Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 2.06.2020 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Wojciech Bzibziak (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 2.06.2020 r.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania K. K. (K. K.)

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość policyjnej renty rodzinnej

na skutek zażalenia ubezpieczonej K. K.

na postanowienie Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

z dnia 27 stycznia 2020 r., sygn. akt IV U 28/20

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie.

/-/ SSA G.Pietrzyk-Cyrbus /-/ SSA W.Bzibziak /-/ SSA W.Nowakowski

Sędzia Przewodniczący Sędzia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 27 stycznia 2020 r., sygn. akt IV U 28/20 Sąd Okręgowy w Częstochowie zawiesił postępowanie w sprawie z odwołania K. K. od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. z dnia 18 lipca 2017 r. ponownie ustalającej wysokość policyjnej renty rodzinnej ubezpieczonej od 1 października 2017 r. w oparciu o art.24a w związku z art.32 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, a także na podstawie otrzymanej z IPN informacji nr 392377/2017.

Wskazał Sąd, że postanowieniem z dnia 24 stycznia 2018 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygn. akt XIII 1 U 326/18 zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym – czy art.15c, art.22a oraz art.13 ust.1 pkt 1c w związku z art.13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej w brzmieniu nadanym art.1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin w związku z art. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. są zgodne z art.2, art.30, art.32 ust.1 i ust.2 oraz art.67 ust. 1 w związku z art.31 ust.3 Konstytucji RP, z uwagi na ukształtowanie regulacji ustawowej w sposób ograniczający wysokość emerytury i renty policyjnej mimo odpowiedniego okresu służby, w zakresie, w jakim dokonano tą regulacją naruszenia zasady ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa prawa i stanowionego prawa, niedziałania prawa wstecz, powodującego nierówne traktowanie części funkcjonariuszy w porównaniu z tymi, którzy rozpoczęli służbę pierwszy raz po dniu 11 września 1989 r., skutkując ich dyskryminacją oraz czy art.1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. są zgodne z art.2, art.7, art.95 ust.1, art.96 ust.1, art.104, art.106, art.109 ust. 1, art.119, art.120 oraz art.61 ust.1 i ust.2 Konstytucji RP. Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym toczy się pod sygn. akt P 4/18.

Sąd Okręgowy w Częstochowie przytoczył treść art.177 §1 pkt 3 ¹ kpc i stwierdził, że ma on zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, gdyż nie ulega wątpliwości, iż jej rozstrzygnięcie zależy od oceny zgodności z Konstytucją przepisów, na podstawie których wydano zaskarżoną decyzję. W razie uznania ich niezgodności z Konstytucją odpadnie bowiem podstawa prawna wydania zaskarżonej decyzji.

Zauważył nadto Sąd, że w sprawie o sygn. akt P 4/18 został wyznaczony termin rozprawy na 17 marca 2020 r. Można spodziewać się, że po wydaniu w tym dniu orzeczenia w ciągu paru tygodni zostanie sporządzone pisemne uzasadnienie, co pozwoli na podjęcie zawieszonego postępowania.

W konsekwencji Sąd I instancji na mocy art.177 §1 pkt 3 ¹ kpc zawiesił postępowanie.

Powyższe postanowienie zaskarżyła ubezpieczona domagając się jego uchylenia, nadania biegu sprawie i zasądzenia na jej rzecz kosztów wywołanych postępowaniem zażaleniowym.

Zarzuciła, że zawieszenie postępowania jest dla niej krzywdzące i godzi w podstawowe prawa człowieka i obywatela. Podniosła, że Sąd Okręgowy w Częstochowie w tej konkretnej sprawie nie zastępuje Trybunału Konstytucyjnego, a jedynie wykonuje wymiar sprawiedliwości w ramach obowiązującego porządku prawnego. Przesłanką samodzielnego orzekania Sądu są także akty prawa międzynarodowego, które zostały ewidentnie naruszone.

Stwierdziła, że nawet jeśli Trybunał Konstytucyjny nie podzieli stanowiska o sprzeczności przyjętych rozwiązań prawnych z Konstytucją, to nie pozbawi to sądów orzekających możliwości oceny indywidualnej sprawy z jej wszystkimi aspektami prawnymi i faktycznymi w oparciu o obowiązujące przepisy prawne.

Podniosła nadto, że pytania prawne wiążą tylko te składy orzekające, które je zadały.

Wskazała też, że inne sądy okręgowe procedują w podobnych sprawach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

zażalenie jest uzasadnione.

Zgodnie z art.177 §1 pkt 3 ¹ kpc, sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Zawieszenie postępowania, o jakim mowa w tym przepisie ma charakter fakultatywny,
co oznacza, że może mieć miejsce, o ile sąd w okolicznościach konkretnej sprawy uzna to
za celowe. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy sąd orzekający ma wątpliwości co do zgodności z Konstytucją normy prawnej stanowiącej podstawę rozstrzygnięcia i sam wystąpił w tej sprawie do Trybunału Konstytucyjnego lub uczynił to inny sąd.

Przypomnieć należy, że Sąd Okręgowy w Warszawie w dniu 24 stycznia 2018 r., w sprawie o sygn. akt XIII 1 U 326/18 skierował do Trybunału Konstytucyjnego pytanie prawne w kwestii zgodności z Konstytucją przepisów ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r., poz.288 ze zm.), którego treść szczegółowo przedstawiono przy prezentowaniu ustaleń Sądu I instancji (stąd też pominięto ją w tym miejscu). Trybunał Konstytucyjny nie wydał jeszcze orzeczenia w tej sprawie (termin rozprawy wyznaczonej na dzień 17 marca 2020 r. został odwołany).

Wskazać trzeba, że według art.8 Ustawy Zasadniczej, Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio. Niewątpliwie adresatem tej normy są przede wszystkim sądy sprawujące wymiar sprawiedliwości (art.175 ust.1),
zaś sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art.178 ust.1). Również art.193 Ustawy Zasadniczej nie nakłada na sąd obowiązku zwracania się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym co do zgodności aktu normatywnego z ustawą zasadniczą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Stosowanie Konstytucji nie jest więc zastrzeżone wyłącznie dla Trybunału Konstytucyjnego (art.188 ust.1), ale należy również do sądów, zarówno w przypadku zaistnienia luki w prawie, jak i wówczas, gdy sąd dojdzie do przekonania, że przepis ustawy jest niezgodny z Konstytucją i nie powinien być zastosowany w konkretnej sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2017 r., sygn. akt I UK 325/16, LEX nr 2389585).

W utrwalonym orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że w tym przypadku nie chodzi
o przeprowadzanie przez sąd powszechny, niejako w zastępstwie Trybunału Konstytucyjnego, oceny konstytucyjności przepisów ustawowych, lecz o ewentualną „odmowę zastosowania” przepisów, które są niezgodne (zwłaszcza w sposób oczywisty) z przepisami (wzorcami) Konstytucji RP (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 kwietnia 1998 r., sygn. akt I PKN 90/98, z dnia 19 kwietnia 2000 r., sygn. akt II CKN 272/00, z dnia 29 sierpnia 2001 r., sygn. akt III RN 189/00 oraz uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2001 r., sygn. akt III ZP 12/01, OSNP Nr 2 z 2002 r. poz.34).

Takie działanie (zachowanie) sądu powszechnego nie narusza przy tym kompetencji właściwej dla Trybunału Konstytucyjnego, gdyż formalnie przepis ten w dalszym ciągu pozostaje w systemie prawnym i może być stosowany przez inne sądy orzekające w sprawach tego samego rodzaju. Z uwagi bowiem na bezpieczeństwo obrotu prawnego kształtowanego również przez indywidualne akty stosowania prawa jakimi są orzeczenia sądowe – odmowa zastosowania przepisu ustawy może nastąpić wyłącznie w wypadku, gdy sąd rozpoznający sprawę nie ma wątpliwości co do niezgodności tego przepisu z Konstytucją, a sprzeczność ma charakter oczywisty – gdy zachodzi sytuacja oczywistej niekonstytucyjności przepisu (na co powołuje się też skarżąca).

W takiej sytuacji i w świetle art.177 §1 pkt 3 ¹ kpc sąd nie ma więc obowiązku oczekiwania na wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny. Zauważyć nadto należy, że zawieszenie postępowania, a więc pozostawanie sprawy w stanie spoczywania, jest wyjątkiem
od ogólnego obowiązku sprawnego działania każdej instytucji publicznej, przewidzianego we wstępie do Konstytucji oraz szczególnego obowiązku rozpoznawania spraw sądowych bez nieuzasadnionej zwłoki (art.45 Konstytucji).

Mając powyższe względy na uwadze, Sąd II instancji na mocyart.386 §4 kpc w związku z art.397 § 2 kpc uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do dalszego prowadzenia przez Sąd Okręgowy w Częstochowie.

/-/ SSA G.Pietrzyk-Cyrbus /-/ SSA W.Bzibziak /-/ SSA W.Nowakowski

Sędzia Przewodniczący Sędzia