Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 1.09.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. P. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek (...) sp. z o.o. w Ł. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, to jest emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 27.01.2020 r.

W uzasadnieniu wskazano, że zawarcie z ubezpieczonym umowy zlecenia i zgłoszenie ubezpieczonego do ubezpieczeń społecznych jako zleceniobiorcy było czynnościami pozornymi, które miały na celu jedynie uzyskanie tytułu do ubezpieczeń społecznych w celu korzystania z wypłaty świadczenia postojowego, co zgodnie z art. 83 § 1 k.c. skutkuje nieważnością złożonych oświadczeń.

/decyzja k. 44-45 akt ZUS/

M. P. w imieniu własnym w dniu 6.10.2013 r. złożył odwołanie od powyższej decyzji i wniósł o jej zmianę. W uzasadnieniu wskazano, że M. P. na podstawie zakwestionowanej umowy zlecenia faktycznie wykonywał wynikające z niej czynności na rzecz (...) sp. z o.o.

Nadto wniósł o zasądzenie o zasądzenie kosztów postępowania, w tym ewentualnych kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

/odwołanie – k. 3-16/

(...) sp. z o.o. w Ł. również złożyła odwołanie od powyższej decyzji w dniu w dniu 6.10.2013 r. wnosząc o jej zmianę. W uzasadnieniu wskazano, że M. P. na podstawie zakwestionowanej umowy zlecenia faktycznie wykonywał wynikające z niej czynności na rzecz (...) sp. z o.o.

Nadto wniosła o zasądzenie o zasądzenie kosztów postępowania, w tym ewentualnych kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

/odwołanie k. 3-16 akt VIII U 2290/20/

W odpowiedziach na odwołania z 23.10.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania M. P. oraz o odrzucenie ewentualnie o oddalenie odwołania (...) sp. z o.o. w Ł.. W uzasadnieniu organ rentowy wywodził jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Wniosek o odrzucenia odwołania uzasadnia potencjalny konflikt pomiędzy spółką a wnioskodawcą M. P..

Nadto wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/odpowiedź na odwołanie k. 118-119v, odpowiedź na odwołanie - k. 18-19v akt VIII U 2290/20/

Postanowieniem z 29.10.2020 r. Sąd Okręgowy w Łodzi połączył sprawę z odwołania M. P. ze sprawą z odwołania (...) sp. z o.o. w Ł. do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygn. akt VIII U 2289/20.

/postanowienie - k. 22 akt VIII 2290/20/

Na rozprawie z 26.02.2021 r. M. P. poparł odwołanie. Pełnomocnik płatnika składek reprezentowany przez pełnomocnika ustanowionego w trybie art. 210 § 1 ksh poparł odwołanie oraz wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołań i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych .

/stanowiska 00:28:12 - płyta CD k. 244/

S ąd Okręgowy ustalił co następuje:

Płatnik składek (...) sp. z o.o. w Ł. prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiotem jest działalność agencji reklamowych, w szczególności tworzenie reklam internetowych graficznych, elementy SEO i (...), budowanie baz danych potencjalnych klientów, projektowanie stron internetowych, tworzenie indywidualnych szablonów aukcyjnych, oprawy graficzne na portalach społecznościowych, ze szczególnym naciskiem na facebooka (fanpage facebook), wykonywanie różnorodnych projektów graficznych - ulotki, wizytówki, banery, plakaty, logotypy i wiele innych.

/bezsporne, zeznania wnioskodawcy 00:21:58 - płyta CD k. 244, 00:21:58 w zw. z 00:01:28 i dalej - płyta CD k. 178/

Wspólnikiem i prezesem zarządu spółki Mistral (...) jest wnioskodawca M. P.. Prezesem jest od 2015 r.

/bezsporne, zeznania wnioskodawcy 00:21:58 - płyta CD k. k. 244, 00:21:58 w zw. z 00:01:28 i dalej - płyta CD k. 178/

Obsługę finansową przedmiotowej spółki prowadziła Kancelaria (...) spółka z o.o. w Ł..

/zeznania świadka M. W. 00:05:30 - płyta CD k. 244/

Wnioskodawca M. P. ukończył studia informatyczne I i II stopnia na Uniwersytecie (...).

/bezsporne, zeznania wnioskodawcy 00:21:58 - płyta CD k. k. 244, 00:21:58 w zw. z 00:01:28 i dalej - płyta CD k. 178/

Posiada wieloletnie doświadczenie w przygotowywaniu projektów graficznych do działalności związanej z marketingiem internetowym oraz obsłudze kampanii adwords.

/bezsporne/

Od 2015 r. wnioskodawca był zatrudniony u płatnika składek w oparciu o umowy o dzieło, których przedmiotem było tworzenie projektów graficznych. Robił prototypy produktów internetowych. Wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło wynosiło średnio 500-1000 zł. Wystarczało mu na zaspokojenie jego potrzeb.

/zeznania wnioskodawcy 00:21:58 - płyta CD k. k. 244, 00:21:58 w zw. z 00:01:28 i dalej - płyta CD k. 178/

Wnioskodawca jako prezes zarządu przedmiotowej spółki zajmował się głównie zarządzaniem. Nie otrzymywał z tego tytułu żadnego wynagrodzenia. Nie wiąże go ze spółką umowa o pracę.

/zeznania wnioskodawcy 00:21:58 - płyta CD k. k. 244, 00:21:58 w zw. z 00:01:28 i dalej - płyta CD k. 178/

Pod koniec 01.2020 r. wnioskodawca zawarł z płatnikiem składek umowę, której przedmiotem było wykonanie stron internetowych, retuszy zdjęć. W ramach tej umowy miały być wykonanie szablonów, tj. ustalenie grafiki, jej zakodowanie, napisanie szkieletu strony. Faktura za wykonanie umowy była sporządzona w 03-04.2020 r.

/zeznania wnioskodawcy 00:21:58 - płyta CD k. k. 244, 00:21:58 w zw. z 00:01:28 i dalej - płyta CD k. 178/

Przed zawarciem umowy zlecenia z płatnikiem składek wnioskodawca podlegał do 31.01.2020 r. ubezpieczeniom społecznym jako osoba wykonująca umowę zlecenia w biurze rachunkowym, które prowadziło do 6.04.2020 r. księgowość płatnika składek - C..

/bezsporne/

W biurze rachunkowym wnioskodawca zajmował się przeglądem sprzętu.

/zeznania wnioskodawcy 00:21:58 - płyta CD k. k. 244, 00:21:58 w zw. z 00:01:28 i dalej - płyta CD k. 178/

Z tytułu umowy zlecenia w biurze (...) otrzymywał wynagrodzenie w kwocie 50 zł jedynie w grudniu danego roku, w pozostałych miesiącach wykazywano zerowe podstawy wymiaru składek.

/bezsporne, zeznania wnioskodawcy 00:21:58 - płyta CD k. k. 244, 00:21:58 w zw. z 00:01:28 i dalej - płyta CD k. 178/

Nigdy nie posiadał innego tytułu do ubezpieczeń.

/zeznania wnioskodawcy 00:21:58 - płyta CD k. k. 244, 00:21:58 w zw. z 00:01:28 i dalej - płyta CD k. 178/

Wyrejestrowania z ubezpieczeń w związku z umową zlecenia wnioskodawcy w biurze rachunkowym dokonano 30.03.2020 r., a zatem po upływie 7-dniowego ustawowego terminu.

/bezsporne/

W dniu 24.01.2020r. pomiędzy M. P. a (...) sp. z o.o. w Ł., reprezentowaną przez S. W., została zawarta umowa zlecenie na okres od 27.01.2020 r. do 31.12.2020 r.

Jako przedmiot umowy wskazano tworzenie projektów graficznych.

Ustalono wynagrodzenie w kwocie 1870,00 zł brutto. Liczba godzin w miesiącu określona została na 110 godzin miesięcznie (17 zł na godzinę).

Zgodnie z umową wypłata wynagrodzenia nastąpi na rachunek bankowy w terminie 3 dni od dnia złożenia rachunku.

/umowa zlecenia k. 39, 21 akt ZUS/.

Sporządzono ewidencję godzin pracy zleceniobiorcy, w której wskazano ilość przepracowanych w okresie 01.-06.2020 r.

/wydruki ewidencji godzin pracy k. 37, 35, 33, 31, 29, 27, 19, 17, 15, 13, 11, 9 akt ZUS/

Zgodnie z rachunkami wnioskodawcy z tytułu umowy zlecenia wypłacono gotówką wynagrodzenie:

- w dniu 10.02.2020 r. – 136 zł brutto (102,83 zł netto);

- w dniu 10.03.2020 r. – 1.870 zł brutto (1.413,09 zł netto);

- w dniu 10.04.2020 r. – 510 zł brutto (385,84 zł netto);

- w dniu 10.05.2020 r. (niedziela) – 510 zł brutto (385,84 zł netto);

- w dniu 10.06.2020 r. – 510 zł brutto (385,84 zł netto);

- w dniu 30.06.2020 r. – 2.600 zł brutto (1.964,59 zł netto).

/rachunki k. 38, 36, 34, 32, 30, 28, 20,18, 16,14, 12, 10 akt ZUS/.

Wnioskodawca został w dniu 27.03.2020 r., tj. po upływie ustawowego terminu, zgłoszony przez płatnika składek do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego jako osoba wykonująca umowę zlecenia od 1.02.2020 r.

/bezsporne, zeznania świadka M. W. 00:05:30 - płyta CD k. 244/

W dniu 7.04.2020 r. została wprowadzona korekta w zgłoszeniu. Jako datę zgłoszenia do ubezpieczeń wskazano 27.01.2020 r.

/bezsporne/

Płatnik składek złożył za wnioskodawcę dokumenty rozliczeniowe za 01.2020 r. i 02.2020 r. w dniu 21.04.2020 r., tj. po upływie ustawowego terminu.

Dokumenty za 03.2020 r. zostały złożone w dniu 21.04.2020 r.

/bezsporne/

Deklaracje rozliczeniowe za 03.2020 r., zgodnie z komunikatem zamieszczonym po wybuchu pandemii wirusa (...)2, który wywołuje chorobę (...)19, na stronie ZUS, można było składać do końca 06.2020 r.

/bezsporne, wydruk ze strony internetowej ZUS k. 175/

Biuro (...) sp. z o.o. miało opóźnienia, także w lutym 2020 roku, ze składaniem dokumentów do ZUS w imieniu obsługiwanych podmiotów. Opóźnienie wynikało z zaburzeniu przepływu informacji pomiędzy klientami a biurem ponieważ pracownicy biura pracowali zdalnie ze względu na obawę przed zarażeniem wirusem wywołującym C.-19. Deklaracje (...) były wysyłane terminowo po czym były w razie potrzeby korygowane m.in. z powodu problemów ze zgłoszeniami pracowników, błędnie wyliczonych składek itp.

/pismo spółki (...) k. 135-136v, zeznania świadka M. W. 00:05:30 - płyta CD k. 244/

Płatnik składek wystąpił w dniach 24.04.2020 r., 18.05.2020 r. i 2.06.2020 r. o wypłatę dla wnioskodawcy świadczenia postojowego.

/bezsporne, wnioski k. 1-4 akt ZUS/

Świadczenia postojowe zostały wnioskodawcy wypłacone w łącznej kwocie 5.610 zł (3 x 1.870 zł).

/bezsporne/

Spółka (...) od 07.2018 r. nie figurowała jako płatnik składek. Zmiany w tym zakresie pojawiły się w 2020 r. w okresie wprowadzenia w Polsce stanu epidemii.

/bezsporne/

W latach 2016-2020 płatnik składek zatrudniał, oprócz wnioskodawcy, na podstawie umów zlecenia A. K. – będącej prezesem zarządu biura rachunkowego obsługującego płatnika składek (stawka wynagrodzenia 17 zł /h), M. W. – będącego członkiem zarządu biura rachunkowego obsługującego płatnika składek (17 zł/h) i B. K. (20 zł/h).

/wykaz zatrudnionych k. 146, zeznania świadka M. W. 00:05:30 - płyta CD k. 244/

Płatnik składek nie opłacił składek na ubezpieczenia społeczne za 02.2020 r. i 06.2020 r. (za 03.-05.2020 r. uzyskała zwolnienie z opłaty składek) w terminie. Składki uregulowano po upływie terminu.

/bezsporne, zeznania wnioskodawcy 00:21:58 - płyta CD k. k. 244, 00:21:58 w zw. z 00:01:28 i dalej - płyta CD k. 178, zeznania świadka M. W. 00:05:30 - płyta CD k. 244/

Podatki i składki na ubezpieczenie zdrowotne za zatrudnionych w okresie 01.-03.2020 r. zleceniobiorców ww. spółka uiściła 14.09.2020 r. i 31.08.2020 r. (ZUS), oraz 31.08.2020 r., 14.09.2020 r. i 23.09.2020 r. (US).

/potwierdzenia przelewu, wyciąg z rachunku k. 160-163/

W 2017 r. ww. spółka z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej osiągnęła/poniosła kolejno w miesiącach tego roku zysk/stratę w wysokości: 168,64 zł (strata), 136,11 zł (strata), 935,69 zł (zysk), 1.615,08 zł (zysk), 97,21 zł (zysk), 131,16 zł (strata), 280,23 zł (zysk), 4.596,46 zł (zysk), 893,03 zł (zysk), 118,36 zł (strata), 113,72 zł (strata), 1.376,24 zł (strata). Łącznie w tym roku wykazała zysk w kwocie 6.373,47 zł.

W 2018 r. spółka osiągnęła/poniosła kolejno w miesiącach tego roku zysk/stratę w wysokości: 1.087,59 zł (zysk), 191,94 zł (strata), 127,56 zł (zysk), 1.286,97 zł (zysk), 1.877,21 zł (strata), 826,09 zł (strata), 1.683,14 zł (strata), 411,47 zł (strata), 2.369,10 zł (strata), 1.850,89 zł (strata), 2.630,64 zł (strata), 2.256,06 zł (strata). Łącznie w tym roku poniosła stratę w kwocie 11.594,42 zł.

W 2019 r. spółka osiągnęła/poniosła kolejno w miesiącach tego roku zysk/stratę w wysokości: 516,86 zł (strata), 1.853,24 zł (strata), 1.410,70 zł (zysk), 6.238,85 zł (strata), -1.237,23 zł (strata), 1.000,33 zł (strata), 70,09 zł (zysk), 419,17 zł (zysk), 121,78 zł (zysk), 308,60 zł (zysk), 9.509,39 zł (zysk), 7.673.14 zł (zysk). Łącznie w tym roku wykazała zysk w kwocie 8.666,36 zł.

W okresie 01.-08.2020 r. spółka osiągnęła/poniosła kolejno w miesiącach tego roku zysk/stratę w wysokości: 716,81 zł (zysk), 768,91 zł (zysk), 3.414,19 zł (strata), 631,50 zł (zysk), 4.443,53 zł (strata), 13.415,02 zł (strata), 9.766,29 zł (strata), 12.460.55 zł (strata).

/zestawienia - rachunek zysków i strat k. 24-26, 6-8 akt ZUS oraz k. 147-153v, faktury VAT k. 154-159/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał głównie w oparciu o dowody z dokumentów zawartych w aktach ZUS i złożonych do akt sprawy oraz w oparciu o zeznania wnioskodawcy (częściowo) i świadka.

Sąd Okręgowy dokonał oceny materiału dowodowego

i zważył, co następuje:

Odwołania są niezasadne i podlegają oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. (t. j. Dz. U. z 2019 r., poz. 300, ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami".

Okres podlegania obowiązkowi ubezpieczenia został określony w art. 13 cyt. ustawy i w przypadku zleceniobiorców następuje od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy (pkt. 2).

Według art. 36 ust. 1, 2 i 4 cyt. ustawy każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emertytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Zgłoszenia dokonuje się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia.

Zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374), świadczenie postojowe przysługuje osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej "umową cywilnoprawną".

Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna. (ust. 3 art. 15zq).

Na podstawie art. 15zq ust. 5 pkt 1 ww. ustawy, osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje jeżeli:

1) umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.

2) przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Umowa zlecenia została zdefiniowana w art. 734 § 1 k.c., zgodnie z którym przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Z mocy art. 750 k.c. przepisy o zleceniu stosuje się odpowiednio do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami.

W rozpoznawanej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych zakwestionował ważność umowy zlecenia zawartej pomiędzy odwołującym się M. P. a odwołującą (...) sp. z o.o. w Ł.. Organ rentowy stanął na stanowisku, że podpisanie umowy zlecenia i zgłoszenie z tego tytułu do ubezpieczeń społecznych było czynnościami pozornymi mającymi na celu jedynie uzyskanie tytułu do ubezpieczeń społecznych w celu korzystania z wypłaty świadczenia postojowego.

Odnosząc się do powyższej spornej kwestii należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę, iż w przedmiocie stosowania przepisów prawa cywilnego przy rozstrzyganiu sporów na tle ważności czynności prawnych stanowiących tytuł objęcia ubezpieczeniami społecznymi ukształtowało się bogate orzecznictwo sądowe. W licznych orzeczeniach dotyczących umów o pracę jako podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym podkreślano, iż umowa jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy / por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r., sygn. II UK 321/04, opubl. OSNP 2006 nr 11-12, poz. 190; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2007 r., sygn. II UK 56/07, LEX nr 376433/. Natomiast o czynności prawnej sprzecznej z ustawą lub mającej na celu obejście ustawy można mówić tylko wtedy, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie ma na celu obejścia prawa dokonanie czynności prawnej dla osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa / por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04, OSNP 2005 nr 15, poz. 235; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2007 r., I UK 302/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz. 110; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2008 r., II UK 334/07, OSNP 2009 nr 23-24, poz. 321/.

Podobnie ma się rzecz z innymi umowami będącymi tytułem do podlegania ubezpieczeniom społecznym, także umowami zlecenia i umowami o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu. Nie jest więc sprzeczne z prawem ani nie stanowi jego obejścia, jak również nie narusza zasad współżycia społecznego w rozumieniu art. 58 k.c. dokonanie zgłoszenia do obowiązkowych i dobrowolnych ubezpieczeń społecznych z tytułu tego rodzaju umowy, równolegle realizowanej z własną pozarolniczą działalnością i skorzystanie z przewidzianej przepisami ustawy systemowej możliwości wyboru najkorzystniejszego dla wnioskodawcy tytułu podlegania tym ubezpieczeniom. Rzecz jednakże w tym, iż nie samo zawarcie umowy zlecenia, lecz dopiero faktyczne wykonywanie usług na jej podstawie stwarza obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz możliwość wyboru tego tytułu ubezpieczenia w myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podleganie ubezpieczeniom społecznym wynika bowiem z prawdziwego zatrudnienia, a nie z samego faktu zawarcia stosownej umowy, a dokument w postaci umowy nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go, jako strony, faktycznie złożyły niewadliwe oświadczenie woli o treści zapisanej w tym dokumencie. Jeśli zatem strony zawarły tego rodzaju umowę dla pozoru, to czynność prawna dotknięta wadą oświadczenia woli, o jakiej traktuje art. 83 § 1 zdanie 1 k.c., jako bezwzględnie nieważna, nie kreuje żadnego stosunku cywilnoprawnego i nie rodzi jakichkolwiek skutków z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych / por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2008 r., I UK 402/07 OSNP 2009 nr 21-22, poz. 297; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2007 r., II UK 56/07, LEX nr 376433; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 r., sygn. I UK 43/10, LEX nr 619658/.

Zdaniem Sądu Okręgowego, zebrany w sprawie materiał dowodowy i poczynione na jego podstawie ustalenia faktyczne uzasadniają twierdzenie, że zakwestionowana przez ZUS umowa zlecenia została zawarta dla pozoru, to jest bez zamiaru realizacji obowiązków z nich wynikających. W ocenie Sądu umowa została zawarta jedynie celem umożliwienia odwołującemu się ubezpieczonemu uzyskania tytułu do ubezpieczeń społecznych, w tym umożliwienia skorzystania ze świadczenia postojowego. Umowa taka z mocy art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. jest nieważna.

W sprawie ustalono, że odwołujący się M. P. w okresie objętym skarżoną decyzją był wspólnikiem i prezesem zarządu (od 2015 r.) odwołującego się płatnika składek, tj. spółki (...), której przedmiotem działalności była działalność agencji reklamowych, w szczególności tworzenie reklam internetowych graficznych, elementy SEO i (...), budowanie baz danych potencjalnych klientów, projektowanie stron internetowych, tworzenie indywidualnych szablonów aukcyjnych, oprawy graficzne na portalach społecznościowych, ze szczególnym naciskiem na facebooka (fanpage facebook), wykonywanie różnorodnych projektów graficznych - ulotki, wizytówki, banery, plakaty, logotypy i wiele innych. Ubezpieczony od 2015 r. współpracował z płatnikiem na podstawie umów o dzieło, których przedmiotem było tworzenie projektów graficznych. Nigdy nie wiązała go z płatnikiem umowa o pracę czy umowa zlecenia. Pod koniec 01.2020 r. wnioskodawca zawarł z płatnikiem składek umowę , której przedmiotem było wykonanie stron internetowych, retuszy zdjęć. W ramach tej umowy miały być wykonanie szablonów, tj. ustalenie grafiki, jej zakodowanie, napisanie szkieletu strony (faktura za wykonanie umowy była sporządzona w 03-04.2020 r.). Przed zawarciem spornej umowy zlecenia z płatnikiem składek wnioskodawca podlegał do 31.01.2020 r. ubezpieczeniom społecznym jako osoba wykonująca umowę zlecenia w biurze rachunkowym, które prowadziło wówczas księgowość płatnika składek – z tytułu tej umowy otrzymywał jedynie 50 zł pod koniec każdego roku. Co istotne, z ubezpieczeń tych został wyrejestrowany po upływie 7-dniowego ustawowego terminu, tj. dopiero 30.03.2020 r. Bezspornym jest, że M. P. nie posiadał innego tytułu do ubezpieczeń. Z kolei spółka (...) od 07.2018 r. nie figurowała jako płatnik składek. Zmiany w tym zakresie pojawiły się dopiero w 2020 r. w okresie wprowadzenia w Polsce stanu epidemii. Wówczas płatnik składek zatrudnił, oprócz wnioskodawcy, na podstawie umów zlecenia A. K. – będącej prezesem zarządu biura rachunkowego obsługującego płatnika składek, M. W. – będącego członkiem zarządu biura rachunkowego obsługującego płatnika składek i B. K..

Z tytułu zawartej z wnioskodawcą umowy zlecenia w okresie od 27.01.2020 r. do 31.12.2020 r. odwołujący się pierwszorazowo został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego dopiero 27.03.2020 r. od 1.02.2020 r., a kolejno w wyniku korekty 7.04.2020 r. od 27.01.2020 r., tj. każdorazowo po upływie 7-dniowego ustawowego terminu. Po upływie ustawowego terminu, tj. dopiero 21.04.2020 r., złożono również za ubezpieczonego dokumenty rozliczeniowe za 01.2020 r. i 02.2020 r. Dokumenty za 03.2020 r. zostały złożone również w dniu 21.04.2020 r. Co również istotne płatnik składek nie opłacił składek na ubezpieczenia społeczne za 02.2020 r. i 06.2020 r. (za 03.-05.2020 r. uzyskał zwolnienie z opłaty składek) w terminie lecz z jego uchybieniem. Z ustaleń wynika, że podatki i składki na ubezpieczenie zdrowotne za zatrudnionych w okresie 01.-03.2020 r. zleceniobiorców ww. spółka uiściła dopiero w okresie 08.-09.2020 r. Kolejno płatnik składek wystąpił w dniach 24.04.2020 r., 18.05.2020 r. i 2.06.2020 r. o wypłatę dla wnioskodawcy świadczenia postojowego. Świadczenia postojowe zostały wnioskodawcy wypłacone w łącznej kwocie 5.610 zł (3 x 1.870 zł). Biorąc pod uwagę powyżej opisane okoliczności, bez wątpienia odwołujące się strony umowy zlecenia miały świadomość tego, że tytuł do ubezpieczeń społecznych w związku z umową zlecenia pozwoli wnioskodawcy na uzyskanie świadczenia postojowego.

Na okoliczności związane z zawarciem i wykonywaniem umowy zlecenia w spornym okresie Sąd przesłuchał wnioskodawcę. M. P. zeznał, że w ramach spornej umowy zlecenia wykonywał projekty graficzne. Dość ogólnikowo wskazał także, że do czerwca coś się działo w ramach tej umowy. Na okoliczność wykonanych w ramach spornej umowy czynności przedłożył następuje wydruki: wydruk kodu źródłowego strony solight, wydruk graficznej prezentacji strony solight, wydruk kodu szablonu ebay (...), wydruk graficznego szablonu ebay (...), wydruk kodu szablonu ebay (...), wydruk graficznego szablonu ebay (...), wydruk projektu graficznego banneru (...), wydruk kodu szablonu ebay (...)’S, wydruk graficznego szablonu ebay (...)’s, wydruk kodu szablonu ebay TurboService, wydruk graficzny szablonu ebay TurboService, wydruk kodu szablonu ebay HardwareStore, wydruk graficznego szablonu ebay HardwareStore, wydruk zdjęć i tekstu dotyczącego preparatu antybakteryjnego do rąk, wydruk kodu szablonu ebay HomeDecoArt, wydruk graficznego szablonu ebay HomeDecoArt, wydruk kodu szablonu ebay (...), wydruk graficznego szablonu ebay (...), wydruk zdjęcia dotyczącego opakowania drożdży instant, wydruk zdjęć dotyczących opakowań mieszanek piekarniczych do wypieków, wydruk wektorowego projektu graficznego naklejki na przedni panel testera (...), wydruk dodanej przez panel admina strony caelum.pl nowego adresu i mapki dojazdu na stronie, wydruk oprawy graficznej strony na portalu społecznościowym facebook.com -przygotowanie zdjęcia w tle oraz zdjęcia profilowego; wydruk wykonanej grafiki reklamowej strony na społecznościowym facebooh.com, przeznaczonej do prowadzenie kampanii reklamowej; wykonana grafika czterech wektorowych projektów graficznych barterów zewnętrznych reklamujących zakład (...) wraz z dokumentacją fotograficzną; wydruk dodanych przez panel administratora strony caelum.pl słów kluczowych witryny przesłanych przez klienta (k. 17-115) oraz korespondencję e-mail za okres 02.-04.2020 r. prowadzoną z kontrahentami Spółki dotycząca powyższych czynności (k. 185-232v).

Oceniając dowód z zeznań wnioskodawcy Sąd uznał je w znacznej części za niewiarygodne, gdyż są one wewnętrznie niespójne i nielogiczne. Przede wszystkim, co wymaga podkreślenia, poza ww. wydrukami oraz korespondencją e-mail ich dotyczącą, fakturami VAT za 2019 r., wydrukami ewidencji godzin pracy a także dokumentami ubezpieczeniowymi (drukami zgłoszeń do ubezpieczeń i wyrejestrowań z ubezpieczeń oraz imiennymi raportami miesięcznymi złożonymi za ubezpieczonego ze znacznymi uchybieniami terminów ustawowych) nie ma żadnych pisemnych dowodów na wykonywanie czynności w ramach umowy zlecenia przez wnioskodawcę. Załączone wydruki nie zawierają dat. Jednocześnie zważywszy na przedmiot działalności spółki (...), przedmiot łączących wnioskodawcę z płatnikiem składek umów o dzieło pokrywających się z przedmiotem spornej umowy zlecenia oraz fakt zarządzania przez wnioskodawcę jako prezesem Zarządu spółką Mistral (...) brak jest możliwości dokładnego rozróżnienia jakie czynności wnioskodawca w ramach spornej umowy zlecenia wykonywał. W szczególności nie sposób tego ocenić na podstawie złożonych przez wnioskodawcę ww. wydruków i korespondencji e-mail czy faktur VAT za 2019 r. Natomiast zeznania wnioskodawcy powyższych niespójności w żaden sposób nie wyjaśniają. Reasumując brak jest zatem jakichkolwiek dowodów umożliwiających weryfikację jego obowiązków jako zleceniobiorcy. Nie ma przy tym żadnych dowodów na to, że wynagrodzenie z tytułu zawartych umów zlecenia faktycznie było wnioskodawcy wypłacane. Zwłaszcza, że zgodnie ze sporną umową wypłata wynagrodzenia miała nastąpić na rachunek bankowy zaś zgodnie z rachunkami wnioskodawcy z tytułu umowy zlecenia wynagrodzenie wypłacono gotówką w tym m.in. w dniu 10.05.2020 r. (niedziela).

Wskazać w tym miejscu należy na brak racjonalności podjętych przez płatnika składek działań, przedsiębiorcy działającego na wolnym rynku, co do faktu zatrudnienia wnioskodawcy jako osoby rzekomo mającej zwiększyć sprzedaż z tytułu marketingu internetowego i ilość klientów, dopiero na początku 2020 r. Z ustaleń wynika bowiem, że spółka w 2018 r. uzyskała straty a w 2019 r. niewielki zysk z prowadzonej działalności. Mimo tego płatnik nie zdecydował się wcześniej zatrudnić wnioskodawcy na umowę zlecenie w celu zwiększenia sprzedaży i pozyskania większej ilości klientów.

Po analizie zgromadzonego materiału dowodowego Sąd Okręgowy uznał, iż zawarcie przez strony umowy zlecenia było czynnością pozorną, którą z mocy art. 83 § 1 k.c. należało uznać za nieważną. Mając na uwadze okoliczności w jakich doszło do zawarcia przedmiotowej umowy, oraz fakt iż odwołujący się nie wykazali aby na ich podstawie była wykonywana praca, uprawniają zdaniem Sądu Okręgowego do twierdzenia, że strony umowy zlecenia zawarły jedynie celem zagwarantowania odwołującemu się możliwości skorzystania ze świadczenia postojowego na podstawie cytowanej ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Działania stron umowy poprzez stworzenie odpowiedniej dokumentacji wyłącznie pozorowały wykonywanie umowy. Te pozorowane, wykonywane bez nakładu pracy i kosztów, czynności nie stanowiły podstawy do zastosowania wobec wnioskodawcy przywileju tytułu ubezpieczenia.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Przepis art. 83 k.c. charakteryzuje czynność prawną pozorną przez wskazanie trzech jej elementów, które muszą wystąpić łącznie: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę w każdym wypadku nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Brak zamiaru wywołania skutków prawnych oznacza, że osoba składająca oświadczenie woli, albo nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych, albo też chce wywołać inne, niż wynikałoby ze złożonego przez nią oświadczenia woli.

I tak było w przypadku odwołujących się ubezpieczonego i płatnika składek. Strony nie miały zamiaru zawierania rzeczywistej umowy zlecenia, z której odwołujący się miałby otrzymywać określone wynagrodzenie, zaś płatnik składek korzystać z jego pracy, a jedynie zamierzały zawrzeć umowę umożliwiającą wnioskodawcy skorzystanie ze świadczenia postojowego. W tym stanie rzeczy skoro strony nie zamierzały osiągnąć skutków wynikających z umowy, a jedynym celem było umożliwienie skorzystania z tytułu do ubezpieczeń to umowa taka z mocy art. 83 k.c. nieważna. Fikcyjne, czyli tylko pozorne zawarcie umowy, nie mogło stanowić podstawy do objęcia wnioskodawcy obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tego tytułu.

Przedstawione wyżej rozważania jednoznacznie wskazują, iż sporna umowa zlecenia, jest nieważna z uwagi na jej pozorność (art. 83 § 1 k.c.). W konsekwencji organ rentowy w skarżonej decyzji prawidłowo uznał, iż odwołujący się M. P. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, to jest emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 27.01.2020 r. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek. Pozorna umowa nie wywołuje żadnych skutków prawnych, także w prawie ubezpieczeń społecznych. Nie mogła więc stanowić uprawnionego tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, oddalił odwołania.

Uwzględniając wniosek pełnomocnika organu rentowego w przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. kwoty po 180,00 złotych od każdego z nich tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do treści § 9 ust. 2 w zw. z § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 265).