Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt XIII GC 2906/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2019 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi XIII Wydział Gospodarczy w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Paweł Hajdys

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Hodała

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2019 roku na rozprawie w Łodzi

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – (...)

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w B. i (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę kwoty 43.213,10 zł

1. zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej z siedzibą w B. na rzecz powoda Skarbu Państwa – (...) kwotę 37.813,11 zł (trzydzieści siedem tysięcy osiemset siedemnaście złotych i jedenaście groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 9 marca 2018 roku do dnia zapłaty;

2. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3. zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej z siedzibą w B. na rzecz powoda Skarbu Państwa – (...) kwotę 3.165 (trzy tysiące sto sześćdziesiąt pięć) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

4. zasądza od powoda Skarbu Państwa – (...) na rzecz pozwanej (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 17 (siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

5. zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej z siedzibą w B. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi kwotę 1.891 (tysiąc osiemset dziewięćdziesiąt jeden) zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt XIII GC 2906/18

UZASADNIENIE

13 marca 2018 roku Skarb Państwa – (...) wniósł do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi pozew przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w B. i (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę solidarnie kwoty 43.213,10 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 29 września 2017 roku do dnia zapłaty od kwoty 37.813,11 zł oraz kosztami procesu według norm przepisanych. Powód wskazał, że jako inwestor zapłacił w wykonaniu prawomocnego wyroku, na podstawie art. 647 ( 1) § 5 k.c., wynagrodzenie podwykonawcy pozwanej ad1 (...) spółki akcyjnej M. S. wraz z odsetkami kosztami procesu. Pozwana ad 1 zwróciła powodowi zapłacone M. S. wynagrodzenie, ale odmówiła zwrotu odsetek za opóźnienie oraz kosztów procesu za postępowanie apelacyjne, których powód dochodzi w niniejszym postępowaniu. Pozwana ad 2 (...) spółka akcyjna była konsorcjantem pozwanej ad 1. Podstawy żądania zwrotu spornych należności powód upatrywał w subklauzuli 17.1 warunków kontraktu i subklauzuli 2.5 warunków kontraktu.

(pozew – k.5-11)

30 kwietnia 2018 roku referendarz sądowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Powyższy nakaz sprzeciwem zaskarżyły obie pozwane, wnosząc o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Obie pozwanej podniosły w sprzeciwach, że zasądzone odsetki za opóźnienie są efektem własnego opóźnienia powoda, na które pozwani nie mieli wpływu. Tak samo zasądzone od powoda na rzecz M. S. koszty postępowania apelacyjnego wyniknęły jedynie z faktu, że powód wniósł apelację od wyroku sądu I instancji, która została oddalona. Pozwana ad 2 podniosła nadto, ze zapłacone przez powoda M. S. wynagrodzenie nie stanowiło długu pozwanej ad 2, bowiem M. S. i pozwaną ad 2 nie łączył żaden stosunek prawny, jak i M. S. nie dochodziło żadnych roszczeń wobec pozwanej ad 2.

(nakaz zapłaty – k.96; sprzeciw pozwanej ad 1 od nakazu zapłaty – k.107-111; sprzeciw pozwanej ad 2 od nakazu zapłaty – k.101-102v)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

1 lipca 2011 roku pozwane (...) spółka akcyjna z siedzibą w B., jako lider konsorcjum, i (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. zawarły umowę konsorcjum w celu osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego polegającego na wspólnym prowadzeniu negocjacji z zamawiającym Skarbem Państwa – (...), a w przypadku przyznania im zamówienia będącego przedmiotem postępowania, tj. zadania „Kontynuacja projektowania i budowy autostrady (...) S.K. na odcinku od km 365+261,42 (od węzła (...) bez węzła) do km 394+500”, numer postępowania (...), oraz zawarcia kontraktu – na realizacji robót zgodnie z warunkami kontraktu i postanowienia umowy.

Zawarcie powyższej umowy nie stanowiło i nie oznaczało zawarcia umowy spółki (ustęp 4 umowy konsorcjum).

Partnerzy konsorcjum zobowiązani byli realizować przydzielony zakres prac osobiście, jednakże umowa konsorcjum dopuszczała możliwość powierzenia przez partnera konsorcjum przydzielonego mu zakresu podwykonawcy (ustępy 16 – 20 umowy konsorcjum). Partnerzy konsorcjum mieli prawo żądać od siebie wzajemnie pisemnych oświadczeń w zakresie uznania wierzytelności swoich podwykonawców. Termin na złożenie takiego oświadczenia wynosił dziesięć dni od wyrażenia żądania w tym zakresie. Brak oświadczenia jak również uznanie przez danego partnera konsorcjum wierzytelności podwykonawcy, połączone z jej nieuregulowaniem w terminie siedmiu dni od uznania, uprawniały drugiego konsorcjanta do bezpośredniego uregulowania wierzytelności podwykonawcy. Wszelkie płatności dokonane na rzecz podwykonawców w wyżej opisanym trybie miały zwalniać drugiego konsorcjanta, który dokonał płatności, z jego zobowiązań wobec partnera konsorcjum odpowiedzialnego za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy do wysokości dokonanej płatności (ustęp 21 umowy konsorcjum).

Pozwana ad 2 miała zrealizować roboty mostowe, a pozwana ad 1 – wszystkie roboty (prace) nieprzypisane pozwanej ad 2 (ustępy 22 – 23 umowy konsorcjum). Pozwane miały nie uczestniczyć łącznie ani w zysku ani w stracie osiągniętej w wyniku realizacji całości robót (prac) wynikających lub związanych z przedmiotem kontraktu (ustęp 26).

W ustępie 41 umowy konsorcjum pozwane uregulowały „odpowiedzialność konsorcjum” wskazując, że za zobowiązania konsorcjum wobec zamawiającego wynikające z odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy solidarnie odpowiadają wszyscy partnerzy konsorcjum na zasadzie art. 366 k.c.

Z kolei w ustępach 42 – 50 pozwane uregulowały odpowiedzialność wewnętrzną wskazując m.in. (w ustępie 42), że za zobowiązania ewentualnych podwykonawców lub poddostawców każdy z partnerów konsorcjum odpowiedzialny jest tak wobec zamawiającego jak i wobec drugiego z partnerów konsorcjum na zasadzie art. 474 k.c.

(okoliczności bezsporne; nadto: umowa konsorcjum – k.42-48)

28 lipca 2011 roku Skarb Państwa – (...) zawarł z pozwanymi umowę nr (...), której przedmiotem była kontynuacja projektowania i budowy autostrady (...) S.K. na odcinku od km 365+261,42 (od węzła (...) bez węzła) do km 394+500.

Częścią integralną umowy był tzw. żółty FIDIC, tj. Warunki kontraktu na urządzenia i budowę z projektowaniem dla urządzeń elektrycznych i mechanicznych oraz dla robót budowlanych i inżynieryjnych projektowanych przez wykonawcę.

Zgodnie z subklauzulą nr 2.5 jeżeli zamawiający uważa się za uprawnionego do jakiejkolwiek płatności według jakiejkolwiek klauzuli warunków kontraktu lub z innego tytułu w związku z kontraktem, to zamawiający lub inżynier dla wykonawcy powiadomienie ze szczegółowymi informacjami.

Z kolei zgodnie z subklauzulą nr 17.1 wykonawca zapłaci zamawiającemu, personelowi zamawiającego lub ich odpowiednim agentom odszkodowanie i przejmie od nich odpowiedzialność materialną w związku ze wszystkimi roszczeniami, odszkodowaniami, stratami, wydatkami (włącznie z opłatami sądowymi i innymi wydatkami prawnymi), w odniesieniu do:

(a) uszkodzenia ciała, niedyspozycji, choroby lub śmierci jakiejkolwiek osoby, wynikłej lub powstałej w trakcie lub z powodu projektowania, realizacji i ukończenia robót i usunięcia wszelkich wad, jeżeli nie może ona przypisana jakiemukolwiek zaniedbaniu, umyślnemu działaniu lub niedotrzymaniu kontraktu przez zamawiającego, personel zamawiającego lub któregokolwiek ich odpowiednich agentów, oraz

(b) szkody lub straty jakiejkolwiek własności – nieruchomości lub ruchomości (innej niż roboty) w stopniu, w jakim taka szkoda lub strata:

(i)wynikła lub powstała w trakcie lub z powodu projektowania, realizacji i ukończenia robót i usunięcia wszelkich wad, oraz

(ii)może być przypisana jakiemukolwiek zaniedbaniu, umyślnemu działaniu lub niedotrzymaniu kontraktu przez wykonawcę, personel wykonawcy lub ich odpowiednich agentów lub kogokolwiek bezpośrednio lub pośrednio zatrudnionego przez kogokolwiek z nich.

(okoliczności bezsporne; nadto: akt umowy – k.39-41; warunki szczególne kontraktu (Część I) – k.179v-203; warunki szczególne kontraktu (Część II) – k.79-84v)

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2015 roku wydanym w sprawie o sygn. akt XXV C 1718/13, w sprawie z powództwa M. S. przeciwko Skarbowi Państwa – (...), przy udziale (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. jako interwenienta ubocznego po stronie pozwanego Skarbu Państwa – (...), Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził na podstawie art. 647 ( 1) § 5 k.c. od Skarbu Państwa – (...), jako inwestora, na rzecz M. S., jako podwykonawcy (...) spółki akcyjnej w zakresie prac polegających na kompleksowym wykonaniu czterech budynków toalet wraz z wykończeniem „pod klucz” (na miejscach obsługi podróżnych), wynagrodzenie w wysokości 89.441,93 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 26 marca 2013 roku do dnia zapłaty.

Wyrokiem z dnia 8 sierpnia 2017 roku wydanym w sprawie VI ACa 382/16 Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację Skarbu Państwa – (...) i zasądził od niego na rzecz M. S. kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

16 sierpnia 2017 roku powód dokonał zapłaty kwoty 89.441,93 zł tytułem wynagrodzenia i kwoty 37.813,11 zł tytułem odsetek za opóźnienie, przy czym z uwagi na zajęcie w postępowaniu egzekucyjnym wierzytelności M. S. wobec powoda, zapłata nastąpiła do rąk Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Pabianicach Mariusza Kuźniaka. Tego samego dnia powód przelał kwotę 5.400 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego do rąk pełnomocnika M. S. adwokata B. W..

(okoliczności bezsporne; nadto: odpis wyroku SO w Warszawie z 30.11.2015 r. wraz z uzasadnieniem – k.49-52; odpis wyroku SA w Warszawie z 08.08.2017 r., VI ACa 382/16 wraz z uzasadnieniem – k.26-38; potwierdzenia przelewów – k.53-55)

12 września 2017 roku powód wystawił pozwanym notę księgową nr (...) roku, którą obciążył obie pozwane kwotą 132.655,04 zł obejmującą następujące kwoty zapłacone M. S.: 89.441,93 zł tytułem wynagrodzenia, 37.813,11 zł tytułem odsetek i 5.400 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego. W dniu 21 września 2017 roku pozwana ad 2, a w następnego dnia pozwana ad 1 zostały powiadomione przez powoda o dokonanej płatności na rzecz M. S. i konieczności jej uregulowania na rzecz powoda.

29 listopada 2017 roku pozwana ad 1 zapłaciła powodowi kwotę 89.441,93 zł.

Pozostałych roszczeń obie pozwane nie uznały i odmówiły ich zapłaty.

(okoliczności bezsporne; nota obciążeniowa – k.85; pismo z 09.09.2017 r. wraz z potwierdzeniem odbioru – k.85-85v i k.87-88)

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się częściowo zasadne wobec pozwanej ad 1 i niezasadne wobec pozwanej ad 2.

Przed nawias należy wyłączyć i wskazać, że podstawą odpowiedzialności którejkolwiek z pozwanych nie mogła być powołana w pozwie subklauzula 17.1, ta bowiem dotyczyła szkód na osobach (lit. a) i w rzeczach (lit. b), co nie zaistniało w rozpoznawanej sprawie – wobec powoda powstała po stronie M. S., na podstawie art. 647 1 § 5 k.c. w poprzednim brzmieniu (w dalszej części uzasadnienia wszelkie odwołania do treści przepisów art. 647 1 k.c. dotyczą poprzedniego brzmienia, obowiązującego w dacie zawarcia przez strony umowy z dnia 28 lipca 2011 roku dotyczącej kontynuacji projektowania i budowy autostrady (...) S.K. na odcinku od km 365+261,42 (od węzła (...) bez węzła) do km 394+500) wierzytelność o zapłatę wynagrodzenia z umowy o roboty budowlane a nie odszkodowania za uszkodzenie ciała lub rzeczy ruchomych lub nieruchomych.

Subklauzula 2.5 z kolei dotyczyła obowiązków informacyjnych i miała charakter uzupełniający; nie stanowiła samodzielnej podstawy powstania jakiegokolwiek roszczenia.

Ponieważ jednak Sąd był związany podstawą faktyczną pozwu, a nie wskazaną przez powoda podstawą prawną, zgłoszone roszczenia należało ocenić przez pryzmat odpowiednich przepisów prawa.

[ocena prawna roszczenia powoda wobec pozwanej ad 2]

Z twierdzeń pozwu jak i przedstawionych przez strony dowodów wynikało, że podwykonawca M. S. miała zawartą umowę podwykonawczą z pozwaną ad 1 (...) spółką akcyjną. Oznacza to, a przynajmniej powód nie przywołał na okoliczność przeciwną żadnych twierdzeń i dowodów, że pozwana ad 2, z uwagi na brak przymiotu strony umowy podwykonawczej, nie ponosiła wobec podwykonawcy odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia. Należy w tym miejscu wskazać, że zgodnie z dyspozycją art. 369 k.c. zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej. Obie pozwane jako strony umowy konsorcjum wprost w tej umowie wskazały (w ustępie 4), że zawarcie umowy nie stanowi i nie oznacza zawarcia umowy spółki. Potwierdzało to wyłącznie w ustępie 26 łącznego udziału obu pozwanych w zysku i w stracie osiągniętej w wyniku realizacji całości robót (prac) wynikających lub związanych z przedmiotem kontraktu. Tym samym pozwana ad 2 nie ponosiła wobec podwykonawców odpowiedzialności ex lege na podstawie art. 864 k.c. Pozwana ad 2 była jedynie uprawniona do bezpośredniego uregulowania wierzytelności podwykonawcy, o czym stanowił ustęp 21. umowy konsorcjum, w razie spełnienia przesłanek wskazanych w przywołanym postanowieniu umownym. Raz, że trudno z powyższego postanowienia wywieść powstanie obowiązku bezpośredniego uregulowania wskazanej należności przez pozwaną ad 2, a tym samym i powstanie po stronie podwykonawcy odpowiedniego prawa podmiotowego do żądania od pozwanej ad 2 zaspokojenia tej należności, a dwa że powód nawet nie wskazał i nie wykazał, aby zrealizowały się przesłanki określone w ustępie 21. umowy konsorcjum. Pozwane co prawda wskazały w umowie konsorcjum swoją solidarną odpowiedzialność zewnętrzną, tj. wobec podmiotów trzecich, ale tylko wobec powoda i za niewykonanie lub nienależyte wykonanie łączącej strony umowy (ustęp 41). W ramach odpowiedzialności wewnętrznej pozwane przyjęły swoją odpowiedzialność wobec siebie i wobec powoda, ale nie za roszczenia podwykonawców, lecz za ich zobowiązania (na zasadzie art. 474 – ustęp 42).

Podstawy odpowiedzialności pozwanej ad 2 wobec podwykonawcy nie można również przyjąć na gruncie art. 647 1 § 1 i 5 k.c., bowiem te przepisy jedynie rozszerzają odpowiedzialność „pionowo”, tj. na inwestora za zobowiązania wykonawcy (generalnego wykonawcy) wobec podwykonawcy oraz na inwestora, wykonawcę i podwykonawcę za zobowiązania podwykonawcy wobec dalszego podwykonawcy. Nawet gdyby zresztą przyjąć odpowiedzialność pozwanej ad 2 wobec podwykonawcy za zapłatę przez pozwaną ad 1 wynagrodzenia na podstawie art. 647 1 § 5 k.c., na tej samej zasadzie, na której odpowiedzialność ponosił powód, to odpowiedzialność ta nie obejmowałaby odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia przez pozwaną ad 1. Pozwana ad 2 musiałaby zostać wezwana przez podwykonawcę do zapłaty wynagrodzenia za pozwaną ad 1, co – jak wskazała pozwana ad 2 w sprzeciwie od nakazu zapłaty, a czemu powód nie przedstawił żadnego dowodu przeciwnego (pozytywnego) – nigdy nie nastąpiło. Oznacza to, że w okresie, za który powód spełnił świadczenie odsetkowe, świadczenie główne nie było wymagalne wobec pozwanej ad 2, a tym samym powód płacąc odsetki w żadnej części nie zwolnił pozwanej ad 2 od ciążącego na niej zobowiązania. Zaznaczyć należy, że zgodnie z dyspozycją art. 371 k.c. działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić współdłużnikom, przez co się w literaturze powszechnie rozumie są opóźnienie lub zwłokę – opóźnienie oraz zwłoka jednego z dłużników solidarnych nie szkodzi pozostałym współdłużnikom, gdy roszczenie o spełnienie świadczenia przez tego dłużnika nie stało się wymagalne w tym samym czasie, co roszczenia o spełnienie świadczenia przez pozostałych współdłużników (tak. np. B. Lanckorońskiego [w:] K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, C.H.Beck 2019, Komentarz do art. 371; tak samo SN w uchwale z dnia 28 lutego 2013 r., III CZP 108/12, OSNC 2013 nr 9, poz. 107). Odpowiedzialność ta nie objęłaby również kosztów procesu za postępowanie apelacyjne zasądzonych od powoda na rzecz podwykonawcy. W orzecznictwie co prawda wskazano, że odpowiedzialność regresowa, o której mowa w art. 376 k.c. obejmuje również koszty procesu zasądzone od jednego z dłużników solidarnych na rzecz wierzyciela (tak SN w przywołanej uchwale z dnia 28 lutego 2013 r., III CZP 108/12, OSNC 2013 nr 9, poz. 107), jednakże Sąd Rejonowy w niniejszym składzie tego poglądu nie podziela – Sąd Najwyższy wskazał, że „ Pomiędzy tych współdłużników, którzy nie uczestniczyli w zaspokojeniu wierzyciela spółki powinien rozdzielony cały uszczerbek majątkowy poniesiony przez wspólnika, który tego wierzyciela zaspokoił”, jednakże konstatacja ta nie jest trafna, bowiem – jak się zdaje wydawać – z pola widzenia Sądu Najwyższego uszło, że regres może dotyczyć jedynie tych roszczeń, które spełniając jeden z dłużników solidarnych zwalnia pozostałych współdłużników solidarnych (art. 366 § 1 in fine k.c.). Ponieważ na współdłużniku solidarnym, którego wierzyciel nie pozwał, nie spoczywa obowiązek zapłaty wierzycielowi, solidarnie z pozwanym dłużnikiem, kosztów procesu, tym samym dłużnik pozwany przez wierzyciela poprzez zapłatę tych kosztów nie zwalnia dłużnika, który nie miał przymiotu strony w postępowaniu.

Materialnoprawnej podstawy regresu w zakresie kosztów procesu nie można upatrywać w przepisie art. 105 § 2 zd. 1. k.p.c. bowiem przepis ten ma charakter jedynie procesowy i sam w sobie stanowi wyjątek od zasady wynikającej z dyspozycji art. 105 § 1 k.p.c.

Niezależnie od powyższego w przywołanej uchwale Sąd Najwyższy wskazał, że obowiązek zwrotu przez współdłużnika solidarnego kosztów procesu dłużnikowi pozwanemu przez wierzyciela istnieje, o ile współdłużnik solidarny skutecznie nie podniesie zarzut wadliwego prowadzenia procesu przez dłużnika pozwanego przez wierzyciela. Pozwana ad 2 nie była interwenientem ubocznym w sprawie z powództwa podwykonawcy wobec powoda, jak i powód nie wskazywał, aby pozwana ad 2 była w tamtym procesie przypozwana. Z uwagi na powyższe pozwana ad 2 nie jest pozbawiona w niniejszej sprawie uprawnienia do podniesienia zarzutu wadliwego prowadzenia procesu przez powoda (art. 85 w zw. z art. 82 k.p.c.), co też uczyniła wskazując, że koszty procesu w wysokości 5.400 zł zostały wygenerowane jedynie z uwagi na wniesienie niezasadnej apelacji przez powoda i czemu należy przyznać rację. Podniesienie tego zarzutu zwolniłoby zatem pozwaną ad 2 z obowiązku zwrotu powodowi zasądzonych od niego na rzecz podwykonawcy kosztów procesu, gdyby przyjąć odpowiedzialność pozwanej ad 2 na podstawie art. 647 1 § 5 k.c.

Tym samym – niezależnie od przyjętej podstawy prawnej odpowiedzialności regresowej wobec powoda (o której będzie mowa w dalszej części uzasadnienia), powód i pozwana ad 2 nie ponosili odpowiedzialności solidarnej za zapłatę odsetek i kosztów procesu, wobec czego powód nie może skutecznie żądać zwrotu tych zapłaconych świadczeń od pozwanej ad 2, jako że płacąc te należności nie zwolnił w żadnej mierze z obowiązku zapłaty pozwaną ad 2, jako że na niej ten obowiązek nie spoczywał.

Takie podstawy nie stanowi również przepis art. 141 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn. podówczas Dz.U. Nr 113, poz. 759 z późn. zm., dalej jako pr.zam.publ.), zgodnie z którym wykonawcy, o których mowa w art. 23 ust. 1 ustawy, tj. wykonawcy wspólnie ubiegający się o udzielenie zamówienia, ponoszą solidarną odpowiedzialność za wykonanie umowy i wniesienie zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 lutego 2016 r. (V CSK 339/15, niepubl.) spoczywający na wykonawcach – członkach konsorcjum obowiązek należytego wykonania umowy z podwykonawcami wynika z umowy o roboty budowlane zawartej z inwestorem wówczas jedynie, gdy został w umowie wyraźnie zastrzeżony. Nietrafne jest – zdaniem Sądu Najwyższego, a co Sąd Rejonowy w pełni aprobuje – odmienne zapatrywanie wskazane w odosobnionym w orzecznictwie poglądzie wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 września 2008 r. (III CSK 119/08, OSNC 2009 r, nr 9, poz. 130), zgodnie z którym z samej istoty zwartej z inwestorem umowy o roboty budowlane wynika, że obejmuje ona także wypełnienie przez każdego z wykonawców obowiązków wobec podwykonawców. W konsekwencji nie jest możliwe przyjęcie, że podstawę solidarnej odpowiedzialności wykonawców za szkodę powódki wynikłą ze spełnienia przez inwestora świadczenia na rzecz podwykonawcy stanowi art. 141 pr.zam.publ.

[ocena prawna roszczenia powoda wobec pozwanej ad 1]

W orzecznictwie pojawił się pogląd, iż podstawę wzajemnych rozliczeń inwestora i (generalnego) wykonawcy, w razie zapłaty przez inwestora wynagrodzenia wykonawcy (podwykonawcy) na podstawie art. 647 ( 1) § 5 k.c., stanowi przepis art. 376 § 1 k.c. (tak np. Sąd Najwyższy w przywołanym wyroku z dnia 11 lutego 2016 r., V CSK 339/15, czy – bez szerszego uzasadnienia w uchwale z dnia 28 czerwca 2006 r., III CZP 36/06, OSNC 2007 nr 4, poz. 52, a także SA w Warszawie w wyroku z dnia 22 maja 2018 r., VI ACa 1834/16). Taka wykładnia, prima facie usprawiedliwiona w świetle treści przepisu art. 647 ( 1) § 5 k.c. oraz dyspozycji art. 376 § 1 k.c., ostatecznie prowadziłaby do niepożądanych rezultatów, szeroko opisanych przez B. Lanckorońskiego (zob. B. Lanckoroński, [w:] K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, C.H.Beck 2019, Komentarz do art. 647 ( 1)). Tytułem przykładu można wskazać, że inwestor mógłby od wykonawcy (generalnego wykonawcy) żądać zapłaty jedynie połowy świadczenia zapłaconego za wykonawcę (generalnego wykonawcę) podwykonawcy. Można nawet poczynić założenie, że na gruncie art. 376 § 1 k.c. teoretycznie dopuszczalne byłoby żądanie przez wykonawcę (generalnego wykonawcę) – niezależnie od zapłaty wynagrodzenia na podstawie umowy o wykonawstwo (generalne wykonawstwo) robót budowlanych – zwrotu od inwestora połowy wynagrodzenia zapłaconego podwykonawcy. Widać, że taka wykładnia przepisów prowadzi do nieakceptowalnych skutków, i – co znamienne – nie jest też ferowana przez strony, bowiem pozwana ad 1 zwróciła powodowi całość świadczenia głównego zasądzonego od niego na rzecz podwykonawcy, a nie jedynie jego połowę.

Stąd w ocenie Sądu Rejonowego o wiele bardziej przekonujący jest pogląd, zgodnie z którym inwestor płacąc na podstawie art. 647 1 § 5 k.c. podwykonawcy wynagrodzenie należne od wykonawcy (generalnego wykonawcy), płaci cudzy, a nie swój własny dług, albowiem art. 647 1 § 5 k.c. statuuje ustawową bierną solidarność o charakterze gwarancyjnym. Pozwala to przyjąć, że inwestor poprzez zapłatę wynagrodzenia na podstawie art. 518 § 1 pkt 1 k.c. wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela (tak SN w wyroku z dnia 17 lutego 2011 r., IV CSK 293/10, niepubl. i w wyroku z dnia 24 kwietnia 2018 r., V CSK 292/17, niepubl. oraz SA w Białymstoku w wyroku z dnia 17 czerwca 2015 r., I ACa 76/15, niepubl. i w wyroku z dnia 24 listopada 2016 r., I ACa 553/16, niepubl.; zob. również wyrok SN z dnia 9 marca 2007 r., V CSK 457/06, niepubl.).

Jak się z kolei powszechnie przyjmuje w literaturze (tak np. P. Sobolewski, [w:] K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, C.H.Beck 2019, Komentarz do art. 518; T. Sójka i J. Stranz, [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626, C.H.Beck 2019, Komentarz do art. 518; J. Mojak, [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 450–1088, C.H.Beck 2018, Komentarz do art. 518, ) zakres nabytej w drodze cessio legis wierzytelności mierzony jest wysokością dokonanej wierzycielowi zapłaty (art. 518 § 1 in principio). Osoba wstępująca w miejsce zaspokojonego wierzyciela, inaczej więc niż cesjonariusz, tylko wtedy nabędzie wraz z wierzytelnością roszczenie o zaległe odsetki, jeśli w tym zakresie zaspokoiła wierzyciela. W przedmiotowej sprawie pozwana ad 1 spełniając świadczenie odsetkowe wobec podwykonawcy, należne oczywiście w związku z jej własnym opóźnieniem w zapłacie wynagrodzenia, jednocześnie zwolniła pozwaną ad 1 z obowiązku zapłaty należnych od niej na mocy art. 481 k.c. odsetek za opóźnienie w zapłacie wynagrodzenia – oczywiście nie w całości, a jedynie za okres od 26 marca 2013 roku do 16 sierpnia 2017 roku. Wskutek zapłaty wynagrodzenia przez powoda podwykonawcy służy już bowiem jedynie roszczenie o zapłatę odsetek od dnia wymagalności wynagrodzenia za roboty budowlane (które bezsprzecznie stało się wymagalne wcześniej niż roszczenie podwykonawcy wobec powoda jako inwestora) do 25 marca 2013 roku.

Stąd też należało uznać roszczenie powoda o zapłatę przez pozwaną ad 1 kwoty 37.813,11 zł za uzasadnione. Ponieważ powód płacąc M. S. ww. kwotę wstąpił w jej prawa jako zaspokojonego wierzyciela, to nabył wierzytelność do zapłaconej kwoty w takim kształcie, w jakim przysługiwała M. S.. Oznacza to, że odsetek od zapłaconych M. S. odsetek powód mógł się domagać na zasadach ogólnych, tj. od dnia wytoczenia powództwa (art. 482 § 1 k.c.).

Wstąpienie przez powoda w sytuację prawną podwykonawcy jako wierzyciela pozwanej ad 1 nie obejmowało jednak kosztów procesu w wysokości 5.400 zł, bowiem powód płacąc koszty procesu płacił swój osobisty dług o charakterze procesowym, nie zaś wierzytelność podwykonawcy wobec pozwanej ad 1.

Z tych względów orzeczono, jak w punktach 1. i 2. wyroku.

W punkcie 3. wyroku Sąd na podstawie art. 100 zd. 1. dokonał stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu między powodem a pozwaną ad 1, mając na względzie, że powód wygrał spór w 87,50%.

W punkcie 4. wyroku Sąd na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. obciążył powoda, jako stronę przegrywającą, obowiązkiem zwrotu pozwanej ad 2 poniesionych przez nią kosztów procesu.

Z kolei w punkcie 5. wyroku Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 785) w zw. z art. 100 zd. 1. k.p.c. obciążył pozwaną ad 1 przypadającą na nią stosownie do jej przegranej w sprawie częścią opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony z mocy prawa.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)