Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: sędzia Grażyna Jaszczuk

Protokolant: sekr. sąd. Beata Wilkowska

przy udziale prokuratora Jolanty Niewęgłowskiej

po rozpoznaniu w sprawie M. W.

oskarżonego o czyny z art. 107 § 1 kks i inne

zażaleń prokuratora i naczelnika urzędu celno-skarbowego

na postanowienie Sądu Rejonowego w Łukowie z dnia 10 marca 2021 r.

w przedmiocie umorzenia postępowania karnego

na podstawie art. 437 § 1 kpk

p o s t a n a w i a:

zaskarżone postanowienie utrzymać w mocy.

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Łukowie postanowieniem z dnia 10 marca 2021 r., sygn. II K 625/20, na podstawie art. 11 § 1 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks, umorzył postępowanie karne przeciwko M. W. (pkt 1), zaś kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa (pkt 2).

Zażalenie na to postanowienie wniósł prokurator, zaskarżając je w całości, na niekorzyść oskarżonego. Postanowieniu temu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na niezasadnym uznaniu, iż orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo i niezasadnym uznaniu, iż interes pokrzywdzonego nie sprzeciwia się umorzeniu postępowania, co miało wpływ na treść orzeczenia.

Podnosząc w/w zarzut prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Łukowie, celem merytorycznego rozpoznania.

Postanowienie to zaskarżył również Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego, wskazując, iż zaskarża je w całości oraz zaskarża brak w postanowieniu rozstrzygnięcia o przepadku przedmiotów przestępstw tytułem środka zabezpieczającego, tj. dziesięciu automatów do gier:

- A. o nr (...),

- H. S. o nr (...),

- A. G. o nr (...),m

- A. G. o nr (...),

- K. o nr (...),

- A. G. o nr (...),

- A. G. o nr (...),

- K. o nr (...),

- H. S. o nr (...),

- A. nr (...) wraz z przynależnościami i ewentualnymi środkami pieniężnymi znajdującymi się wewnątrz urządzenia, przekazanych do dyspozycji Sądu wraz z aktami oskarżenia.

Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 11 § 1 kpk, co miało wpływ na treść orzeczenia, poprzez uznanie przez Sąd I instancji, że orzeczenie wobec oskarżonego M. W. kary byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kar prawomocnie orzeczonych za inne przestępstwa skarbowe z art. 107 § 1 kks, a interes pokrzywdzonego, tj. Skarbu Państwa się temu nie sprzeciwia;

2.  niezastosowanie środka zabezpieczającego przepadku przedmiotów przestępstw, wymienionych na wstępie zażalenia.

Podnosząc powyższe zarzuty Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego wniósł o:

- uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do rozpoznania;

- alternatywnie, w przypadku nieuwzględnienia przez Sąd II instancji zarzutu niniejszego zażalenia naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 11 § 1 kpk, o zmianę postanowienia Sądu Rejonowego w Łukowie, II Wydział Karny i orzeczenie na podstawie art. 43 § 1 pkt 4 kks w zw. z art. 30 § 5 kks, przepadku przedmiotów przestępstw tytułem środka zabezpieczającego z zarządzeniem ich zniszczenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenia prokuratora i Naczelnika Urzędu Celno – Skarbowego w B. nie zasługiwało na uwzględnienie. Zaskarżone orzeczenie dotyczące sposobu zakończenia postępowania wobec M. W. pozostaje prawidłowe i nie uchybia treści art. 11 § 1 kpk.

Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił okoliczności przedmiotowej sprawy, dochodząc do przekonania, iż w skonkretyzowanej sytuacji w/w podsądnego rzeczywiście zaistniały przesłanki absorpcyjnego umorzenia postępowania i taki sposób zakończenia niniejszej sprawy nie stoi w sprzeczności z interesem pokrzywdzonego (Skarbu Państwa). W tym miejscu podkreślenia wymagało, iż ów interes, w ocenie Sądu Okręgowego w składzie orzekającym w tej sprawie, oceniać należało całościowo, stricte na dzień wydania zaskarżonego orzeczenia przez pryzmat możliwości wyegzekwowania od oskarżonego sankcji o charakterze majątkowym, jak również wykonania przez niego kar izolacyjnych, czy to kary bezwzględnej pozbawienia wolności, czy też kary zastępczej pozbawienia wolności, orzeczonej w zamian za nieuiszczoną grzywnę.

Gdyby tylko w Polsce istniał system prawa oparty na precedensach, obecna sytuacja oskarżonego powinna być jako dość osobliwa i nieszablonowa, uznana za precedensową. W karcie karnej dotyczącej oskarżonego brak jest miejsca na kolejne skazania (po 998 pozycji). Sąd Okręgowy posiada wiedzę, iż wobec oskarżonego wydano co najmniej 1100 wyroków skazujących za czyny z art. 107 § 1 kks, zaś liczba ta systematycznie wzrasta, a kolejne wyroki skazujące po ich uprawomocnieniu się są sukcesywnie wprowadzane do wykonania. Obrońca oskarżonego w odpowiedzi na zażalenie prokuratora wskazał, iż z systemu NOE-SAD wynika, że koniec kary (właściwie kar wprowadzonych kolejno do wykonania) przypada na dzień 06.07.2128 r., a więc M. W. będzie miał w momencie opuszczenia Zakładu Karnego 155 lat. Z samych tylko zamienionych kary grzywien na karę pozbawienia wolności M. W. ma do odbycia obecnie ok. 80 lat pozbawienia wolności.

W stosunku do oskarżonego niewątpliwie zostanie wydany wyrok łączny, zaś górną granicę kary łącznej w jego przypadku, analogicznie jak wszystkich podsądnych, ustawodawca określił w przepisie art. 39 kks – tj. maksymalnie 1.080 stawek dziennych grzywny, 2 lata ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności. Należało zadać sobie zatem pytanie co kolejny wyrok skazujący zmieni w sytuacji M. W. i jakie są realne szanse na wykonanie wobec tego oskarżonego kolejnej kary, obojętnie o jakim charakterze, nawet najłagodniejszej rodzajowo kary grzywny. Zdaniem Sądu Okręgowego, dokładnie w tym kontekście, a nie abstrakcyjnie jak czynili to skarżący we wniesionych zażaleniach, należało rozważać, czy umorzenie absorpcyjne stoi w sprzeczności z interesem pokrzywdzonego, tj. interesem Skarbu Państwa.

W doktrynie przyjmuje się, że przesłanka w postaci „braku sprzeczności z interesem pokrzywdzonego” oznacza nie tylko instytucje kompensacyjne (np. obowiązek naprawienia szkody), ale i „zadośćuczynienie moralne" czy wszelkiego rodzaju ułatwienia związane z dochodzeniem roszczeń cywilnych. W przedmiotowej sprawie z uwagi na charakter czynów oskarżonego i godzenie w interesy fiskalne państwa, o zadośćuczynieniu moralnym nie mogło być mowy.

Jak wskazał D. Świecki (KPK. Komentarz aktualizowany 2021, LEX) wydaje się zasadne rozważenie, czy w danym postępowaniu karnym możliwie jest w ogóle zastosowanie instytucji kompensacyjnych, w zakresie nie tylko możliwości ich orzeczenia (ustalenia powstania szkody), lecz także realności wykonania. Wówczas przesłanka nie sprzeciwia się interesowi pokrzywdzonego, przeradza się w przesłankę „niecelowości prowadzenia postępowania". Zawsze wtedy, kiedy czyn nie godzi w określony podmiot (przestępstwo bez ofiar), zasadne jest przyjęcie dopuszczalności stosowania tej instytucji. W sytuacji związku podmiotowego po stronie pokrzywdzonej pomiędzy czynami, co do których orzeczono prawomocnie i co do których trwa postępowanie, należy uznać, iż wskazane zadośćuczynienie moralne zostało zrealizowane w ukaraniu pierwotnym. Przesłanka „nie sprzeciwia” się interesowi pokrzywdzonego nie wymaga uzyskania od niego w jakiejkolwiek formie oświadczenia co do wyrażenia zgody na umorzenie – co powodowało, iż także w tej sprawie Sąd Rejonowy ferując rozstrzygnięcie o umorzeniu absorpcyjnym nie był zobligowany uzyskać oświadczenia o takim charakterze, czy to ze strony Prokuratorii Generalnej RP, Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego czy też Prokuratury.

W doktrynie wskazuje się, iż zastosowanie art. 11 § 1 kpk wymaga drastycznej dysproporcji między rodzajem i wysokością kary już orzeczonej za inne przestępstwo, a karą, która zostałaby orzeczona w postępowaniu podlegającym umorzeniu. Ratio legis jest zatem niecelowość karania z uwagi na wcześniejsze skazanie. Wśród kar prawomocnie orzeczonych wobec oskarżonego za czyny z art. 107 § 1 kks brak jest kary, która swoim wymiarem odstawałaby od pozostałych, niemniej jednak w ocenie Sądu Okręgowego, racjonalność karania wymaga rozważenia owych dysproporcji całościowo, tj. odnośnie wszystkich kar wprowadzonych oskarżonemu na dziś dzień do wykonania a karą, która zostałaby wymierzona oskarżonemu w niniejszej sprawie. Sąd Rejonowy, rozważając celowość wydania wobec oskarżonego kolejnego wyroku skazującego za czyny z art. 107 § 1 kks, te okoliczności miał na uwadze.

W ocenie Sądu Okręgowego, w składzie orzekającym (który miał uprzednio inne poglądy w tym zakresie), w tej sprawie, niecelowość będzie zachodzić zarówno wtedy, gdy nastąpiłoby całkowite pochłonięcie „nowej” kary z karą już orzeczoną, jak również wtedy, gdy nastąpiłoby całkowite pochłonięcie „nowej” kary z karą łączną, która niewątpliwie - prędzej czy później - zapadnie w stosunku do podsądnego M. W..

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 stycznia 2021 r., sygn. II KK 372/20, wskazał, iż ustalenie oczywistej niecelowości karania wymaga analizy przyszłych skutków ukarania między innymi w perspektywie ewentualnego wyroku łącznego (LEX nr 3117772), zaś tut. Sąd Okręgowy stanowisko to podzielił i na nim oparł orzeczenie drugoinstancyjne w tej sprawie, zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego utrzymując w mocy.

Dalsze prowadzenie postępowania, kolejne terminy procesowe, możliwość zaskarżenia zapadłego wyroku, ewentualne postępowanie odwoławcze, ze wszystkimi tego skutkami, jedynie oddali w czasie wydanie wobec oskarżonego wyroku łącznego, który będzie stanowił podsumowanie całości przestępczej działalności oskarżonego w zakresie czynów z art. 107 § 1 kks.

Racjonalność karania wymaga wydania wobec oskarżonego M. W. wyroku łącznego. Procedowanie w tym przedmiocie niewątpliwie będzie stanowiło w jego sytuacji procesowej punkt przełomowy i od jego wyników będzie uzależniona przyszłość M. W.. Pytanie pozostaje otwarte, który sąd to uczyni. Jednocześnie, w kontekście przyszłych możliwych orzeczeń, jakie zapadną odnośnie M. W. interes procesowy oskarżyciela publicznego pozostaje zabezpieczony uregulowaniem, który przewidziano w przepisie art. 11 § 3 kpk.

Reasumując powyższe rozważania, do orzeczenia Sądu Rejonowego o zastosowaniu wobec M. W. instytucji z art. 11 § 1 kpk Sąd Okręgowy nie miał zastrzeżeń.

Na zakończenie dodać należy, iż brak rozstrzygnięcia o przepadku przedmiotów, co podnosi w swoim zażaleniu Naczelnik Urzędu Celno – Skarbowego w B., w postaci automatów do gier niewątpliwie stanowiło uchybienie, niemniej jednak jego konwalidowanie, z uwagi na dwuinstancyjność procedowania także w tym względzie, wymaga wydania postanowienia przez Sąd Rejonowy w Łukowie.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy orzekł, jak w części dyspozytywnej.