Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	sędzia del. Stanisław Zabłocki
Protokolant:	sekretarz sądowy Agnieszka Pielak

po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2020 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. S., M. S.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  umarza postępowanie w zakresie żądania zasądzenia na rzecz każdej z powódek odsetek ustawowych od kwoty 138.946,80 zł za okres od dnia 23 marca 2015 r. do dnia 6 sierpnia 2015 r.;

2.  zasądza od Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz W. S. kwotę 138.946,80 zł (sto trzydzieści osiem tysięcy dziewięćset czterdzieści sześć złotych 80/100) z odsetkami ustawowymi za okres od dnia 7 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty;

3.  zasądza od Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. S. kwotę 138.946,80 zł (sto trzydzieści osiem tysięcy dziewięćset czterdzieści sześć złotych 80/100) z odsetkami ustawowymi za okres od dnia 7 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty;

4.  zasądza od Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz W. S. kwotę 12.365 zł (dwanaście tysięcy trzysta sześćdziesiąt pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

5.  zasądza od Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. S. kwotę 12.365 zł (dwanaście tysięcy trzysta sześćdziesiąt pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

6.  nakazuje pobrać od Towarzystwa (...) S.A. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 162,14 zł (sto sześćdziesiąt dwa złote 14/100) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych poniesionych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa.

Sygn. akt XXV C 1004/17

UZASADNIENIE

(wyroku z dnia 14 stycznia 2021 r.)

Pozwem z dnia 6 czerwca 2017 r. (data prezentaty), skierowanym przeciwko pozwanemu Towarzystwu (...) S.A. w W., powódki W. S. i M. S. wystąpiły o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz W. S. kwotę 138.893,60 zł i na rzecz M. S. kwoty 138.893,60 zł, tj. łącznej kwoty 277.893,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 marca 2015 r., tytułem świadczenia w związku ze zgonem G. S. – męża i ojca powódek w wypadku z dnia 23 marca 2015 r., ubezpieczonego w ramach Grupowego Ubezpieczenia na Życie związanego z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym,

2.  zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powódki wskazały, że G. S., który poniósł śmierć w wyniku wypadku komunikacyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r., był ubezpieczony na życie w Towarzystwie (...) S.A. z siedzibą w W. w ramach Grupowego Ubezpieczenia na Życie związanego z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym na podstawie polisy nr (...), obejmującej świadczenie z tytułu zdarzenia: „Zgon ubezpieczonego w wyniku wypadku” 208.420,20 zł oraz świadczenie z tytułu zdarzenia: „Zgon ubezpieczonego w wyniku wypadku komunikacyjnego” 69.473,40 zł. Powódki wskazały, że pozwany odmówił wypłaty ww. świadczeń, odwołując się do § 1 ust. 1 Ogólnych Warunków Dodatkowego Ubezpieczenia Zgonu Ubezpieczonego w Następstwie Wypadku, uznając, że zdarzenie to nie było spowodowane przyczyną zewnętrzną. Powódki zakwestionowały jednak sposób interpretacji „przyczyny zewnętrznej” wypadku przez pozwanego. (pozew – k. 2-7)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powódki nie wykazały, jakoby G. S. złożył oświadczenie o woli objęcia go ochroną ubezpieczeniową, w związku z czym nie wykazano przesłanek odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 829 § 2 k.c. Ponadto, pozwany podniósł, że w okolicznościach niniejszej sprawy zdarzenie z dnia 23 czerwca 2015 r. nie zostało wywołane przyczyną zewnętrzną, albowiem do zdarzenia doszło w wyniku woli G. S., który zjechał na przeciwległy pas. Nie zostały spełnione zatem przesłanki odpowiedzialności ubezpieczeniowej określone w OWU i OWDU. Pozwany wskazał, iż G. S. mógł celowo doprowadzić do wypadku, zaś z zakresu ubezpieczenia wyłączone są przypadki samobójstw. W ocenie pozwanej powódki nie wykazały również wysokości dochodzonych roszczeń. (odpowiedź na pozew – k. 59-62v)

Na rozprawie w dniu 9 stycznia 2020 r. strona powodowa sprecyzowała oczywistą omyłkę pisarską (rachunkową) wskazując, że powódki dochodzą łącznie kwoty 277.893,60 zł, tj. po 138.946,80 zł każda z nich, wraz z odsetkami od dnia 7 sierpnia 2017 r. Jednocześnie strona powodowa cofnęła ze zrzeczeniem się roszczenia żądanie zapłaty odsetek za okres przed 7 sierpnia 2017 r. (protokół z rozprawy z dnia 9 stycznia 2020 r. – k. 279-279v)

Strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w dalszym toku postępowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

G. S. był mężem W. S. i ojcem M. S.. (okoliczność bezsporna)

G. S. od 18 listopada 1985 r. zatrudniony był w (...) S.A. W dniu 20 września 1999 r. złożył on deklarację zgody na przystąpienie do programu grupowego ubezpieczenia na życie związanego z funduszem inwestycyjnym stworzonego dla pracowników (...) S.A. (Grupowego Ubezpieczenia na Życie związanego z Funduszem Inwestycyjnym (...) S.A.) od 1 września 1999 r. Jako osoby uprawnione z ubezpieczenia wskazane zostały W. S. w 50% i M. S. w 50%. Suma ubezpieczenia stanowiła sześciokrotność miesięcznego wynagrodzenia. W związku z powyższym, G. S. został objęty ubezpieczeniem w ramach polisy nr (...). (zaświadczenie – k. 90, deklaracja zgody – k. 89, notatka świadczeniowa – k. 84, akta osobowe – k. 258)

Zgodnie z art. 5 ust. 1 umowy grupowego ubezpieczenia na życie z dnia 1 września 1999 r., ochrona ubezpieczeniowa rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiąca, pod warunkiem: złożenia poprawnie wypełnionej Deklaracji (...) w terminie do 15 dnia poprzedniego miesiąca, dokonania przez (...) S.A. akceptacji medycznej, w przypadkach o których mowa w art. 8 i wpłacenia należnej składki, przy czym w przypadku złożenia poprawnie wypełnionej Deklaracji (...) przez pracownika między 15 września 1999 r. a 25 września 1999 r., (...) S.A. może rozpocząć udzielanie ochrony ubezpieczeniowej od 1 października 1999 r., pod warunkiem, że składka za miesiąc październik zostanie wypłacona z góry. (umowa grupowego ubezpieczenia na życie z dnia 1 września 1999 r. – k. 148-152v)

W myśl § 5 ust. 1 Ogólnych Warunków Grupowego Ubezpieczenia na Życie Związanego z Funduszem (dalej również jako: OWU), zdarzeniami objętymi ochroną ubezpieczeniową były: zgon ubezpieczonego oraz osiągnięcie przez ubezpieczonego wieku emerytalnego określonego w umowie ubezpieczenia. Zgodnie zaś z ust. 4, na wniosek Ubezpieczającego zakres ochrony ubezpieczeniowej mógł zostać być rozszerzony o dodatkowe zdarzenia na zasadach i w trybie określonym w ogólnych warunkach Ubezpieczeń Dodatkowych. (OWU – k. 174-181)

Zgodnie z § 14 ust. 1 OWU, w przypadku zgonu ubezpieczonego w okresie udzielania ochrony ubezpieczeniowej, (...) wypłaci uposażonemu świadczenie w wysokości:

1)  100% przysługującej sumy ubezpieczenia, oraz

2)  łącznej wartości wszystkich jednostek Funduszy zgromadzonych na indywidualnym rachunku ubezpieczonego, ustalonej na dzień zgonu ubezpieczonego.

W myśl § 15 ust. 1 OWU, (...) wypłaca wyłącznie wartość jednostek zgromadzonych na indywidualnym rachunku ubezpieczonego, jeżeli zgon ubezpieczonego był bezpośrednim następstwem:

1.  działań wojennych, katastrofy nuklearnej

2.  czynnego udziału w zamieszkach lub rozruchach

3.  popełnienia przestępstwa z winy umyślnej przez Ubezpieczonego

4.  samobójstwa ubezpieczonego przed upływem dwóch lat od daty przystąpienia danego ubezpieczonego do ubezpieczenia.

§ 15 ust. 3 OWU stanowi, iż w przypadku wybranych ubezpieczeń dodatkowych obowiązują limity wysokości świadczeń określone w aktualnie obowiązującej Tabeli Limitów Świadczeń, stanowiącej załącznik nr 3 do OWU. (OWU – k. 174-181)

W polisie nr (...) z dnia 28 lutego 2003 r. wskazano, że w przypadku sumy ubezpieczenia stanowiącej sześciokrotność wynagrodzenia brutto, w zakresie podstawowym ubezpieczenie obejmowało: zgon ubezpieczonego, powstanie inwalidztwa ubezpieczonego w następstwie wypadku i wystąpienie u ubezpieczonego poważnego zachorowania, zaś w zakresie rozszerzonym: zgon ubezpieczonego w wyniku wypadku, uszczerbek na zdrowiu ubezpieczonego w następstwie wypadku. Jednocześnie, w przypadku zgonu ubezpieczonego wysokość świadczenia określono na 100% sumy ubezpieczenia i w przypadku zgonu ubezpieczonego w wyniku wypadku ubezpieczonego wysokość świadczenia określono na 100% sumy ubezpieczenia. W przedmiotowej polisie wprost wskazano, że ubezpieczonymi objętymi ochroną z tytułu umowy ubezpieczenia są pracownicy ubezpieczającego, którzy przystąpili do umowy na zasadach określonych w OWU i umowie z dnia 1 września 1999 r. Wszelkie postanowienia dodatkowe dotyczące umowy ubezpieczenia w trakcie jej obowiązywania miały być zapisywane w aneksach do umowy. Ponadto, wskazano, że do niniejszej polisy mają zastosowanie Ogólne Warunki Grupowego Ubezpieczenia na Życie, Regulamin Grupowego Ubezpieczenia Funduszu Inwestycyjnego z dnia 18 września 1997r., obowiązujące w dniu zawarcia umowy ubezpieczenia oraz postanowienia umowy z dnia 1 września 1999 r. wraz z załącznikami do tej umowy. (umowa grupowego ubezpieczenia na życie związanego z funduszem z dnia 25 lipca 2001 r. – k. 114-118; polisa z dnia 28 lutego 2003 r. – k. 119)

W myśl § 3 ust. 2 Aneksu nr (...) z dnia 14 czerwca 2006 r., do umowy grupowego ubezpieczenia na życie, zakres ochrony ubezpieczeniowej rozszerzony został o dodatkowe ubezpieczenie zgonu Ubezpieczonego w następstwie wypadku komunikacyjnego. W przypadku zajścia ww. zdarzenia, zastosowanie mają Ogólne Warunki Dodatkowego Ubezpieczenia Zgonu Ubezpieczonego w Następstwie Wypadku i dodatkowe poniższe klauzule. „Wypadek komunikacyjny” zdefiniowany został jako nagłe zdarzenie z udziałem pojazdu w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, w następstwie którego uczestnik wypadku komunikacyjnego doznał uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub zmarł.

W myśl § 3 ust. 2 Aneksu nr (...), odpowiedzialność (...)z tytułu zaistnienia wypadku komunikacyjnego jest wyłączona w przypadku zdarzeń zaistniałych bezpośrednio lub pośrednio wskutek:

1)  prowadzenia przez Ubezpieczonego pojazdu bez wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem,

2)  prowadzenia przez Ubezpieczonego pojazdu nie dopuszczonego do ruchu lub bez ważnego badania technicznego,

3)  umyślnego naruszenia zasad ruchu drogowego, wodnego lub powietrznego. (aneks nr (...))

Zgodnie z § 3 załącznika nr 2 do Aneksu nr (...), zakres ubezpieczenia i wysokość świadczeń w polisie nr (...) obejmowały m.in.

1)  zgon Ubezpieczonego – 100% sumy ubezpieczenia

2)  zgon Ubezpieczonego w następstwie wypadku – 150% sumy ubezpieczenia

3)  zgon Ubezpieczonego w następstwie wypadku komunikacyjnego – 50% sumy ubezpieczenia. (załącznik nr 2 do Aneksu nr (...) – k. 179-179v)

Zgodnie z § 1 ust. 1 Ogólnych Warunków Dodatkowego Ubezpieczenia Zgonu Ubezpieczonego w Następstwie Wypadku (OWDU), „wypadek” zdefiniowano jako zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, zaistniałe niezależnie od woli Ubezpieczonego, które wystąpiło w czasie trwania ochrony ubezpieczeniowej, zaś „zgon ubezpieczonego w następstwie wypadku” to zgon Ubezpieczonego pozostający w związku przyczynowym z tym wypadkiem (ust. 2).

W myśl § 5 ust. 1 OWDU, w przypadku zgonu Ubezpieczonego w wypadku, (...) S.A. wypłaci świadczenie w wysokości sumy ubezpieczenia, oprócz świadczenia z tytułu umowy grupowego ubezpieczenia na życie.

§ 6 OWDU stanowi, że (...) nie wypłaci świadczenia z tytułu dodatkowego ubezpieczenia zgonu Ubezpieczonego w następstwie wypadku, jeżeli zgon nastąpił bezpośrednio lub pośrednio wskutek:

1)  działań wojennych, katastrofy nuklearnej,

2)  czynnego udziału Ubezpieczonego w zamieszkach lub rozruchach,

3)  działania Ubezpieczonego pod wpływem alkoholu, narkotyków lub podobnych środków, wyłączając przypadki zażycia tych środków zgodnie z zaleceniem lekarza,

4)  udziału Ubezpieczonego w indywidualnych lub zorganizowanych czynnościach sportowych lub rekreacyjnych o wysokim stopniu ryzyka, w szczególności takich jak: nurkowanie, alpinizm, speleologia, baloniarstwo, lotniarstwo, szybownictwo, lotnictwo, skoki spadochronowe, wyścigi lub rajdy samochodowe lub motocyklowe, jazda gokartami, sporty motorowodne, sporty walki, skoki na gumowej linie.

Wypłata świadczenia następować miała na podstawie wniosku złożonego na odpowiednim formularzu oraz dokumentów niezbędnych do ustalenia zasadności świadczenia, a w szczególności: skróconego odpisu aktu zgonu, karty zgonu i protokołu wypadkowego (§ 5 ust. 2 OWDU). Zgodnie z § 5 ust. 3 OWDU, świadczenie wypłacane jest niezwłocznie, najpóźniej w ciągu 30 dni, licząc od dnia otrzymania przez (...) S.A. pisemnego zawiadomienia o zaistnieniu zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową. Gdyby w powyższym terminie wyjaśnienie wszystkich okoliczności koniecznych do ustalenia zasadności roszczenia okazało się niemożliwe, świadczenie zostanie wypłacone w ciągu 14 dni, licząc od dnia wyjaśnienia tych okoliczności. (Ogólne Warunki Dodatkowego Ubezpieczenia Zgonu Ubezpieczonego w Następstwie Wypadku – k. 94-95)

Towarzystwo (...) S.A. w W. jest następcą prawnym (...) S.A. ( wydruk z KRS – k. 66-73)

W dniu 23 czerwca 2015 r. ok. godz. 18:40 na drodze krajowej między miejscowościami K.-R. gm, Ż. miał miejsce wypadek komunikacyjny, podczas którego G. S. kierujący samochodem osobowym H. (...) nr rej (...), jadąc drogą od kierunku K. w kierunku m. S. na prostym odcinku drogi z nieustalonych przyczyn zjechał na przeciwny pas ruchu, gdzie zderzył się czołowo z jadącym od kierunku m. S. w kierunku K. samochodem ciężarowym z naczepą marki R. (...) nr rej (...), kierowanym przez A. B.. W wyniku tego zdarzenia, G. S. poniósł śmierć na miejscu. Jako przyczynę zgonu wskazano uraz wielonarządowy – zatrzymanie krążenia. (notatka urzędowa – k. 2-2v dołączonych akt(...))

Dzień wypadku był słoneczny. Droga była dwupasmowa, po jednym pasie w każdą stronę. Samochód osobowy kierowany przez G. S. jechał za ciężarówką, z którą mijał się A. B. kierujący samochodem ciężarowym z naczepą. Samochód osobowy nagle zjechał na przeciwległy pas ruchu, po którym poruszał się A. B.. Nie zdążył on zahamować, w związku z czym doszło do zderzenia czołowego. Samochód osobowy nie miał włączonego kierunkowskazu. (zeznania A. B. – k. 226v)

W samochodzie kierowanym przez G. S. nie stwierdzono usterek, które byłyby przed wypadkiem i mogły mieć wpływ na zaistnienie wypadku. (opinia biegłego z zakresu badania stanu technicznego pojazdu – k. 74-76 dołączonych akt 2 Ds. 571/15)

Przyczyną nagłej i gwałtownej śmierci G. S. był rozległy uraz narządów wewnętrznych, zwłaszcza klatki piersiowej i jamy brzusznej z następowanym krwotokiem wewnętrznym i zewnętrznym, które to obrażenia powstały w wyniku wypadku. W momencie zdarzenia G. S. był trzeźwy. (opinia biegłego patologa – k. 98 dołączonych akt 2 Ds. 571/15)

Postanowieniem z dnia 5 sierpnia 2015 r. umorzono śledztwo w sprawie wypadku drogowego z dnia 23 czerwca 2015 r., w którym śmierć poniósł G. S., z uwagi na brak znamion czynu zabronionego. (postanowienie – k. 146-147 dołączonych akt 2 Ds. 571/15)

G. S. nie chorował na choroby przewlekłe. W okresie przed wypadkiem nie był poddany żadnemu leczeniu i nie przyjmował stałych leków. (dokumentacja medyczna – k. 272, k. 275, k. 277, k, 295-320, k. 335. k. 352)

G. S. nie chorował na depresję i nie leczył się psychiatrycznie. Pracował jako pilot i musiał poddawać się obowiązkowym okresowym badaniom lekarskim. (zeznania powódki W. S. – k.339v, zeznania powódki M. S. – k. 339v-340)

W dniu 7 lipca 2015 r. wpłynęły do pozwanego Towarzystwa wnioski powódek datowane na dzień 1 lipca 2015 r. o wypłatę świadczenia z tytułu zgonu ubezpieczonego G. S. w wypadku z dnia 23 czerwca 2015 r. (wniosek M. S. – k. 74-75, wniosek W. S. – k. 77-78)

Decyzją z dnia 11 września 2015 r., przyznano i wypłacono powódce W. S. kwotę 69.473,40 zł z tytułu zdarzenia „Zgon ubezpieczonego”, zaś decyzją z dnia 21 września 2015 r. przyznano i wypłacono powódkom M. S. i W. S. kwoty po 106,06 zł z tytułu „Zgon ubezpieczonego – wypłata z funduszu”. (decyzja z dnia 11 września 2015 r- k. 92; decyzja z dnia 21 września 2015 r- k. 83v, k. 91v)

Pismem z dnia 16 września 2015 r. (skierowanym do W. S.) i z dnia 22 września 2015 r. (skierowanym do M. S.) pozwany wskazał, że nie ma podstaw do przyjęcia odpowiedzialności za zdarzenie z dnia 23 czerwca 2015 r. i dokonania wypłaty świadczenia, podnosząc, że zgon ubezpieczonego nie był spowodowany zdarzeniem spełniającym definicję wypadku (brak przyczyny zewnętrznej). (pismo z dnia 16 września 2015 r. – k. 91, pismo z dnia 22 września 2015 r. – k. 10)

W dniu 31 grudnia 2015 r. powódki wystąpiły do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie z wnioskiem o zawezwanie pozwanego TU na życie (...) S.A. do próby ugodowej w sprawie wypłaty świadczenia z tytułu zgonu G. S. ubezpieczonego w ramach polisy nr (...) (świadczenie z tytułu „zgonu ubezpieczonego w wyniku wypadku” 208.420,20 zł i świadczenie z tytułu zdarzenia „Zgonu ubezpieczonego w wyniku wypadku komunikacyjnego” 69.473,40 zł). Postępowanie toczyło się pod sygnaturą akt II Co 587/16. Wobec zajęcia przez pozwanego stanowiska odmownego, ugody nie zawarto. (wniosek – k. 3-5 dołączonych akt sygn. II Co 587/16; odpowiedź pozwanego – k. 21 dołączonych akt sygn. II Co 587/16; protokół z rozprawy z dnia 24 maja 2016 r. – k. 32 dołączonych akt sygn. II Co 587/16).

Wysokość świadczenia z tytułu zgonu ubezpieczonego w wyniku wypadku wynosi 208.420,20 zł, zaś wysokość świadczenia z tytułu zgonu ubezpieczonego w wyniku wypadku komunikacyjnego wynosi 69.473,40 zł. (okoliczność przyznana przez pozwanego)

Przedstawiony powyżej stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy (w tym dokumentów znajdujących się w aktach dołączonych sygn. akt 2 Ds. 571/15 oraz II Co 587/16), których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania, w związku z czym Sąd również nie znalazł podstaw do zakwestionowania ich prawdziwości.

Ponadto, w ustaleniach stanu faktycznego Sąd posiłkował się zeznaniami świadka A. B., które to zeznania Sąd uznał za wiarygodne i zgodne ze zgromadzoną dokumentacją, odnoszącą się do okoliczności zdarzenia z dnia 23 czerwca 2015 r.

Za wiarygodne Sąd uznał również zeznania powódek W. S. i M. S., albowiem korespondowały one z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Z przedłożonej dokumentacji medycznej nie wynika bowiem, aby G. S. kiedykolwiek leczył się psychiatrycznie lub aby zdiagnozowano u niego depresję. Okoliczność wykonywania przez niego zawodu pilota potwierdza natomiast konieczność poddawania się przez niego okresowym badaniom lekarskim, potwierdzającym zarówno jego dobrą kondycję fizyczną, jaki i psychiczną.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt. 2 k.p.c. pominął dowód z łącznej opinii biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych oraz biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej na okoliczności wskazywane przez stronę pozwaną, jak również dowód z wizji lokalnej miejsca w który nastąpiło zdarzenie w dniu 23 czerwca 2015 r. uznając, iż okoliczności te zostały udowodnione za pomocą dowodów z dokumentów. Powyższe wnioski dowodowe uznać należało również za mające na celu wykazanie faktów nieistotnych dla rozstrzygnięcia. Podkreślić należy, że okoliczności przebiegu wypadku z dnia 23 czerwca 2015 r. zostały ustalone w toku prowadzonego w tym przedmiocie dochodzenia (2 Ds. 571/15), zaś po tak znacznym upływie czasu przeprowadzanie wizji lokalnej miejsca zdarzenia i ponownej rekonstrukcji wypadku uznać należy za bezcelowe i zmierzające do niezasadnego przedłużenia postępowania. Z tożsamych przyczyn Sąd pominął dowód z zeznań świadka J. S.. Powyższe dowody nie mogły również w ocenie Sądu doprowadzić do ustalenia, czy G. S. doprowadził do zjechania kierowanego przez niego pojazdu na przeciwny pas ruchu z powodu myśli czy planów samobójczych bądź innego rodzaju celowego naruszenia przepisów ruchu drogowego. Z uwagi na śmierć G. S. nie sposób ustalić obecnie (zwłaszcza na podstawie w/w dowodów) potencjalnych motywów jego działania. Występowanie u niego depresji lub innych zaburzeń psychicznych czy też przyjmowanie leków psychotropowych nie wynika zaś z przedłożonej do akt dokumentacji medycznej. Z zeznań powódek, którym Sąd dał wiarę w tym zakresie wynika zaś jednoznacznie, że G. S. nigdy nie chorował na depresję i nie miał powodów do popełnienia samobójstwa. Fakt wykonywania przez niego zawodu pilota i odbywanie regularnych badań (w tym psychologicznych) również stoi w sprzeczności z twierdzeniami strony pozwanej co do zamiaru popełnienia przez niego samobójstwa.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

W sprawie niniejszej powódki W. S. i M. S. wystąpiły przeciwko pozwanemu Towarzystwu (...) S.A. w W. z roszczeniem o zapłatę z tytułu wynikającego z posiadanego przez G. S. ubezpieczenia na życie w ramach Grupowego Ubezpieczenia na Życie związanego z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym na podstawie polisy nr (...), świadczenia obejmującego zdarzenia: „Zgon ubezpieczonego w wyniku wypadku” oraz „Zgon ubezpieczonego w wyniku wypadku komunikacyjnego” .

W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z art. 829 § 1 k.c., ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć:

1) przy ubezpieczeniu na życie - śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku;

2) przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków - uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.

W myśl natomiast § 2 ww. przepisu, w umowie ubezpieczenia na życie zawartej na cudzy rachunek, odpowiedzialność ubezpieczyciela rozpoczyna się nie wcześniej niż następnego dnia po tym, gdy ubezpieczony oświadczył stronie wskazanej w umowie, że chce skorzystać z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej. Oświadczenie powinno obejmować także wysokość sumy ubezpieczenia. Zmiana umowy na niekorzyść ubezpieczonego lub osoby uprawnionej do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci ubezpieczonego wymaga zgody tego ubezpieczonego.

Jak podkreśla się przy tym w doktrynie, u podstaw przyjętego w art. 829 § 1 podziału ubezpieczeń osobowych leży odmienność zdarzenia losowego, od którego uzależnione jest powstanie obowiązku świadczenia ubezpieczeniowego. W ubezpieczeniu na życie wypadkiem ubezpieczeniowym jest śmierć osoby ubezpieczonej, niezależnie od przyczyn zgonu, albo dożycie przez nią określonego wieku, natomiast w ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków powstanie prawa do świadczenia ubezpieczeniowego uzależnione jest od doznania przez osobę ubezpieczoną nieszczęśliwego wypadku powodującego skutki określone w warunkach ubezpieczenia. Takim skutkiem może być śmierć albo uszkodzenie ciała lub spowodowanie rozstroju zdrowia, w szczególności inwalidztwa. Śmierć ubezpieczonego stwarza obowiązek świadczenia w obu rodzajach ubezpieczenia, jednakże w ubezpieczeniu na życie przyczyna zgonu jest obojętna, natomiast w ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków musi nią być nieszczęśliwy wypadek. Co istotne, pojęcie nieszczęśliwego wypadku precyzują przy tym ogólne warunki ubezpieczenia. (tak: H. Ciepła w: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom V. Zobowiązania. Część szczegółowa; red. J. Gudowski; WKP, 2017)

Co istotne, w okolicznościach niniejszej sprawy, podstawą dochodzonych przez powódek roszczeń jest okoliczność przystąpienia G. S. do ubezpieczenia na życie w ramach Grupowego Ubezpieczenia na Życie związanego z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym na podstawie polisy nr (...). W omawianej sytuacji, doszło zatem do zawarcia umowy ubezpieczenia na życie na cudzy rachunek. Funkcję ubezpieczającego pełnił bowiem pracodawca G. S., tj. (...) S.A.

Podkreślić przy tym zatem należy, że w art. 829 § 2 k.c. określone zostały szczegółowe zasady odnoszące się do umów ubezpieczenia na życie zawieranych na cudzy rachunek. W szczególności przepis ten przewiduje, że w tego rodzaju ubezpieczeniach konieczna jest zgoda ubezpieczonego, której życie ma stać się przedmiotem ubezpieczenia, oraz że zgoda ubezpieczonego powinna obejmować wysokość sumy ubezpieczenia. Deklaracja zgody nie musi być przy tym złożona przed zawarciem umowy ubezpieczenia. Zgodnie z obowiązującymi regułami w tego rodzaju umowach, ubezpieczony nie uczestniczy w zawieraniu umowy ubezpieczenia. Natomiast oświadcza on, że wyraża zgodę na uczestnictwo w istniejącym stosunku zobowiązaniowym ubezpieczenia, o ile strony umowy zastrzegły na jego rzecz ochronę ubezpieczeniową. Każda zmiana treści stosunku ubezpieczeniowego na życie na cudzy rachunek na niekorzyść ubezpieczonego (lub osoby uprawnionej do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci ubezpieczonego) wymaga zgody tego ubezpieczonego. W konsekwencji wobec braku zgody ze strony ubezpieczonego zmiana umowy nie może naruszać jego praw ani praw osoby uprawnionej do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci ubezpieczonego (tak: Ogiegło w: Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz do art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, red. prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski, 2021 rok, Legalis; M. Orlicki, w: M. Orlicki, J. Pokrzywniak, Umowa ubezpieczenia. Komentarz do nowelizacji Kodeksu cywilnego, Warszawa 2008, s. 127 i n.; A. Chróścicki, Umowa ubezpieczenia po nowelizacji Kodeksu cywilnego. Komentarz, Warszawa 2008, s. 149 i n.; Z. Gawlik, w: Kidyba, Komentarz KC 2014, t. III, cz. 2, s. 959 i n.; W. Dubis, w: Gniewek, Machnikowski, Komentarz KC 2017, art. 829, Nb 2–3).

Odpowiedzialność ubezpieczyciela w stosunku do ubezpieczonego rozpoczyna się najwcześniej następnego dnia po tym, gdy ubezpieczony oświadczył, że chce skorzystać z zastrzeżonej na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej. Natomiast brak zgody nie wpływa na ważność samej umowy ubezpieczenia, która może być zawarta bez tej zgody. Zgoda jest jednak warunkiem powstania odpowiedzialności ubezpieczyciela. ( tak: Ogiegło w: Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz do art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, red. prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski,2021 rok, Legalis; M. Orlicki, w: Gutowski, Komentarz KC, t. II, art. 829, Nb 7–15; H. Ciepła, w: Gudowski, Komentarz KC 2017, V, art. 829, Nb 17; M. Kondek, w: Osajda, Komentarz KC 2019, art. 829, Nt 10).

W toku niniejszego postępowania, pozwany kwestionował jakoby G. S. złożył deklarację przystąpienia do przedmiotowej umowy grupowego ubezpieczenia na życie. Zarzut ten nie zasługiwał jednak na uwzględnienie.

Po pierwsze podkreślić bowiem należy, że sam pozwany przedłożył do akt niniejszej sprawy deklarację zgody G. S. z dnia 20 września 1999 r. (k. 89) na przystąpienie do programu grupowego ubezpieczenia na życie związanego z funduszem inwestycyjnym stworzonego dla pracowników (...) S.A. (Grupowego Ubezpieczenia na Życie związanego z Funduszem Inwestycyjnym (...) S.A.) od 1 września 1999 r. W przedmiotowej deklaracji jako osoby uprawnione z ubezpieczenia wskazane zostały przy tym W. S. w 50% i M. S. w 50%. W deklaracji określona została także suma ubezpieczenia, która stanowić miała sześciokrotność miesięcznego wynagrodzenia. Również z wydruku z systemu ubezpieczyciela wynika, że G. S. objęty został przedmiotowym ubezpieczeniem w ramach polisy nr (...) (k. 84).

Po drugie, przed wystąpieniem przez powódki na drogę postępowania sądowego dotyczącego dalszych świadczeń z tytułu przedmiotowej umowy ubezpieczenia na życie, którą objęty był G. S., pozwany nie kwestionował okoliczności skutecznego przystąpienia przez niego do w/w umowy, a co więcej dokonał na rzecz powódek wypłat z tytułu przedmiotowej polisy ubezpieczeniowej. Decyzją z dnia 11 września 2015 r. pozwany przyznał i wypłacił powódce W. S. kwotę 69.473,40 zł z tytułu zdarzenia „Zgon ubezpieczonego”, zaś decyzją z dnia 21 września 2015 r. przyznał on i wypłacił powódkom M. S. i W. S. kwoty po 106,06 zł z tytułu „Zgon ubezpieczonego – wypłata z funduszu (decyzja z dnia 11 września 2015 r- k. 92; decyzja z dnia 21 września 2015 r- k. 83v, k. 91v). Dopiero na etapie niniejszego postępowania sądowego pozwany zakwestionował fakt przystąpienia przez G. S. do umowy grupowego ubezpieczenia na życie, co wobec jednoczesnego przedłożenia przez pozwanego dokumentacji obejmującej ową deklarację uznać należało za nieuzasadnione, bezpodstawne i zdaniem Sądu wywiedzione jedynie na potrzeby niniejszego postępowania.

Wskazania wymaga to, że strona powodowa słusznie wskazała, że przepis art. 829 § 2 k.c. wszedł w życie w dniu 10 sierpnia 2008 r., zaś zawarcie umowy grupowego ubezpieczenia na życie i przystąpienie do ubezpieczenia przez G. S. nastąpiło z dniem 1 września 1999 r., a więc w czasie, kiedy w/w przepis jeszcze nie obowiązywał.

Mając na uwadze powyższe, Sąd doszedł do przekonania o skutecznym przystąpieniu przez G. S. do umowy grupowego ubezpieczenia na życie, co potwierdzone zostało polisą nr (...) i co w konsekwencji skutkuje ponoszeniem przez pozwanego (jako następcy prawnego pierwotnego ubezpieczyciela ( k. 66-73)) odpowiedzialności ubezpieczeniowej.

Ponadto, zdaniem Sądu na uwzględnienie nie zasługiwał podniesiony przez pozwanego zarzut dotyczący tego, że wypadek G. S. z dnia 23 czerwca 2015 r. nie spełniał definicji wypadku lub wypadku komunikacyjnego, określonych w Aneksie nr (...) z dnia 14 czerwca 2006 r. i Ogólnych Warunkach Dodatkowego Ubezpieczenia Zgonu Ubezpieczonego w Następstwie Wypadku.

Wskazania wymaga to, że w § 3 ust. 2 Aneksu nr (...) z dnia 14 czerwca 2006 r. do umowy grupowego ubezpieczenia na życie, „Wypadek komunikacyjny” zdefiniowany został jako nagłe zdarzenie z udziałem pojazdu w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, w następstwie którego uczestnik wypadku komunikacyjnego doznał uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub zmarł (k. 127). Jednocześnie w myśl § 1 ust. 1 Ogólnych Warunków Dodatkowego Ubezpieczenia Zgonu Ubezpieczonego w Następstwie Wypadku (OWDU), „ wypadek” zdefiniowano jako zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, zaistniałe niezależnie od woli Ubezpieczonego, które wystąpiło w czasie trwania ochrony ubezpieczeniowej, zaś „zgon ubezpieczonego w następstwie wypadku” to zgon Ubezpieczonego pozostający w związku przyczynowym z tym wypadkiem (§ 1 ust. 2) (k. 182).

W tym zakresie pozwany kwestionował jakoby do wypadku z dnia 23 czerwca 2015 r. doszło na skutek zaistnienia „przyczyny zewnętrznej” niezależnej od woli ubezpieczonego G. S., podnosząc, że do zdarzenia tego doszło w związku ze zjechaniem przez niego na przeciwległy pas wprost pod nadjeżdżający samochód ciężarowy, a zatem w skutek woli G. S.. Pozwany podnosił przy tym także, że do zdarzenia mogło dojść na skutek celowego działania G. S. (samobójstwa).

W ocenie Sądu, stanowisko pozwanego uznać należało jednak za niezasadne. Podkreślić należy, że pozwany w umowie, ogólnych warunkach ubezpieczenia ani w żadnym innym dokumencie nie zdefiniował pojęcia „przyczyny zewnętrznej”. W związku z tym, definiując to pojęcie odnieść należy się do powszechnego i obiektywnego jego rozumienia.

W ocenie Sądu przez przyczynę zewnętrzną rozumieć należy przyczynę ze świata zewnętrznego, a więc leżącą poza organizmem człowieka. Jako przeciwstawną do niej przyczynę wewnętrzną definiować należy zaś przyczynę znajdującą się wewnątrz organizmu pracownika (tj. samoistne schorzenia). Za przyczynę zewnętrzną uznać należy zatem przykładowo ruch maszyny, narzędzia pracy czy siły przyrody (siłę wyższą). Zauważyć przy tym należy, że wymóg zaistnienia „przyczyny zewnętrznej” ustanowiony został przez ustawodawcę przy definicji wypadku przy pracy zawartej w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.). Co istotne, z orzecznictwa sądowego wydanego na podstawie ww. przepisu wynika sposób pojmowania przedmiotowego pojęcia właśnie w sposób przedstawiony powyżej przez Sąd.

Co także istotne, Sąd stoi na stanowisku, że dla uznania, iż do danego zdarzenia doszło na skutek przyczyny zewnętrznej nie jest konieczne to, aby była to przyczyna wyłączna, a jedynie ważne jest to, że dany czynnik ze świata zewnętrznego przyczynił się do zajścia danego zdarzenia (wypadku). W wyroku z dnia 27 kwietnia 2009 r., sygn. I UK 336/08 (Legalis nr 258424) Sąd Najwyższy wprost wskazał bowiem, że przyczyna zewnętrzna nie musi być wyłączną przyczyną wypadku (przy pracy). Wystarczające jest, że przyczyni się ona do powstania urazu. Jeżeli więc przyczyna wypadku ma charakter mieszany wystarczające jest, jeśli zostanie wykazane, że bez czynnika zewnętrznego nie doszłoby do szkodliwego skutku. Ponadto, Sąd Najwyższy podkreślił, że wystarczające do przyjęcia, że w danym wypadku zaistniała przyczyna zewnętrzna jest ustalenie, że uraz powstał na skutek zjechania pojazdu z drogi i uderzenia w betonowy przepust, choćby przyczyną zdarzenia było zasłabnięcie lub zaśnięcie kierowcy. W ocenie Sądu, powyższy pogląd Sądu Najwyższego znajduje odpowiednie zastosowanie w okolicznościach sprawy niniejszej.

Podkreślenia wymaga to, że okoliczności wypadku z dnia 23 czerwca 2015 r. nie budzą wątpliwości Sądu i w sposób jednoznaczny wynikają z dołączonych akt postępowania karnego sygn. 2 Ds. 571/15. Z poczynionych w toku tego postępowania (bezpośrednio po wypadku) ustaleń wynika jednoznacznie, że do przedmiotowego wypadku doszło na skutek zjechania samochodu osobowego kierowanego przez G. S. z nieustalonych przyczyn na przeciwny pas ruchu, gdzie zderzył się on czołowo z jadącym w przeciwną stronę samochodem ciężarowym z naczepą kierowanym przez A. B.. Świadek A. B. w toku niniejszego postępowania również zeznał, że samochód osobowy kierowany przez G. B. zjechał na przeciwległy pas ruchu nagle i nie miał włączonego kierunkowskazu. Jednocześnie, z przeprowadzonej w toku postępowania pod sygn. 2 Ds. 571/15 opinii biegłego z zakresu badania stanu technicznego pojazdu wynikało, że w samochodzie kierowanym przez G. S. nie stwierdzono usterek, które byłyby przed wypadkiem i mogły mieć wpływ na zaistnienie wypadku, zaś z opinii biegłego patologa wynika, że przyczyną nagłej i gwałtownej śmierci G. S. był rozległy uraz narządów wewnętrznych, zwłaszcza klatki piersiowej i jamy brzusznej z następowanym krwotokiem wewnętrznym i zewnętrznym, które to obrażenia powstały w wyniku wypadku, a co więcej, że w momencie zdarzenia G. S. był trzeźwy.

Z przedłożonej do akt niniejszej spawy obszernej dokumentacji medycznej G. S. wynika, że nie chorował on na żadne choroby przewlekłe i nie przyjmował na stałe jakichkolwiek leków. Brak jest podstaw do stwierdzenia, aby wypadek z dnia 23 czerwca 2015 r. spowodowany był jakimikolwiek jego schorzeniami.

Mając na uwadze powyższe, zdaniem Sądu, w okolicznościach niniejszej sprawy przyczyną zdarzenia z dnia 23 czerwca 2015 r. był ruch pojazdu kierowanego przez G. S.. Była to zatem przyczyna zewnętrzna, niezależna od jego woli i leżąca poza jego organizmem.

Strona pozwana podnosiła, że do przedmiotowego wypadku mogło dojść w związku z zamiarem popełnienia prze G. S. samobójstwa. Okoliczność ta nie została jednak w żaden sposób wykazana i Sąd stoi na stanowisku, że obecnie jej wykazanie nie jest możliwe. W skutek zdarzenia z dnia 23 czerwca 2015 r. G. S. poniósł bowiem śmierć na miejscu, w związku z czym ustalenie ewentualnych motywów jego „działania” (tj. zjechania pod koła nadjeżdżającego z naprzeciwka samochodu ciężarowego) nie jest możliwe. Niemniej jednak, w ocenie Sądu podejrzenia pozwanego pozostają w oderwaniu od wykazanych w niniejszej sprawie faktów. Podkreślić bowiem należy, że z przedłożonej dokumentacji medycznej G. S., jak i zeznań jego żony oraz córki nie wynika, aby kiedykolwiek cierpiał on na jakąkolwiek chorobę czy zaburzenia psychiczne. Nigdy nie zdiagnozowano u niego depresji i nie uskarżał się on na występowanie jej objawów. Nie przyjmował również żadnych leków psychotropowych. Co więcej, podkreślić należy, że powód jako zawodowy pilot podlegał regularnym badaniom okresowym, w tym psychologicznym, zaś występowanie u niego w tym zakresie jakichkolwiek zaburzeń wyłączałoby możliwość wykonywania przez niego tego zawodu. Twierdzenia pozwanego co do spowodowania przez G. S. przedmiotowego wypadku z uwagi na jego samobójcze zamiary uznać należało zatem za bezpodstawne.

Podkreślić należy, że nawet gdyby przyjąć, że zjechanie przez G. S. na przeciwny pas ruchu było skutkiem jego zaśnięcia lub zasłabnięcia, to jak już wskazano powyżej, w ocenie Sądu bezpośrednią przyczyną zdarzenia ubezpieczeniowego (tj. śmierci G. S.) był ruch pojazdu mechanicznego, którym się on poruszał. Nawet zaś równoczesne wystąpienie przyczyny wewnętrznej i przyczyny zewnętrznej nie wyklucza natomiast przyjęcia, że wypadek z dnia 23 czerwca 2015 r. zakwalifikować należy jako zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną i zaistniałe niezależnie od woli ubezpieczonego, a śmierć G. S. pozostawała z owym wypadkiem w bezpośrednim związku przyczynowym.

W związku z powyższym, w ocenie Sądu wypadek z dnia 23 czerwca 2015 r. wypełnia definicję „wypadku” zawartą w OWDU (k. 182) i definicję „wypadku komunikacyjnego” zawartą w § 3 ust. 2 Aneksu nr (...) z dnia 14 czerwca 2006 r. (k. 127).

Okolicznością sporną między stronami niniejszego postępowania było również to, czy powódki w związku ze zgonem G. S. są uprawnione do dochodzenia od pozwanego zarówno świadczenia z tytułu „zgonu ubezpieczonego w następstwie wypadku” jak i świadczenia z tytułu „zgon ubezpieczonego w następstwie wypadku komunikacyjnego”, zwłaszcza w sytuacji, w której pozwany wypłacił już na ich rzecz świadczenie z tytułu „zgonu ubezpieczonego”. W ocenie Sądu brak jest podstaw do odmówienia powódkom prawa do dochodzenia roszczeń ze wszystkich podanych powyżej tytułów. Analiza przedstawionej w niniejszej sprawie dokumentacji ubezpieczeniowej przedłożonej przez pozwanego doprowadziła Sąd do przekonania o zasadności roszczeń strony powodowej.

Wskazać należy, że jak wynika z § 5 ust. 1 Ogólnych Warunków Grupowego Ubezpieczenia na Życie Związanego z Funduszem (OWU - k. 174-181), zdarzeniami objętymi ochroną ubezpieczeniową na podstawie umowy grupowego ubezpieczenia na życie z dnia 1 września 1999 r., do której przystąpił G. S. były: zgon ubezpieczonego oraz osiągnięcie przez ubezpieczonego wieku emerytalnego określonego w umowie ubezpieczenia. Ubezpieczenie na wypadek zgonu było zatem ubezpieczeniem w podstawowym zakresie. W § 5 ust. 4 OWU przewidziano nadto, że na wniosek ubezpieczającego zakres ochrony ubezpieczeniowej może być rozszerzony o dodatkowe zdarzenia na zasadach i w trybie określonym w ogólnych warunkach Ubezpieczeń Dodatkowych, przy czym w § 15 ust. 3 OWU wskazano, że w przypadku wybranych ubezpieczeń dodatkowych obowiązują limity wysokości świadczeń określone w aktualnie obowiązującej Tabeli Limitów Świadczeń, stanowiącej załącznik nr 3 do OWU.

W związku z powyższym zdaniem Sądu stwierdzić należy, że pierwotnie ubezpieczenie na życie obejmowało ubezpieczenie na wypadek zgonu ubezpieczonego, które było ubezpieczeniem głównym (podstawowym) i którego zakres mógł zostać rozszerzony o świadczenia z tytułu dodatkowych zdarzeń ubezpieczeniowych.

Ubezpieczenie na życie obejmujące zgon ubezpieczonego, do którego przystąpił G. S. zostało następnie rozszerzone o ubezpieczenie dodatkowe obejmujące zgon ubezpieczonego w wypadku. Fakt ten wynika jednoznacznie z umowy grupowego ubezpieczenia na życie związanego z funduszem z dnia 25 lipca 2001 r. oraz wydanej na jej podstawie polisy nr (...) z dnia 28 lutego 2003 r., z której wynika, że w przypadku sumy ubezpieczenia stanowiącej sześciokrotność wynagrodzenia brutto (a taka suma ubezpieczenia miała zastosowanie w stosunku do G. S. zgodnie ze złożoną przez niego deklaracją przystąpienia - k. 89), w zakresie podstawowym ubezpieczenie obejmowało: zgon ubezpieczonego, powstanie inwalidztwa ubezpieczonego w następstwie wypadku i wystąpienie u ubezpieczonego poważnego zachorowania, zaś w zakresie rozszerzonym: zgon ubezpieczonego w wyniku wypadku, uszczerbek na zdrowiu ubezpieczonego w następstwie wypadku (k. 119). Jednocześnie, w przypadku zgonu ubezpieczonego wysokość świadczenia określono na 100% sumy ubezpieczenia i w przypadku zgonu ubezpieczonego w wyniku wypadku ubezpieczonego wysokość świadczenia określono na 100% sumy ubezpieczenia. W przedmiotowej polisie wprost wskazano, że ubezpieczonymi objętymi ochroną z tytułu umowy ubezpieczenia są pracownicy ubezpieczającego, którzy przystąpili do umowy na zasadach określonych w OWU i umowie z dnia 1 września 1999 r., wobec czego nie ma wątpliwości, iż znajdowało ono zastosowanie w stosunku do G. S..

Co istotne, następnie zgodnie z § 3 ust. 2 Aneksu nr (...) z dnia 14 czerwca 2006 r. do umowy grupowego ubezpieczenia na życie (k. 126-127), zakres ochrony ubezpieczeniowej rozszerzony został o dodatkowe ubezpieczenie zgonu Ubezpieczonego w następstwie wypadku komunikacyjnego. Wskazano przy tym, że w przypadku zajścia ww. zdarzenia, zastosowanie mają Ogólne Warunki Dodatkowego Ubezpieczenia Zgonu Ubezpieczonego w Następstwie Wypadku (OWDU) i dodatkowe klauzule wskazane w w/w aneksie. Zgodnie z § 3 załącznika nr 2 do Aneksu nr (...), zakres ubezpieczenia i wysokość świadczeń w polisie nr (...) obejmowały m.in.

1)  zgon Ubezpieczonego – 100% sumy ubezpieczenia

2)  zgon Ubezpieczonego w następstwie wypadku – 150% sumy ubezpieczenia

3)  zgon Ubezpieczonego w następstwie wypadku komunikacyjnego – 50% sumy ubezpieczenia. (k. 179-179v)

Podkreślić należy, że zgodnie z § 5 ust. 1 wspomnianych powyżej Ogólnych Warunków Dodatkowego Ubezpieczenia Zgonu Ubezpieczonego w Następstwie Wypadku (OWDU) , w przypadku zgonu Ubezpieczonego w wypadku, (...) S.A. (poprzednik prawny pozwanego ) wypłaci świadczenie w wysokości sumy ubezpieczenia, oprócz świadczenia z tytułu umowy grupowego ubezpieczenia na życie.

W ocenie Sądu mając na uwadze powyższe stwierdzić zatem należy, że umowa grupowego ubezpieczenia na życie, którą objęty był G. S. w podstawowym zakresie obejmowała ochronę zdarzenia ubezpieczeniowego w postaci zgonu ubezpieczonego, a następnie w toku obowiązywania tej umowy, w/w zakres podstawowy ubezpieczenia rozszerzony został o ubezpieczenie dodatkowych zdarzeń w postaci zgonu ubezpieczonego w następstwie w wypadku oraz zgonu ubezpieczonego w następstwie wypadku komunikacyjnego. Ochrona, którą objęty był G. S. obejmowała zatem trzy niezależne od siebie zdarzenia ubezpieczeniowe, z tytułu wystąpienia których przysługiwały uprawnionym trzy niezależne świadczenia, w wysokości odpowiadającej wskazanemu procentowi sumy ubezpieczenia. Wskazania wymaga bowiem to, że z żadnego z przedłożonych przez pozwanego dokumentu nie wynika, jakoby uprawniony podmiot mógł dochodzić wypłaty świadczenia z tytułu tylko jednego (wybranego lub wyżej płatnego) zdarzenia ubezpieczeniowego lub aby dokonanie przez ubezpieczyciela wypłaty świadczenia z tytułu jednego zdarzenia ubezpieczeniowego (lub ubezpieczenia podstawowego, tj. z tytułu zgonu ubezpieczonego) wyłączało możliwość dochodzenia przez uprawnionego świadczeń z pozostałych zdarzeń. Wręcz przeciwnie, z przytoczonego powyżej § 5 ust. 1 OWDU wynika, że w przypadku zajścia dodatkowego zdarzenia ubezpieczeniowego, pozwany zobowiązany był do wypłaty świadczenia w wysokości sumy ubezpieczenia, oprócz świadczenia z tytułu umowy grupowego ubezpieczenia na życie. Wynika z tego zatem jednoznacznie, że wypłacenie przez pozwanego na rzecz powódek świadczenia z tytułu zgonu ubezpieczonego G. S. (ubezpieczenie podstawowe) nie wyłączało jego obowiązku wypłaty na ich rzecz świadczeń również z tytułu ubezpieczeń dodatkowych, tj. ubezpieczenia na wypadek zgonu w następstwie wypadku oraz na wypadek zgonu w następstwie wypadku komunikacyjnego.

Odnosząc się zatem do kolejności ustanawianych ubezpieczeń (obejmowania ochroną ubezpieczeniową kolejnych, dodatkowych zdarzeń ubezpieczeniowych) oraz uwzględniając wykładnię systemową wprowadzanych do umowy klauzul, brak jest podstaw do stwierdzenia, aby przyznanie ochrony ubezpieczeniowej z tytułu jednego z wymienionych zdarzeń wykluczało objęcie taką ochroną również kolejnego zdarzenia, do spełnienia przesłanek którego w danej sytuacji również doszło.

Zauważyć także należy, że ustanowienie dodatkowych zdarzeń ubezpieczeniowych nie wiązało się z opłacaniem przez ubezpieczonego rażąco wyższych składek ubezpieczeniowych, chociaż takie dodatkowe składki faktycznie były od niego pobierane. Nie sposób zatem przyjąć, aby ustanowienie owych dodatkowych ubezpieczeń wiązało się z wprowadzeniem zupełnie nowych, odrębnych konstrukcji, które wykluczałyby uprawnienie do dochodzenia świadczeń z już uprzednio ustanowionych zdarzeń ubezpieczeniowych.

Co więcej, zauważyć należy, że co prawda w § 15 ust. 3 OWU (Ogólnych Warunków Grupowego Ubezpieczenia na Życie Związanego z Funduszem) wskazano, że w przypadku wybranych ubezpieczeń dodatkowych obowiązują limity wysokości świadczeń określone w aktualnie obowiązującej Tabeli Limitów Świadczeń, stanowiącej załącznik nr 3 do OWU, niemniej jednak pozwany w toku niniejszego postępowania nie przedłożył powyższej Tabeli Limitów Świadczeń. Niemożliwe było zatem ustalenie czy powyższa Tabela w ogóle została przez pozwanego opracowana, a jeżeli tak to ile wynosi limit wysokości przysługujących uprawnionym świadczeń z tytułu zgonu w następstwie wypadku oraz zgonu w następstwie wypadku komunikacyjnego.

Podkreślenia wymaga, że to na pozwanym jako podmiocie profesjonalnym spoczywał obowiązek przejrzystego i jednoznacznego uregulowania zasad wypłaty świadczeń ubezpieczeniowych. Wobec braku dopełnienia w/w obowiązku przez pozwanego, to właśnie jego obciążają skutki takiego zaniedbania. Interpretacja postanowień umownych dokonywana jest na niekorzyść tego podmiotu, który dane postanowienia ustanowił. Zważyć należy, że wysokość świadczeń przy każdym zdarzeniu ubezpieczeniowym określona została jako konkretny procent sumy ubezpieczenia. Brak jest wprawdzie postanowienia umożliwiającego kumulację świadczeń do wypłaty, ale jednocześnie brak jest także postanowienia, który by taką kumulację wyłączał lub ją zakazywał. Wobec braku zawarcia w obowiązujących strony postanowieniach umownych (i regulaminach – OWU, OWDU) zapisów jednoznacznie precyzujących zasady wypłaty świadczeń ubezpieczeniowych, przyjąć należało zatem interpretację na korzyść powódek.

W tym miejscu nadmienić także należy, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie doszło do spełnienia przesłanek wyłączających uprawnienie do dochodzenia wypłaty świadczeń z tytułu zgonu w następstwie wypadku lub zgonu w następstwie wypadku komunikacyjnego.

Zgodnie z § 6 OWDU, ubezpieczyciel nie wypłaci świadczenia z tytułu dodatkowego ubezpieczenia zgonu ubezpieczonego w następstwie wypadku, jeżeli zgon nastąpił bezpośrednio lub pośrednio wskutek:

1)  działań wojennych, katastrofy nuklearnej,

2)  czynnego udziału Ubezpieczonego w zamieszkach lub rozruchach,

3)  działania Ubezpieczonego pod wpływem alkoholu, narkotyków lub podobnych środków, wyłączając przypadki zażycia tych środków zgodnie z zaleceniem lekarza,

4)  udziału Ubezpieczonego w indywidualnych lub zorganizowanych czynnościach sportowych lub rekreacyjnych o wysokim stopniu ryzyka, w szczególności takich jak: nurkowanie, alpinizm, speleologia, baloniarstwo, lotniarstwo, szybownictwo, lotnictwo, skoki spadochronowe, wyścigi lub rajdy samochodowe lub motocyklowe, jazda gokartami, sporty motorowodne, sporty walki, skoki na gumowej linie.

W okolicznościach niniejszej sprawy brak jest podstaw do przyjęcia któregokolwiek z powyższych wyłączeń.

W myśl natomiast § 3 ust. 2 Aneksu nr (...), odpowiedzialność (...) z tytułu zaistnienia wypadku komunikacyjnego jest wyłączona w przypadku zdarzeń zaistniałych bezpośrednio lub pośrednio wskutek:

1)  prowadzenia przez Ubezpieczonego pojazdu bez wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem,

2)  prowadzenia przez Ubezpieczonego pojazdu nie dopuszczonego do ruchu lub bez ważnego badania technicznego,

3)  umyślnego naruszenia zasad ruchu drogowego, wodnego lub powietrznego.

W ocenie Sądu, strona pozwana nie udowodniła, aby do wypadku z dnia 23 czerwca 2015 r. doszło w związku z zaistnieniem powyższych zdarzeń. Jak już wskazano uprzednio w treści niniejszego uzasadnienia, przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało, aby G. S. umyślnie naruszył zasady ruchu drogowego, w tym w związku z zarzucaną przez pozwanego, próbą popełnienia samobójstwa.

Tym samym brak jest podstaw do przyjęcia, aby w sprawie niniejszej zaistniała jakakolwiek przesłanka wyłączająca odpowiedzialność pozwanego do wypłaty świadczeń z tytułu zgonu w następstwie wypadku lub zgonu w następstwie wypadku komunikacyjnego.

Odnosząc się do wysokości należnych powódkom świadczeń ubezpieczeniowych, po pierwsze wskazać należy, że zgodnie z deklaracją przystąpienia G. S. do programu grupowego ubezpieczenia na życie związanego z funduszem inwestycyjnym stworzonego dla pracowników (...) S.A. (Grupowego Ubezpieczenia na Życie związanego z Funduszem Inwestycyjnym (...) S.A.), jako osoby uprawnione z ubezpieczenia wskazane zostały powódka W. S. w 50% i powódka M. S. w 50%. W myśl art. 4 ust. 1 umowy grupowego ubezpieczenia na życie, ubezpieczyciel zobowiązał się w przypadku zajścia w życiu ubezpieczonego zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową spełnić świadczenie określone w programie, przy czym wypłata nastąpić miała na rzecz ubezpieczonego lub uprawnionego w przypadku zgonu ubezpieczonego (ust. 2) (k. 107-113).

W ocenie Sądu na uwzględnienie nie zasługiwało stanowisko pozwanego zawarte w piśmie procesowym datowanym na dzień 26 listopada 2020 r. (k. 346) co do tego, że strona powodowa nie wykazała wysokości dochodzonych świadczeń z tytułu zgonu w następstwie wypadku i zgonu w następstwie wypadku komunikacyjnego, a to wobec tego, że wysokość tych świadczeń stanowi iloczyn wynagrodzenia za pracę G. S., a w aktach sprawy brak jest dowodów na tę okoliczność. Zdaniem Sądu twierdzenia te uznać należało jednak za spóźnione. Faktycznie, zauważyć należy, że zgodnie ze złożoną przez G. S. deklaracją zgody na przystąpienie do programu grupowego ubezpieczenia na życie związanego z funduszem inwestycyjnym stworzonego dla pracowników (...) S.A. (Grupowego Ubezpieczenia na Życie związanego z Funduszem Inwestycyjnym (...) S.A.) od 1 września 1999 r., przystąpił on do ubezpieczenia na sumę ubezpieczenia stanowiącą sześciokrotność jego miesięcznego wynagrodzenia, zaś wysokość świadczeń z polisy uzależniona została od sumy ubezpieczenia (zgon ubezpieczonego – 100% sumy ubezpieczenia, zgon ubezpieczonego w następstwie wypadku – 150% sumy ubezpieczenia, zgon Ubezpieczonego w następstwie wypadku komunikacyjnego – 50% sumy ubezpieczenia). Niemniej jednak, podkreślenia wymaga to, że pozwany aż do ostatniego pisma procesowego nie kwestionował okoliczności wykazania wysokości sumy ubezpieczenia, a co więcej w piśmie datowanym na dzień 5 lipca 2019 r. (k. 231) pozwany sam wprost wskazał, że wysokość świadczenia potencjalnie należnego powódkom z tytułu zgonu ubezpieczonego w wypadku wynosi 208.420,20 zł, zaś z tytułu zgonu ubezpieczonego w wypadku komunikacyjnym 69.473,40 zł. Wysokość sumy ubezpieczenia i wysokość należnych powódkom świadczeń wynika również z dokumentacji opracowanej przez pozwanego na etapie postępowania likwidacyjnego (k. 84-84v, k. 86). Okoliczność wysokości należnych powódkom świadczeń uznać należy zatem za przyznaną przez pozwanego, wobec czego przyjąć należało brak wymogu udowodnienia przez powódki wysokości części składowej do wyliczenia sumy ubezpieczenia (wynagrodzenia). Zauważyć przy tym jednak należy, że wysokość wynagrodzenia otrzymywanego przez G. S. wynika z dołączonych do akt dokumentów zawartych w jego aktach osobowych ( k. 258 i nast.).

W związku z powyższym, Sąd przyjął, że wysokość należnego powódkom łącznie świadczenia z tytułu zgonu ubezpieczonego w wypadku wynosi 208.420,20 zł, zaś z tytułu zgonu ubezpieczonego w wypadku komunikacyjnym 69.473,40 zł, co łącznie daje kwotę 277.893,60 zł. Z uwagi na to, że każda z powódek uprawniona jest do 50% w/w kwoty, stwierdzić należało, że pozwany zobowiązany jest do zapłaty na rzecz powódki W. S. kwotę 138.946,80 zł i na rzecz powódki M. S. kwotę 138.946,80 zł, wobec czego Sąd zasądził na rzecz każdej z powódek od pozwanego powyższe kwoty.

O odsetkach od zasądzonych powyżej kwot Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., który stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Podkreślić należy, że wniosek powódek o wypłatę świadczeń ubezpieczeniowych wpłynął do pozwanego w dniu 7 lipca 2015 r. (k. 74, k. 77). Zgodnie z art. 817 k.c., ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Nadto, również zgodnie z § 5 ust. 3 OWDU, świadczenie wypłacane jest niezwłocznie, najpóźniej w ciągu 30 dni, licząc od dnia otrzymania przez ubezpieczyciela pisemnego zawiadomienia o zaistnieniu zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową. Tym samym, termin na wypłatę przez pozwanego świadczeń ubezpieczeniowych na rzecz powódek upłynął w dniu 6 sierpnia 2015 r. Dochodzone pozwem roszczenie stało się zatem wymagalne od 7 sierpnia 2015 r. i to od tej daty powódki uprawnione są do dochodzenia „odsetek ustawowych” od zasądzonych kwot. Rozstrzygnięcie takie jest przy tym zgodne z ostatecznie sprecyzowanym przez powódki żądaniem.

Mając ma uwadze powyższe rozważania, powództwo podlegało uwzględnieniu niemal w całości (por. pkt 2 i 3 wyroku).

W związku z tym, że na rozprawie w dniu 9 stycznia 2020 r. strona powodowa cofnęła ze zrzeczeniem się roszczenia żądanie zapłaty odsetek od dochodzonych kwot za okres przed 7 sierpnia 2015 r., w punkcie pierwszym wyroku Sąd na podstawie art. 203 § 1 k.p.c. w zw. z art. 355 k.p.c. umorzył postępowanie w zakresie roszczenia odsetkowego za okres od dnia 23 marca 2015 r. do dnia 6 sierpnia 2015 r. W ocenie Sądu brak było podstaw do uznania w/w częściowego cofnięcia powództwa za niedopuszczalne z uwagi na sprzeczność z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Częściowe cofnięcie roszczenia odsetkowego zdaniem Sądu nie zmierzało także do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

Podkreślić bowiem należy, że pomimo uwzględnienia nieml w całości roszczenia powódek, uznać należało, że przegrały one co do tej części pierwotnego roszczenia, co do którego postępowanie zostało umorzone wobec częściowego cofnięcia powództwa, a więc w zakresie roszczenia odsetkowego za okres od dnia 23 marca 2015 r. do dnia 6 sierpnia 2015 r. Z uwagi jednak na to, że powódki uległy pozwanemu w stopniu nieznacznym co do roszczenia na ich rzecz uwzględnionego, Sąd postanowił obciążyć obowiązkiem zwrotu wszystkich kosztów pozwanego.

W związku z powyższym, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki W. S. kwotę 12.365 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (w tym kwotę 6.948 zł tytułem przypadającej na powódkę opłaty od pozwu od jej roszczenia oraz kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r.) i kwotę 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa), jak również zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. S. kwotę 12.365 zł, na którą złożyły się kwoty tożsame co w przypadku W. S..

Orzekając o kosztach zastępstwa procesowego Sąd miał na uwadze, że „ [ł]ączna wykładnia art. 109 § 2 zd. drugie k.p.c. oraz art. 16 ust. 2 i 3 ustawy Prawo o adwokaturze i art. 22 ⁵ ust. 2 i 3 ustawy o radcach prawnych i wydanych na ich podstawie przepisów wykonawczych uzasadnia wniosek, że sąd orzekający o kosztach procesu nie może ustalić kosztu wynagrodzenia pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym poniżej wysokości stawki minimalnej, która dla danej sprawy określona jest w tych przepisach wykonawczych, z wyjątkiem tych sytuacji, w których przepisy te przewidują taką możliwość; dotyczy to także sytuacji, w której współuczestnicy formalni są reprezentowani przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym” (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2017 r., II CZ 107/17). Sąd Okręgowy w niniejszym składzie podziela w/w stanowisko.

Sąd nie uwzględnił żądania strony powodowej co do zwrotu na jej rzecz kosztów postępowania pojednawczego. Wskazać należy, że wprawdzie w dniu 31 grudnia 2015 r. powódki wystąpiły do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie z wnioskiem o zawezwanie pozwanego TU na życie (...) S.A. do próby ugodowej w sprawie wypłaty świadczeń ubezpieczeniowych stanowiących przedmiot niniejszego postępowania, które to postępowanie toczyło się pod sygnaturą akt II Co 587/16. Zgodnie zaś z art. 186 § 1 k.p.c., w brzmieniu obowiązującym w dacie zainicjowania przez powódki postępowania pojednawczego, jeżeli wzywający nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie przeciwnika włoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową, a w myśl § 2 jeżeli przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie wzywającego, który wniósł następnie w tej sprawie pozew, uwzględni koszty wywołane próbą ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie. Wskazania wymaga jednak to, że w sprawie niniejszej brak jest podstaw do zasądzenia kosztów postępowania pojednawczego na rzecz powódek. Do zawarcia ugody wprawdzie nie doszło i pozwany nie stawił się na posiedzenie pojednawcze, niemniej jednak wynikało to z zajętego przez niego uprzednio w toku postępowania stanowiska odmownego co do ugodowego zakończenia sporu, któremu wyraz pozwany dał w złożonym przed rozprawą pojednawczą piśmie procesowym (k. 21 dołączonych akt sygn. II Co 587/16). Stąd, zdaniem Sądu brak jest podstaw do przyjęcia, że niestawiennictwo pozwanego na posiedzeniu pojednawczym było nieusprawiedliwione.

Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 u.ks.c. nakazał nadto pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 162,14 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych poniesionych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa, obejmujących koszty podróży zwrócone przez Sąd świadkowi A. B. (k. 238).

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji wyroku.

Sędzia del. Stanisław Zabłocki

Zarządzenie : (...)