Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2021 r. w Gliwicach

sprawy C. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do niezrealizowanego świadczenia

na skutek odwołania H. N.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 22 lipca 2019 r. nr (...)

oddala odwołanie.

(-) sędzia Patrycja Bogacińska-Piątek

Sygn. akt VIII U 350/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 22 lipca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z., działając na podstawie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, odmówił ubezpieczonemu H. N. ponownego przeliczenia podstawy wymiaru emerytury na podstawie art. 110 ww. ustawy, ponieważ ubezpieczony nie przedłożył nowych dowodów mających wpływ na zmianę decyzji z 23 marca 2018 r. odmawiającej mu przeliczenia świadczenia.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony wniósł o jej zmianę i orzeczenie co do istoty sprawy. Jednocześnie wnosił o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność składników wynagrodzenia otrzymywanego w latach 1970-1979, z opinii biegłego z zakresu wyliczania rent i emerytur na okoliczność odtworzenia jego wynagrodzeń w latach 1968 – 1979 oraz ustalenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru zgodnie z art. 110 ustawy emerytalno-rentowej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, wnosząc o oddalenie odwołania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony H. N. urodził się (...)

Ubezpieczony uzyskał prawo do emerytury górniczej od 1 listopada 1987 r. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury organ rentowy przyjął wynagrodzenie z 3 kwartałów, tj. III i IV z 1989 r. i I kwartału z 1990 r., gdzie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 265,35% i zgodnie z przepisami został ograniczony do 250%.

Po uzyskaniu prawa do emerytury górniczej ubezpieczony kontynuował zatrudnienie w Przedsiębiorstwie (...) w G. do 30 czerwca 1990 r.

Decyzją z 7 stycznia 2016 r. ZUS Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu ponownego przeliczenia podstawy wymiaru emerytury na podstawie art. 110a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ nowo ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru okazał się niższy od 250% - wyniósł 196,17%.

Na skutek odwołania ubezpieczonego od decyzji z 7 stycznia 2016 r., Sąd Okręgowy w Gliwicach wyrokiem z 7 grudnia 20116 r., sygn. VIII U 367/16, zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 110a ustawy emerytalno-rentowej, począwszy od 1 lipca 2016 r.

Ubezpieczony wniósł apelację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach.

Wyrokiem z 5 grudnia 2017 r. (sygn. III AUa 337/17, III AUz 103/17) Sąd Apelacyjny w Katowicach zmienił zaskarżony wyrok z 7 grudnia 2016 r. o tyle, że przyznał ubezpieczonemu prawo do ponownego wyliczenia wysokości emerytury, poczynając od 1 listopada 2015 r. i umorzył postępowanie zażaleniowe.

Decyzją z 31 stycznia 2018 r. ZUS Oddział w Z., wykonując prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego z 5 grudnia 2017 r., przeliczył ubezpieczonemu emeryturę od 1 listopada 2015 r. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury wybrano przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 259,35%.

W dniu 15 marca 2018 r. ubezpieczony zgłosił wniosek o przeliczenie wysokości emerytury w trybie art. 110 ustawy emerytalno-rentowej z uwzględnieniem corocznego ekwiwalentu pieniężnego za 8 ton węgla oraz 13-tej i 14-tej pensji i nagrody barbórkowej.

Decyzją z 23 marca 2018 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do ponownego obliczenia świadczenia w myśl art. 110 ustawy emerytalnej, tj. uwzględnienia zarobków z tych samych 20 lat, które przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru emerytury, tj. zarobków z lat 1970-1989, albowiem do spełnienia przesłanki przeliczenia podstawy wymiaru w myśl art. 110 konieczne jest wskazanie zarobków z innych lat, niż przyjęto do ustalenia ostatniej podstawy wymiaru. Ubezpieczony zaś nie wskazał zarobków z innych lat, niż przyjęto do ustalenia ostatniej podstawy wymiaru.

Ubezpieczony w dniu 15 lipca 2019 r. złożył wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego zgodnie z art. 110 ustawy emerytalnej.

Zaskarżoną decyzją z 22 lipca 2019 r. ZUS Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu ponownego przeliczenia podstawy wymiaru emerytury na podstawie art. 110 ww. ustawy, ponieważ ubezpieczony nie przedłożył nowych dowodów mających wpływ na zmianę decyzji z 23 marca 2018 r. odmawiającej mu przeliczenia świadczenia.

Ubezpieczony ukończył Technikum Mechaniczne w G. i uzyskał zawód technika mechanika.

W okresie od 1 października 1956 r. do 1 września 1958 r. ubezpieczony pracował w Zakładzie (...) w B. m.in. jako pomoc wiertacza pod ziemią, robotnik otworowy pod ziemią, ślusarz pod ziemią.

W okresie od 13 grudnia 1958 r. do 9 lipca 1960 r. ubezpieczony był zatrudniony w KWK (...) jako ślusarz pod ziemią.

Od 19 stycznia 1961 r. do 22 kwietnia 1961 r. i od 27 kwietnia 1963 r. do 31 października 1963 r. ubezpieczony pracował w KWK (...) w G. jako ślusarz pod ziemią.

W okresie od 22 kwietnia 1961 r. do 1 kwietnia 1963 r. ubezpieczony odbywał służbę wojskową.

Od 1 listopada 1963 r. do 31 sierpnia 1967 r. ubezpieczony pracował w KWK (...) w R. jako technik mechanizacji pod ziemią, a od 1 września 1967 r. do 31 grudnia 1967 r. jako sztygar zmianowy urządzeń maszynowych pod ziemią.

Następnie na zasadzie porozumienia między zakładami z dniem 1 stycznia 1968 r. został zatrudniony w Przedsiębiorstwa (...) w G. w charakterze sztygara oddziałowego maszynowego pod ziemią (do 30 czerwca 1980 r.), a od 1 lipca 1980 r. do 30 czerwca 1990 r., tj. do końca zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w G., zajmował stanowisko nadsztygara maszynowego pod ziemią.

W 1965 r. zawarł związek małżeński i otrzymywał corocznie ekwiwalent za 8 ton węgla.

W opinii z 22 czerwca 2020 r. (k.31-45) biegły z zakresu rent i emerytur J. C. odtworzył miesięczne i roczne kwoty wynagrodzeń ubezpieczonego stanowiące podstawę wymiaru świadczenia za lata 1968 – 1979. Biegły w wyliczanych wynagrodzeniach ujął następujące składniki wynagrodzenia: Kartę Górnika, deputat węglowy, dodatek za pracę na II zmianie, dodatek za pracę w porze nocnej, dodatek za pracę w 2 niedziele w miesiącu.

Odtworzone przez biegłego wynagrodzenia ubezpieczonego prezentowały się następująco:

Do wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury zgodnie z art. 110 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w najkorzystniejszej wersji, tj. z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym z uwzględnieniem części zarobków przypadających po przyznaniu świadczenia, biegły ujął najlepsze 20 lat z całego okresu zatrudnienia, tj. 1968-1977, 1980-1989. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony przez biegłego zgodnie z poniższą tabelą wyniósł 280,85%.

Sąd nie uwzględnił w odtwarzanych przez biegłego wyliczeniach dodatku za pracę na II zmianie, dodatku za pracę w porze nocnej, dodatku za pracę w 2 niedziele w miesiącu, ponieważ brak jest dokumentów potwierdzających pracę w systemie zmianowym i w niedziele, a zatem nie można ująć hipotetycznie osiąganych składników wynagrodzenia w odtwarzanych zarobkach w spornym okresie.

Sąd ustalił, że ubezpieczony osiągał w latach 1968-1977 następujące wynagrodzenie:

Sąd ustalił, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury ubezpieczonego obliczony zgodnie z art. 110 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w najkorzystniejszej wersji, tj. z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym z uwzględnieniem części zarobków przypadających po przyznaniu świadczenia, biegły ujął najlepsze 20 lat z całego okresu zatrudnienia, tj. 1968-1977, 1980-1989. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony zgodnie z poniższą tabelą wyniósł 264,32%.

Ustalony zgodnie z art. 110 ustawy emerytalnej wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w wysokości 264,32% okazał się niższy od poprzedniego obliczonego, wynoszącego 265,35%.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego, akt Sądu Okręgowego w Gliwicach w sprawie VIII U 367/16, akt osobowych ubezpieczonego z (...) G., zeznań świadków T. B. i J. K. (nagranie z rozprawy z 7 lutego 2020 r. k.20), opinii biegłego ds. emerytur i rent J. C. z 22 czerwca 2020 r. (k.31-45), przesłuchania odwołującego (nagranie z rozprawy z 7 lutego 2020 r. k.20).

W ocenie Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy był wyczerpujący i dający podstawę ustaleń faktycznych. W zakresie odtwarzanych wynagrodzeń ubezpieczonego w latach 1968-1977 Sąd opierał się na opinii biegłego J. C. z tym zastrzeżeniem, że nie uwzględnił w wyliczeniach dodatku za pracę na II zmianie, dodatku za pracę w porze nocnej, dodatku za pracę w 2 niedziele w miesiącu, z uwagi na brak dokumentów potwierdzających pracę w systemie zmianowym i w niedziele.

Sąd zważył, co następuje.

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie bezsporne jest, że ubezpieczony od 1987 r. jest uprawniony do emerytury górniczej obliczonej w oparciu o wynagrodzenie z 3 kwartałów, tj. III i IV z 1989 r. i I kwartału z 1990 r., gdzie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 265,35% i zgodnie z przepisami został ograniczony do 250%.

Przedmiotem sporu jest wysokość emerytury ubezpieczonego. Ubezpieczony złożył bowiem 15 lipca 2019 r. wniosek o przeliczenie emerytury na podstawie art. 110 ustawy o emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych a zaskarżoną decyzją z 22 lipca 2019 r. ZUS Oddział w Z. odmówił mu przeliczenia podstawy wymiaru emerytury na tej podstawie, wskazując, że ubezpieczony nie przedłożył nowych dowodów mających wpływ na zmianę decyzji z 23 marca 2018 r. odmawiającej mu przeliczenia świadczenia.

Sąd wskazuje, że zgodnie z treścią art. 114 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.) w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Sąd wskazuje, że przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412) regulującego postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym, zawierające ograniczenia dowodowe, nie mają zastosowania w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów ( vide wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2006 r. w sprawie I UK 179/06, LEX nr 342283; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 21 sierpnia 2013 r., III AUa 1768/12).

Wobec tego Sąd w przedmiotowej sprawie Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków wnioskowanych przez odwołującego i przesłuchania samego odwołującego na okoliczność ustalenia organizacji pracy odwołującego w latach 1968-1979 oraz z opinii biegłego z zakresu rent i emerytur celem odtworzenia wynagrodzeń ubezpieczonego w latach 1968-1979 oraz ustalenia najkorzystniejszego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru.

Biegły sądowy J. C. w opinii z 22 czerwca 2020 r. odtworzył miesięczne i roczne kwoty wynagrodzeń ubezpieczonego stanowiące podstawę wymiaru świadczenia za lata 1968 – 1979, przy czym w wyliczanych wynagrodzeniach oprócz wynagrodzenia zasadniczego i pewnych składników wynagrodzenia wynikających z przepisów branżowych w górnictwie (np. Karta Górnika, deputat węglowy), ujął również – zgodnie z zaleceniem Sądu – takie składniki wynagrodzenia jak: dodatek za pracę na II zmianie, dodatek za pracę w porze nocnej, dodatek za pracę w 2 niedziele w miesiącu. Obliczony przez biegłego wskaźnik wysokości podstawy wymiaru zgodnie z art. 110 ustawy emerytalno-rentowej w najkorzystniejszej wersji, tj. z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym z uwzględnieniem części zarobków przypadających po przyznaniu świadczenia, tj. 1968-1977, 1980-1989, wyniósł 280,85%.

Sąd wskazuje, że ostatecznie nie uwzględnił w odtwarzanych przez biegłego wynagrodzeniach ubezpieczonego za lata 1968-1977 dodatku za pracę na II zmianie, dodatku za pracę w porze nocnej, dodatku za pracę w 2 niedziele w miesiącu, ponieważ brak jest dokumentów potwierdzających pracę w systemie zmianowym i w niedziele, a zatem nie można ująć hipotetycznie osiąganych składników wynagrodzenia w odtwarzanych zarobkach w spornym okresie. Sąd miał na uwadze w tym zakresie dominujący w orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym wobec braku kompletnej dokumentacji płacowej możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego nie może być hipotetyczna, czyli oparta na wielu założeniach, nie dających się obecnie zweryfikować. Nie ma możliwości wyliczenia wysokości wynagrodzenia, a co za tym idzie, wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, wynikające np. z porównania do wynagrodzenia innych pracowników (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 21 listopada 2019 r., sygn. III AUa 2226/18).

Ponadto jak wskazał Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 19 kwietnia 2018 r. (sygn. III AUa 44/18) w postępowaniu cywilnym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych w sprawie o przeliczenie wysokości emerytury możliwe jest dopuszczenie i przeprowadzanie wszelkich dowodów, w tym także dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania samego wnioskodawcy. Nie jest jednak możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o jakąś hipotetyczną uśrednioną wielkość premii uzyskiwanej przez ubezpieczonego, wywiedzioną z wysokości premii wypłaconych innym pracownikom.

Wobec powyższego, skoro ubezpieczony nie wykazał żadnymi dokumentami uzyskiwania w spornym okresie składników wynagrodzenia takich jak dodatki za pracę w systemie zmianowym czy w niedziele, nie sposób było uwzględnić ich w odtwarzanych wynagrodzeniach.

Tym samym Sąd dokonał własnych obliczeń w zakresie osiąganych przez ubezpieczonego wynagrodzeń w spornym okresie i ustalił wskaźnik wysokości podstawy wymiaru zgodnie z art. 110 ustawy emerytalno-rentowej.

Należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 110 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15, z uwzględnieniem ust. 3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Z kolei jak wynika z ust. 2 ww. przepisu warunek posiadania wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru nie jest wymagany od emeryta lub rencisty, który od dnia ustalenia prawa do świadczenia do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie świadczenia, w myśl ust. 1, nie pobrał świadczenia wskutek zawieszenia prawa do emerytury lub renty lub okres wymagany do ustalenia podstawy przypada w całości po przyznaniu prawa do świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wynosi co najmniej 130%.

Natomiast po myśli ust. 3 art. 110 ustawy o emeryturach i rentach z FUS okres ostatnich 20 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1, obejmuje okres przypadający bezpośrednio przed rokiem, w którym zgłoszono wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia, z uwzględnieniem art. 176.

Ustalony przez Sąd wskaźnik wysokości podstawy wymiaru zgodnie z art. 110 ustawy emerytalno-rentowej w najkorzystniejszej wersji, tj. z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym z uwzględnieniem części zarobków przypadających po przyznaniu świadczenia, biegły ujął najlepsze 20 lat z całego okresu zatrudnienia, tj. 1968-1977, 1980-1989. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony zgodnie z poniższą tabelą wyniósł 264,32%. Okazał się więc niższy od poprzednio obliczonego, wynoszącego 265,35%.

Należy zwrócić uwagę, że jako poprzednio obliczony należy uznać wskaźnik obliczony przy przyznaniu prawa do emerytury, tj. 265,35%, a nie obliczony ostatnio oparciu o art. 110a (w decyzji z 31 stycznia 2018 r.), wynoszący 259,35%.

Jak wskazywał Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 18 grudnia 2018 r. (III AUa 75/18) „przepis art. 110 ustawy o emeryturach i rentach wymaga, by przy ponownym obliczeniu wysokości emerytury przyjąć taką podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, by wskaźnik wysokości podstawy wymiaru był wyższy od poprzednio obliczonego przy przyznaniu prawa, co nie oznacza, iż wyliczenia te można odnieść do jakiegokolwiek przeliczenia, w szczególności do wskaźnika wysokości podstawy wymiaru ustalonego na użytek ponownego obliczenia świadczenia dokonanego w oparciu o art. 110a ustawy o emeryturach i rentach. W tym przypadku wystarczającym było uzyskanie podstawy wymiaru wyższej od 250%, natomiast bez znaczenia pozostawało, jaki wskaźnik posiadała emerytura przy jej wyliczaniu. Natomiast ubezpieczony w dalszym ciągu pobiera emeryturę, oznaczoną symbolem KGE1, której wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosi 274,81%. Zastosowanie przeliczenia emerytury musi zatem odnosić się do jej wartości, czyli wskaźnika 274,81%. Zgodnie bowiem z treścią art. 110 ust. 1 ustawy, wysokość emerytury oblicza się ponownie od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przypadające w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a nie po dokonaniu jego przeliczenia”. Odmienna interpretacja mogłaby doprowadzić do absurdalnej sytuacji przeliczania świadczenia wiele razy – w oderwaniu od rzeczywistej intencji ustawodawcy.

Mając na uwadze powyższe, sąd uznał, że brak jest podstaw prawnych do przyznania C. N. prawa do niezrealizowanego świadczenia po zmarłym mężu.

Wobec powyższego, Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

(-) sędzia Patrycja Bogacińska-Piątek