Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 1488/20

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 maja 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił K. B. wszczęcia postępowania w przedmiocie zwrotu składek na ubezpieczenia społeczne odprowadzonych za jego osobę, jakie wpłynęły na jego konto osobiste od listopada 2001 roku wraz z ustawowymi odsetkami. W uzasadnieniu wskazano, że w okresie po 31 października 2001 roku, skarżący podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w (...) Ochrona Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i w (...) Spółce Akcyjnej. Obowiązek podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu wynika z art. 6 ust. 1 , art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zaś prawo do żądania zwrotu nienależnie opłaconych składek przysługuje co do zasady płatnikowi składek. Możliwość zwrotu nienależnie opłaconych składek ubezpieczonemu ma charakter wyjątkowy i została przewidziana w art. 24 ust. 6f w/w ustawy. Mając na uwadze art. 24 ust. 6a i 6f w/w ustawy, prawo do żądania zwrotu składek dotyczy tylko składek opłaconych nienależnie, a składki na ubezpieczenia społeczne odprowadzone z tytułu podlegania przez wnioskodawcę ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę były składkami należnymi. Płatnicy składek, którzy odprowadzali za skarżącego składki istnieją, zatem to oni ewentualnie są podmiotem, któremu przysługuje status strony w postępowaniu o zwrot odprowadzonych składek. W związku z powyższym, roszczenie o zwrot nienależnie opłaconych składek jest niedopuszczalne. Brak jest zatem podstaw do merytorycznego rozpatrzenia wniosku.

(decyzja – k. 2-2 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji złożył K. B. wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości oraz przyznanie mu prawa do ponownego ustalenia wysokości emerytury oraz wypłatę jednorazowego świadczenia w kwocie 139.245,16 złotych tj. kwot składek jakie wpłynęły do organu rentowego na jego konto osobiste począwszy od miesiąca listopada 2001 roku. Skarżonej decyzji wnioskodawca zarzucił naruszenie:

- art. 95 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez błędne przyjęcie, iż zawieszenie przez organ rentowy wypłaty emerytury przyznanej na podstawie przytoczonej wyżej przepisów ustawy jest zgodne z art. 95 ust. 1 i 2;

- art. 32 Konstytucji RP, art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej w związku z art. 15a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, który pozwala wypłacać dwa świadczenia jedynie niektórym osobom w ramach jednej grupy emerytalnej;

- art. 67 ust. 1 Konstytucji RP, który wskazuje, że obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego przez taką interpretację art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej w związku z art. 15a ustawy zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, który nakłada na obywatela obowiązek zabezpieczenia społecznego i ponoszenia składek na zabezpieczenie społeczne, chociaż w momencie wnoszenia składek nie jest możliwe, aby miały one jakikolwiek wpływ na świadczenia emerytalne wnoszącego składki.

W uzasadnieniu swojego stanowiska skarżący wskazał, że prawo do świadczenia emerytalnego dla służb mundurowych nabył w dniu 31 października 2001 roku. Odchodząc z Policji z dniem 29 lutego 1996 roku świadczenie emerytalne zostało oznaczone na 73,64 % podstawy. Powyższe wynika z dwóch czynników, a mianowicie wysługi lat pracy w Policji oraz zasadniczej służby wojskowej tj. 58,64 % podstawy oraz podwyższenia emerytury o 15 % w wyniku inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą. Zgodnie z treścią ustawodawstwa świadczenie nie może przekraczać w tym przypadku 80 % podstawy, a więc do pełnego wymiaru emerytury zabrakło 6,36 %. Po odejściu ze służby wnioskodawca podjął od dnia 1 listopada 1996 roku pracę w cywilnej firmie na podstawie umowy o pracę, którą kontynuował do dnia 30 września 2016 roku. Każdy rok pracy w cywilnej firmie skutkował wzrostem przysługującego mu świadczenia o 1,3 % podstawy. Pełny wymiar emerytury osiągnął z dniem 30 października 2001 roku (6,5 %). Przytoczone w treści uzasadnienia sądowego informacje dotyczące zaliczenia do wysługi emerytalnej okresu od 1 listopada 2001 roku do dnia 15 stycznia 2010 roku nie mogą dotyczyć tego zagadnienia, to znaczy nie mają wpływu na wysokość emerytury. Czynności pracownicze od dnia 1 listopada 2001 roku skarżący podjął na podstawie umowy o pracę, w wyniku czego składki do organu rentowego były przez cały czas odprowadzane w pełnej wysokości. W ocenie wnioskodawcy w przypadku podjęcia czynności pracowniczych jako osoba samozatrudniona oraz uprawniona do świadczenia emerytalnego byłaby zwolniony z odprowadzania składek. Przyjęcie pracy na podstawie umowy o pracę wynikało wyłącznie z jego dobrej woli. Nie można się zgodzić z zarzutem, jakoby składki były opłacane przez płatnika składek, gdyż jako osoba zatrudniona uzyskiwał wynagrodzenie de facto pomniejszane o wszystkie daniny, w tym składki odprowadzone do organu rentowego.

(odwołanie – k. 3-8)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania przytaczając argumentację z zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 10-11)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony K. B. urodził się w dniu (...).

(bezsporne)

W okresie po 31 października 2001 roku wnioskodawca podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w (...) Ochrona Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i (...) Spółce Akcyjnej.

(bezsporne)

W dniu 4 marca 2020 roku odwołujący złożył do ZUS wniosek o zwrot składek na ubezpieczenie społeczne odprowadzonych za niego, jakie wpłynęły na jego konto osobiste w ZUS, począwszy od listopada 2001 roku wraz z ustawowymi odsetkami.

(bezsporne)

Stan faktyczny w niniejszej sprawie co do zasady pozostaje bezsporny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że należności składkowe mają charakter publicznoprawny i nie stosuje się do nich zasad wynikających ze stosunków prywatnych, opartych na kodeksie cywilnym, a przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Dlatego też żadne nienależnie zapłacone składki z określonego ważnego lub nieważnego stosunku ubezpieczenia nie nabywają charakteru świadczeń nienależnych zakładowi rentowemu w rozumieniu art. 410 k.c.

Przedmiot niniejszego postępowania sprowadzał się do ustalenia czy K. B. przysługuje prawo do wszczęcia postępowania w przedmiocie zwrotu składek na ubezpieczenia społeczne odprowadzanych za niego, jakie wpłynęły na jego konto osobiste od listopada 2001 roku wraz z ustawowymi odsetkami. Wnioskodawca podnosił, że jako osoba zatrudniona uzyskiwał wynagrodzenie pomniejszone o odprowadzane do ZUS składki na ubezpieczenie społeczne.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2020.0.266 t.j.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i art. 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. Osoby takie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 1 w/w ustawy).

Art. 12 ust. 1 w/w ustawy stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Nie ulega wątpliwości, iż po 31 października 2001 roku wnioskodawca podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i (...) Spółce Akcyjnej.

Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, pracownicy – od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku (art. 13 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy).

Zgodnie z brzmieniem art. 22 § 1 k. p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (§ 1 1 przytoczonej ustawy).

Stosunek ubezpieczenia społecznego pracowniczego jest konsekwencją stosunku pracy i jako taki ma charakter wtórny. Ubezpieczenie społeczne nie może istnieć bez stosunku pracy. Uruchomienie stosunku ubezpieczeniowego może odnosić się wyłącznie do ważnego stosunku pracy, a więc takiego, który stanowi wyraz woli obu stron realizowania celów, którym umowa ma służyć. Przesłankę nawiązania pracowniczego stosunku ubezpieczenia oraz wynikającego z tego stosunku prawa do świadczenia stanowi przy tym nie samo zawarcie umowy o pracę, lecz zatrudnienie (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12 stycznia 2017 r. III AUa 1428/16 Lex).

Stosunek pracy charakteryzuje się pewnymi szczególnymi cechami, które odróżniają go od innych stosunków prawnych zbliżonych do niego, a w szczególności umowy o dzieło, czy umowy zlecenia. Są to: konieczność osobistego wykonywania pracy, podporządkowanie pracodawcy, wykonywanie pracy na jego rzecz i ryzyko oraz odpłatność pracy (…). Stosunek pracy jest stosunkiem zobowiązaniowym uzewnętrzniającym wolę umawiających się stron. Po stronie pracownika musi zatem istnieć chęć świadczenia pracy oraz możliwość jej świadczenia, a po stronie pracodawcy potrzeba zatrudnienia i korzystania z tej pracy za wynagrodzeniem. Innymi słowy, celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być więc faktyczna realizacja treści stosunku pracy w granicach zakreślonych zawartą umową (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 września 2016 r. III AUa 693/16).

Stosunek pracy zatem to trwała i dobrowolna więź prawna łącząca pracownika i pracodawcę (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 2 czerwca 2016 r. III AUa 808/15).

Biorąc pod uwagę, iż w świetle art. 13 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 11 ust. 1 i 12 ust. 1 u.s.u.s. stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy, to w sytuacji, gdy stosunek pracy nie istnieje, nie istnieje również stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2018 r. III AUa 732/17).

W myśl art. 24 ust. 6a w/w ustawy, nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez Zakład z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek, z zastrzeżeniem ust. 6c, 8 i 8d.

Składki stanowią jedynie podstawę nabywania uprawnień do emerytury, mają publicznoprawny charakter, nie są własnością ubezpieczonego i nie podlegają rozliczeniu na podstawie prawa cywilnego (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 24 stycznia 2013 r. V CSK 63/12).

Zgodnie z dyspozycją art. 24 ust. 6f przywołanej ustawy w przypadku braku płatnika składek lub jego następcy prawnego Zakład zawiadamia ubezpieczonego o kwocie nienależnie opłaconych składek w części sfinansowanej przez ubezpieczonego i na jego wniosek zwraca nienależnie opłacone składki. Przepisy ust. 6c–6e stosuje się odpowiednio.

Należy zauważyć, że przytoczone powyżej przepisy stosuje się do prawa żądania zwrotu składek, które zostały nienależnie opłacone. Kwestia ta nie ma jednak zastosowania do niniejszej sprawy. Składki na ubezpieczenia społeczne, które zostały odprowadzone z tytułu podlegania przez skarżącego ubezpieczeniom społecznym w związku z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę są składkami należnymi.

Nie ulega wątpliwości, że pracownik podlega ubezpieczeniom społecznym z mocy prawa i zgłoszenie do ubezpieczenia ma charakter deklaratoryjny (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 r. I UK 225/08 Lex).

Pracownik jako osoba wskazana w art. 4 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez cały okres zatrudnienia pozostaje ubezpieczony, w związku z czym okres ubezpieczenia pozostaje okresem składkowym zgodnie z art. 6 ust. 1 wskazanej ustawy.

W odwołaniu od zaskarżonej decyzji skarżący wskazał, że podjęte przez niego czynności pracownicze od listopada 2001 roku opierały się na zawartej umowie o pracę, w związku z czym składki do ZUS odprowadzane były pełnej wysokości. Wskazane przez wnioskodawcę przypuszczenie w postaci twierdzenia, iż w przypadku podjęcia przez niego czynności pracowniczych jako osoba samozatrudniona oraz uprawniona do świadczenia emerytalnego byłaby zwolniona z odprowadzania składek, nie koresponduje z treścią przywołanych wcześniej przepisów.

Wnioskodawca miał pełną dowolność w kształtowaniu swojej kariery zawodowej oraz w podjęciu decyzji o zawarciu umowy o pracę, a następnie jej świadczeniu. Zawierając taką umowę godził się na obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, który wynika wprost z powołanych przepisów. Obowiązkowi temu podlegał od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Jedyną podstawą do żądania zwrotu opłaconych składek jest art. 24 ust. 6a i ust. 6c oraz ust. 6f u.s.u.s.. Z przepisów tych wynika, że to płatnik składek (pracodawca - art. 4 pkt 2a ustawy) ma prawo wystąpić o zwrot nienależnych składek, a pracownik tylko w przypadku braku płatnika lub jego następców prawnych. Przy czym uprawnienie pracownika dotyczy tylko nienależnie opłaconych składek w części sfinansowanej przez ubezpieczonego, tj. opłaconych po 1 stycznia 1999 r. (art. 16 ust. 1 ustawy) (Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29 listopada 2016 r. III AUa 1217/16 LEX).

W przedmiotowej sprawie powyższa okoliczność również nie zachodziła. Płatnicy składek, którzy odprowadzali za skarżącego składki wciąż istnieją. Uprawnienie do występowania w charakterze strony w postępowaniu o zwrot nienależnie opłaconych składek przysługuje więc im jako płatnikom, nie zaś ubezpieczonemu.

Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z 21 marca 2019 roku, II UK 553/17, wszelkie należności wpłacone przez płatnika tytułem składek na ubezpieczenia społeczne na konto płatnika, pozostają należnościami składkowymi ze stosunku ubezpieczenia społecznego niezależnie od tego, czy zostały uiszczone w zawyżonej wysokości lub bez ważnego tytułu. Nie nabywają one charakteru świadczeń nienależnych w rozumieniu art. 410 k.c. także dlatego, że należności składkowe podlegają na wniosek płatników zwrotowi w trybie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Na koniec należy podkreślić, że zasada solidarności zbiorowej przewiduje współfinansowanie ze składek wpłacanych przez wszystkich ubezpieczonych w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych świadczeń, także dla tych ubezpieczonych, których wysokość składek nie pozwoliłaby na świadczenia w wysokości gwarantowanej ustawą. Wynika z powyższego, że i wśród zasad zawartych w Konstytucji nie można znaleźć podstawy do zasadnego zwrotu opłaconych należnie składek na ubezpieczenie społeczne.

W myśl art. 123 przywołanej ustawy w sprawach uregulowanych ustawą stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Stosownie do art. 61 § 1 k.p.a., postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu, zaś art. 61a § 1 k.p.a. stanowi że, gdy żądanie wszczęcia postępowania zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania.

Przepis art. 61a § 1 k.p.a., wskazując na przyczyny stanowiące podstawę odmowy wszczęcia postępowania, posługuje się klauzulą generalną innych uzasadnionych przyczyn, ale za takie przyczyny winny być uznane wyłącznie okoliczności wskazujące na niedopuszczalność wszczęcia i prowadzenia postępowania, nie zaś okoliczności odnoszące się do zasadności prowadzonego postępowania (por. wyrok WSA w Łodzi z dnia 13 marca
2012 r., (...) SA/Łd 46/12, LEX nr 1145960).

W myśl zaś art. 83b ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego przewidują wydanie postanowienia kończącego postępowanie w sprawie, organ rentowy w tych przypadkach wydaje decyzję.

Zaskarżona decyzja odpowiada zatem prawu.

Mając na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności Sąd w oparciu o treść art. 477 14 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawcy wraz z pouczeniem, iż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wyroku z uzasadnieniem przysługuje mu prawo złożenia apelacji do tutejszego Sądu Okręgowego w Łodzi, które rozpoznaje Sąd Apelacyjny w Łodzi

A.B.