić, że Z. B., B. B. (1) oraz H. K. (1) wraz z żoną I. K. na prawach wspólności ustawowej, dokonali nakładów na spadek po K. i Z. małżonkach K. w wysokości po 9333,33 zł;

4. dokonać działu spadku po K. K. (1) i Z. K. oraz częściowego działu spadku po H. K. (1) zmarłym w dniu 12 lutego 2015 r. i I. K. zmarłej 26 września 2017 r. w części dotyczącej opisanych w puntach 1. i 3. składników majątkowych oraz zniesienia współwłasności istniejącej pomiędzy spadkobiercami po K. K. (1) i Z. K. a B. B. (2), w ten sposób, że prawo własności nieruchomości opisanej w punkcie 1. przyznać na współwłasność po ½ części Z. B. i B. B. (1);

5. zasądzić od Z. B. na rzecz J. K., E. S. (1) i A. T. (1) kwoty po (...),80 (pięć tysięcy dwieście siedemdziesiąt dziewięć 80/100) dla każdego z nich, a na rzecz T. K. (...),30 (dwa tysiące dziewięćset trzydzieści siedem 30/100) zł, płatne w terminie 30 dni od uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie z razie uchybienia terminowi płatności;

6. zasądzić od B. B. (1) na rzecz J. K., E. S. (1) i A. T. (1) kwoty po (...),80 (pięć tysięcy dwieście siedemdziesiąt dziewięć 80/100) dla każdego z nich, a na rzecz T. K. (...),30 (dwa tysiące dziewięćset trzydzieści siedem 30/100) zł, płatne w terminie 30 dni od uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie z razie uchybienia terminowi płatności;

II.  oddalić apelację w pozostałej części;

III.  ustalić, że każdy z zainteresowanych ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ca 94/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem częściowym Sąd Rejonowy w Wieluniu, w sprawie
z wniosku Z. B. i B. B. (1) z udziałem J. K., E. S. (1), A. T. (1), E. K. i T. K. o dział spadku, ustalił,
że w skład spadku po K. K. (1) zmarłym 14 sierpnia 1988 r. wchodzi udział
w wysokości ½ części w nieruchomości położonej w K., gmina S. stanowiącej działkę nr (...) o pow. 0,2600 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta
nr (...) o wartości 34350 zł (pkt 1); ustalił, że w skład spadku po Z. K. zmarłej 20 lutego 1989 r. wchodzi udział w wysokości 5/8 części w nieruchomości położonej w K., gmina S. stanowiącej działkę nr (...) o pow. 0,2600 ha,
dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) o wartości 42937,50 zł (pkt 2); ustalił, że Z. B., B. B. (1) i H. K. (1) dokonali nakładów
na spadek po K. K. (1) i Z. K. w postaci nieruchomości opisanej
w pkt 1-2 w wysokości po 9333,33 zł (pkt 3); dokonał działu spadku po K. K. (1)
i Z. K. w ten sposób, że prawo własności nieruchomości opisanej w pkt 1-2 przyznał na współwłasność w udziałach po ½ części na rzecz Z. B. i B. B. (1) (pkt 4); zasądził od Z. B. tytułem spłaty: na rzecz J. K., E. S. (1) i A. T. (1) po 4365 zł w terminie 30 dni od uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności (pkt 5a) i na rzecz T. K. 3022 zł w terminie 30 dni od uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności (pkt 5b) oraz zasądził od B. B. (1) tytułem spłaty: na rzecz J. K., E. S. (1) i A. T. (1) po 4365 zł w terminie 30 dni od uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności (pkt 6a) i na rzecz T. K. 3022 złotych w terminie 30 dni od uprawomocnienia się orzeczenia
wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności
(pkt 6b).

Powyższe orzeczenie, w zaskarżonym zakresie, zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

Postanowieniem z 26 października 2011 r. Sąd Rejonowy w Wieluniu VIII Zamiejscowy Wydział Cywilny z/s w P. w sprawie o sygn. akt VIII Ns 517/11 stwierdził, że spadek po K. K. (1) zmarłym 14 sierpnia 1988 r. nabyli na podstawie ustawy żona spadkodawcy Z. K. oraz dzieci spadkodawcy H. K. (1), E. K. i Z. B. – po 1/4 części każde z nich, zaś spadek po Z. K. zmarłej 20 lutego 1989 r. nabyli na podstawie ustawy dzieci spadkodawcy H. K. (1), E. K. i Z. B. – po 1/3 części każde z nich.

Umową zawartą w formie aktu notarialnego z 21 grudnia 2012 r. E. K. darował B. B. (1) nabyty w drodze dziedziczenia po rodzicach udział w wysokości 1/3 części w nieruchomości położonej w K. nr 33, gmina S. o pow. 026 ha stanowiącej działkę nr (...).

Postanowieniem z 12 lutego 2018 r. Sąd Rejonowy w Wieluniu VIII Zamiejscowy Wydział Cywilny z/s w P. w sprawie o sygn. akt VIII Ns 573/17 stwierdził, że spadek po I. K. zmarłej 26 września 2017 r. nabyli na podstawie ustawy dzieci: A. T. (2) z domu K., E. S. (2) z domu K. i J. K.
– po 1/3 części każde z nich.

Postanowieniem z 17 maja 2018 r. Sąd Rejonowy w Wieluniu VIII Zamiejscowy Wydział Cywilny z/s w P. w sprawie o sygn. akt VIII Ns 124/18 uchylił akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przed notariuszem w P. G. K. w dniu 22 czerwca 2015 r. w formie aktu notarialnego za repertorium (...) numer rejestracji w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia (...) i stwierdził, że spadek po H. K. (1) zmarłym 12 lutego 2015 r. nabyli na podstawie ustawy żona spadkodawcy I. K. w 1/4 części, dzieci spadkodawcy i I.: J. K., E. S. (2) z domu K. i A. T. (2) z domu K. a także syn spadkodawcy i H.: T. K. - po 3/16 części każde z nich.

Wobec Z. B. toczyło się postępowanie kontrolne przed Urzędem Kontroli Skarbowej w zakresie kontroli źródeł pochodzenia majątku, a także dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów za okres 2004 roku.

Z. B. otrzymała od rodziców kwotę 4.200 dolarów amerykańskich.

H. K. (1) i E. K. za życia rodziców także otrzymywali od nich pieniądze. H. K. (1) nie zwracał się do siostry Z. B., że ma się z nim rozliczyć
z dolarów otrzymanych od rodziców. E. K. miał natomiast pretensje do brata H. K. (1), że ten po śmierci rodziców posprzedawał ruchomości wchodzące w skład spadku po nich.

W związku z tym, że pobliska Kopalnia (...) związku z prowadzoną działalnością wydobywczą nosiła się z zamiarem nabycia spadkowej nieruchomości położonej w K., gmina S. stanowiącej działkę nr (...), Z. B., B. B. (1) i H. K. (1) począwszy od 2012 roku wspólnie przystąpili do remontu budynków znajdujących się na tej nieruchomości. Zamysłem inwestorów było to,
aby powierzchownie i pozornie zwiększyć wartość nieruchomości w celu uzyskania
jak najwyższego odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość. Dlatego do remontu zostały użyte w większości używane materiały budowlane i wykończeniowe. Ostatecznie do nabycia nieruchomości przez Kopalnię nie doszło.

Wartość rynkowa nieruchomości położonej w K., gmina S. stanowiącej działkę nr (...) o pow. 0,2600 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta
nr (...) według stanu z chwili otwarcia spadku po K. i Z. K. a cen aktualnych wynosi 68700 zł. Wartość rynkowa nakładów dokonanych
na tę nieruchomość po 2012 roku wynosi 28000 zł. Niewielki wzrost wartości nieruchomości po nakładach wynika z jakości użytych materiałów i z jakości prac budowlanych.

Nakłady na przedmiotową nieruchomość Z. B., B. B. (1) i H. K. (1) ponieśli mniej więcej w tej samej wysokości.

Sąd następnie odniósł się do regulacji prawnych z art. 688 k.p.c., art. 618 § 2 i 3 k.p.c., art. 622 k.p.c. i art. 623 k.p.c., uznając przy tym za dopuszczalne, a przede wszystkim
za celowe i zasadne wydanie postanowienia częściowego ograniczonego do spadku
po K. i Z. K., gdyż dzięki takiemu zabiegowi nastąpi wyjście
z postępowania wnioskodawców Z. B. i B. B. (1) nie dziedziczących
po H. K. (1), po którym postępowanie działowe zapowiada się na czasochłonne
i kosztowne. Jednocześnie dział spadku po K. i Z. K. obejmuje jeden składnik i ma charakter kompleksowy związany z rozstrzygnięciem o nakładach na spadek,
o rozliczeniu darowizn, o wniosku z art. 1036 k.c. i zasądzonych spłatach.

Wskazano przy tym, że wprawdzie udział w spadku po K. i Z. K. w 1/3 wchodzi także w skład spadku po zmarłym spadkobiercy H. K. (1), niemniej w ramach wydanego postanowienia częściowego Sąd nie uznał za celowe wyodrębnienie tego składnika jako będącego także przedmiotem częściowego działu po H. K. (1). J. K., E. S. (1), A. T. (1) i T. K. wstąpili bowiem
w prawa zmarłego spadkobiercy i w istocie postępowanie objęte postanowieniem częściowym dalej dotyczy spadku po K. i Z. K..

Ponadto zauważono, że pozostawanie H. K. (1) w ustroju wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej ze zmarłą I. K., co do której żaden z jej spadkobierców nie zgłosił wniosku o dokonanie po niej działu spadku, nie wydaje się być przeszkodą do wydania postanowienia częściowego. Udział H. K. (1) w spadku objętym postanowieniem częściowym wszedł bowiem do jego majątku odrębnego
(art. 33 pkt 2 kro). Sąd zatem stwierdził, że nieprzeprowadzenie działu spadku po H. K. (1) obejmującego wszystkie składniki majątkowe nie rzutuje na niniejsze rozstrzygnięcia.

W ocenie sądu z okoliczności sprawy wynika, iż darowizna uczyniona przez spadkodawców na rzecz Z. B. w postaci przekazania jej 4200 dolarów amerykańskich została dokonana ze zwolnieniem z obowiązku zaliczenia na schedę spadkową (art. 1039 § 1 in fine k.c.). Z zebranego dla sądu w sprawie materiału dowodowego wynika, że wszystkie dzieci dostały od swoich rodziców K. i Z. K. jakiś majątek w formie rzeczowej, środków pieniężnych czy zwykłej pomocy i wsparcia w ważnych sprawach życiowych. Wniosek ten potwierdza np. fakt, że H. K. (1) wespół z siostrą
i siostrzeńcem finansował remont spadkowej nieruchomości położonej w K., mimo
że w świetle zasad doświadczenia życiowego winien oczekiwać sfinansowania tego remontu wyłącznie przez nich, skoro mieliby oni (siostra Z. B.) dostać wcześniej więcej niż on. Fakt co do zasady równego traktowania dzieci przez spadkodawców wynika według sądu także z informacyjnych wyjaśnień E. K.. Ponadto kwestia lepszego doposażenia córki wypłynęła dopiero w toku niniejszego postępowania, wcześniej nie była przez nikogo podnoszona. Musi to zdaniem sądu prowadzić do wniosku, że w sprawie ma zastosowanie
art. 1039 § 1 in fine k.c. Ubocznie zauważono, że zwaloryzowanie kwoty 4200 dolarów amerykańskich według kryterium średniego miesięcznego wynagrodzenia z daty darowizny
i z daty orzekania prowadziłoby do ustalenia, że obecna wartość tej darowizny to ponad
100 tys. zł.

Sąd nie ustalał, że w skład spadku po K. i Z. K. wchodzą jeszcze inne składniki, gdyż na chwilę obecną ciągnik rolniczy i maszyny nie istnieją. Zostały zbyte,
a żaden ze spadkobierców nie wnosi o rozliczenie uzyskanej ceny, którą ewentualnie zatrzymał dla siebie jeden z nich ze szkodą dla pozostałych.

Reasumując, sąd w ślad za biegłym ustalił wartość spadkowej nieruchomości oraz wartość nakładów na nią, jako nakładów na spadek. Zgodnie z wnioskami wnioskodawców
i uczestników nieruchomość tę sąd przyznał na własność wnioskodawców w częściach równych ze spłatą na rzecz uczestników odpowiadającą udziałowi H. K. (1) w spadku (1/3 z 68700 zł), obejmującą również rozliczenie jego udziału w czynionych na spadek nakładach (1/3 z 28000 zł), stosownie do ich udziałów w spadku po zmarłym spadkobiercy.

Z uwagi na relatywnie niedużą wysokość spłat termin ich uiszczenia zakreślono
na 30 dni.

Apelację od powyższego postanowienia złożyła uczestniczka postępowania A. T. (1) zaskarżając je w całości, zarzucając:

1/ naruszenie prawa procesowego tj. art. 618 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i wydanie postanowienia częściowego w sprawie o dział spadku i zniesienie współwłasności, podczas gdy art. 618 k.p.c. stanowi wyczerpujący katalog w zakresie możliwości wydania postanowienia częściowego w sprawach o zniesienie współwłasności,
a w konsekwencji niedopuszczalne wydanie postanowienia częściowego z dnia 13 listopada 2020 r.;

2/ naruszenie prawa procesowego tj. art. 684 k.p.c. oraz art. 686 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe niezastosowanie, a w konsekwencji wydanie postanowienia częściowego dotyczącego rozliczenia nakładów na nieruchomość czynionych przez spadkobiercę z majątku wspólnego, działu spadku i w konsekwencji zniesienie współwłasności nieruchomości objętej masą spadkową po K. i Z. K. z pominięciem częściowych działów spadku po spadkobiercy spadkodawców i jego małżonce, a w konsekwencji orzeczenie bez prawidłowego ustalenia składu masy spadkowej podlegającej podziałowi;

3/ naruszenie prawa materialnego tj. art. 1039 k.c. poprzez jego błędną wykładanie
i nie dokonanie rozliczenia darowizny uczynionej przez K. i Z. K.
na rzecz wnioskodawczyni Z. B. na schedę spadkową;

4/ błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcie poprzez dowolne ustalenie i nieuprawnione przyjęcie prze Sąd 1 instancji, że darowizna na rzecz wnioskodawczyni Z. B. uczyniona została przez spadkodawców Z.
i K. K. (1) bez obowiązku wyliczenia się z niej.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 13 listopada 2020r. VIII Wydział Cywilny wydanego w sprawie VIII Ns 243/18 i oddalenie wniosku zniesienie współwłasności nieruchomości objętej wnioskiem oraz o dział spadku po K. i Z. K. oraz na podstawie
art. 520 § 2 k.p.c. oraz art. 109 k.p.c. zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestników postępowania zwrotu kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych - za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja zasługiwała za częściowe uwzględnienie, ale nie wszystkie jej zarzuty były trafne.

Na wstępie Sąd Okręgowy rozważy zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, których uwzględnienie mogłoby spowodować uchylenie zaskarżonego orzeczenia.

Nie jest trafny zarzut naruszenia art. 618 k.p.c. poprzez wydanie postanowienia częściowego. Skarżąca myli możliwość wydania postanowienia wstępnego, o którym mowa w przywołanym wyżej przepisie, z postanowieniem częściowym. Jak słusznie wskazuje Sąd Rejonowy wydanie postanowienia częściowego przewiduje art. 317 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Przypomnieć trzeba, że w postępowaniu procesowym sąd wydaje wyrok częściowy (art. 317 § 1 k.p.c.), jeżeli część dochodzonego w pozwie żądania lub niektóre z żądań pozwu są dostatecznie wyjaśnione do stanowczego rozstrzygnięcia, a wydanie takiego wyroku uzna sąd za celowe ("może wydać"). Nie jest wyłączone odpowiednie (art. 13 § 2 k.p.c.) - a więc z uwzględnieniem rodzaju rozpoznawanej sprawy - stosowanie art. 317 k.p.c. w postępowaniu nieprocesowym, w szczególności także w postępowaniu o dział spadku (art. 680 i nast. k.p.c.). Celowe bowiem może być wydanie orzeczenia częściowego tylko co do jednego składnika majątkowego spadku. Wydane w postępowaniu o dział spadku postanowienie częściowe co do określonego składnika majątkowego (także w przypadku działu częściowego - art. 1038 § 1 zdanie drugie k.c.) czyni zadość wymogom art. 317 § 1 k.p.c., jeżeli stanowi przyznanie danego przedmiotu lub prawa jednemu ze spadkobierców (por. także art. 1044 k.c.) z obowiązkiem spłaty pozostałych (art. 212 w związku z art. 1035 k.c.), gdy zatem rozstrzyga całościowo co do objętego działem spadku składnika, rozliczając go kompleksowo między wszystkimi spadkobiercami.

Przedmiotem postanowienia częściowego - zarówno wtedy, gdy działem spadku objęty jest cały spadek, jak i wtedy, gdy chodzi tylko o jego część (art. 1038 § 1 k.c.) - określony składnik majątkowy lub kilka określonych składników (w przypadku działu częściowego nie wyczerpujących, oczywiście, objętej działem części) i w tym zakresie (danego składnika) obowiązuje zgodnie z art. 317 § 1 k.p.c. wymóg rozstrzygnięcia całkowitego ("dostatecznie wyjaśniona do rozstrzygnięcia część żądania lub niektóre z żądań"), rozstrzygnięcie zaś całkowite wymaga - w świetle powołanych przepisów prawa materialnego o dziale spadku - orzeczenia o należnych spłatach lub dopłatach (por. także uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8.VI.1977 r. - OSNCP z 1978 r. z. 2, poz. 24 - w sprawie o zniesienie współwłasności).

Przenosząc rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy nie sposób nie zgodzić się z poglądem Sądu pierwszej instancji, że w sprawie zaistniały wszelkie przesłanka aby wydać postanowienie częściowe. Obejmuje ono bowiem jedyny składnik majątkowy dotyczący działu spadku po K. i Z. K.. Ustalenie wartości tego składnika majątkowego oraz wartości poniesionych przez spadkobierców nakładów, zostało wszechstronnie wyjaśnione. Sam fakt, że po H. K. (2) pozostały inne składniki spadkowe, oprócz udziału w majątku spadkowym po jego rodzicach, nie powoduje niedopuszczalności wydania postanowienia częściowego . Jak słusznie zauważył Sąd rejonowy wydanie tego postanowienia i jego uprawomocnienie spowoduje wyłączenie z postępowania wnioskodawców, którzy składająca wniosek chcieli tylko dokonać działu spadku i zniesienia współwłasności po Z. i K. K. (1). Natomiast spadkobiercy po H. K. (1) będą rozliczali i dzielili jego własny majątek spadkowy, który powstał jego staraniem.

Odnośnie naruszenia art. 684 k.p.c. i art. 686 k.p.c. , to rację ma apelująca o tyle, że rzeczywiście rozliczając wartość nakładów i zasądzając spłaty na rzecz uczestników postępowania, Sąd Rejonowy nie uwzględnił faktu, ze nakłady na majątek spadkowy po Z. i K. K. (1) były czynione przez H. K. (1) w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej z jego żoną I. K. i winny być rozliczone w innych proporcjach w stosunku do spadkobierców po wyżej wymienionych.

Sąd Okręgowy uchybienie to naprawił korygując wartości udziałów poszczególnych spadkobierców po H. K. (1) w zakresie wartości nakładów przez niego i jego żonę poczynionych. Przy czym nie zmienia to samej sumy nakładu który podlegał podziałowi.

Nie można jednak zgodzić się z twierdzeniami apelującej, że z uwagi na brak wyraźnego zgłoszenia żądania dokonania działu spadku po Z. i K. K. (1) oraz żądania dokonania działu spadku po H. K. (1) w zakresie nabytym na skutek dziedziczenia czy też nie zażądanie, w zakresie rozliczenia nakładów, działu spadku po I. K., to wniosek powinien zostać przez sąd oddalony. Argumentacja na poparcie tego stawiska zawarta w uzasadnieniu apelacji dotyczy sprawy procesowej, kiedy to sąd jest ścisłe związany zakresem żądania, ale nie dotyczy spraw działowych, gdzie sąd ma obowiązek podejmowania czynności z urzędu nie tylko w zakresie ustalenia wartości majątku podlegającego podziałowi, ale też dbanie aby w postępowaniu brały udział wszystkie osoby zainteresowane.

W rozpoznawanej sprawie nikt z uczestników postępowania nie miał wątpliwości , że przedmiotem sprawy jest dokonanie działu spadku po Z. i K. K. (1). Na skutek darowania udziału w nieruchomości spadkowej przez spadkobiercę E. K., B. B. (1) powstała współwłasność pomiędzy nim a pozostałymi spadkobiercami. Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy dokonał zmiany całego zaskarżonego postanowienia dokonując nie tylko działu spadku ale też zniesienia współwłasności w wyżej opisanym zakresie. Odnośnie natomiast działu spadku po H. K. (1) i I. K.. Sąd Okręgowy wyraźnie zaznaczył, że dotyczy on tylko udziału w spadku po Z. i K. K. (1). Na przeszkodzie wydania rozstrzygnięcia nie stało żądanie zawarte we wniosku określone tylko jako zaniesienie współwłasności, ponieważ żądanie jak i uzasadnienie wniosku wyraźnie wskazywało na dwa źródła powstania współwłasnie czyli dziedziczenie i darowizna. Przy czym zgodnie z treścią art.689 k.p.c. jeśli majątek spadkowy lub poszczególne rzeczy wchodzące w jego skład stanowią współwłasność z innego tytułu niż dziedziczenie, dział spadku i zniesienie współwłasności mogą być połączone w jednym postępowaniu.

Na uwzględnienie co do zasady zasługiwał też zarzut naruszenia art. 1039 k.c. poprzez brak zaliczenia na schedę spadkową darowizny uczynionej na rzecz Z. B. przez jej rodziców w postaci 4200 $ oraz dowolne i nieuprawnione ustalenie przez Sąd, że została ona uczyniona bez obowiązku rozliczenia się z niej osoby obdarowanej.

Zgodnie z art. 1039 § 1 k.c., w razie dziedziczenia ustawowego i działu spadku między zstępnymi albo zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Przepis art. 1039 § 1 k.c. ma charakter dyspozytywny. Umożliwia bowiem niezaliczenie na schedę spadkową otrzymanych przez spadkobiercę korzyści, jeżeli spadkodawca jednoznacznie wyraził taką wolę albo z okoliczności wynika, że przekazanie miało miejsce ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Nie można jednak zgodzić się z Sądem rejonowym, że sam fakt nie żądania przez spadkobiercę H. K. (1) rozliczenia darowizny, oznacza, że wolą rodziców było zwolnienie Z. B. z obowiązku jej rozliczenia. Z ustaleń sądu, ale też oświadczeń na rozprawie wnioskodawczyni, wynika, że każde z dzieci otrzymało pomoc w budowie swego domu , w tym wnioskodawczyni. Nie zostało przy tym wykazane aby pozostałe dzieci ( E. i H.) otrzymały też darowizny w dolarach, czy w walucie polskiej. Natomiast sam fakt, ż H. K. (1) sprzedał wszystkie ruchomości pozostałe po rodzicach, stanowi dla obowiązku zaliczenia darowizny na schedę spadkową, okoliczność obojętną.

Aktualną wartość darowizny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o rynkowy kurs dolara na dzień orzekania kierując się zasadą określoną w art. 1042 §2 k.c. Sąd nie znalazł powodów aby dokonywać wyliczenia wartości darowizny kierując się innym sposobem waloryzacji niż aktualny kurs. Zważywszy, że jest to waluta, która nie traci na wartości i stanowi jej ze sposobów czynienia oszczędności brak było przyczyn aby wartość dolarów urealniać średnim wynagrodzeniem. Należy zauważyć, że wnioskodawczyni darowane dolary przeznaczyła na zakup nieruchomości w 2004 r., ale stanowiły one niewielki odsetek ceny za tą nieruchomość. Jak wynika bowiem z zeznań wnioskodawczyni i pozostałych spadkobierców złożonych w postępowaniu toczącym się przed Urzędem Skarbowym przeznaczyła ona na zakup oszczędności w wysokości około 37000 $.

Uwzględniając cenę dolara w dacie wydania zaskarżonego postanowienia który kosztował 3,80 zł, to wartość darowizny wynosi 15960 zł.

Wartość spadku powiększona o darowiznę wynosi zatem 84660 zł, a udział który podlega rozliczeniu po H. K. (1) - 28220 zł ( 1/3 z (...)).

Uwzględniając udziały w spadku po H. K. (1), jego spadkobierców w tym żony I. K. która zmarła po nim: udziały wnoszą 36/192 T. K., a pozostałych uczestników, w tym apelującej po 52/192 części. Wysokość poszczególnych udziałów daje kwoty: - (...),25 dla T. K. i po 7642,91 zł dla pozostałych spadkobierców: J. K., E. S. (1) i A. T. (1).

Co do nakładów poczynionych przez wnioskodawców i H. K. (1) na nieruchomość spadkową, to rozliczenie na poszczególnych spadkobierców przedstawia się następująco. Wartość nakładów po H. K. (1), to 9333,33 zł, z tego ¼ czyli udział jego dzieci to (...).3 zł. Udział T. K., który dziedziczy tylko po ojcu wynosi ¼ części czyli 583,33 zł. ¾ nakładów podlegało dziedziczeniu po I. K. ( ¼ ze spadku po mężu i ½ jako jej udział własny). Tą część odziedziczyły jej dzieci J. K., E. S. (1) i A. T. (1), po 1/3 części każdy z nich, czyli łącznie po 2916,76 zł.

Po podsumowaniu powyższych dwóch pozycji T. K. otrzymuje spłatę w wysokości 5874,58 zł, a pozostali uczestnicy postępowania, czyli J. K., E. S. (1) i A. T. (1) kwoty po 10559,58 zł.

W związku z tym, że spadkowa nieruchomość została przyznana wnioskodawcom na współwłasność po połowie, obowiązek spłaty został rozłożony również po połowie na podstawie art. 212 § 2 k.c.

Mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zaliczając na schedę spadkową darowiznę dolarową, co spowodowało podwyższenie zasądzanych spłat, a także rozliczył równowartość nakładów poniesionych przez H. K. (1) na przedmiot działu z uwzględnieniem , że środki na ich poczynienie pochodziły z majątku wspólnego H. i I. K..

W pozostałymi zakresie apelacja jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. uznając, że każdy z zainteresowanych powinien ponieść koszty związane ze swoim udziałem w sprawie, ponieważ cele ich były zbieżne, dokonanie działu spadku po Z. i K. K. (1).