Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 października 2020 roku

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Ludmiła Dulka - Twarogowska

Protokolant:stażysta Zuzanna Witkowska

po rozpoznaniu w 20 października 2020 roku w W.

na rozprawie

sprawy z powództwa: I. M.

przeciwko; M. R. (1) i M. R. (2)

- o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, ewentualnie o zniesienie za wynagrodzeniem służebności gruntowej, ewentualnie o zmianę treści i sposobu wykonywania służebności gruntowej za wynagrodzeniem

1)  oddala powództwa;

2)  zasądza od powódki I. M. na rzecz pozwanej M. R. (1) kwotę 617,00 zł (sześćset siedemnaście złotych zero groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3)  zasądza od powódki I. M. na rzecz pozwanego M. R. (2) kwotę 617,00 zł (sześćset siedemnaście złotych zero groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

Sędzia

Ludmiła Dulka-Twarogowska

ZARZĄDZENIE

1.  (...) C;

2.  (...) (...)

(...)

W., dnia 27 października 2020 r.

Sygnatura akt: I C 582/18

UZASADNIENIE

W dniu 17 września 2018 r. powódka I. M. skierowała do Sądu pozew przeciwko E. R., w którym domagała się:

- uzgodnienia treści księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie dla nieruchomości położonej w W. oznaczonej nr działki (...) z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez ustalenie, że nieruchomości tej nie obciąża służebność gruntowa i nakazanie wykreślenia z działu III tej księgi ograniczonego prawa rzeczowego – nieodpłatnej służebności gruntowej polegającej na prawie przejścia i przejazdu przez niniejszą nieruchomość oraz prawie korzystania z korytarza i klatki schodowej na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr (...) wpisanej w księdze wieczystej nr (...) oraz uzgodnienia treści księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie dla nieruchomości położonej w W. oznaczonej nr działki (...) z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez ustalenie, że każdoczesnemu właścicielowi działki nie przysługuje ograniczone prawo rzeczowe w postaci służebności gruntowej i nakazanie wykreślenia z działu I-Sp prawa polegającego na tym, że każdoczesnemu właścicielowi działki przysługuje prawo służebności gruntowej polegające na prawie przejścia i przejazdu przez działkę nr (...) wpisaną w KW nr (...) oraz prawo korzystania z korytarza i klatki schodowej należących do nieruchomości wpisanej w KW nr (...),

ewentualnie

- zniesienia za wynagrodzeniem w kwocie 600 zł nieodpłatnej służebności gruntowej, wpisanej w dziale III księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sad Rejonowy w Wąbrzeźnie dla nieruchomości położonej w W. oznaczonej nr działki (...), polegającej na prawie przejścia i przejazdu przez niniejszą nieruchomość oraz prawie korzystania z korytarza i klatki schodowej na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr (...) wpisanej w księdze wieczystej nr (...),

ewentualnie

- zmiany treści i sposobu wykonywania służebności gruntowej za wynagrodzeniem w kwocie 400 zł wpisanej w dziale III księgi wieczystej nieruchomości obciążonej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie dla nieruchomości położonej w W. oznaczonej nr działki (...) oraz dziale I-Sp księgi wieczystej nieruchomości władnącej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie dla nieruchomości położonej w W. oznaczonej nr działki (...), polegającej na prawie przejścia i przejazdu przez działkę nr (...) oraz prawie korzystania z korytarza i klatki schodowej na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr (...), poprzez wyłączenie prawa korzystania ze służebności do celów prowadzenia działalności gospodarczej.

Powódka wniosła także o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych (k.3-9).

Uzasadniając swoje stanowisko wskazała, że pozwana, będąc właścicielką nieruchomości władnącej, faktycznie zamieszkuje pod innym adresem i nie wykonuje przysługującej jej służebności gruntowej. Natomiast osoby aktualnie zamieszkujące w nieruchomości władnącej, w tym wykonujące w niej działalność gospodarczą, czynią to bez tytułu prawnego i nie są osobami uprawnionymi do korzystania ze służebności gruntowej, którą obciążona jest nieruchomość powódki. Ustosunkowując się z kolei do żądania ewentualnego zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem powódka powołała się na przepis art. 294 kc. W tym zakresie wskazała, że w chwili ustanawiania służebności gruntowej w 1995 r. ówczesny właściciel nieruchomości obciążonej J. Z. nie miał wiedzy na temat przyszłego wykorzystywania nieruchomości władnącej do prowadzenia działalności gospodarczej. Stąd zaistniała zmiana stosunków, w skutek których istniejąca służebność gruntowa stała się szczególnie uciążliwa, albowiem od wielu lat klienci zakładu fryzjerskiego M. R. (2) gromadzą się na korytarzu, klatce schodowej i działce przed budynkiem, zachowując się bardzo głośno, zakłócając spokój mieszkańców nieruchomości obciążonej, pozostawiając po sobie bałagan. W ocenie powódki istniejąca służebność gruntowa nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Uzasadniając żądanie ewentualne zmiany treści i sposobu wykonywania służebności gruntowej powódka podniosła, iż bezpośrednią przyczyną znacznych uciążliwości jest prowadzenie przez M. R. (2) działalności gospodarczej, która wykracza poza przysługującą właścicielce służebność gruntową - korzystanie przez klientów zakładu fryzjerskiego w sposób nadmierny z korytarza i klatki schodowej rozszerza bezprawnie zakres służebności.

W odpowiedzi na pozew E. R. wniosła o oddalenie powództwa, zarówno w zakresie roszczenia głównego, jak i roszczeń ewentualnych. Wskazała, że nieruchomość władnącą zamieszkuje syn pozwanej M. R. (2) wraz z żoną M. R. (1), który dysponuje tytułem prawnym do korzystania z pomieszczeń i wykonuje służebność gruntową. Zaprzeczyła także, aby doszło do zmiany stosunków w rozumieniu art. 294 kc, albowiem poprzedni właściciel nieruchomości w momencie ustanawiania służebności gruntowej zdawał sobie sprawę, że w budynku będzie prowadzona działalność gospodarcza w postaci usług fryzjerskich. Takowy zakład jest prowadzony w tej nieruchomości od 15 kwietnia 1995 r. Zarówno powódka, jak i jej rodzice, którzy nabyli nieruchomość obciążoną w dniu 19 grudnia 2003 roku, w momencie transakcji byli świadomi prowadzonej w budynku działalności gospodarczej, która nie jest nadmiernie uciążliwa dla lokatorów lokalu mieszkalnego należącego do powódki. Ponadto pozwana podniosła, że roszczenie pozwu jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego, zważając na naganne zachowanie rodziców powódki (zamieszkujących w jej nieruchomości), tj. uniemożliwianie/utrudnianie lokatorom pozwanej korzystanie ze służebności gruntowej, a także na okoliczność, że prowadzony od ponad 23 lat zakład fryzjerski jest jedynym źródłem utrzymania państwa R. (k.41-43).

W toku procesu doszło do przeniesienia własności nieruchomości władnącej na mocy umowy darowizny z dnia(...) r. na rzecz M. R. (2) i M. R. (1).

Wobec wyrażenia zgody przez powódkę, na mocy postanowienia z dnia 16 października 2019 r., wydanego na podstawie art. 192 pkt 3 kpc, do sprawy wstąpili M. R. (1) i M. R. (2) w charakterze pozwanych w miejsce E. R., która została zwolniona od dalszego udziału w postępowaniu (k.122,123,137,148).

W kolejnych pismach procesowych oraz na rozprawie strony podtrzymały swoje stanowiska, przy czym M. R. (1) i M. R. (2) wyrazili chęć polubownego rozstrzygnięcia sporu, poprzez wybudowanie odrębnego wejścia do zakładu fryzjerskiego, po uzyskaniu stosownych zezwoleń (k.74-76,77,129,130v,175-176,187,211-212,215,230).

Sprawa niniejsza została rozpoznawana w postępowaniu zwykłym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na podstawie aktu notarialnego zawartego 22 lutego 1995 r. przed notariuszem A. M. ((...)) E. R. zakupiła od J. Z., D. G. (1) i W. K., działającego w imieniu własnym oraz w imieniu K. K., działkę nr (...) o powierzchni 00.01.15 ha położoną w W. przy ul. (...), zabudowaną budynkiem mieszkalnym, murowanym, krytym papą o powierzchni użytkowej (...) m ^{( 2)}, dla której była prowadzona przez Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie księga wieczysta KW nr (...) (§ 1 i 3 aktu). Wydanie wskazanej nieruchomości w posiadanie kupującej nastąpiło w grudniu (...) r. (§5 aktu).

Na mocy tego samego aktu notarialnego J. Z., będący jedynym właścicielem zabudowanej działki nr (...) wpisanej w księdze wieczystej KW nr (...), ustanowił na rzecz każdoczesnych właścicieli nieruchomości oznaczonej nr działki (...) nieodpłatnie służebność gruntową polegającą na prawie przejścia i przejazdu przez działkę nr (...) oraz prawo korzystania z korytarza i klatki schodowej (§11). Ponadto strony postanowiły, że każdocześni właściciele działki nr (...) będą mieli prawo nieodpłatnego, dożywotniego korzystania z dwóch pomieszczeń w budynku gospodarczym o powierzchni (...) m ² każde położonych na nieruchomości oznaczonej nr działki (...) oraz, że będą ponosić koszty użytkowania i remontu przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych, a także klatki schodowej i korytarza w częściach równych (§12).

Dla zakupionej przez E. R. zabudowanej działki nr (...) o powierzchni (...) ha (odłączonej z księgi wieczystej KW nr (...) – obecnie (...)) została urządzona księga wieczysta KW nr (...) prowadzona przez Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie (obecnie (...)).

Treść służebności gruntowej ustanowionej na mocy aktu notarialnego z dnia (...) r. została wpisana odpowiednio do działu III i I.Sp. obu ksiąg wieczystych.

Okoliczność bezsporna oraz dowody :

- akt notarialny nr (...) z 22.02.1995r. z dokumentacją techniczną (k.6-11 akt (...)),

- odpisy ksiąg wieczystych (k.27-33).

W dniu (...) r. – czyli jeszcze przed nabyciem własności działki nr (...) położonej w W. przy ul. (...) - E. R. wystąpiła do Burmistrza Miasta W. z wnioskiem o zmianę sposobu użytkowania wskazanego lokalu z mieszkalnego na użytkowy – zakład fryzjerski. Decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu z dnia (...) r., sygn. (...), Burmistrz Miasta W. uwzględnił w całości wniosek w/wymienionej. Decyzja ta została doręczona także państwu Z..

Dowód :

- decyzja Burmistrza Miasta W. z 31.03.1995 r. (k.47-48).

Począwszy od (...) r. do chwili obecnej w pomieszczeniach znajdujących się na parterze budynku znajdującego się na działce nr (...) w W. przy ul. (...) prowadzona jest działalność gospodarcza w zakresie usług fryzjerskich – początkowo przez E. R., następnie także przez M. R. (2) i obecnie jedynie przez tego ostatniego.

Okoliczności bezsporne, ponadto dowody :

- zaświadczenia (...) (k.26,46);

- zeznania świadka E. G. (rozprawa z dnia 18.02.2019r., czas zapisu od 00:19:05 - 77v-78k);

- zeznania świadka D. G. (2) (rozprawa z dnia 18.02.2019r., czas zapisu od 00:46:05 - k.78v-79);

- zeznania M. R. (2) (rozprawa z 11.07.2019r., czas zapisu od 00:42:27 – k. 130).

J. Z. zmarł w dniu 24 czerwca 2003 r., a spadek po nim odziedziczyła w całości na mocy testamentu notarialnego żona W. Z..

Okoliczność bezsporna, ponadto dowód:

- postanowienie SR w Wąbrzeźnie z 28.08.2003r., s.a.(...)(k.52 akt (...)).

W dniu 19 grudnia 2003 r. E. G. i D. G. (2) zakupili od W. Z. zabudowaną nieruchomość o powierzchni (...) ha położoną w W. przy ul. (...), oznaczoną nr działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Nabywcy w § 4 umowy sprzedaży w formie aktu notarialnego oświadczyli, że przejmują wszelkie obowiązki zbywcy wynikające ze służebności gruntowej oraz z nieodpłatnego, dożywotniego korzystania przez każdoczesnych właścicieli działki nr (...) z dwóch pomieszczeń gospodarczych o powierzchni (...) każde.

Następnie w dniu 12 marca 2018 r. E. G. i D. G. (2) darowali wskazaną nieruchomość swojej córce I. M., która jednocześnie ustanowiła na nabytej nieruchomości na rzecz swoich rodziców m.in. dożywotnią i nieodpłatną służebność mieszkania, polegającą na prawie korzystania przez uprawnionych na zasadzie wyłączności z wszystkich pomieszczeń budynku mieszkalnego oraz gospodarczego i garaży – ogrzewanych i oświetlanych na koszt i osobistym staraniem właścicielki nieruchomości.

Okoliczność bezsporna oraz dowody :

- akt notarialny rep. A nr (...) sporządzony przed notariuszem R. C. w dniu 19.12.2003r. (k.50-51 akt KW SR w Wąbrzeźnie (...));

- akt notarialny rep. A nr (...) sporządzony przed notariuszem M. W. w dniu 12.03.2018r. (k.70-73 akt KW SR w Wąbrzeźnie (...)).

(...) zabudowane będące własnością powódki i pozwanych tworzą jeden budynek umiejscowiony w zwartej zabudowie. Przy czym w części należącej do I. M. zamieszkują jej rodzice D. i E. G., zajmując parter i piętro po lewej stronie korytarza. Wymienieni korzystają z wejścia do mieszkania od strony podwórza. Z kolei w części należącej do M. i M. R. (2), znajdującej się po prawej stronie budynku, na parterze znajduje się zakład fryzjerski oraz pomieszczenia mieszkalne, natomiast piętro jest wyłącznie mieszkalne. Do salonu fryzjerskiego prowadzą drzwi umiejscowione w korytarzu.

Usługi są świadczone przez M. R. (2) od poniedziałku do piątku w godzinach od 9.00 do 17.00, natomiast w soboty od godz. 8.00 do 13.00. Od początku prowadzenia przez M. R. (2) zakładu fryzjerskiego, tj. od (...) r., ilość klientów stopniowo wzrastała, dochodząc do około 50 osób w tzw. dni handlowe oraz w okresie przedświątecznym. Zdarzało się, że klienci przychodzili do zakładu jeszcze przed otwarciem, oczekując przed budynkiem. Od około czterech lat D. G. (2) i E. G. zaczęły przeszkadzać dźwięki związane z zamykaniem i otwieraniem drzwi wejściowych przez klientów zakładu fryzjerskiego, oczekiwanie na korytarzu i przed budynkiem na strzyżenie, czasami niestosowne gesty i zachowanie się przez klientów. Na tym tle powstał konflikt pomiędzy pozwanymi oraz D. i E. G..

Dowody :

- zeznania świadka E. G. (rozprawa z dnia 18.02.2019r., czas zapisu od 00:19:05 - 77v-78k);

- zeznania świadka D. G. (2) (rozprawa z dnia 18.02.2019r., czas zapisu od 00:46:05 - k.78v-79);

- zeznania M. R. (1) (rozprawa z 11.07.2019r., czas zapisu od 00:16:48 – k. 129-130).

- zeznania M. R. (2) (rozprawa z 11.07.2019r., czas zapisu od 00:42:27 – k. 130);

- zapis na płycie DVD oraz dokumentacja zdjęciowa (k.15,49-53,91-92,127);

- dokumentacja techniczna budynku (k.16-25).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dołączone do akt dokumenty, w tym zawarte w aktach ksiąg wieczystych Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie o sygn. (...), których autentyczność nie budziła wątpliwości i żadna ze stron ich nie kwestionowała, a także w oparciu o zeznania świadków, które uznano za wiarygodne. Przy czym wskazać jedynie należy, iż Sąd miał na względzie subiektywność niektórych ze stwierdzeń świadków.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwa nie zasługiwały na uwzględnienie – ani główne, ani ewentualne.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do powództwa głównego, wskazać należy, iż zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2019r., poz. 2204 ze zm.) w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

Jako że księga wieczysta stanowi urzędowy rejestr praw rzeczowych na nieruchomości, mający na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu, to wpis do księgi wieczystej danych dotyczących nieruchomości i jej właściciela, jak też pozostałych praw oraz roszczeń, musi odpowiadać rzeczywistemu stanowi faktycznemu i prawnemu (por. post. SN z 11.04.2013r., s,a, II CSK 471/12).

Uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym polega na doprowadzeniu jej do aktualnego stanu prawnego przez wpisanie nowego prawa, wykreślenie ujawnionego w księdze i wpisanie innego prawa bądź wreszcie sprostowanie treści wpisanego prawa. Kryterium niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym jest zawsze obecny stan prawny – aktualny na datę orzekania, a nie stan istniejący w przeszłości. Zatem sąd nie bierze pod uwagę niezgodności, która – z dowolnych przyczyn – przestała istnieć (por. orzecz. SN z 24.11.1997r., s.a. II CKN 110/97, Prok. i Pr. 5/98, s. 28; wyr. SN z 25.02.1998 r., s.a. III CKN 604/97, L..pl nr (...)). Przy czym w postępowaniu tym badaniu podlega zasadniczo nie to, czy wpis został dokonany poprawnie - zgodnie z regułami postepowania wieczystoksięgowego, lecz czy istnieje podstawa materialnoprawna takiego wpisu i czy jest ona prawidłowa.

Przenosząc powyższe unormowania i rozważania na grunt niniejszej sprawy, rolą Sądu w tym postępowaniu było ustalenie, czy istnieje służebność gruntowa o treści ujawnionej w księgach wieczystych (...) (odpowiednio w działach III i I-Sp) oraz czy przysługuje ona osobom wpisanym do księgi jako uprawnionym.

Zgodnie z art. 285 kc nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa). Służebność ta może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części. Z kolei w myśl art. 245 § 1 i 2 kc k.c. do powstania służebności wymagane jest zawarcie umowy, przy czym dla oświadczenia ustanawiającego to prawo wymagana jest forma aktu notarialnego.

Bez wątpienia w toku przeprowadzonego w niniejszej sprawie postępowania dowodowego ustalono, że doszło do ważnego ustanowienia nieodpłatnej służebności gruntowej na rzecz każdoczesnych właścicieli nieruchomości oznaczonej nr działki (...), polegającej na prawie przejścia i przejazdu przez działkę nr (...) oraz prawie korzystania z korytarza i klatki schodowej. Oświadczenie w tym zakresie zostało złożone przez wyłącznego właściciela nieruchomości obciążonej w dniu(...) r. w formie aktu notarialnego. Taka treść służebności została wpisana do odpowiednich działów ksiąg wieczystych prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie tj.: działu III księgi wieczystej nr (...) dotyczącej nieruchomości obciążonej i działu I-Sp księgi wieczystej nr (...) nieruchomości władnącej. Bez wątpienia także stwierdzić należy, iż służebność ta była i jest wykonywana przez osoby do tego uprawnione. W dacie zamknięcia rozprawy w niniejszej sprawie właścicielami nieruchomości władnącej byli bowiem M. i M. R. (2), którzy faktycznie zamieszkują w tejże nieruchomości i prowadzą działalność gospodarczą, korzystając zarówno z korytarza i klatki schodowej oraz z prawa przejścia przez podwórze nieruchomości obciążonej.

Sąd w niniejszym składzie nie zgadza się z twierdzeniem, jakoby klienci zakładu fryzjerskiego, względnie inne osoby trzecie przychodzące do M. i M. R. (2) (czy też ci ostatni przed nabyciem własności nieruchomości władnącej) nie miały prawa korzystać z ustanowionej służebności gruntowej. Jak słusznie bowiem zauważa Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 marca 2017 r. (syg. akt V CSK 617/16) „za mieszczące się w ramach wykonywania służebności przez właściciela nieruchomości władnącej (….) uznaje się także korzystanie z nieruchomości obciążonej w granicach treści służebności przez osoby reprezentujące ich prawa. Zaliczają się do tych osób w szczególności ich domownicy i pracownicy oraz dzierżawcy i najemcy nieruchomości władnącej wraz z domownikami i pracownikami. W przypadku służebności drogowej (…) zapewniającej łączność z drogą publiczną nieruchomości, która jest wykorzystywana do prowadzenia działalności handlowo – usługowej, za osoby reprezentujące prawa właściciela (…) na równi z pracownikami należy również uznawać (…) klientów sklepów i punków usługowych znajdujących się na nieruchomości władnącej”. „Taką ocenę narzuca przeznaczenie nieruchomości władnącej i dostosowany do niego cel ustanowionej służebności, jej społeczno – gospodarcze przeznaczenie”. Bez wątpienia natomiast w chwili ustanawiania służebności gruntowej przez J. Z. miał on świadomość przeznaczenia części nieruchomości władnącej na działalność usługową w zakresie fryzjerstwa. Wszak w momencie wdrożenia postępowania administracyjnego przez E. R., na podstawie wniosku z dnia 14 lutego 1995 r. w przedmiocie zmiany sposobu użytkowania mieszkania przy ul. (...) w W. (nr działki (...)) na lokal użytkowy w branży – zakład fryzjerski, nie była ona jeszcze właścicielką tejże nieruchomości. Zgodnie zatem z przepisami kodeksu postępowania administracyjnego uczestnikiem postępowania był także ówczesny właściciel J. Z.. O braku sprzeciwu z jego strony świadczy także odstąpienie od sporządzenia uzasadnienia decyzji Burmistrza W. z dnia 31 marca 1995 r. rozstrzygającej pozytywnie wniosek E. R.. Gdyby bowiem decyzja dotyczyła spornych interesów stron, podlegałaby uzasadnieniu na podstawie art. 107 § 4 kpa. Ponadto z wiarygodnych zeznań M. R. (2) wynika, że w okresie gdy wraz z ojcem remontowali lokal przy ul. (...) w W., celem przystosowania do świadczenia w nim usług fryzjerskich, E. R. wraz z J. Z. byli w Urzędzie Miasta W. w sprawie przekształcenia sposobu użytkowania tego mieszkania na lokal użytkowy – zakład fryzjerski. Zeznania te korespondują z treścią aktu notarialnego sprzedaży przedmiotowej nieruchomości z dnia (...) r., z którego wynika, że do wydania kupującej E. R. nieruchomości doszło wcześniej, tj. w grudniu 1994 r. Chronologia powyższych zdarzeń wskazuje, iż celem ustanowionej służebności gruntowej, w tym prawa korzystania z korytarza i klatki schodowej, było także umożliwienie korzystania z zakładu fryzjerskiego znajdującego się w nieruchomości władnącej.

Mając na względzie powyższe okoliczności, wobec nie ziszczenia się przesłanek z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2019r., poz. 2204 ze zm.), powództwo w tym zakresie podlegało oddaleniu.

Odnosząc się z kolei do roszczenia ewentualnego określonego w pkt 2 pozwu, wskazać należy, iż zgodnie z art. 294 kc właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Przesłanki te muszą wystąpić łącznie. Punktem odniesienia dla wykazania zmiany stosunków jest data powstania służebności gruntowej, co oznacza, że zmiana stosunków powinna nastąpić po tej dacie (por. S. Rudnicki, Komentarz, 2006 r., s. 478). Badanie zmiany stosunków powinno objąć czas od powstania służebności do dnia rozstrzygnięcia sprawy (por. wyr. SN z 24.04.1997 r., s.a. II CKN 43/97). Przez zmianę stosunków w rozumieniu powyższego przepisu należy rozumieć zarówno zmianę okoliczności związanych z wykonywaniem konkretnej służebności gruntowej, jak i ogólną zmianę stosunków społeczno – gospodarczych, jednak nie można jej wykładać w sposób abstrakcyjny, w oderwaniu od okoliczności konkretnego przypadku (por. wyr. SN z 10.02.1998 r., s.a. II CKN 606/97). Zmiana stosunków powinna dotyczyć sfery gospodarczej, być stała i niezależna od stron (w stosunku do nich zewnętrzna) oraz pozostawać w związku przyczynowym z wytworzeniem się stanu rzeczy szczególnie uciążliwego dla nieruchomości obciążonej. To zaś, czy służebność stała się szczególnie uciążliwa dla właściciela nieruchomości obciążonej, jak również, czy jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej, podlega ocenie z punktu widzenia społeczno – gospodarczego przeznaczenia obu nieruchomości. Zmiana jedynie w zakresie stosunków osobistych między właścicielem nieruchomości obciążonej a właścicielem nieruchomości władnącej nie uzasadnia żądania zniesienia służebności (por. wyr. SN z 03.04.1985 r., s.a. III CRN 75/85). Tak samo zwiększenie częstotliwości korzystania z drogi zasadniczo nie stanowi zmiany stosunków w rozumieniu art. 294 kc (por. wyr. SN z 23.10.2001r., s.a. I CKN 380/99; K. A., KC.Komentarz, LEX 2012). Nie chodzi bowiem o uciążliwość zwykłą, lecz o taką, której stopień intensywności w obiektywnej ocenie jest szczególny, wyjątkowy, znacznie przekraczający przeciętną miarę, jaka wynika ze społeczno – gospodarczego przeznaczenia nieruchomości.

Przenosząc powyższe rozważania prawne na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż nie sposób przyjąć, aby doszło do zmiany stosunków skutkujących szczególną uciążliwością dla nieruchomości obciążonej.

W dacie ustanawiania służebności gruntowej wiadome bowiem było społeczno – gospodarcze przeznaczenie nieruchomości władnącej częściowo na cele usługowe – zakład fryzjerski (argumentacja w tym zakresie została opisana wyżej i pozostaje aktualna). Do czasu zamknięcia rozprawy przedmiot świadczonych usług nie uległ zmianie. W momencie nabywania nieruchomości obciążonej przez D. G. (2) i E. G. w 2003 r. oraz następnie przez powódkę w (...) r. zakład fryzjerski w sąsiedniej nieruchomości władnącej istniał i funkcjonował. Był to stan niezmienny począwszy od kwietnia 1995 roku. Wymienieni w aktach notarialnych przenoszących na nich własność jednoznacznie potwierdzili posiadanie świadomości o treści i zakresie ustanowionej służebności gruntowej oraz przejęciu wszelkich obowiązków zbywcy wynikających z tejże służebności. Przy czym bez znaczenia pozostaje okoliczność kto jest właścicielem nieruchomości władnącej i tym samym kto prowadzi zakład fryzjerski, czy jest to E. R., czy też pozwany M. R. (2). Tejże okoliczności – wbrew twierdzeniom powódki, w żadnym razie nie można oceniać w kategoriach zmiany stosunków w rozumieniu art. 294 kc, zwłaszcza, że nie doszło do zmiany charakteru prowadzonej działalności, a służebność gruntowa przysługuje na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr (...).

Jedyną zmianą jaka nastąpiła było zwiększenie ilości klientów zakładu fryzjerskiego prowadzonego przez pozwanego. Jednak zmiany tej nie sposób traktować jako zmiany stosunków w rozumieniu art. 294 kc, zważając na usługowe przeznaczenie nieruchomości władnącej od samego początku istnienia służebności gruntowej. Zauważyć dodatkowo należy, że w istocie nie doszło do rozbudowy zakładu, czy też zwiększenia ilości stanowisk do obsługi klientów. Wręcz przeciwnie, we wspólnym budynku stron od dłuższego czasu funkcjonuje jedynie zakład fryzjerski męski, podczas gdy wcześniej – w tym w momencie zakupu nieruchomości obciążonej przez rodziców powódki, którą ta została następnie przez nich obdarowana, działało dodatkowo stanowisko fryzjerskie damskie. W tej sytuacji okoliczność zwiększonej klienteli – w niektóre dni w tygodniu do około 50 klientów dziennie, nie można traktować jako szczególną uciążliwość, znacznie przekraczającą przeciętną miarę, jaka wynika ze społeczno – gospodarczego przeznaczenia nieruchomości władnącej. Tym bardziej, że zakład jest czynny w rozsądnych godzinach. Bez wątpienia w subiektywnym odczuciu powódki i jej rodziców stanowi to uciążliwość. Tym niemniej, należy ją traktować w kategorii uciążliwości zwykłej, co wyklucza zastosowanie art. 294 kc.

Zważając na stwierdzenie braku jednej z przesłanek z art. 294 kc (przy konieczności kumulatywnego występowania wszystkich), Sąd oddalił wniosek dowodowy strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny budownictwa, albowiem był on wnioskowany na wykazanie faktów nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Ustosunkowując się do roszczenia ewentualnego określonego w pkt 3 pozwu, wskazać należy, że można go rozpatrywać jedynie przez pryzmat art. 291 kc, zgodnie z którym, jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.

Także w tym przypadku obie przesłanki muszą wystąpić kumulatywnie. Ważna potrzeba gospodarcza powinna powstać po ustanowieniu służebności. Oznacza to, że pomiędzy chwilą ustanowienia służebności a chwilą pojawienia się tej potrzeby powinien upłynąć stosowny okres, który wpłynął także na pojawienie się tej potrzeby. Przesłanka ta powinna mieć charakter zobiektywizowany. Kwestia wygody, upodobania i wszelkie inne okoliczności będące przejawem subiektywnych chęci właściciela nieruchomości obciążonej nie odgrywają tutaj roli. Potrzeba ta musi być potrzebą ściśle gospodarczą, czyli związaną z uzyskaniem korzyści dla nieruchomości, a nie z korzyścią osobistą właściciela (por. wyr. SA w Krakowie z 27.09.2013 r., s.a. I ACa 821/13, Lex 1466816). Co więcej, potrzeba ta musi być ważna. W literaturze wyrażono opinię, że jest to potrzeba taka, „dla której zmiana treści lub sposobu wykonania służebności czyni stan, do jakiego zmiana ma prowadzić, obiektywnie koniecznym, a zarazem opłacalnym” . Wymóg ważnej potrzeby gospodarczej powinien występować po stronie nieruchomości obciążonej. Jeżeli po stronie służebności obciążonej wystąpi ważna potrzeba gospodarcza skutkująca potrzebą zmiany służebności, wówczas w koniunkcji należy uwzględnić to, czy zmiana ta nie prowadzi do niewspółmiernego uszczerbku na nieruchomości władnącej (tak Marlena Jankowska w komentarzu do KC pod red. Mariusza Frasa i Magdaleny Habdas, Lex 2018).

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe nie doprowadziło do ustalenia, aby po stronie powódki zaszła ważna potrzeba gospodarcza w znaczeniu art. 291 kc. Za takową nie sposób uznać uciążliwości dla właściciela nieruchomości obciążonej wynikającej ze zwiększonej liczby klientów korzystających z korytarza i klatki schodowej w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą przez M. R. (2). Taką potrzebę powódki można rozpatrywać wyłącznie w kategoriach korzyści osobistych, a nie gospodarczych. Strona powodowa nie podjęła natomiast nawet próby wykazania zaistnienia ważnej potrzeby gospodarczej po jej stronie. Zauważyć należy, że zgodnie z przepisem art. 3 kpc, strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. Przepis ten nie nakłada zatem na sąd obowiązku dążenia do wykrycia prawdy obiektywnej (materialnej) bez względu na procesową aktywność stron. Przeciwnie, rolą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 kpc). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach, a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie obciąża tę stronę sporu, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c. i art. 227 kpc). Jest to tym bardziej oczywiste, gdy strony reprezentowane są przez zawodowych pełnomocników.

Dlatego też, wobec nie zaistnienia przesłanek z art. 291 kc, powództwo także w tym zakresie podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu w pkt 2 i 3 wyroku orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc, kierując się zasadą odpowiedzialności za jego wynik. Powódka przegrała proces w całości, dlatego zobowiązana jest do zwrotu na rzecz każdego z pozwanych kosztów procesu. Zasądzona z tego tytułu kwota po 617 zł dla każdego z pozwanych obejmuje wynagrodzenie adwokata w wysokości 600 zł, ustalone na podstawie § 5 pkt 3 i pkt 8 i § 15 ust 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. poz. 1800 z późn. zm.) oraz 17 zł opłaty skarbowej od przedłożonego dokumentu pełnomocnictwa. Ustalając wysokość wynagrodzenia adwokata Sąd miał na względzie ograniczenie jego wysokości wartością przedmiotu sprawy, a także znaczny nakład pracy pełnomocnika, liczbę stawiennictwa w sądzie, czynności podjętych w celu polubownego rozwiązania sporu.

W., dnia 17 listopada 2020 r.

Sędzia

Ludmiła Dulka - Twarogowska

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

-(...)

3.  (...).

W.,(...)

Sędzia Ludmiła Dulka - Twarogowska