Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt I C 327/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu – Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Dagmara Kos

Protokolant: Agnieszka Sobolczyk

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2021 roku w Sieradzu na rozprawie

sprawy z powództwa B. M.

przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie i odszkodowanie

1.  zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki B. M. tytułem zadośćuczynienia kwotę 41.000,00 (czterdzieści jeden tysięcy) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 października 2019 r. do dnia zapłaty,

2.  zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki B. M. tytułem odszkodowania kwotę 4.000,00 (cztery tysiące) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 października 2019 r. do dnia zapłaty,

3.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

4.  zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki B. M. kwotę 144,98 (sto czterdzieści cztery złote dziewięćdziesiąt osiem groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

5.  zasądza od powódki B. M. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 1.987,50 (jeden tysiąc dziewięćset osiemdziesiąt siedem złotych pięćdziesiąt groszy) tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa i kwotę tą nakazuje ściągnąć z zasądzonego od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki B. M. roszczenia,

6.  zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 1.762,50 (jeden tysiąc siedemset sześćdziesiąt dwa złote pięćdziesiąt groszy) tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 327/20

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 9 października 2020 r. wniesionym do Sądu Okręgowego w Sieradzu powódka B. M. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwoty 65.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jaką poniosła na skutek śmierci syna R. M. (1) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 października 2019 r. do dnia zapłaty i kwoty 30.000,00 zł tytułem odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej związanej ze śmiercią syna R. M. (1) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 października 2019 r. do dnia zapłaty a także kosztów postępowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 5.400,00 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł, ewentualnie według spisu, który zostanie złożony na rozprawie.

(pozew- k.3-6)

W odpowiedzi na pozew pozwany nie uznawał powództwa i wnosił o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

(odpowiedź na pozew- k.85-86)

Na rozprawie w dniu 21 maja 2021 r. pełnomocnik powódki popierał powództwo i wnosił o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu a w imieniu pozwanego nikt się nie stawił.

(protokół rozprawy z dnia 21 maja 2021 r. na płycie CD 00:00:24 – 01:15:39- koperta k.111)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu (...) syn powódki R. M. (1) jechał samochodem marki O. (...) nr rej. (...) z Ł. do P.. Gdy przejeżdżał na wprost przez skrzyżowanie, jadący z przeciwnego kierunku samochodem marki S. (...) nr rej. (...) N. F., który chciał wykonać manewr skrętu w lewo, nie ustąpił mu pierwszeństwa przejazdu, doprowadzając do zderzenia z jego pojazdem w następstwie czego zmienił się jego tor ruchu i uderzył on w zespół pojazdów to jest ciągnik siodłowy marki (...) nr rej. (...) wraz z naczepą marki (...) nr rej. (...), w następstwie czego R. M. (1) poniósł śmierć.

(bezsporne, zeznania powódki B. M.- protokół rozprawy z dnia 21 maja 2021 r. na płycie CD 01:09:22 – 01:15:39- koperta k.111, wyrok Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 7 września 2020 r. wydany w sprawie sygn. akt II K 424/19- k.432 załączonych akt Sądu Rejonowego w Łasku sygn. II K 424/19, kserokopia karty zgonu- k.26-27 )

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 23 grudnia 1998 r. wydanym w sprawie sygn. akt II K 424/19 N. F. został uznany winnym spowodowania powyższego wypadku i skazany na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

(bezsporne, wyrok Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 7 września 2020 r. wydany w sprawie sygn. akt II K 424/19- k.432 załączonych akt Sądu Rejonowego w Łasku sygn. II K 424/19 )

Technika i taktyka jazdy R. M. (2) w chwili wypadku była nieprawidłowa, ponieważ jechał on z prędkością przekraczającą prędkość dozwoloną o co najmniej 20 km/h, co było naruszeniem zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym pozostającym w związku przyczynowym z wypadkiem.

(kserokopia opinii biegłego z zakresu ruchu drogowego K. K. ze sprawy Sądu Rejonowego w Łasku sygn. akt II K 424/19- l.10-25)

Samochód, którym kierował N. F., był ubezpieczony w zakresie OC w (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W..

(bezsporne)

W chwili śmierci R. M. (1) miał 43 lata. Był on kawalerem i nie miał dzieci. Przed 4 laty wyprowadził się od powódki, która mieszka w S., do P., gdyż związał się z kobietą z trójką dzieci mieszkającą w P.. R. M. (1) przed śmiercią mieszkał sam w wynajętym mieszkaniu w P., które opłacał kwotą 1.000,00 zł miesięcznie. Zdarzało się, że pomieszkiwał z kobietą, z którą był w związku. Pracował on jako dekarz i zarabiał 3.000,00 zł miesięcznie.

(bezsporne, zeznania świadków: L. K. - protokół rozprawy z dnia 21 maja (...). na płycie CD 00:25:02 – 00:45:51 - koperta k.111, R. M. (3) - protokół rozprawy z dnia 21 maja 2021 r. na płycie CD 00:45:51 – 01:00:03 - koperta k.111, częściowo zeznania powódki B. M.- protokół rozprawy z dnia 21 maja 2021 r. na płycie CD 01:09:22 – 01:15:39- koperta k.111)

Powódka w chwili śmierci syna miała 64 lata i mieszkała sama w wynajmowanym mieszkaniu w S.. Utrzymywała się ona z handlu jajkami na targowisku w Z.. Zdarzało się, że handlowała też ona innymi produktami spożywczymi oraz zabawkami. Z wykonywanej działalności gospodarczej osiągała ona dochody w wysokości 700,00 – 1.000,00 zł miesięcznie. Jej źródłem utrzymania była też w tym czasie emerytura, którą pobierała w kwocie 50,00 zł miesięcznie. Powódka jest rozwiedziona a poza zmarłym synem R. M. (2) ma ona jeszcze troje dzieci. Jej córka i syn mieszkają w P. a drugi syn mieszka w P.. Powódka rozstała się z mężem, gdy jej dzieci były małe i sama je wychowywała.

(zeznania świadków: L. K. - protokół rozprawy z dnia 21 maja (...). na płycie CD 00:25:02 – 00:45:51 - koperta k.111, R. M. (3) - protokół rozprawy z dnia 21 maja 2021 r. na płycie CD 00:45:51 – 01:00:03 - koperta k.111, zeznania powódki B. M.- protokół rozprawy z dnia 21 maja 2021 r. na płycie CD 01:09:22 – 01:15:39- koperta k.111)

R. M. (1) był najmłodszym dzieckiem powódki i jej „oczkiem w głowie”. Do czasu wyprowadzki do P. mieszkał on z nią z 5 – letnią przerwą, kiedy to wyprowadził się do Anglii, gdzie pracował. Z powódką łączyły go cały czas bardzo dobre relacje, był on jej zawsze bardzo pomocny i służył jej swoją radą i dbał o nią. Po jego wyprowadzce powódka była z nim w stałym kontakcie i dzwoniła codziennie do niego sprawdzając czy wszystko u niego w porządku. W czasie, gdy R. M. (1) mieszkał już w P., widywał się z powódką 2 – 3 razy w tygodniu, bo jeździł on jej po towar, gdyż ona nie miała prawa jazdy. Woził ją też na odpusty, by tam mogła handlować. R. M. (1) dbał o powódkę i zawiózł ją do szpitala, gdy chorowała na chorobę nowotworową a po jej wyjściu ze szpitala zabrał ją do siebie do P. i się nią opiekował w chorobie. Spędzał on też z powódką święta i widywał się z nią na uroczystościach rodzinnych i na grilach. Gdy mieszkali razem, dokładał się on powódce do rachunków za prąd i finansował go w połowie i robił też zakupy. Pomagał jej też finansowo po wyprowadzce przekazując jej nieregularnie drobne kwoty, gdy nie miała na czynsz.

(zeznania świadków: L. K. - protokół rozprawy z dnia 21 maja 20218 r. na płycie CD 00:25:02 – 00:45:51 - koperta k.111, R. M. (3) - protokół rozprawy z dnia 21 maja 2021 r. na płycie CD 00:45:51 – 01:00:03 - koperta k.111, zeznania powódki B. M.- protokół rozprawy z dnia 21 maja 2021 r. na płycie CD 01:09:22 – 01:15:39- koperta k.111)

Powódkę o tragicznej śmierci syna R. M. (1) powiadomił telefonicznie jej drugi syn. Wiadomość ta początkowo nie docierała do powódki, gdyż była ona w szoku. Powódka po śmierci syna nie korzystała z pomocy lekarskiej ani psychologicznej, jednak przyjmowała początkowo ogólnodostępne leki uspokajające, gdyż cały czas płakała. Leki te przyjmuje też obecnie, gdy ma gorszy dzień. Brała ona udział w pogrzebie syna, podczas którego także była pod wypływem środków uspokajających. Powódka codziennie wspomina syna R. M. (1) i rozmawia o nim z pozostałymi dziećmi. Ma ona nadal zdjęcia syna oraz prezenty, które od niego dostawała. Jeździ ona do syna na cmentarz, zawozi tam kwiaty i modli się w jego intencji. Nie pogodziła się ona z jego śmiercią.

(zeznania świadków: L. K. - protokół rozprawy z dnia 21 maja (...). na płycie CD 00:25:02 – 00:45:51 - koperta k.111, R. M. (3) - protokół rozprawy z dnia 21 maja 2021 r. na płycie CD 00:45:51 – 01:00:03 - koperta k.111, zeznania powódki B. M.- protokół rozprawy z dnia 21 maja 2021 r. na płycie CD 01:09:22 – 01:15:39- koperta k.111)

Po śmierci R. M. (1) powódka zmieniła się psychicznie, wcześniej była ona radośniejsza i bardziej energiczna. Najbardziej odczuwa brak syna w święta. Obecnie musi ona najmować kogoś, by przywiózł jej jajka na handel. Przestała też ona jeździć handlować na odpustach. Trójka żyjących dzieci powódki w miarę możliwości pomaga jej finansowo, gdy jest taka potrzeba.

(zeznania świadka L. K. - protokół rozprawy z dnia 21 maja 20218 r. na płycie CD 00:25:02 – 00:45:51 - koperta k.111)

Powódka w piśmie z dnia 4 września 2019 r. zgłosiła szkodę pozwanemu i zażądała zadośćuczynienia za śmierć syna w kwocie 100.000,00 zł i odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej na skutek śmierci syna w kwocie 30.000,00 zł.

(bezsporne, kserokopia pisma- k.28-37)

Decyzją z dnia 23 października 2019 r. pozwany przyznał powódce zadośćuczynienie za śmierć syna w kwocie 15.000,00 zł przy przyjęciu, iż R. M. (1) w 30% przyczynił się do powstania szkody oraz odmówił wypłaty odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powódki na skutek śmierci syna

(bezsporne, kserokopia decyzji z dnia 7 grudnia 2017 r. - płyta CD- koperta k.24, kserokopia pisma pozwanego- k.42)

Pismem z dnia 29 stycznia 2020 r. powódka zażądała od pozwanego dopłaty zadośćuczynienia za krzywdę, jakiej doznała w związku ze śmiercią syna, w kwocie 65.000,00 zł oraz wypłaty odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem jej sytuacji życiowej po śmierci syna w kwocie 30.000,00 zł.

(bezsporne, kserokopia pisma powódki z dnia 29 stycznia 2020 r.- k.43-44, kserokopia dowodu nadania pisma- k.29)

Pismem z dnia 19 lutego 2020 r. pozwany poinformował powódkę, że nie widzi podstaw do zmiany swojej wcześniejszej decyzji.

(bezsporne, kserokopia pisma pozwanego z dnia 19 lutego 2019 r.- k.46-47)

Pismem z dnia 20 lutego 2020 r. powódka poinformowała pozwanego, iż nie kwestionuje przyczynienia się R. M. (1) do szkody na poziomie 30 % i nadal wnosiła o dopłatę zadośćuczynienia za krzywdę, jakiej doznała w związku ze śmiercią syna, w kwocie 65.000,00 zł oraz wypłatę odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem jej sytuacji życiowej po śmierci syna w kwocie 30.000,00 zł.

(bezsporne, kserokopia pisma powódki z dnia 20 lutego 2020 r.- k.48-49)

Pismem z dnia 28 maja 2020 r. pozwany podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko w sprawie.

(bezsporne, kserokopia pisma pozwanego z dnia 28 maja 20207 r.- k.50-51)

Powyższych ustaleń stanu faktycznego Sąd dokonał w oparciu o korespondujące ze sobą zeznania powódki i przesłuchanych w sprawie świadków, w oparciu o opinię biegłego z zakresu wypadków drogowych K. K. wydaną w procesie karnym toczącym się przeciwko sprawcy wypadku a także w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy i załączonych aktach sprawy Sądu Rejonowego w Łasku sygn. akt II K 424/19 dokumenty, których treści strony nie kwestionowały.

Sąd nie dał wiary powódce w tym tylko zakresie, w którym podawała ona, iż syn R. M. (1) wyprowadził się od niej na 4 miesiące przed wypadkiem. Z korespondujących bowiem ze sobą zeznań świadków wynikało, iż nie mieszkał on z powódką od 4 lat.

Sąd nie dał też wiary zeznaniom powódki tej części, w której podawała ona, iż R. M. (1) zarabiał przed śmiercią 3.000,00 – 5.000,00 zł miesięcznie. Co do wysokości zarobków R. M. (1) przed śmiercią Sąd dał bowiem wiarę zeznaniom świadka R. M. (3), który pracował razem ze zmarłym na dwa lata przed jego śmiercią i miał wobec tego orientację co do wysokości jego zarobków a który zeznał, iż R. M. (1) osiągał dochody w kwocie 3.000,00 zł miesięcznie.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków L. K. i R. M. (3) w tej części, w której podawali oni, że R. M. (1) przekazywał ich matce kwoty do 1.000,00 zł. Ich zeznania w tym zakresie pozostawały w sprzeczności z zeznaniami powódki, z których wynikało, iż mógł on jej przekazywać kwoty co najwyżej 500,00 zł co dwa miesiące. Sąd doszedł też do przekonania, iż nie można dać wiary zeznaniom powódki i świadka R. M. (3) w tej części, w której podawali oni, iż R. M. (1) regularnie pomagał powódce finansowo. Ich zeznania w tym zakresie nie tylko pozostawały w sprzeczności z zeznaniami świadka L. K. ale też pozostawały w sprzeczności z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Trudno bowiem uznać, by R. M. (1) mający do dyspozycji po zapłaceniu kosztów mieszkania kwotę 2.000,00 zł, która musiała mu wystarczyć na wszystkie potrzeby, był w stanie regularnie wspierać finansowo matkę.

Sąd pominął dowód z dalszej opinii biegłego z zakresu wypadków drogowych K. K. na okoliczności wskazane przez pozwanego, gdyż nie miał on znaczenia dla rozstrzygnięcia wobec tego, iż to Sąd a nie biegły ustala wysokość przyczynienia się do powstania szkody.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Podstawą roszczenia powódki był w przedmiotowej sprawie art. 822 § 1 i 4 kc. Stosownie do treści art. 822 § 1 kc przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. W myśl natomiast art. art. 822 § 4 kc uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela.

Właściciel samochodu, który zderzył się z samochodem, którym jechał R. M. (1), zawarł z pozwanym zakładem ubezpieczeń umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem tego pojazdu. Zakres ochrony ubezpieczeniowej i odpowiedzialności ubezpieczyciela uregulowany został przez ustawę z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 854)

Zgodnie z art. 34 ust. 1 powołanego aktu prawnego z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Odpowiedzialność ubezpieczyciela jest więc uzależniona od zakresu odpowiedzialności sprawcy zdarzenia.

Art. 36 ust. 1 ustawy stanowi, iż odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej. Suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych – w przypadku szkód na osobie 5.210.000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych – ustalana przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w dniu wyrządzenia szkody.

Z mocy art. 436 kc w zw. z art. 435 § 1 kc samoistny posiadacz pojazdu mechanicznego odpowiada na zasadzie ryzyka za szkodę na osobie lub mieniu wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. Zgodnie jednak z treścią art. 436 § 2 kc w razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody wymienione osoby mogą wzajemnie żądać naprawienia poniesionych szkód tylko na zasadach ogólnych. Na podstawie tego ostatniego przepisu odpowiedzialność posiadaczy pojazdów zostaje złagodzona, ponieważ określa ją wówczas zasada winy wynikająca z art. 415 kc, który stanowi, iż kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Podstawę odpowiedzialności kierującego ubezpieczonym pojazdem N. F., który doprowadził do zderzenia z samochodem, którym jechał R. M. (1), na skutek czego R. M. (1) zmarł, jest art. 415 kc.

Pozwany w toku likwidacji szkody ustalił, iż kierujący pojazdem N. F. ponosi winę za spowodowanie wypadku, w wyniku którego śmierć poniósł R. M. (1). Został on zresztą później skazany prawomocnym wyrokiem sądu za spowodowanie tego wypadku. Stwierdzenie odpowiedzialności za szkodę kierującego ubezpieczonym u pozwanego samochodem jest w związku z tym równoznaczne z odpowiedzialnością za nią pozwanego na podstawie zawartej umowy ubezpieczenia OC pojazdu. Pozwany już w toku likwidacji szkody przyjął swoją odpowiedzialność za tę szkodę.

Wyjątkiem od zasady, iż roszczenia odszkodowawcze przysługują jedynie osobom bezpośrednio poszkodowanym, w szczególności przeciwko którym skierowanym był czyn niedozwolony, są unormowania wynikające z art. 446 kc. Uruchomienie roszczeń z tych przepisów warunkuje bowiem śmierć poszkodowanego na skutek doznanego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.

Powódka swoje roszczenie o zadośćuczynienie wywodziła z art. 446 § 4 kc. Uznając swoją odpowiedzialność za szkodę doznaną przez powódkę, pozwany wypłacił jej przed wszczęciem przedmiotowego procesu tytułem zadośćuczynienia kwotę 15.000,00 zł, uznając, iż R. M. (1) w 30 % przyczynił się do powstania szkody. W przedmiotowym procesie powódka dochodziła od pozwanego dalszego zadośćuczynienia w kwocie 65.000,00 zł przy uznaniu, że R. M. (1) przyczynił się do powstania szkody w 20 %.

Zgodnie z art. 446 § 4 kc sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Ponieważ do świadczenia tego mają prawo wyłącznie członkowie najbliższej rodziny zmarłego tym samym zadośćuczynienie ma kompensować nie tyle doznany ból spowodowany śmiercią osoby bliskiej lecz przedwczesną utratę członka rodziny. Dobrem osobistym, którego naruszenie wymaga rekompensaty, jest zatem prawo do życia w rodzinie. Naruszenie tego dobra stanowi dalece większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny zmarłego, niż w przypadku innych dóbr a jej skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich. (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 kwietnia 2010 r., I ACa 178/10, LEX nr 715515)

Ponieważ kodeks cywilny nie definiuje kogo należy uważać za członka najbliższej rodziny zmarłego, decyduje o tym układ faktycznych stosunków rodzinnych pomiędzy nim a członkami jego rodziny. (porównaj wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1970 r., II CR 313/70, OSNCP 1971, z.3, poz.56) Konkretyzacja zatem tego, kto jest najbliższym członkiem rodziny zmarłego, należy do sądu orzekającego, który przeanalizować musi jego stosunki rodzinne. W przedmiotowej sprawie poza sporem pozostawało, iż powódka była najbliższym członkiem rodziny R. M. (1) i że jako takiej przysługuje jej roszczenie o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłą z jego śmierci.

Roszczenie z art. 446 § 1 kc ma na celu kompensatę doznanej krzywdy, to jest złagodzenie cierpienia wywołanego śmiercią osoby bliskiej oraz pomoc osobie pokrzywdzonej w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym rzeczywistości. Na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. nerwicy, depresji), roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolność jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy oraz wiek pokrzywdzonego. Takie też stanowisko wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2012 r. wydanego w sprawie sygn. IV CSK 416/11, który wskazał, że czynnikami wpływającymi na wysokość zadośćuczynienia w sprawach z art. 446 § 4 kc są: faktyczna bliskość relacji, intensywność kontaktów, długotrwałość i stopień cierpień powoda, udzielane sobie wsparcie, wspólne zamieszkiwanie. Ustalając zatem wysokość należnego powódce zadośćuczynienia Sąd uwzględnił więc przede wszystkim intensywność więzi łączącej ją ze zmarłym oraz rolę zmarłego w jej życiu.

Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd doszedł do przekonania, iż pomiędzy powódką a jej synem istniała silna więź emocjonalna jaka występuje w prawidłowo funkcjonującej rodzinie. Dla powódki, która była rozwiedziona i samotnie wychowała czwórkę dzieci, R. M. (1), który był jej najmłodszym dzieckiem i najdłużej z nią mieszkał, był bardzo ważnym członkiem rodziny. Powódka zawsze wyróżniała go spośród swoich wszystkich dzieci i była z nim bardzo związana emocjonalnie. To z nim też, mimo że mieszkał od 4 lat osobno, miała najczęstszy kontakt ze wszystkich dzieci, gdyż pomagał on jej w prowadzonej przez nią działalności gospodarczej dowożąc jej towar, którym handlowała. Mogła też zawsze liczyć na jego radę i gdy tego potrzebowała na skromne wsparcie finansowe. Nie ulega zatem wątpliwości, iż zdarzenie drogowe z dnia 31 lipca 2019 r. było źródłem cierpienia psychicznego powódki.

Jak wynika z przeprowadzonych dowodów śmierć syna wywołała u powódki znaczne cierpienia psychiczne. Po jego śmierci była ona zrozpaczona i przygasła. Powódka straciła oparcie, jakie miała w synu i musiała przystosować się do tego, że musi sobie radzić sama w prowadzonej działalności gospodarczej. Początkowo stres wywołany śmiercią syna, jaki odczuwała powódka, był na tyle głęboki, iż musiała ona przyjmować ogólnodostępne środki uspokajające, które pomagały jej prawidłowo funkcjonować. Obecnie, choć powódka nadal nie pogodziła się ze śmiercią syna, przyjmuje leki uspokajające tylko wtedy, gdy ma gorszy dzień. Powódka nadal odczuwa stratę syna, codziennie rozmawia o nim z innymi dziećmi, modli się w jego intencji i w miarę możliwości chodzi do niego na cmentarz, gdyż jest pochowany w innym mieście. Powódka, choć bardzo przeżyła śmierć syna, na którego obecność w swoim życiu i pomoc mogłaby liczyć jeszcze przez wiele lat, nie stała się jednak po śmierci syna osobą samotną. Ma ona bowiem trójkę pozostałych dzieci, z którymi nadal tworzy zgraną rodzinę i na których pomoc może zawsze liczyć.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał zatem, iż zadośćuczynieniem, które zrekompensowałoby krzywdę powódki wynikającą ze śmierci R. M. (1) byłyby zadośćuczynienie w kwocie 70.000,00 zł. Orzekając o tym zadośćuczynieniu Sąd nie mógł jednak nie wziąć pod uwagę faktu, iż R. M. (1), który w chwili wypadku jechał z prędkością przekraczającą prędkość dozwoloną o co najmniej 20 km/h przyczynił się do powstania szkody. Przyczynienie się R. M. (1) do powstania szkody powoduje natomiast zmniejszenie zadośćuczynienia na podstawie art. 362 kc, który stanowi, że jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

W ocenie Sądu stopień przyczynienia się R. M. (1) do powstania szkody ocenić należy na 20 %, jak to przyjmuje powódka. Przejeżdżał on bowiem z prędkością znacznie przekraczającą prędkością administracyjnie dozwoloną przez skrzyżowanie, na którym doszło do wypadku. Zadośćuczynienie należne powódce musi być zatem pomniejszone o stopień przyczynienia się R. M. (1) do szkody. Przy uwzględnieniu zatem jego stopnia przyczynienia się do powstania szkody powódce należy się zadośćuczynienie w kwocie 56.000,00 zł. Ponieważ powódka otrzymała już od pozwanego zadośćuczynienie w kwocie 15.000,00 zł, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki tytułem zadośćuczynienia różnicę pomiędzy zadośćuczynieniem należnym a jego wypłaconą częścią w kwocie 41.000,00 zł a w pozostałym zakresie jej żądanie w zakresie zasądzenia zadośćuczynienia jako niezasadne oddalił.

Przyznana powódce kwota zadośćuczynienia, zdaniem Sądu, jest adekwatna do rozmiaru jej cierpień i czasu ich trwania i uwzględnia nadal odczuwane przez nią negatywne emocje. Ponadto jest ona właściwa dla zatarcia negatywnych emocji lub co najmniej złagodzenia odczucia krzywdy i odpowiada aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa a także rekompensuje skutki zdarzenia, jakie powódka będą odczuwać jeszcze w przyszłości.

Świadczenie z tytułu zadośćuczynienia, jak każde odszkodowawcze świadczenie pieniężne, podlega co do odsetek zasadom art. 481 § 1 kc. Zgodnie z tym przepisem, odsetki należą się wierzycielowi od chwili, gdy świadczenie pieniężne stało się wymagalne a dłużnik go nie spełnił. Dłużnik ma obowiązek spełnić świadczenie pieniężne dopiero od chwili, gdy wskazana została jego wysokość. Dopiero bowiem od tej chwili można mówić o "świadczeniu pieniężnym" w rozumieniu art. 481 § 1 kc.

Z charakteru świadczenia w postaci zadośćuczynienia, którego wysokość zależna jest od oceny rozmiaru doznanej krzywdy, ze swej istoty trudno wymiernej i zależnej od szeregu okoliczności związanych z następstwami naruszenia dobra osobistego, wynika, że obowiązek jego niezwłocznego spełnienia powstaje po wezwaniu dłużnika. (porównaj wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1970 r. II PR 257/70, OSNC 1971/6/103).

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych pozwany obowiązany był do zaspokojenia roszczenia powódki w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowaną zawiadomienia o szkodzie. Roszczenie o zadośćuczynienie w kwocie 100.000,00 zł zostało zgłoszone pozwanemu przez powódkę w postępowaniu dotyczącym likwidacji szkody w piśmie z dnia 4 września 2019 r. Pismem z dnia 23 października 2019 r. pozwany przyznał powódce zadośćuczynienie za śmierć syna w kwocie 15.000,00 zł i odmówił uwzględnienia jej roszczenia o zadośćuczynienie w pozostałej części i wobec tego z tą datą jej roszczenie stało się wymagalne. Stąd też od dnia 24 października 2019 r. pozwany pozostawał w opóźnieniu z zapłatą zadośćuczynienia. Wobec tego Sąd zasądził od pozwanego na jej rzecz zadośćuczynienie za śmierć syna z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 października 2019 r. do dnia zapłaty a w pozostałym zakresie żądanie zasądzenia odsetek oddalił jako niezasadne.

Powódka dochodziła ponadto w przedmiotowym postępowaniu odszkodowania za znaczne pogorszenie się jej sytuacji życiowej w kwocie 30.000,00 zł na podstawie art. 446 § 3 kc. Jeśli chodzi o to odszkodowanie, to należało ustalić czy na skutek śmierci syna powódki nastąpiło znaczne pogorszenie jej sytuacji życiowej. Odszkodowanie z tego przepisu obejmuje bowiem szkodę majątkową, często nieuchwytną lub trudną od obliczenia, obejmującą różne straty materialne. Nie podlegają natomiast wynagrodzeniu pieniężnemu same cierpienia moralne będące następstwem śmierci bezpośrednio poszkodowanego (patrz też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 października 1970 r., III PZP 27/70, OSN 1971, poz.120)

Szkoda majątkowa, o jakiej mowa w art. 446 § 3 kc, wyraża się w ogólnym, znacznym pogorszeniu warunków życiowych, w jakich znaleźli się najbliżsi członkowie rodziny zmarłego. Powoduje ono nie tylko uszczerbek w aktualnej sytuacji materialnej, ale również w możliwości polepszenia warunków życiowych w przyszłości i w ograniczeniu planów życiowych. Natomiast ocena „znacznego pogorszenia” zależna jest od rozmiarów ujemnych następstw natury majątkowej wywołanych przez śmierć osoby najbliższej (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 października 1970 r., III PZP 22/70, OSNCP 1971/7-8/120, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 1977 r., IV CR 419/77 opubl. Lex nr 8025).

W świetle powołanych poglądów przesłanką zasądzenia odszkodowania jest wystąpienie znacznego pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego. Ocena czy żądanie jest uzasadnione wymaga ustalenia, jaka była sytuacja życiowa rodziny zmarłego przed wypadkiem oraz czy i o ile uległa ona pogorszeniu na skutek jego śmierci. Pogorszenia sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 kc, nie można sprowadzać do prostego zmniejszenia dochodów lub zwiększenia wydatków najbliższych członków rodziny zmarłego. Szkody majątkowe prowadzące do znacznego pogorszenia bieżącej lub przyszłej sytuacji życiowej osoby najbliższej zmarłemu często wynikają z obniżenia aktywności życiowej i ujemnego wpływu śmierci osoby bliskiej na psychikę i stan somatyczny, co niekoniecznie przejawia się w konkretnej chorobie (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2004 r., sygn. V CK 269/03, LEX nr 238971). Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej uprawnionego w rozumieniu art. 446 § 3 kc zależne jest zatem od rozmiarów ujemnych następstw o charakterze majątkowym, a także zmian w sferze dóbr niematerialnych uprawnionego wywołanych przez śmierć osoby bliskiej, już istniejących oraz dających się przewidzieć w przyszłości na podstawie zasad doświadczenia życiowego. Jego ocena powinna być oparta na szczegółowej analizie sytuacji osoby uprawnionej z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, które mają wpływ na jej warunki i trudności życiowe, stan zdrowia (w tym jego ewentualne pogorszenie wywołane śmiercią osoby najbliższej), wiek, stosunki rodzinne i majątkowe i na jej porównaniu z sytuacją, w jakiej znalazłby się uprawniony, gdyby nie śmierć osoby bliskiej. Prawidłowa wykładnia pojęcia „stosowne odszkodowanie” powinna uwzględniać nie tylko okoliczności konkretnej sprawy, ale także realną wartość ekonomiczną. Musi ono wyrażać się sumą wymierną, stanowiącą adekwatne przysporzenie dla uprawnionego, a zarazem uwzględniającą ocenę większości rozsądnie myślących ludzi. Odszkodowanie należne na podstawie art. 446 § 3 kc nie jest odszkodowaniem pełnym w rozumieniu art. 361 § 2 kc, lecz z woli ustawodawcy „stosownym”, to jest takim, które ułatwi przystosowanie się uprawnionemu do zmienionej sytuacji życiowej. Dyspozycja tego przepisu nie obejmuje zatem obowiązku wyrównania wszystkich szkód ustalonych detalicznie, pozostających w związku przyczynowym ze śmiercią członka bliskiej rodziny, gdyż ze swej natury jest to kompensacja o charakterze ryczałtowym (porównaj wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2008 r., II CSK 143/08, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2008 r., V CSK 544/07, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2007 r., IV CSK 194/07).

W ocenie Sądu powódka udowodniła, iż na skutek śmierci jej syna doszło do znacznego pogorszenia jej sytuacji życiowej. Zmarły syn powódki pomagał jej bowiem regularnie w prowadzonej przez nią działalności gospodarczej dowożąc jej towar, którym handlowała na rynku. Po jego śmierci powódka w tym zakresie musi radzić sobie sama a ponieważ nie ma ona prawa jazdy musi wynajmować osobę, która ten towar jej przywiezie co z pewnością niekorzystnie odbija się na dochodach uzyskiwanych przez nią z tej działalności. Gdyby nie śmierć syna, z pewnością nadal mogłaby ona liczyć na jego wsparcie w tym zakresie i zaoszczędzić wydatków na wynajęcie osoby dostarczającej jej towar. Powódka wykazała też, iż po śmierci syna ograniczyła zakres prowadzonej działalności gospodarczej, gdyż nie handluje już na odpustach, na które wcześniej woził ją zmarły syn. Nie zostało natomiast udowodnione w przedmiotowej sprawie, by stan zdrowia powódki po śmierci syna wpłynął w jakikolwiek sposób na jej aktywność zawodową i by odbił się on niekorzystnie na jej sytuacji majątkowej. Biorąc natomiast pod uwagę przeciętne dochody syna powódki i wysokie koszty jego utrzymania, które zwiększało wynajmowanie przez niego mieszkania Sąd uznał, iż realnie syn powódki nie miał możliwości finansowych, by regularnie wspierać powódkę finansowo.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż odszkodowaniem należnym powódce za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci syna jest odszkodowanie w kwocie 5.000,00 zł a uwzględniając ustalony stopień przyczynienia R. M. (1) do powstanie szkody zasądził na jej rzecz od pozwanego kwotę 4.000,00 zł tytułem odszkodowania a w pozostałym zakresie żądanie zasądzenia odszkodowania oddalił jako niezasadne. W ocenie Sądu zasądzona kwota będzie stanowić realnie odczuwalne przysporzenie i pomoże powódce przystosować się do nowych realiów życia.

Ponieważ decyzję w przedmiocie odmowy wypłaty powódce odszkodowania pozwany podjął w dniu 23 października 2019 r., Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki odszkodowanie za znaczne pogorszenie jej sytuacji życiowej na skutek śmierci syna z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 października 2019 r. do dnia zapłaty a w pozostałym zakresie żądanie zasądzenia odsetek oddalił jako niezasadne.

Powódka dochodziła pozwem zasądzenia kwoty 95.000,00 zł. Sąd uwzględnił jej żądanie w zakresie kwoty 45.000,00 zł. Jej żądanie uwzględnione więc zostało w 47 %.

Na poniesione przez powódkę koszty procesu złożyły się część opłaty od pozwu w kwocie 1.000,00 zł, wynagrodzenie pełnomocnika powódki w kwocie 5.400,00 zł ustalone stosownie do treści w § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. poz. 1800 ze zm.) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł. Łącznie więc poniosła ona koszty w kwocie 6.417,00 zł.

Na poniesione przez pozwanego koszty postępowania złożyły się wynagrodzenie jego pełnomocnika w kwocie 5.400,00 zł ustalone stosownie do treści w § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 265) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł. Łącznie więc poniósł on koszty w kwocie 5.417,00 zł.

Łącznie zatem więc koszty postępowania wyniosły 11.834,00 zł. Powódka powinna ponieść 53 % tych kosztów a więc kwotę 6.272,02 zł. Ponieważ poniosła ona wyższe koszty Sąd zasądził od pozwanego na jej rzecz kwotę 144,98 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu.

W sprawie pozostała nie pokryta część opłaty od pozwu w kwocie 3.750,00 zł, gdyż powódka od jej uiszczenia została zwolniona. Co do nie pokrytych kosztów procesu to Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2020, poz. 755 ze zm.) zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 1.762,50 zł, która stanowi 47 % tych kosztów i odpowiada stosunkowi, w jakim pozwany przegrał sprawę a na podstawie 113 ust. 2 powołanej ustawy zasądził od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu 53 % tych kosztów czyli kwotę 1.987,50 zł i kwotę tą nakazał ściągnąć z zasądzonego od pozwanego na rzecz powódki roszczenia.