Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: I C 2009/20 upr

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 kwietnia 2021 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodnicząca:

Asesor sądowy Agnieszka Szufarska

po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 2021 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółka Akcyjna w B.

przeciwko M. G.

o zapłatę

oddala powództwo.

Sygn. akt I C 2009/20

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna w B. wniósł pozew przeciwko M. G. o zapłatę kwoty 2.833,33 zł z odsetkami umownymi za opóźnienie od dnia 12 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty z weksla, zabezpieczającego zawartą między stronami umowę pożyczki oraz o zasądzenie kosztów procesu. Wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż pozwany poprzez podpisanie weksla w dniu 2 października 2017 r. zobowiązał się do zapłaty w dniu 11 sierpnia 2020 r. kwoty wskazanej w wekslu 2.833,33 zł. W dniu 12 lipca 2020 r. powód wezwał pozwanego do wykupu weksla. Weksel został wystawiony przez pozwanego na zabezpieczenie zwrotu całego zadłużenia z tytułu pożyczki o nr (...) z dnia 2 października 2017 r. Powód żądał należnych umownych odsetek za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych zgodnie z art. 481 §2 k.c. Na sumę wekslową składały się pozostałe do zapłaty raty pożyczki i odsetki.

Pozwany M. G. nie zajął stanowiska w sprawie, nie wniósł odpowiedzi na pozew, ani nie wniósł o przeprowadzenie rozprawy pod jego nieobecność.

Pismem przygotowawczym z dnia 2 grudnia 2020 r. powód sprecyzował żądanie pozwu poprzez żądanie należności głównej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

M. G. w dniu 2 października 2017 r. zawarł z (...) Spółka Akcyjna w B. pożyczkę gotówkową nr (...) w kwocie 11.000 zł (część C1 pkt 1.1. umowy). Całkowita kwota pożyczki wynosiła 5.500 zł, pożyczka była oprocentowana wg stałej stopy procentowej w wysokości 9,79% w skali roku i nie przekraczała wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie. Dodatkowo pożyczkobiorca został obciążony następującymi kosztami: opłata przygotowawcza 129 zł, prowizja 4.471 zł. Dodatkowo kosztem pożyczki była kwota 900 zł za tzw. „Twój pakiet”. Koszty okołoodsetkowe zostały rozdzielone proporcjonalnie do liczby rat pożyczki i miały być uiszczane częściowo przy każdej racie razem z odsetkami umownymi. Rzeczywista stopa oprocentowania, czyli całkowity koszt pożyczki, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty pożyczki w stosunku rocznym, wynosiła 90,18%. Całkowita kwota do zapłaty wynosiła 12.744 zł. Całkowity koszt pożyczki 7.244zł. Pożyczka miała być spłacona w 36 ratach po 354 zł, zgodnie z harmonogramem spłat.

Umowa, zawarta z konsumentem, została sporządzona na ustalonym przez powoda formularzu.

Jako zabezpieczenie zwrotu pożyczki pożyczkobiorca podpisał weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową. Pożyczkodawca miał prawo wypełnić ten weksel na sumę odpowiadającą zadłużeniu pożyczkobiorcy z tytułu umowy pożyczki w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.

(dowód: wniosek o udzielenie pożyczki i objęcie (...) – k. 47 – 52 ,umowa pożyczki k. 27-31.; harmonogram spłat k.32; deklaracja wekslowa k.33,karta klienta– k.24-25, wykaz wpłat – k.26, wniosek o odroczenie spłaty kredytu – k.46 )

(...) Spółka Akcyjna w B. pismem z dnia 13 lipca 2020 r. wypowiedziało M. G. umowę pożyczki z uwagi na naruszenie postanowień umowy w postaci niepłacenia zobowiązań z niej wynikających. (...) Spółka Akcyjna w B. wypełniło weksel in blanco na kwotę 2.833,33 zł wzywając pożyczkobiorcę do wykupu weksla w terminie 30 dni. Pożyczkobiorca nie wykupił weksla.

(twierdzenie uznane za prawdziwe a nadto dowód: weksel- k. 4 ; wypowiedzenie umowy pożyczki - k. 5)

Na poczet spłaty „całkowitej kwoty do zapłaty” z tytułu zaciągniętej pożyczki, M. G. uiścił łącznie kwotę 9.912 zł.

(dowód: karta klienta k. 24-25, wykaz wpłat – k. 26)

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Sąd Rejonowy, zgodnie z treścią z art. 339 § 2 kpc, co do zasady przyjął za prawdziwe twierdzenia powoda o faktach zawarte w pozwie.

Nie ulegało wątpliwości, że wystawcą weksla własnego był konsument, a weksel zabezpieczał spłatę wierzytelności z umowy o kredyt konsumencki.

Przyjmując za prawdziwe zawarte w pozwie twierdzenia o faktach, sąd obowiązany był ocenić z urzędu treść postanowień deklaracji wekslowej i umowy pożyczki z perspektywy art. 385 1 § 1 kc, do czego obowiązywało go orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako: (...)), bez względu na okoliczność, że wyrok w sprawie był zaoczny (tak: wyr. (...) w sprawie C-495/19 Kancelaria (...) S.A. z siedzibą w K. przeciwko RN), jak również bez względu na okoliczność, że powód dochodził roszczenia z weksla, wskazując, że zabezpieczał on jedynie umowę pożyczki zawartą z konsumentem (tak: wyrok (...) z dnia 7 listopada 2019 r., (...) Polska, C-419/18 i C-483/18, EU:C:2019:930).

Przepis art. 385 1 § 1 kc stanowi implementację dyrektywy 93/13/EWG (dalej jako: dyrektywa) i pozostaje w ścisłym związku z przepisami dyrektywy. Stosowanie przywołanego przepisu wymaga zastosowania wykładni prounijnej, zgodnej z celem i funkcją dyrektywy oraz z uwzględnieniem dorobku orzeczniczego (...). W preambule powyższej dyrektywy wyraźnie wskazano, że Państwa Członkowskie powinny zapewnić, aby nieuczciwe warunki nie były zamieszczane w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami oraz, jeżeli jednak takie warunki zostają w nich zawarte, aby nie były one wiążące dla konsumenta, oraz zagwarantować, żeby umowa obowiązywała strony zgodnie z zawartymi w niej postanowieniami, pod warunkiem że po wyłączeniu z umowy nieuczciwych warunków może ona nadal obowiązywać.

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy:

1. Warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.

2. Warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Fakt, że niektóre aspekty warunku lub jeden szczególny warunek były negocjowane indywidualnie, nie wyłącza stosowania niniejszego artykułu do pozostałej części umowy, jeżeli ogólna ocena umowy wskazuje na to, że została ona sporządzona w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Jeśli sprzedawca lub dostawca twierdzi, że standardowe warunki umowne zostały wynegocjowane indywidualnie, ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na nim.

Natomiast art. 6 ust. 1 dyrektywy stanowi, że Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 dyrektywy zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów państwa członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami.

Sądy krajowe mają obowiązek zbadania z urzędu, czy postanowienia uzgodnione między stronami mają abuzywny charakter i w tym celu podjęcia niezbędnych środków dowodowych, nie stosując w razie potrzeby jakichkolwiek przepisów krajowych lub orzecznictwa, które są sprzeczne z takim badaniem (zob. podobnie wyrok z dnia 7 listopada 2019 r., (...) Polska, C-419/18 i C-483/18, EU:C:2019:930, pkt 76 i przytoczone tam orzecznictwo).

Powód podkreślał, że swe roszczenie wywodzi ze stosunku wekslowego zabezpieczającego zawartą z pozwanym umowę pożyczki. W przypadku weksla własnego in blanco o charakterze gwarancyjnym, to wystawca, co do zasady, na podstawie art. 10 p.w. w zw. z art. 103 p.w. może podnieść względem wierzyciela zarzut, że weksel nie został wystawiony zgodnie z zawartym porozumieniem. Abstrakcyjność zobowiązania wekslowego, nie zwalniała jednak sądu z obowiązku podjęcia wszelkich środków niezbędnych do osiągnięcia rezultatu wyznaczonego w wyżej wymienionej dyrektywie tj. zaprzestania stosowania niedozwolonych postanowień umownych. Jak podkreślono bowiem w wyroku (...) z dnia 7 listopada 2019 r., (...) Polska, C-419/18 i C-483/18, EU:C:2019:930 w sytuacji, gdy spłata wierzytelności wynikającej z umowy kredytu konsumenckiego była zabezpieczona wekslem własnym in blanco, oraz zawarto porozumienie wekslowe, to te postanowienie i to porozumienie wchodziły w zakres zastosowanie dyrektywy 93/13. Sąd powinien z urzędu zbadać czy postanowienia uzgodnione między stronami mają nieuczciwy charakter (…), tak aby zapewnić poszanowanie praw konsumentów wynikających z dyrektyw.

Mając na uwadze powyższe, w świetle aktualnego orzecznictwa (...), obowiązkiem Sądu było zbadanie z urzędu pewnych elementów stosunku podstawowego, celem ustalenia, czy postanowienia deklaracji wekslowej uzgodnione między stronami mają abuzywny charakter. W toku postępowania, powyższa kwestia została z powodem przedyskutowana, sąd w drodze stosownych zarządzeń, zasygnalizował konieczność badania abuzywności postanowień umowy z urzędu i wzywał powoda do przedstawienia swojego stanowiska w tym zakresie.

Żądanie zapłaty kwoty 2 833,33 zł z weksla było bezzasadne, brak było bowiem podstaw do wypełnienia weksla. Zobowiązanie z umowy pożyczki zabezpieczonej wekslem wygasło wskutek spłaty pożyczki w całości. Pozwany nie miał obowiązku zapłaty opłaty prowizyjnej albowiem postanowienie to miało abuzywny charakter ( art. 385 1 kc). Uznając postanowienie umowy pożyczki za niedozwolone, Sąd Rejonowy miał na uwadze przywołane wyżej przepisy art. 385 1 kc, dyrektywy, orzecznictwo (...) oraz sądów powszechnych, w tym Sądu Okręgowego w Toruniu, z którego wynika, że koszty pożyczki powinny znajdować swoje odzwierciedlenie w rzeczywiście ponoszonych przez pożyczkodawcę kosztach. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na pożyczkodawcy. W przypadku, gdy ekwiwalentność prowizji nie zostanie wykazana, uznać należy, że postanowienia jej dotyczące stanowią klauzulę niedozwoloną, jako nieuzgodnione indywidualnie i kształtujące prawa oraz obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interes (art. 385 1 k.c.). Zarazem mogą zostać uznane za zmierzające do obejścia prawa – przepisów regulujących wysokość odsetek maksymalnych. Powód argumentował, że naliczone przez niego koszty udzielonej pożyczki nie przekraczały limitu ustanowionego przez art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, zaś umowa pożyczki respektuje prokonsumenckie ograniczenia. Powód wskazał, że naliczone koszty pozaodsetkowe nie są dochodem, a jedynie przychodem, a na ich wysokość wpływają zarówno koszty stałe powoda, jak i związane z ryzykiem udzielenia pożyczki. Powód podawał również, że w sposób skrupulatny przedstawił pożyczkobiorcy warunki umowy, a sama umowa skonstruowana jest wizualnie tak, że na pierwszy rzut oka widać ile pożyczkobiorca środków otrzyma i ile będzie musiał zwrócić. Co więcej podano, że każdorazowo powód dokładnie bada zdolność finansową wnioskującego o pożyczkę.

Oceniając argumentację powoda wypada zauważyć, że w wyroku (...) z dnia 3 września 2020 r. w sprawach połączonych C-84/19 i in. (...) S.A. przeciwko QJ i BW, Trybunał odniósł się do relacji między art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim a dyrektywą i postanowieniami kodeksu cywilnego. Trybunał podkreślił, że przepis krajowy, taki jak art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, nie wydaje się sam w sobie określać praw i obowiązków stron umowy, lecz poprzestaje na ograniczeniu ich swobody ustalenia pozaodsetkowych kosztów kredytu powyżej pewnego poziomu i w żaden sposób nie stoi na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy sprawdził, czy takie ustalenie ma ewentualnie nieuczciwy charakter poniżej określonego prawnie pułapu (tezy 58-63). Ponadto, Trybunał podkreślił, że zapłata prowizji nie stanowi jednego z głównych świadczeń stron umowy pożyczki, w rozumieniu art. 4 ust.2 dyrektywy. Wysokość tego świadczenia podlega zatem ocenie z perspektywy art. 385 1 k.c. i może zostać uznana za niewiążącą, nie wpływa jednak na ważność całej umowy pożyczki (tezy 64 -69). Oceniając podobne jak w sprawie niniejszej postanowienia umowne dot. prowizji i opłaty przygotowawczej, Trybunał podkreślił, że przedsiębiorca nie jest zobowiązany do wyszczególnienia charakteru każdej usługi świadczonej w zamian za koszty, które obciążają konsumenta na podstawie postanowień umowy, takie jak 'prowizja' czy 'opłata przygotowawcza'. Niemniej jednak, aby spełnić wymóg przejrzystości, musi zaistnieć sytuacja, w której charakter faktycznie świadczonych usług da się w sposób racjonalny zrozumieć lub wywieść z całej umowy. Ponadto konsument musi być w stanie sprawdzić, czy te różne koszty lub usługi, za które stanowią one zapłatę, nie nakładają się na siebie (wyrok z dnia 3 października 2019 r., K. i CIB Bank, C-621/17, EU:C:2019:820, pkt 43). Stwierdził, że, jeśli chodzi o koszty zatytułowane 'opłata przygotowawcza' i 'prowizja', pozwany konsument mógł zasadnie sobie zadać pytanie zarówno co do świadczeń, z tytułu których należały się te opłaty, jak i ewentualnego nakładania się ich na siebie. Po pierwsze bowiem, umowa zawierała dwie klauzule przewidujące koszty administracyjne, zatytułowane odpowiednio 'opłata przygotowawcza' i 'prowizja', które obie sugerują, że chodzi o kwoty podlegające zapłacie za udzielenie kredytu.

W przekonaniu sądu, określenie w umowie o kredyt konsumencki prowizji na kwotę 4.471 zł należało uznać za niedozwolone. Postanowienie umowne przewidujące obowiązek zapłaty prowizji w takiej wysokości, w świetle pozostałych postanowień umownych dot. okołoodsetkowych kosztów udzielonej pożyczki, czasu trwania umowy, winno zostać z umowy wyeliminowane w całości. Prowizja była jedną z wielu opłat administracyjnych nałożonych na konsumenta (obok opłaty przygotowawczej, opłaty za dodatkowe usługi), a w umowie zawieranej ustalonym wzorze, nie określono żadnych kryteriów ustalenia tak wygórowanej prowizji. Wzajemna relacja tych opłat dodatkowych, relacji miedzy nimi i ich charakter mogły być dla konsumenta mylące co do skutków ekonomicznych, co wyraźnie podkreślił Trybunał w przywołanym orzeczeniu z 20 września 2020 r. (tezy 77 i 78). Przypomnieć wypada, że umowa nie została zawarta na zbyt długi okres (36 miesięcy), terminowa spłata została dodatkowo zabezpieczona odpłatną usługą (...) oraz wekslem, a zatem wynagrodzenie związane z korzystaniem z cudzego kapitału w żadnym stopniu nie uzasadniało tak wygórowanej prowizji. Z treści umowny nie wynikało, aby opłata prowizyjna w kwocie 4.471 zł pozostawała w jakimkolwiek związku z konkretnymi czynnościami poniesionymi w związku z realizacją umowy. Argumenty powoda nt. tego, że pozaodsetkowe koszty pożyczki stanowiły wyłącznie jego przychód, nie mogły zasługiwać na uwzględnienie. Tym samym, niezależnie od oceny zgodności tego postanowienia umownego z ustawą o kredycie konsumenckim, należało uznać, że prowizja była oderwana od faktycznych kosztów poniesionych przez pożyczkodawcę, stanowiąc dodatkowe, nieekwiwalentne wynagrodzenie za korzystanie przez pozwanego z pożyczonego kapitału. W przekonaniu sądu, obciążenie pożyczkobiorcy prowizją, której wartość stanowi ~81 % kwoty udzielonej pożyczki, prowadziła do obejścia przepisów regulujących instytucję odsetek maksymalnych, a tym samym było sprzeczne z prawem i dobrymi obyczajami. Oceny tej nie niwelowały późniejsze wyjaśnienia powoda, bowiem oceny postanowienia umownego z perspektywy art. 385 1 kc dokonuje się na czas zawierania umowy. Powyższe postanowienie umowne należało zatem wyeliminować z umowy w całości, uznając, że nie jest ono wiążące dla konsumenta w rozumieniu art. 385 1 § 1 kc.

Reasumując, po zastosowaniu art. 385 1 § 1 kc, należało stwierdzić, że brak było na podstaw do wypełnienia weksla. Zobowiązanie z umowy pożyczki, zabezpieczającej weksel ,wygasło wskutek spłaty pożyczki w całości. Dlatego powództwo podlegało oddaleniu.

W myśl zasady odpowiedzialności stron za wynik procesu, z uwagi na całkowitą przegraną powoda, to na nim spoczywał ciężar pokrycia poniesionych w związku z zainicjowaniem sprawy kosztów procesu.