Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 kwietnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Roman Troll

Sędziowie Sądu Okręgowego: Henryk Brzyżkiewicz

Barbara Braziewicz

po rozpoznaniu w dniu 13 kwietnia 2021 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Państwowych Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko Skarbowi Państwa – Prezydentowi Miasta G.

o ustalenie opłaty z tytułu użytkowania wieczystego gruntu

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego wG.

z dnia 6 listopada 2020 r., sygn. akt II C 563/20

1)  oddala apelację,

2)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Barbara Braziewicz SSO Roman Troll SSO Henryk Brzyżkiewicz

Sygn. akt III Ca 1464/20

UZASADNIENIE

Wnioskiem skierowanym do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w (...) S.A. w W. wniosła o ustalenie, że dokonana przez Skarb Państwa-Prezydenta Miasta G. aktualizacja opłaty rocznej z tytułu wieczystego użytkowania działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą nr (...) jest nieuzasadniona.

Orzeczeniem z 8 stycznia 2020 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. (dalej SKO) ustaliło opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego tej nieruchomości gruntowej w dotychczasowej wysokości.

Skarb Państwa-Prezydent Miasta G. wniósł sprzeciw od tego orzeczenia SKO.

Po przekazaniu sprawy do Sądu Rejonowego w G. powódka, (...) S.A. w W., poparła powództwo wnosząc o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany, Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta G., wniósł
o oddalenie powództwa w całości oraz zwrot kosztów postępowania.

Wyrokiem z 6 listopada 2020 r. Sąd Rejonowy w Gliwicach ustalił wysokość rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste gruntu położonego w G. na wschód od ul. (...), stanowiącego działkę o numerze (...), obręb ewidencyjny S., o powierzchni 1,9413 ha, dla którego Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), należnej od 1 stycznia 2017 r. w dotychczasowej wysokości (pkt 1.)
i zasądził od pozwanego na rzecz powódki 1317 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu (pkt 2.).

Wyrok ten zapadł przy ustaleniu, że powódka jest wieczystym użytkownikiem
ww. nieruchomości, dla której nie została dotąd ustalona opłata z tytułu użytkowania wieczystego wobec zajęcia tej nieruchomości pod infrastrukturę kolejową, gdyż spółka ta korzystała ze zwolnienia od opłat z tytułu użytkowania wieczystego, na podstawie przepisu art. 8 ustawy
z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym. Opłata roczna ustalona została przez pozwanego na 4187,40 zł. Pismem z 12 listopada 2019 r. pozwany wezwał powódkę do zapłaty opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste począwszy od 1 stycznia 2017 r. Tym pismem została ustalona też wysokość opłaty i stawki procentowe, gdyż opłata taka ani stawka nie została nigdy wcześniej ustalone. Wypowiedzenie wysokości opłaty nastąpiło w piśmie z 12 listopada 2019 r. doręczonym powódce 14 listopada 2019 r. z ustaleniem opłaty i stawki z tytułu użytkowania wieczystego począwszy od 1 stycznia 2017 r.

Sąd Rejonowy oddalił wnioski dowodowe pozwanego w przedmiocie dopuszczenia dowodów z opinii biegłych zawnioskowanych w sprzeciwie od orzeczenia SKO, powielonych w odpowiedzi na pozew, jako zmierzających do przedłużenia postępowania w sprawie, biorąc pod uwagę ustalenie przez sąd nieskuteczności wypowiedzenia dokonanego przez pozwanego oraz dokonania aktualizacji opłaty z tytułu użytkowania wieczystego i określenia stawki dotychczasowej pismem z 12 listopada 2019 r., która miałaby dotyczyć nie roku 2020 r., a już 2017 r.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie, uznając za kluczowe ustalenie kwestii prawidłowości i skuteczności dokonania przez pozwanego wypowiedzenia opłaty z tytułu użytkowania wieczystego ze skutkiem od 1 stycznia 2017 r. Przywołując art. 8 ustawy z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym Sąd Rejonowy wskazał, że powódka, jako użytkownik wieczysty nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, nie była zobowiązana do uiszczania opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste do 31 grudnia 2016 r. Następnie, w oparciu
o art. 221 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami (zwanej dalej u.g.n.) i art. 78 ust. 1-3 u.g.n., Sąd Rejonowy podkreślił, że dla powstania obowiązku uiszczania opłaty rocznej nie jest wystarczające samo zaprzestanie wykorzystywania gruntu oddanego w użytkowanie wieczyste pod infrastrukturę kolejową, lecz właściciel reprezentowany przez odpowiedni organ musi uprzednio określić wysokość stawki procentowej opłaty rocznej, stosując tryb postępowania przewidziany dla wypowiedzenia wysokości opłaty rocznej. Powyższe wynika wprost z art. 221 ust. 2 u.g.n. Sąd Rejonowy wskazał też, że jedną z sytuacji, w jakich oddając nieruchomość w użytkowanie w wieczyste czy też stwierdzając nabycie użytkowania wieczystego z mocy prawa nie określa się wysokości stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jest ta, w której użytkownik wieczysty korzysta z ustawowego zwolnienia z ponoszenia owych opłat. W tej sprawie zwolnienie takie było przewidziane w art. 8 ustawy z. 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym. W ocenie Sądu Rejonowego właśnie z chwilą ustania ustawowych przesłanek zwolnienia z opłaty, właściciel zobowiązany był dostosować treść stosunku prawnego łączącego go z użytkownikiem wieczystym do zasad wynikających
z ustawy poprzez wypowiedzenie zasad dotychczasowych i złożenie oświadczenia - oferty
o ustaleniu wysokości stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Regułą jest bowiem to, że kształtowanie elementów treści stosunku prawnego użytkowania wieczystego następuje poprzez cywilnoprawne oświadczenia stron. Z tej przyczyny Sąd Rejonowy stwierdził, że w obowiązującym stanie prawnym zmiana sposobu korzystania z nieruchomości, skutkująca brakiem uprawnienia do dalszego korzystania z ustawowego zwolnienia z opłat z tytułu użytkowania wieczystego, nie oddziałuje automatycznie na treść stosunku prawnego stron, a wymaga skutecznego dokonania wypowiedzenia aktualizującego treść owego stosunku. Z uwagi na nieprawidłowe wypowiedzenie dokonane przez właściciela
ww. nieruchomości nie znalazł więc podstaw do uwzględnienia stanowiska pozwanego,
w całości podzielając stanowisko SKO zawarte w orzeczeniu z 8 stycznia 2020 r. Orzeczenie o kosztach procesu zapadło na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wywiódł pozwany, zaskarżając go w całości. Zarzucił naruszenie: art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnej analizy zebranego materiału dowodowego, dokonanie dowolnej oceny dowodów oraz sprzeczność istotnych ustaleń Sądu Rejonowego z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, co spowodowało ustalenie błędnego stanu faktycznego i uznanie, że pozwany nie zastosował prawidłowego trybu ustalenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, gdy w stanie faktycznym niniejszej sprawy, opłata nie była w ogóle dotychczas ustalona; art. 235 § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, a to pominięcie wniosków dowodowych pozwanego, które zdaniem sądu były nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a w rzeczywistości były wręcz dla jej rozstrzygnięcia kluczowe; art. 221 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez uznanie, że procedura ustalania stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego tam wskazana ma zastosowanie także do nieruchomości gruntowych oddanych
w użytkowanie wieczyste po dniu 1 stycznia 1998 r.; art. 3 ust. 2 ustawy z 25 marca 2003 r.
o transporcie kolejowym w zw. z art. 8 tejże ustawy oraz w zw. z art. 1 ust. 2 ustawy z 6 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz niektórych innych ustaw poprzez ich niezastosowanie i uznanie, iż wobec powoda zwolnienie z uiszczenia opłat za użytkowanie wieczyste nie zostało zniesione; art. 238 k.c. poprzez ego niezastosowanie, a to pominięcie okoliczności, iż wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.

W oparciu o te zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i ustalenie, że powódka powinna uiszczać 4187,40 zł opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości od 1 stycznia 2017 r. do 31 marca każdego roku przy przyjęciu 3% stawki tej opłaty oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania za obie instancje wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od prawomocności orzeczenia; ewentualnie domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku
i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania za obie instancje wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

Pozwany wniósł także o przeprowadzenie przez sąd II instancji dowodów zawnioskowanych w postępowaniu przed sądem I instancji, a które zostały przez Sąd Rejonowy pominięte jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie, pominięcie wniosków dowodowych i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe i jako takie Sąd Okręgowy uznaje je za własne.

Zarzut apelacji naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest zupełnie niezrozumiały. W zasadzie odnosi się on do naruszenia prawa materialnego związanego z przeprowadzoną oceną jaką procedurę zastosować przy ustaleniu opłaty rocznej. Stan faktyczny sprawy był zaś bezsporny. Warto jedynie podkreślić, że decyzją Wojewody (...) z 9 grudnia 2009 r. doszło do stwierdzenia nabycia z mocy prawa 27 października 2000 r. przez powódkę prawa użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa, a będącego 5 grudnia 1990 r. w posiadaniu (...) w W. (decyzja w aktach SKO).

W rozpoznawanej sprawie, oddając nieruchomość w użytkowanie wieczyste, nie ustalono zarówno stawki procentowej opłaty rocznej, jak i wysokości tej opłaty, gdyż wówczas obowiązywało ustawowe zwolnienie z jej uiszczania, uwzględnione w ww. decyzji. Zmieniło się to od 30 grudnia 2016 r., o czym niżej; a to oznacza, że od tego czasu opłata roczna nie jest już objęta zwolnieniem. Aby taką opłatę ustalić wpierw trzeba ustalić stawkę, która nie została określona w decyzji wojewody. Art. 221 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej zwana u.g.n.) dotyczy właśnie tego w jaki sposób takie stawki procentowe ustalać.

Art. 221 ust. 1 u.g.n. dotyczy nieruchomości gruntowych oddanych w użytkowanie wieczyste przed 1 stycznia 1998 r.; ust. 2 tej regulacji dotyczy sytuacji, gdy przy oddaniu nieruchomości gruntowych w użytkowanie wieczyste nie określono wysokości stawki procentowej. Pojawienie się w ust. 1 tej regulacji określonej daty (wprowadzające ograniczenie jego zastosowania do określonych przypadków) nie oznacza, że dotyczy ona także ust. 2; oznacza tylko tyle, że ustawodawca do nieruchomości gruntowych oddanych w użytkowanie wieczyste przed 1 stycznia 1998 r., a więc przed wejściem w życie tej ustawy, zdecydował o odpowiednim stosowaniu regulacji art. 72 ust. 3 tej ustawy, a więc regulacji dotyczącej wysokości stawek procentowych. Dlatego też art. 221 ust. 2 u.g.n. dotyczy sytuacji, gdy takich stawek nie określono oddając grunt w użytkowanie wieczyste już po jej (u.g.n.) wejściu w życie. Warto zaznaczyć, że w następstwie nowelizacji od 15 lutego 2000 r. art. 221 ust. 1 u.g.n. przestał być przepisem przejściowym, a stał się przepisem znajdującym zastosowanie do wszystkich stanów faktycznych objętych jego dyspozycją (por. wyrok Sądu Najwyższego
z 13 października 2017 r., sygn. akt I CSK 36/17, LEX nr 2408332).

Sąd Rejonowy nie przyjmował, że powódce nadal przysługuje zwolnienie ustawowe od ponoszenia opłat za użytkowanie wieczyste, wręcz przeciwnie. Te zarzuty apelacji są zupełnie niezrozumiałe. Od 30 grudnia 2016 r. regulacji art. 8 ustawy z 28 marca 2003 r.
o transporcie kolejowym nie stosuje się do infrastruktury nieczynnej (por. art. 1 ust. 3 ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz niektórych innych ustaw, którym nadano nowe brzmienie art. 3 ust. 2 ustawy o transporcie kolejowym, art. 21 tej ustawy).

Istotne jest, że wieczysty użytkownik ma obowiązek regulowania opłaty, ale musi ona być ustalona – art. 238 k.c. jej nie ustala, nie wskazuje w jakiej ma być wysokości. Samo zaś ustawowe cofnięcie zwolnienia z jej ponoszenia, w sytuacji braku określenia stawki procentowej opłaty i wartości nieruchomości, a co za tym idzie wysokości opłaty, w żaden sposób nie może działać automatycznie, bo druga strona nie wie w jakiej wysokości opłata się należy. Opłaty te są zaś związane z istniejącym stosunkiem cywilnoprawnym.

Zgodnie z art. 221 ust. 2 u.g.n. jeżeli przy oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nie została określona wysokość stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, właściwy organ określi wysokość tej stawki, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 217 ust. 1, stosując tryb postępowania określony w art. 78-81. Należy więc zastosować tryb przyjęty przez Sąd Rejonowy jako właściwy, a związany z wypowiedzeniem wysokości tej opłaty na podstawie u.g.n. Art. 217 ust. 1 u.g.n. dotyczy innej sytuacji, nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste z tytułu odszkodowania lub rekompensaty.

Wypowiedzenie stawki opłaty rocznej za 2017 r. nie mogło skutecznie nastąpić w listopadzie 2019 r., albowiem termin do takiego wypowiedzenia upłynął 31 grudnia 2016 r. (por. art. 78 ust. 1 u.g.n. w związku z art. 221 ust. 2 u.g.n.). Wówczas mogłoby ono odnieść skutek tylko na przyszłość, od 2020 r., ale takiego oświadczenia woli (wypowiedzenia stawki za 2020 r.) pozwany nie złożył, gdyż wypowiedział stawkę za 2017 r., a to było nieprawidłowe (zacznie spóźnione).

W uzasadnieniu apelacji pozwany także powołuje się na własne pismo z 20 września 2019 r. ustalające opłatę, takiego pisma jednak nie przedstawił zarówno w postępowaniu administracyjnym, jak i sądowym. Trudo więc odnosić się do jego treści, której sąd nie zna, a to pozwanego obciąża ciężar wykazania, że zaistniały przywołane przez niego okoliczności
(art. 6 k.c.).

Dlatego też nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia tej sprawy przeprowadzenie wnioskowanych przez pozwanego dowodów, właściwie w tej części je pominięto, ich przeprowadzenie doprowadziłoby tylko do przedłużenia postępowania.

Sąd Okręgowy, w związku z powyższymi uwagami, pominął zgłoszone w apelacji dowody, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., gdyż ich przeprowadzenie nie miało istotnego znaczenia dla rozpoznania sprawy (por. art. 227 k.p.c.).

Zastosowana przez Sąd Rejonowy regulacja materialnoprawna jest prawidłowa.

Dlatego też zarzuty apelacji nie mogły doprowadzić do zmiany lub uchylenia zaskarżonego orzeczenia, a apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c., należało orzec jak
w pkt. 1. sentencji. Orzeczenie zapadło na posiedzeniu niejawnym z uwagi na regulację art. 374 k.p.c., gdyż nie było konieczności przeprowadzania rozprawy, a żadna ze stron także o to nie wnosiła.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku, § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 ze zm.) i § 10 ust. 1 pkt 1 tego Rozporządzenia, gdyż pozwany sprawę przegrał.

SSO Barbara Braziewicz SSO Roman Troll SSO Henryk Brzyżkiewicz