Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 13 grudnia 2019 r., złożonym w elektronicznym postępowaniu upominawczym, (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wystąpiła przeciwko J. M. o zapłatę kwoty 118175,25 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów sądowych w kwocie 1478 zł i kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że pozwana zaciągnęła u strony powodowej pożyczkę, którą z racji niewywiązywania się przez stronę pozwaną z umowy, postawiono w stan natychmiastowej wymagalności. /pozew - k. 4- 9/

Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie, nakazem zapłaty z dnia 30 grudnia 2019 r. orzekł zgodnie z żądaniem. /nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym - k. 10/

W sprzeciwie, złożonym dnia 11 marca 2020 r., J. M. wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych. /sprzeciw - k. 16 - 23/

Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2020 r. Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie stwierdził skuteczne wniesienie sprzeciwu i utratę mocy nakazu zapłaty w całości oraz przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi, wg. właściwości. /postanowienie - k. 25/

W piśmie z dnia 6 października 2020 r. (...) Bank S.A. z siedzibą w W. podtrzymując żądania pozwu, wskazał, że zawarł w dniu 5 września 2017 r. z pozwaną umowę pożyczki na kwotę 128040,98 zł, a pozwana zobowiązała się spłacić otrzymaną pożyczkę wraz z należnymi odsetkami umownymi zgodnie z treścią umowy. Ze względu na brak dokonywania wpłat oraz dokonywanie wpłat w niepełnej wysokości umowa pożyczki została wypowiedziana. Pozwana, otrzymując oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, została wezwana do spłaty zadłużenia. Z uwagi na brak spłaty zaległości w terminie określonym w wypowiedzeniu, zobowiązanie pozwanej w dniu 25 listopada 2019 r. zostało postawione w stan wymagalności. Wypowiedzenie umowy pożyczki zostało wysłane na adres wskazany przez pozwaną w umowie, tożsamy z adresem wskazanym w sprzeciwie od nakazu zapłaty – ul. (...) (...)-(...) Z.. /pismo - k. 68 - 72/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 5 września 2017 roku J. M. zawarła z (...) Bankiem Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę pożyczki gotówkowej nr (...) na kwotę 128.040,98 zł, przeznaczonej na dowolny cel konsumpcyjny do wysokości 100.000 zł oraz zapłatę kosztów pożyczki w pozostałej części (tj. prowizji od udzielonej pożyczki – 16.517,29 zł; kosztów ubezpieczenia na życie – 11.523,69 zł). Strony ustaliły, że pożyczka będzie spłacana wraz z należnymi odsetkami umownymi w 120 równych ratach kapitałowo – odsetkowych płatnych najpóźniej do 20. dnia każdego miesiąca na zasadach i warunkach określonych w umowie (§ 1 umowy). Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę na dzień zawarcia umowy obejmowała kwotę 199.505,99 zł (§ 4 ust. 2 zd. 1 umowy).

Strony ustaliły, że Bank ma prawo wypowiedzieć umowę w sytuacjach wymienionych w § 8 ust. 2 umowy, m.in. w sytuacji braku terminowej spłaty zobowiązania z tytułu udzielonej pożyczki na zasadach określonych umową. Zgodnie z ust. 1 § 7 umowy należność niespłacona w terminie wynikającym z umowy albo spłacona w niepełnej wysokości stanowi w całości lub w części niespłaconej zadłużenie przeterminowane poczynając od dnia następnego po terminie spłaty wynikającym z umowy. O powstaniu zadłużenia przeterminowanego bank poinformuje

pożyczkobiorcę (…) poprzez wiadomości wysyłane drogą elektroniczną (sms, mail, bankowość internetowa) oraz poprzez kontakty telefoniczne z pożyczkobiorcą. Bank ponadto wysyła monity pisemne. Pierwszy monit jest wysyłany nie wcześniej niż w 2 dniu występowania zadłużenia przeterminowanego. W sytuacji, gdy zadłużenie przeterminowane nie zostanie uregulowane, może zostać wysłany kolejny monit, nie wcześniej niż w 31 dniu występowania zadłużenia przeterminowanego. W przypadku dalszego braku spłaty, nie wcześniej niż w 60 dniu występowania zadłużenia przeterminowanego, Bank może wysłać kolejny monit. W sytuacji nieuregulowania zadłużenia, pomimo działań podjętych przez Bank, Bank ma prawo wypowiedzieć umowę i po upływie okresu wypowiedzenia, w sytuacji dalszego występowania zadłużenia przeterminowanego wystąpić na drogę sądową celem uzyskania tytułu wykonawczego na podstawie którego nastąpi wszczęcie egzekucji komorniczej wobec pożyczkobiorcy. Wypowiedzenie umowy poprzedzone jest wezwaniem do zapłaty przewidzianym w art. 75c ust. Prawo bankowe, tj. wezwaniem pożyczkobiorcy do dokonania spłaty zaległości w terminie 14 dni roboczych od daty otrzymania wezwania, w przypadku niedotrzymania przez pożyczkobiorcę warunków udzielenia pożyczki albo w razie utraty przez pożyczkobiorcę zdolności kredytowej. Jeżeli należności nie zostaną uregulowane w całości w wyznaczonym terminie, jak również w sytuacji, w której złożony przez pożyczkobiorcę wniosek o restrukturyzację zadłużenia zostanie odrzucony, Bank ma prawo wypowiedzieć umowę.

W przypadku niewywiązywania się ze zobowiązania przez pożyczkobiorcę, Bank, w § 7 ust. 2 umowy, zastrzegł sobie prawo do obciążenia go powstałymi z tego tytułu kosztami, w tym odsetkami od zadłużenia przeterminowanego, ewentualnymi kosztami sądowymi, egzekucyjnymi - zgodnie z przepisami prawa oraz opłatami za prowadzenie monitoringu.

W § 11 ust. 1 i 2 ustalono, że Bank wysyła na adres pożyczkobiorcy znajdujący się w dokumentacji Banku, określony w umowie lub zawiadomieniu o zmianie adresu:

1)  zawiadomienie o istnieniu zadłużenia przeterminowanego na rachunku pożyczki, stanowiącego podstawę wypowiedzenia umowy listem poleconym,

2)  wypowiedzenie – listem poleconym.

Skutek doręczenia wywołuje doręczenie pisma w taki sposób, żeby pożyczkobiorca mógł się zapoznać z jego treścią. W szczególności doręczenie może wywołać powyższy skutek w przypadku odmowy przyjęcia pisma przez pożyczkobiorcę, dwukrotnej adnotacji poczty „nie podjęto w terminie” (awizo) oraz doręczenie pisma dorosłemu domownikowi.

Wskazano także, iż do spraw nieuregulowanych umową zastosowanie będą miały przepisy powszechnie obowiązujące (§ 14 ust. 1 umowy). /umowa - k. 35 – 42/

W umowie w danych klienta – danych teleadresowych, jako adres zamieszkania i do korespondencji wpisano: (...)-(...) Z. ul. (...), a także określono numer telefonu komórkowego i E-mail. W danych dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej wpisano nazwę, adres i Regon firmy prowadzonej przez J. M.. /umowa - k. 35/

W dniu 5 września 2017 r. J. M. zawarła także z (...) (...) Towarzystwem (...) na (...) S.A. umowę ubezpieczenia dla kredytobiorców (...) Banku S.A. /umowa ubezpieczenia k. 73-85/

Dnia 19 sierpnia 2019 r. skierowano do pozwanej pismo o nagłówku "Ostateczne wezwanie do zapłaty przed wypowiedzeniem umowy", w którym wezwano J. M. do spłaty zadłużenia przeterminowanego w kwocie 4777,55 zł w terminie 14 dni roboczych licząc od dnia otrzymania pisma, wskazując, jako datę powstania zaległości 20 maja 2019 r. Jednocześnie poinformowano o możliwości złożenia w w/w terminie wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Wskazano także, że w przypadku nieskorzystania z przysługujących na mocy art. 75 c Prawa bankowego uprawnień przez pozwaną, umowa zostanie wypowiedziana, co oznacza obowiązek uregulowania zobowiązań wynikających z umowy do końca okresu wypowiedzenia, a brak spłaty będzie skutkował wszczęciem przez Bank postępowania egzekucyjnego. /pismo - k.43-44, wydruk historii uznań k. 88-101/

Pismo to zostało przesłane na adres: (...)-(...) Z. ul. (...). Urząd Pocztowy Nr (...) w Z. umieścił na pierwszej stronie przesyłki adnotacje: Adresata nie zastałem awizowano dnia 26 sierpnia 2019 r., Zwrot nie podjęto w terminie oraz okrągłą pieczęć z datą 11.09.2019 r. / kserokopia przesyłki k. 45/

W dniu 21 października 2019 r. Bank sporządził wypowiedzenie umowy o pożyczkę/ o kredyt konsolidacyjny nr (...), w którym wskazał, że na dzień sporządzenia wypowiedzenia kwota zaległości wynosi 4954,33 zł. Równocześnie poinformował, że jeżeli w okresie wypowiedzenia zostanie dokonana całkowita spłata zadłużenia przeterminowanego, wypowiedzenie stanie się nieskuteczne i umowa będzie kontynuowana na dotychczasowych warunkach. W przypadku nieuregulowania zadłużenia przeterminowanego bądź uregulowania go w niepełnej wysokości, umowa zostanie rozwiązana wraz z upływem okresu wypowiedzenia, a całość zobowiązań wynikających z umowy zostanie postawiona w stan wymagalności. / wypowiedzenie umowy – k. 50-51/

Pismo z 21 października 2019 r. nadane listem poleconym na adres: (...)-(...) Z. ul. (...) wróciło do nadawcy z adnotacją: Brak takiego adresu. Adresat nieznany. /kopia przesyłki k. 52-53/

W dniu 26 listopada 2019 r. Bank nadał do pozwanej przedsądowe wezwanie do zapłaty, w którym wezwał J. M. do zapłaty w terminie 7 dni kwoty 117.435,58 zł. /wezwanie k. 47/

Przesyłka została zwrócona nadawcy z adnotacją: w Z. nie ma takiego adresu. /kopia przesyłki k. 48 – 49/

W dniu 13 grudnia 2019 r. powód wystawił wyciąg z ksiąg bankowych, w którym stwierdzono, że J. M. z tytułu umowy kredytu nr (...) z dnia 5 września 2017 r. posiada wymagalne zadłużenie w wysokości 118175,25 zł, na które składają się niespłacony kapitał 113444,77 zł, odsetki umowne 3658,55 zł, odsetki umowne za opóźnienie 1071,93 zł i wskazano, iż od dnia 13 grudnia 2019 roku Bankowi należeć się będą dalsze odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 118175,25 zł. /wyciąg - k. 30/

Na ulicy (...) w Z. nie ma numeru (...). /przesyłki pocztowe k. 12, 65/

J. M. mieszka pod adresem (...)-(...) D. ul. (...). /zarządzenie k. 14, dowody doręczenia k. 15, 27, 107/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o załączone do akt przez stronę powodową dokumenty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jako przedwczesne podlegało oddaleniu w całości, a to wobec nieskuteczności wypowiedzenia przedmiotowej umowy co do warunków jej spłaty.

Powód wykazał dokumentami fakt zawarcia między stronami umowy pożyczki nr (...) z dnia 5 września 2017 roku. Pozwana nie wykazała z kolei, aby dokonywała na poczet zadłużenia wpłat innych niż to przedstawił powodowy Bank. Zaniechanie spłaty rat upoważniało Bank do wypowiedzenia umowy i postawienia całości zadłużenia w stan wymagalności. Bank nie uczynił tego jednak, w ocenie Sądu, skutecznie w świetle przepisów o wypowiedzeniu kredytu, w szczególności art. 75 c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. ustawy Prawo bankowe (Dz. U. 2018. 2187 t.j. z dnia 23 listopada 2018 r.) oraz zawartej umowy (§ 7 ust. 1).

Zgodnie z art. 75 c ust. 1-6 tej ustawy, jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych. W wezwaniu, o którym mowa w ust. 1, bank informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Bank powinien, na wniosek kredytobiorcy, umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty pożyczki, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy. Restrukturyzacja, o której mowa w ust. 1, dokonywana jest na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę. Bank, w przypadku odrzucenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia, przekazuje kredytobiorcy, bez zbędnej zwłoki, szczegółowe wyjaśnienia, w formie pisemnej, dotyczące przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację. Przepisy ust. 1-5 stosuje się odpowiednio do umów pożyczek pieniężnych.

Przepis powyższy został wprowadzony ustawą z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych ustaw (Dz. U. z dnia 12 listopada 2015 r., poz. 1854), a więc przed zawarciem przedmiotowej umowy pożyczki gotówkowej.

Jak wynika z treści cytowanego wyżej przepisu, bank nie może swobodnie wypowiedzieć umowy kredytowej, gdy kredytobiorca popadł w opóźnienie z jego spłatą. Zgodnie z określoną ustawowo procedurą, w pierwszej kolejności powód winien doręczyć kredytobiorcy/pożyczkobiorcy wezwanie określone w art. 75c ust. 1-2 (ustawy z 1997 r. - Prawo bankowe) oraz odczekać do upływu dodatkowego terminu na spłatę zadłużenia wyznaczonego w wezwaniu (nie krótszego niż 14 dni roboczych). Dopiero po upływie tego terminu bank może złożyć wobec kredytobiorcy/pożyczkobiorcy oświadczenie woli w sprawie wypowiedzenia umowy. W przypadku gdy powyższe przesłanki nie zostały spełnione, czynność prawna banku polegająca na wypowiedzeniu umowy jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.). W szczególności nie prowadzi ona do wymagalności wierzytelności banku o spłatę tej części pożyczki (kredytu), co do której pożyczkobiorca/kredytobiorca nie pozostawał w opóźnieniu. Biorąc pod uwagę cel art. 75c Prawo bankowe, uznać, go należy za przepis semidyspozytywny. Może zostać zmieniony w umowie pożyczki/kredytu albo osobnym porozumieniu jedynie na korzyść pożyczkobiorcy/kredytobiorcy (np. przez wydłużenie terminu na złożenie wniosku w sprawie restrukturyzacji pożyczki ). (T. Czech w publikacji: Obowiązki banku w razie opóźnienia kredytobiorcy ze spłatą pożyczki, opublikowano: M.Pr.Bank. 2016/12/66- 78).

Biorąc pod uwagę okoliczności przedmiotowej sprawy, Sąd uznał, iż wynikająca z umowy oraz z art. 75c ustawy Prawo bankowe procedura wypowiedzenia przedmiotowej umowy nie została w stosunku do J. M. zachowana. Nie ma racji powód twierdząc, iż adres wskazany przez pozwaną w umowie jest tożsamy z adresem podanym w sprzeciwie – jako właściwy do doręczenia korespondencji (k. 16 i 35). Wprawdzie pisma z 19 sierpnia 2019 r. i 21 października 2019 r. w swej treści częściowo odpowiadają wymogom art. 75 c ust. 1-6 w/w ustawy (warunkowe wypowiedzenie umowy), lecz nie można ich uznać za doręczone pozwanej. Sąd ustalił, że adres wskazany w umowie jako adres zamieszkania pozwanej i do korespondencji nie istnieje – na ul. (...) w Z. nie ma numeru (...). Wobec braku aktywności dowodowej stron w tym zakresie niemożliwym było ustalenie w jaki sposób doszło do wpisania nieistniejącego adresu do umowy, a więc braku określenia w niej miejsca zamieszkania pozwanej i miejsca doręczania korespondencji. Pismo z 19 sierpnia 2019 r. przesłane na nieistniejący adres było awizowane w UP nr (...) w Z.. Przy czym powód nie złożył oryginału tej przesyłki, ani też kserokopii jej tyłu (k. 45), dlatego też Sąd nie miał możliwości dokonania ustaleń jakie adnotacje zostały poczynione przez urzędników poczty na odwrocie koperty i potwierdzeniu odbioru. Pismo z 21 października 2019 r. zawierające wypowiedzenie umowy zostało zwrócone do powoda z adnotacją: zwrot, brak takiego adresu, adresat nieznany (k. 52-53). Również przedsądowe wezwanie do zapłaty z 26 listopada 2019 r. wróciło do powoda z informacją, że w Z. nie ma takiego adresu (k.48). Mimo zwrotu przesyłek z powyższymi adnotacjami powód nie wykazał, że podjął jakiekolwiek działania zmierzające do wyjaśnienia dlaczego korespondencja nie została doręczona pozwanej, choć niewątpliwie mógł to zrobić. Ilość informacji na temat pozwanej zawartych na pierwszej stronie umowy – w danych klienta (k. 35) pozwalała na wykrycie błędu, ustalenie właściwego miejsca zamieszkania pozwanej, a w dalszej kolejności do prawidłowego wypowiedzenia umowy pożyczki.

Uwzględniając powyższe Sąd uznał, że oświadczenie Banku zawarte w piśmie z 21 października 2019 r. nie mogło wywrzeć skutku w postaci skutecznego wypowiedzenia umowy pożyczki z 5 września 2017 r. Przepis art. 75c ustawy Prawo bankowe ma charakter bezwzględnie obowiązujący, tym samym wypowiedzenie umowy pożyczki nie może być konwalidowane poprzez wytoczenie powództwa oraz doręczenie pozwanej odpisu pozwu.

Skutkiem niewdrożenia przez stronę powodową działań zgodnych z treścią art. 75c ustawy Prawo bankowe jest nieskuteczność złożonego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy pożyczki, a w konsekwencji to, że powództwo oparte na twierdzeniach skutecznego wypowiedzenia umowy i natychmiastowej wymagalności całej niespłaconej kwoty pożyczki wraz z żądaniami ubocznymi okazało się niezasadne. Bank nie dochodził i nie wskazywał kwot wymagalnych, przy założeniu, że wypowiedzenia skutecznie nie dokonano. Powództwo konsekwentnie popierane było jako oparte na okoliczności wymagalności całości zadłużenia jako przeterminowanego, nie zaś, choćby ewentualnie, na wymagalności poszczególnych rat. Powództwo tak sformułowane, zwłaszcza przy podmiocie korzystającym z profesjonalnej obsługi prawnej, nie jest zasadne i jako takie podlegało oddaleniu.

Na marginesie powyższych rozważań wskazać należy, że strona pozwana podnosiła także inne zarzuty (w tym co do wysokości żądanej kwoty, przedawnienia), jednak wobec ustalenia nieskuteczności wypowiedzenia, nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia, stąd też Sąd zaniechał rozważań w tym przedmiocie.