Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie :

Przewodniczący: Sędzia Ewa Blumczyńska

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2021 roku w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W.

przeciwko J. J.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Chodzieży

z dnia 13 listopada 2020r.

sygn. akt I C 138/219

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Chodzieży do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postepowania apelacyjnego.

Ewa Blumczyńska

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w elektronicznym postępowaniu upominawczym
02 października 2019 r. powód wniósł o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz 3.974,08 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty liczonymi od następujących kwot:

⚫

306,08 zł (tytułem odsetek naliczonych przez powoda od kwoty niespłaconego kapitału od dnia 17 kwietnia 2018 r. do dnia poprzedzającego dzień wniesienia pozwu);

⚫

24,70 zł (tytułem odsetek umownych naliczonych przez poprzedniego wierzyciela za okres od daty zawarcia umowy do dnia jej rozwiązania);

⚫

194,90 zł (tytułem odsetek naliczonych przez poprzedniego wierzyciela od kwoty niespłaconego kapitału za okres od dnia występowania zaległości do dnia 16 kwietnia 2018 r);

⚫

448,40 zł (tytułem kosztów wezwań, upomnień i opłat poniesionych przez poprzedniego wierzyciela)

⚫

3.000 zł (tytułem niespłaconej kwoty kapitału).

Nadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu oraz kosztów zastępstw procesowego.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że 20 września 2017 r. pozwana zawarła z (...) Finanse Sp. z o.o. umowę pożyczki oraz, że 23 lipca 2018 r. nabył wierzytelność wobec pozwanej z tytułu niespłaconej pożyczki wraz z prawem naliczania odsetek.

Postanowieniem z dnia 21 listopada 2019 r. Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym Lublin – Zachód w Lublinie przekazał sprawę do rozpoznania tut. Sądu.

W dniu 11 marca 2020 r. Referendarz Sądowy w tut. Sądzie wydał nakaz zapłaty uwzględniający żądanie pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana reprezentowana przez kwalifikowanego pełnomocnika, zaskarżyła ww. nakaz w całości, podnosząc rozliczne zarzuty co do żądania pozwu, w tym zarzut braku skuteczności przelewu wierzytelności, wnosząc także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na sprzeciw z dnia 16 października 2020 r. strona powodowa podtrzymała swoje stanowisko, kwestionując stanowisko procesowe pozwanej.

Wyrokiem z 13 listopada 2020r. Sąd Rejonowy w Chodzieży :

1.  zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3525,68 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot :

- 306,08 zł (tytułem odsetek naliczonych przez powoda od kwoty niespłaconego kapitału od dnia 17 kwietnia 2018 r. do dnia poprzedzającego dzień wniesienia pozwu);

- 24,70 zł (tytułem odsetek umownych naliczonych przez poprzedniego wierzyciela za okres od daty zawarcia umowy do dnia jej rozwiązania);

- 194,90 zł (tytułem odsetek naliczonych przez poprzedniego wierzyciela od kwoty niespłaconego kapitału za okres od dnia występowania zaległości do dnia 16 kwietnia 2018 r);

- 448,40 zł (tytułem kosztów wezwań, upomnień i opłat poniesionych przez poprzedniego wierzyciela)

- 3.000 zł (tytułem niespłaconej kwoty kapitału).

2. w pozostałym zakresie powództwo oddalił;

3. kosztami procesu obciążył w całości obciążył pozwaną i w związku z tym

zasądził od niej na rzecz powoda 1 117 zł, w tym 917 zł tytułem zwrotu

kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego :

W dniu 20 września 2017 r. pozwana zawarła ze zbywcą wierzytelności opisanym w pozwie umowę pożyczki nr (...), w wykonaniu, której pożyczkodawca przelał pozwanej kwotę 3.000 zł. Umowę zawarto za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość. / dokumenty przy piśmie z dnia 20 stycznia 2020 r. na k. 14 - 76/

Umowa pożyczki zakładała, że pożyczka zostanie spłacona do 20 października 2017 r., a łączne zobowiązanie do spłaty wynosiło 3.473,10 zł, na którą to kwotę składały się:

1.  należność główna (kwota wypłacona) – 3.000 zł,

2.  odsetki – 24,70 zł,

3.  prowizja – 473,10 zł,

W umowie stron zastrzeżono odsetki maksymalne za opóźnienie w związku z nieterminową płatnością długu.

Powód nabył wierzytelność z ww. umowy na podstawie cesji.

Pozwaną zawiadomiono o cesji i wezwano do zapłaty.

Przy powyższych ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy zważył, że powód wywodził swe roszczenie z art. 720 § 1 k.c. Oceniając zebrany materiał dowodowy uznał, że dokumentacja przedłożona przez powoda potwierdziła zawarcie umowy pożyczki oraz fakt jej niespłacenia przez pozwaną. Przy tym, że zarzuty pozwanej co do ważności, skuteczności zawarcia umowy, nie mogły odnieść spodziewanego rezultatu wobec mocy dowodowej dokumentacji złożonej przez powoda. Poza tym, że nie było podstaw do kwestionowania samej cesji. Powołując się na art. 481 § 2 ¹ k.c. wskazał, że strony w umowie przewidziały, że pożyczka miała być spłacona w ciągu miesiąca od dnia jej zawarcia, a po tym terminie przewidziały możliwość doliczenia od kwoty pożyczki odsetek maksymalnych.

Odnosząc się do braku na umowie podpisu pozwanej stwierdził, że jest to spowodowane charakterystyką i okolicznościami jej zawarcia. Przy tym, że pozwana wprost nie zaprzeczyła przekazaniu jej przez pierwotnego wierzyciela środków finansowych wynikających z umowy. oraz, iż odwoływanie się do stanu „nie wykazania” nie jest tożsame z procesowym zaprzeczeniem danemu faktowi czy okoliczności. Jednocześnie, że podobnie należało traktować hipotezy roztaczane przez pozwaną przy okazji rozważania alternatywnych podstaw powództwa i ich skutków. Podsumowując Sąd Rejonowy podniósł, że w ujęciu konsumenckim umowa jest ważna i skuteczna, oraz, iż odpowiada regulacjom ustawy z dnia 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim, w tym art. 36a tej ustawy. Przy tym,, że wskazanie i opis poszczególnych kwot składowych żądania ujęte w pozwie i kolejnych pismach powoda za wyjątkiem kwoty 448,40 zł nie budzi żadnych wątpliwości.

Podnosząc, że pozwana jest konsumentem w rozumieniu art. 221 kc Sąd Rejonowy dokonał oceny zgłoszonego roszczenia w świetle przepisów o ochronie konsumentów, w tym regulacji art. 385 ¹ -385 ³ kc zaznaczając, że w myśl przepisu art. 353 ¹ kc strony mogą korzystać ze swobody w umownym kształtowaniu treści zobowiązania wyłącznie w granicach określonych tym przepisem, który wskazuje trzy źródła ograniczeń: przepisy prawne, zasady współżycia społecznego i właściwość (naturę) stosunku. Nadto, że przepis ten nakazuje jednocześnie, aby poddawać badaniu treść i cel zobowiązania przy ocenie, czy strony dokonały czynności prawnej we wskazanych granicach wyznaczonych im przez zasadę swobody umów.

Przy tym, że zapisy umowy pożyczki upoważniające pożyczkodawcę do pobierania opłat z tytułu czynności windykacyjnych stanowią osobne, ale powiązane z umową pożyczki, zobowiązania. Nie mają ona zatem samodzielnego, niezależnego charakteru w stosunku do umowy pożyczki, są jedynie dodatkiem. Ponadto, że umowy tego typu podlegają ocenie pod kątem zgodności z zasadami współżycia społecznego i zgodności z prawem do których odnoszą się trzy przepisy : art. 5 k.c., 58 k.c. i 353 (1) k.c.

Odnosząc się do żądania zasądzenia kosztów windykacyjnych Sąd Rejonowy wskazał, że powód w jego uzasadnieniu powołał się na zapisy umowy pożyczki, przy czym nie wykazał ich poniesienia. W związku z tym Sąd Rejonowy powołując się na orzeczenie Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 20 sierpnia 2012 r., sygn. akt XVII AmC 1390/11 pkt 2 tezy: „Skoro strona w przypadku nieterminowej spłaty zobowiązań swoich klientów decyduje się na prowadzenie procedury windykacyjnej to obowiązana jest również do jej pokrycia. Obciążanie natomiast dłużnika tymi kosztami jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów, gdyż nie są to czynności niezbędne, a koszty monitu mieszczą się w ramach obowiązku współdziałania przy wykonaniu zobowiązania przez wierzyciela zgodnie z art. 354 § 2 kpc” uznał, że takie ukształtowanie umowy jest nadużyciem prawa i jako takie nie zasługuje na ochronę. Poza tym, że powód nie wykazał by poprzedni wierzyciel poniósł jakiekolwiek koszty windykacji i monitów. Stąd roszczenie z tytułu opłat windykacyjnych Sąd Rejonowy uznał za nieuzasadnione co do zasady. Natomiast w pozostałym zakresie uwzględnił powództwo. Jako podstawę do ich naliczenia odsetek wskazał art. 482 § 1 kc.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc obciążając tymi kosztami w całości pozwaną wskazując, że powód uległ nieznacznie względem pierwotnego żądania toteż, że całość kosztów procesu winna obciążać pozwaną, w tym z tytułu poniesionych kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyła pozwana, zaskarżając wyrok w całości.

Jako zarzuty apelacyjne wskazała :

1.  naruszenie prawa procesowego :

- art. 232 kpc poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że strona powodowa wywiązała się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z których wywodzi skutki prawne, w szczególności w zakresie legitymacji czynnej jak również w zakresie wysokości dochodzonego roszczenia, podczas gdy powód przedstawił dowody, które przedmiotowych okoliczności nie udowadniają, w szczególności nie zostało wykazane by umowa sprzedaży wierzytelności na które powołuje się powód potwierdzała przejście wierzytelności względem pozwanej na powoda, przedmiotowa umowa odnosi się do pakietu bliżej nieokreślonych wierzytelności, nie konkretyzuje przy tym by dotyczyła wierzytelności przysługującej wierzycielowi pierwotnemu od pozwanej;

- art. 233 § 1 kpc przez dowolna a nie swobodną ocene materiału dowodowego i nieuzasadnione przyjęcie, że strona powodowa wywiązała się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z których wywodzi skutki oprawne, w szczególności w zakresie legitymacji czynnej, jak i zasadności dochodzonego roszczenia, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przedmiotowe okoliczności nie wynikają , w szczególności nie zostało wykazane by umowa sprzedaży wierzytelności, na która powołuje się powód potwierdzała przejście wierzytelności względem pozwanej na powoda, przedmiotowa umowa odnosi się do pakietu bliżej nieokreślonych wierzytelności, nie konkretyzuje przy tym by dotyczyła wierzytelności przysługującej wierzycielowi pierwotnemu od pozwanej;

2. naruszenie prawa materialnego :

- art. 509 § 1 kc przez jego niewłaściwą wykładnię polegająca na uznaniu, że powód przedłożonymi dokumentami wykazał przejście uprawnienia na rzecz następcy prawnego, a w konsekwencji, że przysługuje mu legitymacja czynna, podczas gdy powód przedłożył do akt niniejszej sprawy wyciąg z umowy sprzedaży wierzytelności wraz z wyciągiem z załącznika do umowy, które przedmiotowego faktu nie potwierdzają;

- błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że doszło do skutecznego przeniesienia wierzytelności na powoda podczas gdy przedłożonym dowodem powód nie wykazał przedmiotowych okoliczności.

Przy powyższych zarzutach apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

W odpowiedzi powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym za zastępstwo procesowe wg. norm przepisanych.

Sąd Okręgowy, zważył co następuje :

Apelacja okazała się uzasadniona, co doprowadziło do uchylenia zaskarżonego wyroku.

Na wstępie zaznaczenia wymagało, że niniejsza sprawa została rozpoznana
w postepowaniu uproszczonym. Z tego względu - zgodnie z art. 505 ¹³ § 2 kpc - Sąd Okręgowy wobec nie przeprowadzenia postepowania dowodowego, sporządził uzasadnienie wyroku zawierające jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Istotnym dla rozstrzygnięcia było, że w sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana podniosła zarzut braku legitymacji czynnej powoda w niniejszym postępowaniu.

Powyższe stanowisko uzasadniła brakiem umowy przelewu wierzytelności, pomimo, że została stwierdzona pismem w swej ramowej części oraz oświadczenia w niej zawarte opatrzone zostały podpisami to powód nie dołączył „listy wierzytelności” stanowiącej jej załącznik. Jednocześnie, że załączony do pozwu wygenerowany komputerowo wyciąg/zestawienie, w którym podano imię i nazwisko pozwanej, nr PESEL, nr klienta, nr umowy oraz stan zadłużenia nie spełnia wymogów pisma stwierdzającego przeniesienie tej konkretnej wierzytelności na rzecz powoda. Poza tym, że żaden we wskazanych przez powoda w pozwie dokumentów nie daje podstaw do przyjęcia, iż nastąpił przelew wierzytelności dochodzonej w sprawie.

Nadto w sprzeciwie pozwana podniosła zarzut braku swojej legitymacji biernej do występowania w sprawie.

Argumentowała powyższe tym, że nie łączył ją z powodem żaden stosunek prawny skutkujący jej odpowiedzialnością. Przy tym nie kwestionowała, że przedłożona przez powoda umowa pożyczki stanowi dowód zaciągnięcia przez nią zobowiązania wobec wierzyciela pierwotnego. Natomiast – w jej ocenie – nie stanowi dowodu istnienia tego zobowiązania w wysokości dochodzonej pozwem.

W kontekście powyższego niewątpliwym w sprawie pozostało, że zarzut pozwanej co do zasady niweczył roszczenie powoda i dotyczył kwestii rozkładu ciężaru dowodu, objęty również zarzutem apelacyjnym. W tym kontekście niezbędnym jest wskazanie, że materialny ciężar dowodu, wyznaczony interesem strony przez przepisy prawa materialnego normujący łączący ich stosunek prawny oraz art. 6 kc określa, która strona poniesie negatywne skutki nieudowodnienia konkretnych twierdzeń o faktach istotnych dla rozstrzygnięcia. Okoliczności, które strona powinna udowodnić określa przedmiot sporu, prawo materialne regulujące wskazane stosunki prawne oraz prawo procesowe normujące zasady postępowania dowodowego ( por. wyroki Sądu Najwyższego z 03.10.2000r., I CKN 301/00, z 10.07.2014r., I CSK 560/13).

Powód wykazał podstawę zgłoszonego roszczenia, ale – wobec zarzutu pozwanej – dla dalszych rozważań w przedmiocie zasadności żądania – niezbędnym było ze strony pozwanego udowodnienie podważanego faktu a następnie ze strony Sądu Rejonowego dokonanie jego oceny pod kątem zgłoszonego zarzutu.

Powód na okoliczność nabycia wierzytelności względem pozwanej – przedłożył zawiadomienie o przelewie wierzytelności, wyciąg umowy przelewu wierzytelności z 23 lipca 2018r., aneks nr (...) do umowy przelewu wierzytelności, oświadczenie cedenta o z 16 października 2018r. o zapłacie całości ceny przez cesjonariusza z tytułu cesji wierzytelności oraz załącznik nr 3 zawierający specyfikacje wierzytelności objętych umową przelewu wierzytelności w ramach transakcji sekurytyzowanych z 23 lipca 2018r.zawartej pomiędzy (...) sp. z.o.o., a (...)NSFIZ. Zauważyć należy, że powód swoje roszczenie wywodził z umowy pożyczki z 20 września 2017r. o nr (...), przy czym do akt sprawy przedłożył jedynie odpis umowy pożyczki (...) z 20 września 2017r., oraz potwierdzenie wykonania przelewu weryfikacyjnego z 28 lipca 2014r. dokonane przez pozwaną.

Przy tym podkreślenia wymaga, że pozwana z ostrożności procesowej zakwestionowała także wysokość spornego roszczenia. Natomiast powód w odpowiedzi na sprzeciw pozwanej nie przedłożył jakiejkolwiek dokumentacji na okoliczność wykazania swojego roszczenia, opierając je wyłącznie o dołączony załącznik nr 3 do przelewu wierzytelności i oświadczenia cedenta z 16 października 2018r. o zapłacie ceny należnej z tytułu cesji wierzytelności.

Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w ogóle nie odniósł się do zarzutów pozwanej, co do legitymacji czynnej powoda oraz w sposób pobieżny ocenił jej legitymację bierną. Przede wszystkim nie odniósł się wnikliwie do kwestii, czy powód w ogóle zdołał wykazać nabycie przedmiotowej wierzytelności. Zaznaczyć przy tym trzeba było, że powód roszczenie swe opierał o umowę pożyczki z 20 września 2017r. o nr (...), a więc konkretnie oznaczonej umowy. Tymczasem do akt sprawy przedłożył jedynie odpis umowy pożyczki(...) z 20 września 2017r., bez oznaczenia numerycznego oraz dowód wpłaty przez pozwaną opłaty weryfikacyjnej w kwocie 1 zł z 28 lipca 2014r.

Natomiast w kontekście stanowiska pozwanej wyrażonego w sprzeciwie od nakazu zapłaty nie sposób było uznać na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, że pozwana faktycznie wyraziła wolę zawarcia spornej umowy pożyczki. Przy tym zaznaczenia wymaga, że przedłożone przez powoda w odpisach dokumenty zostały – zgodnie z uregulowaniem zawartym w art. 129 § 2 kpc - potwierdzone za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika powoda - radcę prawnego. Potwierdzenie takie znajduje się także na odpisie elektronicznego wydruku załącznika do umowy cesji. Natomiast Sąd Rejonowy całkowicie zaniechał zbadania, czy przelew wierzytelności rzeczywiście nastąpił. Nadto zaniechał wnikliwego zbadania, czy roszczenie powoda rzeczywiście wynika z przedłożonych przez niego dokumentów. Jednocześnie zaznaczenia wymaga, że powód nie przedłożył do akt sprawy wypowiedzenia umowy pożyczki, podczas gdy dochodzi także skapitalizowanych odsetek za opóźnienie. Poza tym, nie przedłożył także dokumentów świadczących o wydaniu pozwanej przedmiotu pożyczki, co niewątpliwie miało istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia w kontekście kwestionowania przez pozwaną swojej legitymacji biernej w niniejszej sprawie.

W świetle powyższego Sąd Okręgowy stwierdził, że tak daleko idące wady należy zakwalifikować jako nierozpoznanie istoty sprawy - uzasadniające uchylenie orzeczenia na podstawie art. 386 § 4 kpc i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Na podstawie art. 108 § 2 kpc rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej pozostawiono Sądowi
I instancji.

Ewa Blumczyńska