Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XXIV C 709/15

POSTANOWIENIE

16 grudnia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXIV Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Paweł Pyzio

Sędziowie: Sędzia Agnieszka Bedyńska-Abramczyk

Sędzia del. Krzysztof Tarapata (spr.)

po rozpoznaniu 16 grudnia 2020 roku w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Miejskiego Rzecznika Konsumentów (...) W.

przeciwko (...) Społka Akcyjna z siedzibą we W.

o zapłatę i ustalenie

postanawia:

I.  na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym ustalić, że w skład grupy reprezentowanej przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów (...) W. wchodzą następujące osoby:

1.  M. P.

2.  A. R.

3.  M. D.

4.  D. L. (1)

5.  A. S. (1)

6.  T. S. (1)

7.  A. W. (1)

8.  J. S. (1)

9.  P. S.

10.  G. P.

11.  B. L.

12.  A. O. (1)

13.  A. K. (1)

14.  M. T.

15.  K. B.

16.  D. W. (1)

17.  K. D.

18.  A. O. (2)

19.  E. N.

20.  J. P. (1) (dawne nazwisko R.)

21.  A. Ś.

22.  Z. K. (1)

23.  J. Z.

24.  M. G. (1)

25.  M. G. (2)

26.  D. W. (2)

27.  B. P.

28.  Ł. W.

29.  P. A.

30.  J. W.

31.  M. G. (3)

32.  W. G. (1)

33.  H. D.

34.  J. G. (1)

35.  D. G.

36.  K. O.

37.  A. T. (1)

38.  A. S. (2)

39.  W. S.

40.  K. K.

41.  M. R. (1)

42.  M. K.

43.  L. K.

44.  N. N.

45.  W. G. (2)

46.  K. Ś.

47.  P. Z. (1)

48.  K. J. (1)

49.  W. D.

50.  P. K. (1)

51.  T. W. (1)

52.  R. W.

53.  M. U.

54.  D. Ł.

55.  M. R. (2)

56.  M. C.

57.  A. K. (2) (dawniej M.)

58.  A. B. (1)

59.  J. K. (1)

60.  A. K. (3)

61.  P. K. (2)

62.  T. P.

63.  K. W.

64.  M. M. (2)

65.  K. J. (2)

66.  D. S.

67.  K. F.

68.  T. S. (2)

69.  W. F.

70.  R. T.

71.  A. B. (2)

72.  M. Z. (1)

73.  T. W. (1)

74.  B. Z.

75.  M. F.

76.  J. T.

77.  P. H.

78.  T. R.

79.  T. N.

80.  Ł. K.

81.  P. W.

82.  P. M. (1)

83.  H. M.

84.  L. M.

85.  Z. H.

86.  A. D.

87.  G. G.

88.  B. M.

89.  S. W.

90.  A. K. (4)

91.  R. S.

92.  M. Z. (2)

93.  D. M.

94.  T. W. (2)

95.  D. L. (2)

96.  A. M.

97.  E. M. (1)

98.  I. B.

99.  P. M. (2)

100.  Ł. D.

101.  P. B.

102.  M. J.

103.  J. K. (2)

104.  W. M.

105.  B. A.

106.  J. P. (2)

107.  T. H.

108.  L. C.

109.  M. G. (4)

110.  J. G. (2)

111.  P. K. (3)

112.  M. L.

113.  G. Z.

II. odmówić przyznania statusu członka grupy następującym osobom:

1.  D. J.,

2.  Ł. J.,

3.  A. N.

4.  Z. F.,

5.  A. T. (2),

6.  D. D.,

7.  M. W. (1),

8.  R. P.,

9.  J. C.,

10.  R. K.,

11.  H. K.,

12.  J. K. (3),

13.  Z. K. (2),

14.  B. B.

15.  J. K. (4),

16.  E. M. (2),

17.  A. S. (3) (dawniej P.),

18.  R. G.,

19.  M. S. (1),

20.  M. G. (5),

21.  E. G.,

22.  M. H.,

23.  A. S. (4),

24.  J. S. (2),

25.  A. W. (2),

26.  H. G.,

27.  E. P.,

28.  A. S.-K.,

29.  M. S. (2),

30.  P. Z. (2),

31.  M. W. (2),

32.  M. M. (3),

33.  L. Ż.,

34.  I. O.,

35.  A. I.,

36.  I. T.,

37.  M. N.,

38.  J. O.,

39.  J. J.,

40.  A. S. (5).

Sygn. akt XXIV C 709/15

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 16 grudnia 2020 r.

Postanowieniem z 1 lutego 2018 r. Sąd Okręgowy w Warszawie postanowił o rozpoznaniu niniejszej sprawy w postępowaniu grupowym. Postanowienie to zostało następnie utrzymane w mocy orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 października 2018 r.

Następnie postanowieniem z dnia 4 września 2019 r. Sąd Okręgowy w Warszawie dokonał ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego.

W związku z przedstawieniem przez pełnomocnika reprezentanta grupy wykazu osób (k. 10022-10065 – Tom 50, 11323-11339 – Tom 57, 11468-11515 – Tom 58) w trybie art. 12 ustawy z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. 2010, Nr 7, poz. 44 ze zm. – dalej u.p.g.) pozwany (...) Społka Akcyjna z siedzibą we W. wniósł zarzuty co do członkostwa określonych osób w grupie.

Strona pozwana podniosła, że reprezentant grupy nie udowodnił, iż osoby wymienione w lit. F ptk 1-4 pisma z dnia 10 czerwca 2020 r. złożyły oświadczenie o przystąpieniu do grupy w terminie do dnia 16 grudnia 2019 r. Podał, że osoby wymienione w lit. G ptk 1-35 złożyły w toku procesu oświadczenia o wystąpieniu z grupy. Osoby wymienione w lit. H ptk 1-40 zrezygnowały z ubezpieczenia, przy czym osoby wymienione w lit. H ptk 1-35 złożyły oświadczenie o wstąpieniu z grupy, zaś osoby wymienione w lit. H ptk 36-38 zostały wyłączone ze składu grupy przez reprezentanta grupy. Natomiast osoby wymienione w lit. I ptk 1-17 przystąpiły do umów ubezpieczenia jako przedsiębiorcy. Ponadto osoby wymienione w lit. J. ptk 1-11, które wystąpiły z grupy, zawarły umowę jako przedsiębiorcy. Z kolei osoby wymienione w lit. K ptk 1-4 dokonały przelewu roszczeń z umowy ubezpieczenia na ubezpieczającego, a osoby wymienione w lit. L ptk 1-5 przystąpiły do innych umów niż były objęte powództwem na moment orzekania o rozpoznaniu sprawy w postepowaniu grupowym. Z tych względów zdaniem pozwanego Sąd powinien odmówić przyznania tym osobom statusu członka grupy (k. 11887-11920 – Tom 60).

Sąd ustalił i zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 12 u.p.g. w oświadczeniu o przystąpieniu do grupy uprawniony powinien:

1) określić swe żądanie,

2) wskazać okoliczności uzasadniające żądanie,

3) wskazać okoliczności uzasadniające przynależność do grupy,

4) przedstawić dowody.

Wykaz osób, które przystąpiły do grupy, sporządza powód i przedstawia sądowi, dołączając oświadczenia o przystąpieniu do grupy. Sąd doręcza wykaz pozwanemu.

Powód przedstawił tutejszemu Sądowi wykaz wszystkich osób, które przystąpiły do grupy, dołączając złożone przez nich oświadczenia oraz przedstawione dowody.

Zgodnie z art. 17 ust. 1. u.p.g. po upływie terminu do podniesienia zarzutów, o których mowa w art. 15, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy.

W realiach niniejszej sprawy pozwany podniósł szereg zarzutów odnośnie do członkostwa zgłoszonych przez powoda osób w grupie.

W pierwszej kolejności należy rozważyć kwestię orzeczenia co do osób, które złożyły oświadczenia o wystąpieniu z grupy. Zdaniem Sądu w stosunku do takich osób należy wydać orzeczenie o charterze negatywnym, a zatem o odmowie przyznania tym osobom statusu członka grupy, skoro znaleźli się oni pierwotnie w pozwie lub wykazie przedstawionym przez powoda. Nieobjęcie orzeczeniem tych osób oznaczałoby bowiem brak substratu zaskarżenia w części odnoszącej się do tych osób. Podobnie należy potraktować oświadczenie reprezentanta grupy o wyłączeniu ze składu grupy J. K. (3), Z. K. (2) i B. B. z uwagi na rezygnację z ubezpieczenia (k. 11469 – Tom 58). Z tych względów Sąd odmówił przyznania statusu członka grupy następującym osobom: 1. D. J., 2. Ł. J., 3. A. N. (k. 11328 - Tom 57), 4. Z. F., 5. A. T. (2), 6. D. D., 7. M. W. (1), 8. R. P., 9. J. C., 10. R. K., 11. H. K., 12. J. K. (3), 13. Z. K. (2), 14. B. B. (k. 11469 – Tom 58), 15. J. K. (4). 16. E. M. (2), 17. A. S. (3) (dawniej P.), 18. R. G., 19. M. S. (1), 20. M. G. (5), 21. E. G., 22. M. H., 23. A. S. (4), 24. J. S. (2), 25. A. W. (2), 26. H. G., 27. E. P., 28. A. S.-K. (k. 9614-9615 – Tom 48), 29. M. S. (2), 30. P. Z. (2), 31. M. W. (2), 32. M. M. (3), 33. L. Ż., 34. I. O., 35. A. I., 36. I. T., 37. M. N., 38. J. O. (k. 9656-9657 – Tom 48). Zasadne są zatem zarzuty co do osób wskazanych w literze G pisma pozwanego z dnia 10 czerwca 2020 r.

Z kolei brak podstaw do wydania orzeczenia negatywnego w stosunku do I. B., który złożył oświadczenie o wystąpieniu z grupy, a następnie złożył ponowne oświadczenie o przystąpieniu do grupy. Ponowne złożenie oświadczenia było skuteczne. Pozwany zresztą nie wnosił o odmowę przyznania tej osobie statusu członka grupy, to znaczy, że nie kwestionował przesłanek statuujących członkostwo I. B. w zakresie złożonego oświadczenia o przystąpieniu do grupy.

Nie zasługują na uwzględnienie zarzuty pozwanego dotyczące osób wymienionych w lit. F pisma pozwanego, tj. K. D., W. S., A. S. (2) i K. J. (1). Pozwany wskazywał, że powód nie wykazał by ww. osoby złożyły oświadczenia o przystąpieniu do grupy w terminie do dnia 16 grudnia 2019 r. Wbrew twierdzeniom pozwanego wymienione 4 osoby oświadczyły o przystąpieniu do grupy we właściwym czasie, czyli do dnia 16 grudnia 2019 r. Sąd podziela w tym zakresie argumentację strony powodowej zawartą w piśmie datowanym na 5 sierpnia 2020 r. (k. 14277-14282 – tom LXXII) popartą przytoczonym w tym piśmie orzecznictwem sądowym. Należało przyjąć, iż K. D. złożyła oświadczenie o przystąpieniu do grupy w dniu 16 grudnia 2019 r., W. S. w dniu 28 listopada 2019 r., A. S. (2) w dniu 14 grudnia 2019 r., zaś K. J. (1) w dniu 11 grudnia 2019 r.

Odnosząc się do zarzutów skierowanych w stosunku do osób wymienionych w lit. H ptk 1-40 pisma pozwanego, to w pierwszej kolejności wskazać należy, że niezasadne były rozważania w tym zakresie co do osób wymienionych w punktach 1-38, które złożyły oświadczenia o wystąpieniu z grupy (1-35) lub zostały wyłączone z grupy przez reprezentanta (36-38), gdyż już tylko z tych przyczyn należało w stosunku do tych osób wydać orzeczenie o odmowie przyznania statusu członka grupy. Należy zatem rozważyć skutki rezygnacji z ubezpieczenia przez osoby wymienione w punktach 39 i 40, tj. J. J. (k. 11982-11983 – Tom 60) i A. S. (5) ( (...)- (...)– Tom 60). Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynikało, że osoby te złożyły oświadczenia o rezygnacji z ubezpieczenia (k. 11982-11983, 11988-11989 – Tom 60). Oświadczenia te dotyczą certyfikatów objętych niniejszym postepowaniem (k. 1825, 1849 – Tom 10). Roszczenia dochodzone w niniejszym postępowaniu dotyczą jedynie umów ubezpieczenia, które są kontynuowane, co wynika wprost z uzasadnienia pozwu, pisma powoda z dnia 1 lipca 2019 r. (k. 9957 – Tom 49), a także postanowienia Sądu z dnia 4 września 2019 r. w przedmiocie ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego, w którym w punkcie VI wskazano, że nie upłynął w stosunku do ubezpieczanego okres odpowiedzialności Towarzystwa (...) S.A. Z kolei z punktu VII lit. T wynika, że chodzi o zdarzenia przyszłe związane z wykonywaniem umowy, a więc niniejsze postępowanie nie dotyczy zakończonych stosunków umownych, tak jak ma to miejsce w przypadku złożenia dyspozycji o rezygnacji z ubezpieczenia. Powyższe uzasadnia odmowę przyznania statusu członka grupy J. J. i A. S. (5).

Z kolei zarzut wskazany przez pozwanego w stosunku do osób wymienionych w lit. I i J przedmiotowego pisma z uwagi na przystąpienie do umowy jako przedsiębiorcy nie zasługiwał na uwzględnienie.

Pozwany nie wykazał, że ww. osoby zawarły swoje umowy jako przedsiębiorcy. Sama okoliczność, że dana osoba wykonuje działalność gospodarczą, nie implikuje domniemania faktycznego, że konkretna umowa zawarta przez tę osobę została zawarta bezpośrednio związku z jej działalności gospodarczą. Pozwany nie wykazał by z treści umów wynikał taki związek oraz by działalność gospodarcza prowadzona przez poszczególne osoby wymienione w lit. I polegała na inwestowaniu w instrumenty finansowe takie jak ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy.

Przede wszystkim jednak wskazać należy na charakter umów ubezpieczenia na życie i dożycie z UFK, czyli tzw. polisolokat. Immanentną cechą jest inwestowanie środków pochodzących ze składek ubezpieczonych w celu zwiększenia efektywności gromadzenia środków, które mają zostać wypłacone w momencie realizacji warunku w nich zastrzeżonego. Zgodnie z warunkami ogólnymi umów każdy z zakwestionowanych wzorców był skierowany do osób fizycznych (według słowniczka „Ubezpieczony” jest określany każdorazowo jako osoba fizyczna, której życie jest przedmiotem umowy), które zawierały z przedsiębiorcą (tu: pozwanym) umowę, której przedmiotem było życie ubezpieczonego, dożycie do określonego terminu, czyli umowę ubezpieczenia osobowego (art. 805 §2 pkt 2 k.c.). Wyżej opisany przedmiot umowy wyklucza możliwość zawarcia takiej umowy w związku z prowadzona działalnością gospodarczą (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 marca 2019 r., I ACz 43/19; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 kwietnia 2019 r., I ACz 182/19). Nie zachodziła zatem konieczność prowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność statutu członków grupy jako przedsiębiorców. Dlatego Sąd pominął wnioski dowodowe w tym zakresie, jako nie mające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Kolejno rozważenia wymagał zarzut w stosunku do osób wymienionych w lit. K pkt 1-4 pisma pozwanego. W odniesieniu do tych osób pozwany wskazywał, że dokonali oni przelewu roszczeń z umowy ubezpieczenia na ubezpieczającego. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że J. W. (k. 12628 -12629 – Tom 64, k. 14338-14344 - Tom 72), R. T. (k. 13174-13175 – Tom – 66, k. 14332-14336 - Tom 72), T. W. (2) (k. 13425-13426 – Tom 68, k. 14327-14330 - Tom 72) oraz M. Z. (2) (k. 13466-13467 – Tom 68, k. 14346-14351 - Tom 72) dokonali przelewu prawa do świadczeń z umowy ubezpieczenia oraz prawa do rezygnacji z ubezpieczenia lub całkowitego wykupu na rzecz(...) S.A. Jednocześnie w umowie zastrzeżono warunek rozwiązujący umowę cesji. Warunkiem tym jest wygaśnięcie wszelkich zobowiązań cedenta wobec cesjonariusza wynikających z umowy o kredyt.

Sąd w niniejszej sprawie podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 marca 2018 r., V CSK 398/17, w którym wskazano, że „ Przelew wierzytelności jako taki nie powoduje zmiany zobowiązania. Każdorazowo o zakresie jego skutków prawnych decyduje stosunek wewnętrzny zobowiązania stanowiący przyczynę prawną przelewu (causa cavendi). Skutek rozporządzający umowy cesji wierzytelności przyszłych nie następuje z chwilą zawarcia umowy cesji, tylko wystąpienia zdarzenia objętego ryzykiem ubezpieczeniowym lub powstania innych okoliczności skutkujących obowiązkiem świadczenia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 22). Skoro czynność przelewu dokonanego na zabezpieczenie ma charakter powierniczy, obejmuje przeniesienie przyszłych wierzytelności a nie obowiązków z polisy, to przed wstąpieniem wypadku ubezpieczeniowego (lub innej przyczyny skutkującej powstaniem obowiązku świadczenia przez ubezpieczyciela), cesja nie jest definitywna, a obie strony w pewnym zakresie były nadal współuprawnione. Z tych względów przyjmuje się, że ubezpieczony - jako strona umowy ubezpieczenia nadal ma legitymację materialno-prawną, przelew dokonany przed wystąpieniem zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową nie wygasza obowiązków ubezpieczyciela wobec ubezpieczonego, który jako materialnie legitymowany może dochodzić równolegle wierzytelności (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 października 1999 r., I CKN 111/98, OSNC 2000, nr 4, poz. 82, z dnia 8 sierpnia 2003 r., V CK 169/02, OSP 2004, nr 10, poz. 121, z dnia 9 sierpnia 2005 r., IV CK 157/05, nie publ.).

W sprawie niniejszej analizowane przelewy wierzytelności mają charakter powierniczy, wobec czego należy przyjąć, iż cesja nie jest definitywna i nie pozbawia cedenta legitymacji do wystąpienia z powództwem. Pozwany zatem nie wykazał, że w odniesieniu do ww. 4 osób zachodzą przesłanki odmowy ich udziału w grupie.

Odnosząc się do zarzutów skierowanych w stosunku do osób wymienionych w lit. L ww. pisma, zdaniem Sądu zarzuty te okazały się niezasadne. Dokonując analizy dokumentacji umownej dotyczącej K. Ś., A. T. (1), A. R., Ł. D. oraz P. K. (4) (k. 10079-10114 – Tom 51), wskazać należy, że osoby te swoje roszczenia opierają na takiej samej podstawie faktycznej, tj. zawarciu umowy ubezpieczenia na życie i dożycie z UFK, a które zawierały takie same postanowienia, i których warunki oraz mechanizm są tożsame z opisanymi w pozwie oraz uzasadnieniu postanowienia z dnia 1 lutego 2018 r. o wszczęciu postępowania grupowego. Okoliczność, że żądanie pozwu odnosi się do postanowień zaczerpniętych z 20 formalnie niezależnych wzorców, nie ma znaczenia, gdyż zasadniczą okolicznością determinującą dopuszczalność postępowania grupowego jest deklarowana przez powoda identyczność mechanizmu wprowadzonego przez wszystkie te wzorce. Takie stanowisko jest powszechne w orzecznictwie (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 11 kwietnia 2019 r., I ACz 182/19).

Wzorce umów, które zawarły osoby wymienione w lit. L pisma procesowego pozwanego zawierają tożsame mechanizmy rynkowe. Podstawa faktyczna powództwa w niniejszej sprawie, opiera się na twierdzeniu, że wszyscy członkowie grupy zawarli jako konsumenci z pozwanym umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym w oparciu o opracowane przez niego wzorce umowne, a członkowie grupy wpłacali na rachunek pozwanej środki pieniężne w postaci regularnych składek. Ponadto w umowach przewidziano prawo pozwanego do pobierania opłaty za zarządzanie (opłaty administracyjnej), okres odpowiedzialności określono na 120 albo 180 miesięcy (tj. 10 albo 15 lat), w czasie którego pozwany jest zobowiązany do udzielania ochrony ubezpieczeniowej, składka zainwestowana miała być kwotą, która zostanie zainwestowana w ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy w ciągu całego okresu odpowiedzialności. Tożsame we wzorach były postanowienia dotyczące wypłaty ubezpieczonemu wyłącznie kwoty powstałej z umorzenia jednostek uczestnictwa funduszu zgromadzonych na jego rachunku w przypadku dożycia przez ubezpieczonego do końca okresu odpowiedzialności oraz postanowienia, zgodnie z którymi w przypadku śmierci ubezpieczonego pozwany jest zobowiązany do wypłaty uprawnionemu wyłącznie kwoty powstałej z umorzenia jednostek uczestnictwa funduszu zgromadzonych na rachunku członka grupy powiększonej o kwotę wynoszącą 1% składki zainwestowanej albo 1% wartości rachunku w dacie umorzenia. Również inne postanowienia umowne opisane w uzasadnieniu pozwu zawierają tożsame mechanizmy w umowach ubezpieczenia, do których przystąpiły ww. osoby.

Odnosząc się do pozostałych wskazanych w wykazie przedstawionym przez powoda osób, których udziału w grupie nie kwestionował pozwany, Sąd nie dopatrzył się przesłanek do odmowy przyznania im statusu członka grupy. Powód dołączył wszystkie niezbędne dokumenty dotyczące przystąpienia do grupy poszczególnych osób, a zatem przynależność do grupy wymienionych osób nie budziła wątpliwości Sądu. Przedstawiciel grupy sprostał ciężarowi dowodu na nim spoczywającemu, dowiódł przynależności poszczególnych członków do grupy. Sąd dokonał weryfikacji złożonych oświadczeń, umów i pozostałych dowodów i nie stwierdził przesłanek do wyłączenia z niej poszczególnych członków.

Z tych względów, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

SSO Paweł Pyzio SSO Agnieszka Bedyńska-Abramczyk SSR del. Krzysztof Tarapata (spr.)

ZARZĄDZENIE

(...)