Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego: Leszek Dąbek

Sędziowie Sądu Okręgowego: Beata Majewska-Czajkowska Marcin Rak

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2021 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. P.

przeciwko V. L. Towarzystwa (...) na (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w T.

z dnia 25 lutego 2020 r., sygn. akt I C 1054/19

1)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanej V. L. Towarzystwa (...) na (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz powoda A. P. kwotę 3946, 69 zł (trzy tysiące dziewięćset czterdzieści sześć złotych sześćdziesiąt dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 9 czerwca 2018r.,

b)  zasądza od pozwanej V. L. Towarzystwa (...) na (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz powoda A. P. kwotę 1900 zł (tysiąc dziewięćset złotych) z tytułu zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 1800 zł (tysiąc osiemset złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

2)  zasądza od pozwanej V. L. Towarzystwa (...) na (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz powoda A. P. kwotę 650 zł (sześćset pięćdziesiąt złotych) z tytułu zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, w tym kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Marcin Rak SSO Leszek Dąbek SSO Beata Majewska-Czajkowska

Sygn. akt III Ca 949/20

UZASADNIENIE

Powód A. P. żądał zasądzenia na jego rzecz od pozwanej V. L. Towarzystwa (...) w W. kwoty 3 946,69 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 9 06 2018r. oraz o zwrot kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wyskości.

Uzasadniając żądanie twierdził, że strony (powoda i poprzednika prawnego pozwanej) łączyła umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Wskazał, że po rozwiązaniu umowy wartość rachunku wyniosła 19 326,01 zł, natomiast wypłacono mu kwotę 15 379,32 zł, potrącając opłatę likwidacyjną w kwocie 3 946,69 zł. Podniósł, że część postanowień umownych stanowią klauzule niedozwolone albowiem są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy.

Sąd Rejonowy w T. 20 09 2018r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, uwzględniając żądanie pozwu.

Pozwana V. L. Towarzystwo (...) w W. wnosiła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrotu kosztów procesu.

Zarzuciła, że łącząca strony umowa nie zawierała klauzul abuzywnych oraz, że powód zawierając umowę miał wiedzę o wysokości Świadczenia Wykupu, która wynikała z nie kwestionowanych przez powodu OWU, ale z aneksu do polisy.

Sąd Rejonowy w T. w wyroku z dnia 25 02 2020r. oddalił powództwo i „ nie obciążył powoda kosztami postępowania”.

W ustalonym stanie faktycznym w motywach wyroku przywołał regulację art. 805 § 1 k.c., 385 ¹ i n. k.c. oraz art. 6 k.c.

Ustalił, że pozwana pobierała z tytułu zawarcia i kontynuacji umowy następuje opłaty: wstępną, za udzielenie tymczasowej ochrony ubezpieczeniowej, za ryzyko, administracyjną, za zarządzenie aktywami rachunku, za zarządzanie aktywami portfeli modelowych, operacyjną oraz inne opłaty. Nadto prowizja agenta wyniosła 4 211,17 zł. Aneksem do umowy do umowy wprowadzono nową tabelę określającą wartości procentowe służące do ustalenia wysokości Świadczenia Wykupu (w 9 roku było to 79%). Ocenił, że umowa miała charakter mieszany. Zważył, że wartości procentowe służące do ustalenia wysokości Świadczenia Wykupu nie naruszają w sposób rażący interesów konsumenta, a przedsiębiorca ma prawo do potrącenia poczynionych nakładów, jak również kompensaty poczynionych strat w przypadku rezygnacji konsumenta z usługi. W konkluzji biorąc powyższe pod uwagę z podanych przyczyn oddalił powództwo. W ocenie Sądu Rejonowego późniejsze podpisanie aneksu powoduje, że odpada zasadność kontroli postanowień OWU (ust. 15 załącznika nr 1) pod względem ich abuzywności, ponieważ aneksem wprowadzono nową tabelę określającą wartości procentowe służące o ustalenia wysokości Świadczenia Wykupu. Wyjaśnił, że powód znał treść umowy i świadomie dokonał wypłaty z rachunku polisy w trakcie trwania umowy, a pobranie kwoty 3 946,69 zł ze zgromadzonych 19 326,01 zł nie stanowią wielkości uzasadniającej naruszenie interesów powoda w sposób rażący.

O kosztach orzekł w oparciu o regulację art. 102 k.p.c., oceniając że uzasadnia to pozycja konsumenta jaka przysługuje powodowi.

Orzeczenie zaskarżył powód A. P. , który wniósł o jego zmianę poprzez zasądzenie na jego rzecz od pozwanej kwoty 3 946,69 zł wraz z ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 06 2018r. do dnia zapłaty oraz o „ zmianę zaskarżonego orzeczenia w zakresie kosztów postępowania przed Sądem I instancji”. Nadto wniósł o „ zasądzenie na jego rzecz od pozwanej kosztów sądowych za postępowanie przed Sądem II instancji według norm przepisanych”

Zarzucił, że przy ferowaniu wyroku naruszono przepisy prawa materialnego tj.:

a)  art. 385 § 2 k.c., art. 385 ¹ § 1 k.c., art. 385 ² k.c. poprzez ich niezastosowanie i niestwierdzenie abuzywności zapisów dotyczących ukrytej opłaty likwidacyjnej w umowie zawartej pomiędzy stronami, pomimo że zapisy umowne dotyczące wymienionych opłat nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i zrozumiały oraz kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy;

b)  art. 385 § 2 k.c., art. 385 ¹ § 1 k.c., art. 385 ² k.c. art. 385 ³ pkt 16 i 17 k.c. poprzez ich niezastosowanie i niestwierdzenie abuzywności zapisów dotyczących ukrytej opłaty likwidacyjnej, pomimo że utrudniają wypowiedzenie umowy i nakładają wyłącznie na powoda obowiązek zapłaty kosztów związanych z wypowiedzeniem umowy;

c)  art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i niedokonanie oceny abuzywności zapisów umowy według stanu z daty zawarcia umowy oraz dokonanie przez Sąd Rejonowy oceny abuzywności zapisów umowy wyłącznie przez pryzmat faktycznych działań pozwanej, pomimo że abuzywne postanowienia umowne nie zostały zastąpione przez inne zapisy.

W uzasadnieniu apelacji podnosił, że treść zawartej umowy była na tyle skomplikowana

i niejasna, że nawet osoba mająca rozeznanie w przepisach prawnych, miałaby problem ze zrozumieniem zasad określonych w tychże dokumentach. Informacje zawarte w podpisywanych przez powoda dokumentach zostały sformułowane w taki sposób, że wymagają specjalistycznej wiedzy nie tylko w zakresie produktów bankowych, ale produktów inwestycyjnych.

Pozwana V. L. Towarzystwo (...) w W. wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Ustalenia składające się na podstawę faktyczną orzeczenia mają podstawę w informacjach zawartych we wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku źródłach dowodowych, których ocena jest logiczna i mieści w granicach swobodnej oceny dowodów.

Z tych też względów Sąd odwoławczy przyjął ze własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji.

Dokonana przez Sąd Rejonowy ocena prawna ustalonego stanu faktycznego w swym zasadniczym zarysie - dotyczącym zawarcia przez strony umowy oraz jej zakwalifikowania - jest prawidłowa i Sąd odwoławczy w tej części ją podziela (orzecz. SN z dn. 26 04 1935r. III C 473/34, ZB. Urz. 1935r. nr 12, poz. 496).

Natomiast wadliwa jest dokonana przez Sąd pierwszej instancji ocena prawna dotycząca abuzywności postanowień umownych.

Wartości służące do ustalenia wysokości Świadczenia Wykupu zostały określone procentowo, a więc de iure abstrakcyjnie, w konsekwencji czego w momencie zaakceptowania przez konsumenta takiego postanowienia nie jest on w stanie przewidzieć rzeczywistej wysokości kwoty Świadczenia Wykupu.

Ponadto takie (procentowe) określenie (nienazwanej wprost) opłaty stanowi praktykę rażąco naruszającą interes powoda (konsumenta).

Zostały one przy tym sformułowane w taki sposób, że ustalenie ich rzeczywistej treści wymagało wielu zabiegów interpretacyjnych, były one sformułowane niejednoznacznie oraz w sposób niezrozumiały (w szczególności w kontekście § 2 ust. 2 aneksu do umowy k. 84 akt).

Jednocześnie należy wskazać, że wysokość Świadczenia Wykupu jest rażąco wygórowana i stanowi wyraz nierówności stron (strona bierna jest podmiotem profesjonalnym, natomiast powód konsumentem, którego pozycja na rynku z natury stosunków gospodarczych jest słabsza). W momencie rozwiązania umowy suma wpłaconych składek wynosiła 21 750 zł, wartość rachunku 19 326,01 zł, natomiast powodowi wypłacono kwotę 15 379, 32 zł.

Pozwana pobrała kwotę 3 946,69 zł tytułem de facto opłaty likwidacyjnej,

co stanowiło około 18% wartości rachunku powoda.

Postanowienia umowy oraz zawartego do niej aneksu zawierają sformułowania niezrozumiałe dla przeciętnego odbiorcy, posługując się specjalistycznym językiem wymagającym znajomości branży ubezpieczeniowo-finansowej, dla przykładu „szczegółowe zestawienie transakcji” dla wykupionej polisy zawiera szereg oznaczeń kodowych.

Należy także wskazać, że takie sformułowanie postanowień dotyczących wartości służących do ustalenia wysokości Świadczenia Wykupu stanowi w istocie przeniesienie przez pozwaną na powoda ryzyka gospodarczego związanego z możliwością rozwiązania umowy i związanego z tym pokrycia kosztów świadczeń, które po jej rozwiązaniu (ustaniu stosunku prawnego) nie są już wykonywane (w kontekście istoty umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym).

Zgodnie z OWU powód pokrywał m.in. opłaty administracyjne, za ryzyko oraz zarządzanie, w związku z czym należy uznać, że pokrywał koszty „zarządzania” umową, a obciążenie go dodatkową (nienazwana wprost) opłatą narusza rażąco jego interesy jako konsumenta.

Z podanych względów oceniane postanowienia zawartej przez strony umowy, a w szczególności jej aneksu w części określającej wartości procentowe służące

do ustalenia wysokości Świadczenia Wykupu rażąco naruszały interes powoda jako konsumenta, przez co naruszają one przywołane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku regulacje prawne, stąd też należy jej uznać za niewiążące.

Z podanych względów kształtują one prawa powoda i jego obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i naruszają one rażąco jego interesy w rozumieniu regulacji art. 385 ¹ § 1 k.c.

Czyni to apelację uzasadnioną i prowadziło do zmiany wyroku przez uwzględnienie powództwa, a w konsekwencji tego do zmiany zawartego w nim orzeczenia o kosztach procesu.

Reasumując, wyrok jest wadliwy i dlatego apelację jako uzasadnioną uwzględniono orzekając jak w sentencji w oparciu o regulację art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania przed sądem I instancji orzeczono stosując regulację art. 98 § 1 i 3 k.p.c. biorąc pod uwagę, że pozwana w całości uległa w tym postępowaniu i powinna zwrócić powodowi poniesione przez niego w tym postępowaniu koszty zastępstwa procesowego w kwocie 900 zł oraz uiszczoną opłatę od pozwu w kwocie 100 zł, w pozostałej części oddalając wniosek powoda o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej zwrotu kosztów procesu. Zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości nie uzasadnia niezbędny nakład pracy pełnomocnika powoda, wartość przedmiotu sprawy, wkład pełnomocnika powoda w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy lub wyjaśnienia rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych budzących wątpliwości w orzecznictwie i doktrynie oraz rodzaj i zawiłość sprawy.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosując regulację art. 98 § 1

i 3 k.p.c. biorąc pod uwagę, że pozwana w całości uległa w tym postępowaniu

i powinna zwrócić powodowi poniesione przez niego w tym postępowaniu koszty zastępstwa procesowego w kwocie 450 zł oraz uiszczoną opłatę do apelacji

w kwocie 200 zł.

SSO Marcin Rak SSO Leszek Dąbek SSO Beata Majewska-Czajkowska