Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

1.  Decyzją z dnia 3 marca 2020 r. Nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie w szczególności art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 18 ust. 1 i ust. 2, art. 20 ust. 1, art. 91 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz.266), art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 20l9r., poz. 1510 ze zm.) stwierdził, że dla S. W. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne i rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne podlegającego ubezpieczeniom jako pracownika u płatnika składek TOP – NAR Narzędzia Profesjonalne L. (...) Spółka Jawna z siedzibą w Ł. wynosi:

- za sierpień 2015 r.:

emerytalno-rentowe – 2886,00 zł

chorobowe - 2886,00 zł

wypadkowe – 2886,00 zł,

zdrowotne – 2490,33 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 224,13 zł.

- za lipiec 2016 r. :

emerytalno-rentowe – 3627,00 zł

chorobowe - 3627,00 zł

wypadkowe – 3627,00 zł,

zdrowotne – 3129,73 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 281,68 zł.

- za czerwiec 2017 r.:

emerytalno-rentowe – 4388,00 zł

chorobowe - 4388,00 zł

wypadkowe – 4388,00 zł,

zdrowotne – 3786,40 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 340,78 zł.

- za lipiec 2018 r.:

emerytalno-rentowe – 2000,00 zł

chorobowe - 2000,00 zł

wypadkowe – 2000,00 zł,

zdrowotne – 1725,80 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 155,32 zł.

2.  Decyzją z dnia 3 marca 2020 r. Nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie w szczególności art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 18 ust. 1 i ust. 2, art. 20 ust. 1, art. 91 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz.266), art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 20l9r., poz. 1510 ze zm.) stwierdził, że dla A. U. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne i rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne podlegającego ubezpieczeniom jako pracownika u płatnika składek TOP – NAR Narzędzia Profesjonalne L. (...) Spółka Jawna z siedzibą w Ł. wynosi:

- za sierpień 2016 r. :

emerytalno-rentowe – 2677,00 zł

chorobowe - 2677,00 zł

wypadkowe – 2677,00 zł,

zdrowotne – 2309,97 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 207,90 zł.

- za wrzesień 2017 r.:

emerytalno-rentowe – 2888,00 zł

chorobowe - 2888,00 zł

wypadkowe – 2888,00 zł

zdrowotne – 2492,05 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 224,28 zł.

- za wrzesień 2018 r.:

emerytalno-rentowe – 2715,80 zł

chorobowe - 2715,80 zł

wypadkowe – 2715,80 zł,

zdrowotne – 2343,46 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 210,91 zł.

3.  Decyzją z dnia 3 marca 2020 r. Nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie w szczególności art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 18 ust. 1 i ust. 2, art. 20 ust. 1, art. 91 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz.266), art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 20l9r., poz. 1510 ze zm.) stwierdził, że dla J. B. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne i rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne podlegającego ubezpieczeniom jako pracownika u płatnika składek TOP – NAR Narzędzia Profesjonalne L. (...) Spółka Jawna z siedzibą w Ł. wynosi:

- za lipiec 2015 r.:

emerytalno-rentowe – 2686,00 zł

chorobowe -2686,00 zł

wypadkowe – 2686,00 zł,

zdrowotne – 2317,75 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 208,60 zł.

- za lipiec 2016 r. :

emerytalno-rentowe – 2927,00 zł

chorobowe - 2927,00 zł

wypadkowe – 2927,00 zł,

zdrowotne – 2525,70 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 227,31 zł.

- za lipiec 2017 r.:

emerytalno-rentowe – 3518,00 zł

chorobowe - 3518,00 zł

wypadkowe – 3518,00 zł,

zdrowotne – 3035,68 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 273,21 zł.

- za lipiec 2018 r.:

emerytalno-rentowe – 3580,00 zł

chorobowe - 3580,00 zł

wypadkowe – 3580,00 zł,

zdrowotne – 3089,18 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 278,03 zł.

4.  Decyzją z dnia 3 marca 2020 r. Nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie w szczególności art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 18 ust. 1 i ust. 2, art. 20 ust. 1, art. 91 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz.266), art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 20l9r., poz. 1510 ze zm.) stwierdził, że dla J. P. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne i rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne podlegającego ubezpieczeniom jako pracownika u płatnika składek TOP – NAR Narzędzia Profesjonalne L. (...) Spółka Jawna z siedzibą w Ł. wynosi:

- za czerwiec 2015 r.:

emerytalno-rentowe – 1686,00 zł

chorobowe - 1686,00 zł

wypadkowe – 1686,00 zł,

zdrowotne – 1454,85 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 130,94 zł.

- za sierpień 2016 r. :

emerytalno-rentowe – 1827,00 zł

chorobowe - 1827,00 zł

wypadkowe – 1827,00 zł,

zdrowotne – 1576,51 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 141,89 zł.

- za czerwiec 2017 r.:

emerytalno-rentowe – 1888,00 zł

chorobowe - 1888,00 zł

wypadkowe – 1888,00 zł,

zdrowotne – 1629,15 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 146,62 zł.

- za czerwiec 2018 r.:

emerytalno-rentowe – 2000,00 zł

chorobowe - 2000,00 zł

wypadkowe – 2000,00 zł,

zdrowotne – 1725,80 zł

składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi– 155,32 zł.

W uzasadnieniu ZUS podkreślił, że przeprowadzona kontrola wykazała, że płatnik składek we wskazanych okresach zaniżył podstawy wymiaru składek, gdyż nie uwzględnił udzielonej tym pracownikom pomocy finansowej w postaci dofinansowania wypoczynku urlopowego i świadczenia dla dzieci do 18 roku życia, które to świadczenia zostały wypłacone z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Organ rentowy argumentował, że świadczenia te nie miały charakteru socjalnego, lecz stanowiły przychód tych pracowników podlegający oskładkowaniu. W ocenie organu rentowego z art. 8 ust.1 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, świadczenia przekazywane pracownikowi ze środków funduszu socjalnego są zwolnione ze składek pod warunkiem ,że spełniają wymogi określone w tej ustawie. Ich przyznanie oraz wysokość musi zależeć od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu. Regulamin funduszu świadczeń socjalnych nie może zmienić tej zasady. Świadczenia wypłacone przez pracodawcę z pominięciem tej zasady nie mogą być kwalifikowane jako świadczenia socjalne. Przyznanie świadczenia z pominięciem analizy sytuacji socjalnej i rodzinnej oznacza ,że pracodawca TOP – NAR Narzędzia Profesjonalne L. (...) Spółka Jawna z siedzibą w Ł. wypłacił ubezpieczonym świadczenia pieniężne stanowiące podstawę wymiaru składek, a nie świadczenie socjalne, które zgodnie z § 2 ust.1 pkt 19 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej nie stanowi podstawy wymiaru składek. Udzielona pomoc finansowa, rzeczowa, pieniężna nie ma charakteru socjalnego i stanowi przychód pracownika w rozumieniu art.12 ust.1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 51 poz.307 z późn. zm.).Oznacza to, że od uzyskanego przez ubezpieczonych przychodów należy uiścić składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. (decyzja k. 1- 4 akt ZUS S. W., decyzja k. 1 – 5 akt ZUS A. U., decyzja k. 4 – 6 akt ZUS J. B., decyzja k. 1 – 5 akt ZUS J. P.).

W odwołaniu od w/w decyzji płatnik składek TOP – NAR Narzędzia Profesjonalne L. (...) Spółka Jawna z siedzibą w Ł. wniósł o zmianę zaskarżonych decyzji poprzez uznanie, że odwołujący ustalił prawidłową podstawę wymiaru składek za ubezpieczonych bez uwzględnienia wartości wypłaconej pracownikowi kwoty z tytułu świadczeń z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych zaś w przypadku nieuwzględnienia powyższego wniosku wniósł o stwierdzenie, iż zaskarżone decyzje zostały wydane z rażącym naruszeniem przepisów postępowaniu przed organem rentowym i uchylenie tych decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu z uwagi na fakt, iż organ zarzuca pracodawcy, że nie badał sytuacji socjalnej pracowników a w ogóle nie przeprowadził w tym zakresie postępowania dowodowego. Płatnik podkreślił, że w przedmiotowym stanie faktycznym mamy do czynienia ze świadczeniami pochodzącym w sposób niebudzący wątpliwości ze środków ZFŚS i mieszczącymi się w zakresie działalności socjalnej, a zatem zwolnienie, o którym mowa w § i ust. 1 pkt 19, rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w znajduje w pełni zastosowanie. Skarżący podkreślił, że jeżeli wypłaty dokonywane były ze środków Funduszu i niewątpliwie na cele socjalne przewidziane w regulaminie Funduszu, to sam fakt braku pisemnych oświadczeń, przy jednoczesnym wykorzystaniu innych kryteriów, nie może rodzić obowiązku oskładkowania tych wypłat . (odwołanie k. 3 – 13, odwołanie k. 3 – 13 akt o sygn. VIII U 1071/20, odwołanie k. 3 – 13 akt o sygn.. VIII U 1038/20, odwołanie k. 3 – 13 akt o sygn. VIII U 1070/20).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. w odpowiedzi na odwołania wniósł o ich oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację a także wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (odpowiedź na odwołanie k. 20 - 29, odpowiedź na odwołanie k. 20– 29 akt o sygn. VIII U 1071/20, odpowiedź na odwołanie k. 20– 29 akt o sygn. VIII U 1038/20, odpowiedź na odwołanie k. 20– 29 akt o sygn. VIII U 1070/20).

Na podstawie art. 219 k.p.c. Sąd Okręgowy w Łodzi połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy o sygn. akt VIII U 1038/20, VIII U 1070/20, VIII U 1071/20 ze sprawą VIII U 1037/20. (okoliczność bezsporna)

Zainteresowani: S. W., A. U., J. B. oraz J. P. przyłączyli się do stanowiska odwołującego. (e – protokół rozprawy z dnia 24.02.2021 r. oświadczenie zainteresowanych S. W., A. U., J. B. oraz J. P. 00:01:55, płyta CD k. 71)

Na terminie rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku z dnia 12.05.2021 r. profesjonalny pełnomocnik ZUS wniósł dodatkowo o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych stosowanie do wartości przedmiotu sporu (2.700 zł odnośnie każdego z zainteresowanych). (protokół rozprawy z dnia 12.05.2021 r. oświadczenie pełnomocnika ZUS 00:12:11)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

TOP – NAR Narzędzia Profesjonalne L. (...) Spółka Jawna z siedzibą w Ł., jako pracodawca (płatnik składek) był zobowiązany do odprowadzania składek do ZUS z tytułu ubezpieczeń społecznych pracowników tj. ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego. (bezsporne)

Firma (...) liczyła około 20 pracowników w różnych okresach. Około 7- 9 pracowników było zatrudnionych tylko u płatnika i wynagrodzenie z tego tytułu stanowiło jedyne źródło dochodu i mieli albo tylko emerytury, albo tylko dochody małżonków. (zeznania świadka I. P. 00:28:57, płyta CD k. 71)

U płatnika do 31 grudnia 2017 r. obowiązywał Regulamin Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, który wszedł w życie 1 stycznia 2010 r.

W myśl pkt. III tego regulaminu uprawnieni do świadczeń socjalnych byli:

1.  pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę, po przepracowaniu pełnego roku w Firmie;

2.  Dzieci pracowników, będące na ich utrzymaniu do ukończenia 18 lat, dzieci niepełnosprawne – bez względu na wiek;

3.  współmałżonkowie pracowników, wobec których orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności, przebywający na urlopach wychowawczych lub bezrobociu;

4.  Emeryci i renciści- byli pracownicy.

Według punktu IV tego regulaminu fundusz był przeznaczany na dofinansowanie wypoczynku urlopowego pracowników poprzez dopłaty do wypoczynku indywidulanego pracownika i jego rodzin trakcie urlopu wypoczynkowego nie krótszego niż 14 dni, w wysokości do 50 % aktualnego najniższego wynagrodzenia.

Dopłaty do wczasów pracowniczych leczniczych lub: sanatoryjnych organizowanych przez podmioty do tego uprawnione, w trakcie urlopu nie krótszego niż 7 dni, w wysokości 50% skierowania, nie więcej jednak, niż wynosi aktualne najniższe wynagrodzenie.

Dopłaty do kolonii i obozów dla dzieci i młodzieży organizowanych przez podmioty do tego uprawnione w wysokości jak w pp.b) regulaminu; dopłaty w p. punkcie b i c –wymagały od pracownika dostarczenia dokumentu potwierdzającego wydatek.

Punkt 5 regulaminu przewidywał, że pomoc ze środków ZFŚS uzależnia się od sytuacji życiowej, materialnej osób uprawnionych i ma charakter uznaniowy. W pierwszej kolejności przysługuje osobom o najniższym dochodzie na osobę, rodzicom wychowującym samotnie dzieci, rodzinom wielodzietnym, dzieciom i pracownikom niepełnosprawnym. (Regulamin Zakładowy Funduszu Świadczeń Socjalnych w aktach ZUS)

Od dnia 1 stycznia 2018 r. u płatnika obowiązywał nowy Regulamin Zakładowy Funduszu Świadczeń Socjalnych.

Stosowanie do pkt. III tego regulaminu uprawnieni do świadczeń socjalnych byli:

5.  pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę, po przepracowaniu pełnego roku w Firmie;

6.  Dzieci pracowników, będące na ich utrzymaniu do ukończenia 18 lat, dzieci niepełnosprawne – bez względu na wiek;

7.  współmałżonkowie pracowników, wobec których orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności, przebywający na urlopach wychowawczych lub bezrobociu;

8.  Emeryci i renciści- byli pracownicy.

Według punktu IV tego regulaminu fundusz był przeznaczany na dofinansowanie wypoczynku urlopowego pracowników poprzez dopłaty do wypoczynku indywidulanego pracownika i jego rodzin trakcie urlopu wypoczynkowego nie krótszego niż 14 dni, w wysokości do 50 % aktualnego najniższego wynagrodzenia.

Dopłaty do wczasów pracowniczych leczniczych lub: sanatoryjnych organizowanych przez podmioty do tego uprawnione, w trakcie urlopu nie krótszego niż 7 dni, w wysokości 50% skierowania, nie więcej jednak, niż wynosi aktualne najniższe wynagrodzenie.

Dopłaty do kolonii i obozów dla dzieci i młodzieży organizowanych przez podmioty do tego uprawnione w wysokości jak w pp.b) regulaminu; dopłaty w p. punkcie b i c –wymagały od pracownika dostarczenia dokumentu potwierdzającego wydatek. Punkt 5 regulaminu przewidywał, że pomoc ze środków ZFŚS uzależnia się od sytuacji życiowej, materialnej osób uprawnionych i ma charakter uznaniowy. W pierwszej kolejności przysługuje osobom o najniższym dochodzie na osobę, rodzicom wychowującym samotnie dzieci, rodzinom wielodzietnym, dzieciom i pracownikom niepełnosprawnym. (Regulamin Zakładowy Funduszu Świadczeń Socjalnych k. 14 – 14 verte)

Płatnik składek nie określał dodatkowych zasad korzystania z ZFŚS poza ww. Regulaminami. Nie sformułowano nigdzie na piśmie definicji członka rodziny. Nie określono wysokości świadczeń z funduszu świadczeń socjalnych i kwestię tę pozostawiono do decyzji pracodawcy. Nie określono żadnych kryteriów, które decydowałby o wypłacie świadczeń w określonej wysokości. Brak jest progów za lata 2015-2018. (zeznania świadka I. P. 00:40:56, płyta CD k. 71)

W latach 2015-2018 świadczenia z funduszu świadczeń socjalnych w postaci dofinansowania do wczasów wypoczynkowych – tzw. wczasy pod gruszą były wypłacane co roku przed pójściem na urlop i wówczas pracownicy pisali podania o urlop, w których wskazywali jedynie w jakim terminie ma odbyć się urlop wypoczynkowy oraz w jakim wymiarze (minimum 14 dni). W spornym okresie pracownicy płatnika a w tym także zainteresowani: S. W., A. U., J. B. oraz J. P. nie dokumentowali swojej sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej. Płatnik składek nie żądał od pracowników oświadczeń o wysokości dochodu przypadającego na członka w rodzinie. Nie badał przychodów współmałżonków, domowników oraz innych osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym z pracownikiem, pracownicy nie podawali ich wysokości. Nie żądano od pracowników także innych dokumentów, które miałyby potwierdzić, czy też określić taką sytuację pracownika. Pracownicy nie przedstawiali wysokości zarobków, tylko informowali ustnie, że ich wynagrodzenie bądź emerytura wynosi daną kwotę, przy czym nie składali żadnego dokumentu potwierdzającego prawdziwość tego oświadczenia i pracodawca tego w żaden sposób nie dokumentował. Pracodawca kierował się ilością środków zgromadzonych na koncie (...) jakie miał do rozdysponowania na pracowników. Pracownicy płatnika otrzymywali także z (...) świadczenia dla dzieci do 18 roku życia, przy czym zasady i wysokość kwot dofinansowania na dzieci nie była ujęta w żadnym dokumencie a w szczególności w Regulaminie. (podania o urlop wypoczynkowy w aktach ZUS, zeznania świadka P. A. 00:09:30, płyta CD k. 71, zeznania świadka L. B. 00:13:35, płyta CD k. 71, zeznania świadka M. G. (...), płyta CD k. 71, zeznania świadka R. F. 00:22:29, płyta CD k. 71, zeznania świadka M. P. 00:28:57 – 00:40:56, płyta CD k. 71, zeznania świadka A. P. 00:50:39 – 00:53:13, płyta CD k. 71, zeznania świadka R. T. 00:54:45 – 01:01:59, zeznania zainteresowanego J. B. 01:16:18 – 01:19:01, zeznania zainteresowanego J. P. 01:19:37, zeznania zainteresowanego A. U. 01:20:37, zeznania zainteresowanego S. W. 01:22:03, , zeznania wnioskodawczyni 00:02:44, płyta CD k. 77)

W spornym okresie płatnik składek wypłacił swoim pracownikom należności z ZFŚS na tzw. wczasy pod gruszą każdemu pracownikowi w jednakowej kwocie oraz dodatkowo każdemu pracownikowi stałą kwotę na każde dziecko do lat 18.

Najwyższe świadczenia otrzymywali pracownicy mający najwięcej dzieci. W grupie otrzymującej najniższe dofinansowanie w latach 2015-2018 nie było osób posiadających na utrzymaniu małoletnie dzieci. W grupie średniego dofinansowania nie było osób posiadających więcej niż 1 dziecko małoletnie. W grupie o najwyższym dofinansowaniu nie było osób posiadających na utrzymaniu mniej, niż dwójkę małoletnich dzieci.

W latach 2015 – 2018 w firmie płatnika były samotne osoby otrzymujące wynagrodzenie poniżej 2.200, 00 zł, nie uzyskujące innych dochodów: w 2015 r. – dwie osoby, w 2016 r. – jedna osoba, w latach 2017 – 2018 – brak. ( pismo płatnika z dnia 8.03.2012 r. k. 73, zeznania wnioskodawczyni 00:02:44, płyta CD k. 77)

Świadczenie socjalne w wysokości 786 złotych otrzymało w 2015 r. 14 pracowników, w kwocie 1.196,00 złotych – 6 pracowników, zaś w kwocie 1.606,00 złotych – 3 pracowników. W 2016 roku 827,00 złotych otrzymało 17 osób , 1.114,00 złotych – 4 osoby, zaś 1.401,00 złotych – 3 osoby. W 2017 r. 888,00 złotych - 17 pracowników, w kwocie 1.052,00 złotych – 4 pracowników, zaś w kwocie 1.216,00 złotych – 3 pracowników. W 2018 r. 950 złotych - 14 pracowników, w kwocie 1.205,00 złotych – 4 pracowników, zaś w kwocie 1.451,00 złotych – 3 pracowników. (bezsporne, a nadto zestawienie k. 15 )

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po przeprowadzeniu postępowania kontrolnego, wydał zaskarżone decyzje, w których stwierdził, że łączne przychody osiągnięte przez zainteresowanych: S. W., A. U., J. B. oraz J. P. u odwołującego płatnika w spornych okresach, o których mowa w kwestionowanych decyzjach, stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczania społeczne tj. emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe, ubezpieczanie zdrowotne u płatnika składek TOP – NAR Narzędzia Profesjonalne L. (...) Spółka Jawna z siedzibą w Ł. . (decyzja k. 3 verte – 7 akt ZUS).

Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie wyżej powołanych dokumentów uznając je za wiarygodne i wystarczające do poczynienia przedmiotowych ustaleń oraz o zeznania świadków, wnioskodawczyni L. T. oraz zainteresowanych S. W., A. U., J. B. oraz J. P..

Dodatkowo też płatnik nie kwestionował rachunkowych wyliczeń podstaw wymiaru składek i przyjętych okresów. Natomiast strony z ustalonego w zakresie koniecznym dla rozstrzygnięcia sprawy, stanu faktycznego, wywodziły odmienne skutki prawne, ta zaś kwestia należy do oceny prawnej zebranego w sprawie materiału dowodowego, czego Sąd dokona poniżej w ramach rozważań prawnych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania nie są zasadne i podlegają oddaleniu.

Kwestią sporną w niniejszym postępowaniu jest, czy podlegają oskładkowaniu świadczenia socjalne wypłacone zainteresowanym z funduszu świadczeń socjalnych.

Na wstępie należy wskazać, że według poglądu utrwalonego w judykaturze organ rentowy może weryfikować, czy dokonana wypłata z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w istocie nie stanowi odpłatności za pracę, a zatem czy nie spełnia funkcji wynagrodzenia (vide wyrok SA w Warszawie z 21.03.2013r., III AUa 1888/12, wyrok SA w Warszawie z 21.03.2013r., III AUa 1887/12wyrok SA w Białymstoku z 27.02.2013r., III AUa 919/12, wyrok SA w Szczecinie z 14.02.2013r., III AUa 726/12). Świadczenia bowiem, które zostały wypłacone wprawdzie z funduszu socjalnego, lecz nie na warunkach wynikających z regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, nie mogą zostać uznane za świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w rozumieniu § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia z 18 grudnia 1998r. w sprawie poszczególnych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (por. wyrok SA w Lublinie z 3.07.2013r., III AUa 451/13).

Przechodząc do merytorycznych rozważań zauważyć zaś należy, że zgodnie z dyspozycją art. 6 k.c. to na odwołującym się ciążył ciężar dowodowy w przedmiotowej sprawie, zatem to on powinien udowodnić okoliczności, z których wywodzi skutki prawne. Samo zaś twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą (art. 232 k.pc.).

W myśl art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Niektóre przychody są zwolnione z podstawy wymiaru składek. Enumeratywny katalog przychodów, które nie stanowią podstawy wymiaru składek zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. I tak, zgodnie z treścią § 2 ust. 1 pkt 19 cyt. wyżej rozporządzenia, podstawy wymiaru składek nie stanowią, świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych . Zważywszy, że przepis § 2 ust. 1 pkt 19 cyt. wyżej rozporządzenia ma charakter wyjątku, od ogólnej zasady podlegania obowiązkowi składkowemu każdego przychodu, to na skarżącym - a nie organie rentowym - spoczywał ciężar dowodu, że wypłacone pracownikom świadczenia socjalne mieściły się w granicach pomocy finansowej.

Definicję działalności socjalnej zawiera art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 4 marca 1994r o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j Dz. U. z 2012, poz. 592). W myśl tego przepisu działalność socjalna to usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej-rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.

W przedmiotowej sprawie w spornym okresie świadczenie socjalne w wysokości 786 złotych otrzymało w 2015 r. 14 pracowników, w kwocie 1.196,00 złotych – 6 pracowników, zaś w kwocie 1.606,00 złotych – 3 pracowników. W 2016 roku 827,00 złotych otrzymało 17 osób , 1.114,00 złotych – 4 osoby, zaś 1.401,00 złotych – 3 osoby. W 2017 r. 888,00 złotych - 17 pracowników, w kwocie 1.052,00 złotych – 4 pracowników, zaś w kwocie 1.216,00 złotych – 3 pracowników. W 2018 r. 950 złotych - 14 pracowników, w kwocie 1.205,00 złotych – 4 pracowników, zaś w kwocie 1.451,00 złotych – 3 pracowników.

Podkreślić w tym miejscu trzeba, że o „wyłączeniu oskładkowania w zakresie świadczeń socjalnych” decyduje nie to, czy dane świadczenie zostało wypłacane z odpowiedniego funduszu, ale to, czy jest to zgodne z Ustawą z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych ( t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1070) oraz wydanego na podstawie art. 8 ust. 2 tej ustawy, regulaminu.

O tym, czy świadczenia wypłacane z funduszu świadczeń socjalnych realizują cele socjalne decyduje treść art. 8 ustęp 1 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Z treści tego przepisu wynika zaś, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu. Wprawdzie zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z Funduszu, w myśl ustępu 2 art. 8 ustawy, określa pracodawca w regulaminie, ale musi przy tym bezwzględnie uwzględniać treść ust. 1 art. 8 ustawy. A zatem obowiązujący u danego pracodawcy regulamin, który szczegółowo określa zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z Funduszu nie może być sprzeczny z treścią ustępu 1 art. 8 ustawy, co oznacza że nie może przyznawać ulgowych usług i świadczeń oraz dopłat z Funduszu w oderwaniu od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu (tzw. kryterium socjalne).

Pracodawca ma swobodę w doborze instrumentów, przy pomocy których ustali sytuację życiową, rodzinną i materialną osób uprawnionych. Może tego dokonać na przykład poprzez zobowiązanie ubiegającego się o świadczenie pracownika, do złożenia oświadczenia, bądź wniosku, w którym znajdą się wszystkie niezbędne informacje dotyczące sytuacji rodzinnej, życiowej i materialnej tego pracownika, czyli takie informacje, które pozwolą pracodawcy w zgodzie z ustawą i regulaminem Funduszu, ustalić sytuację życiową, rodzinną i materialną. Forma wniosku czy oświadczenia nie jest jednak bezwzględnie wymagana. Ustawa nie nakłada bowiem takiego obowiązku. Ważne jest jednak, aby przed przyznaniem świadczenia z Funduszu pracodawca rzeczywiście uzależnił samo przyznanie świadczenia, a następnie jego wysokość, od sytuacji socjalnej pracownika

Należy zauważyć, że w rozpoznawanej sprawie, że w latach 2015-2018 pracownicy płatnika a w tym także zainteresowani: S. W., A. U., J. B. oraz J. P. otrzymywali z (...) świadczenie w postaci dofinansowania do wczasów wypoczynkowych. Jednakże nie badano sytuacji życiowej, rodzinnej i majątkowej pracowników, nie żądano innych dokumentów, które miałyby potwierdzić , czy też określić taką sytuację pracownika. Pracownicy faktycznie nie dokumentowali swojej sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej. Płatnik składek nie żądał od pracowników oświadczeń o wysokości dochodu przypadającego na członka w rodzinie. Nie badał przychodów współmałżonków, domowników oraz innych osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym z pracownikiem, pracownicy nie podawali ich wysokości. Pracownicy płatnika otrzymywali także z (...) świadczenia dla dzieci do 18 roku życia, przy czym zasady i wysokość kwot dofinansowania na dzieci nie była ujęta w żadnym dokumencie a w szczególności w Regulaminie. Najwyższe świadczenia otrzymywali pracownicy mający najwięcej dzieci. Regulamin ZFŚS w żaden sposób nie różnicował wysokości świadczeń przysługujących poszczególnym pracownikom, ani zasad ich przyznawania.

W spornym okresie płatnik składek wypłacił swoim pracownikom należności z ZFŚS na tzw. wczasy pod gruszą każdemu pracownikowi w jednakowej kwocie oraz dodatkowo każdemu pracownikowi stałą kwotę na każde dziecko do lat 18.

Mając powyższe na uwadze, Sąd przyjął, że świadczenia mimo, że zostały wypłacone ze środków ZFŚS a zatem prawidłowo pod względem formalnym i realizowały cele socjalne (pomoc pracownikom), to zostały przyznane bez faktycznej analizy indywidualnej sytuacji poszczególnych pracowników, w tym zainteresowanych, czyli bez zastosowania kryterium socjalnego, do którego odwołuje się ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, co wyklucza zwolnienie tych świadczeń z obowiązku składkowego.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, który Sąd podziela, że w przypadku świadczeń wypłacanych indywidualnie pracownikom (w odróżnieniu od działalności socjalnej zakładu opartej na zasadach powszechnej dostępności) z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączone są w zakresie cyt. § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia jedynie świadczenia przyznawane z zachowaniem kryterium socjalnego, tj. świadczenia przyznane z uwzględnieniem art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS, stanowiącego że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu (vide wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2001 r., I PKN 579/00, OSNP 2003 nr 14, poz. 331, z dnia 8 maja 2002 r., I PKN 267/01, OSNP 2004 nr 6, poz. 99, z dnia 25 sierpnia 2004 r., I PK 22/03, OSNP 2005 nr 6, poz. 80, z dnia 16 sierpnia 2005 r., I PK 12/05, OSNP 2006 nr 11 – 12, poz. 182, z dnia 6 lutego 2008 r., II PK 156/07, OSNP 2009 nr 7 – 8, poz. 96, z dnia 16 września 2009 r., I UK 121/09, OSNP 2011 nr 9 – 10, poz. 133, z dnia 10 września 2013 r., I UK 74/13, Legalis nr 950179, z dnia 8 stycznia 2014 r., I UK 202/13, LEX nr 1436168). Z kolei w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 lipca 2014 r., II UK 472/13, Sąd Najwyższy po raz kolejny podkreślił, że „przyznawanie świadczeń z ZFŚS wymaga stosowania kryteriów socjalnych z art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS” (LEX nr 1539468).

Nadto Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 16.11.2015 roku, sygn. akt: III AUa 262/15, wprost stwierdził, że wysokość zarobków uzyskiwanych w zakładzie pracy nie stanowi kryterium, na podstawie którego możliwa byłaby ocena sytuacji rodzinnej, majątkowej i życiowej pracowników. Jest to jeden z elementów wpływających na tę sytuację i ją kształtujących, ale niewątpliwie niewystarczający, bo nie uwzględnia ilości członków rodziny, ich dochodów lub ich braku.

Dlatego też jakkolwiek wynagrodzenie zasadnicze zatrudnionych pracowników mogło być identyczne, to jednak nie ono samo składa się na wynagrodzenie pracownika. W jego skład wchodzą bowiem różnego rodzaju dodatki, w tym np. dodatki stażowe, funkcyjne, czy chociażby wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, które to składniki różnicującą wysokość tego wynagrodzenia i sprawiają, że nie można uznawać sytuacji socjalnej wszystkich pracowników za jednakową. Takie podejście, tj. pominięcie oceny sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej uprawnionych do świadczeń z funduszu świadczeń socjalnych, pozbawia świadczenia wypłacone ze środków ww. funduszu charakteru świadczeń socjalnych, przez co stają się one zwykłym przychodem pracownika podlegającym oskładkowaniu.

W rozpatrywanym przypadku dystrybucja świadczeń w ramach ZFŚS, w postaci ekwiwalentu pieniężnego będącego dofinansowaniem do wypoczynku urlopowego, adresowanych indywidualnie do pracowników, musiała odpowiadać treści art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS, który ustanawia kryterium socjalne. Oznacza to, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z ZFŚS w każdym przypadku musiała być uzależniona od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu, co z kolei wyklucza przyznawanie takich ulgowych świadczeń i usług ogółowi zatrudnionych w tej samej wysokości, według zasady „każdemu po równo”. Z art. 2 pkt 1 ustawy wynika wprost, że działalność socjalna w ramach ZFŚS realizowana wobec pracowników indywidualnie (w odróżnieniu od działalności socjalnej grupowej) ma postać „udzielania pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową”.

Podkreślić także należy, że w zakresie świadczeń socjalnych nie można brać pod uwagę tylko jednego kryterium (rodzinnego) - ilości posiadanych przez pracowników dzieci. Kryteria socjalne w procesie redystrybucji środków pochodzących z funduszu nie konkurują ze sobą, a ich relacja polega na wzajemnym uzupełnieniu się. Zatem prawidłowe dysponowanie środkami funduszu socjalnego (uprawniające do korzystania z wyłączenia tych środków z podstawy wymiaru składek) wino odbywać się przy uwzględnieniu sytuacji życiowej, rodzinnej jak również materialnej pracownika. (tak wyrok SA w Białymstoku z dnia 16.04.2013 r., III AUa 1056/12, opubl. Legalis nr 998956)

Warto przypomnieć, że fundusz świadczeń socjalnych jest instytucją prawną, która ma łagodzić różnice w poziomie życia pracowników i ich rodzin. Jest on wyrazem funkcji społecznej zakładu pracy (stąd dofinasowanie różnego rodzaju działalności grupowej), zaś jego adresatami są przede wszystkim pracownicy i ich rodziny o najniższych dochodach. Ustawa o ZFŚS nie określa, w jaki sposób pracodawca ma ustalić położenie życiowe, rodzinne i materialne osoby uprawnionej do korzystania z tego funduszu. Oznacza to, że pracodawca ma swobodę w wyborze kryteriów na podstawie, których sytuację pracowników ustali. Ma także swobodę w doborze instrumentów przy pomocy, których ustali położenie socjalne osób uprawnionych. Ważne jest jednak, jak już wcześniej wyżej wskazano, aby pracodawca był w stanie wykazać, że przed przyznaniem świadczenia z funduszu rzeczywiście uzależnił samo przyznanie świadczenia, a następnie jego wysokość od faktycznego poznania sytuacji socjalnej pracownika.

W przedmiotowym postępowaniu jednak płatnik składek nie zdołał wykazać, że w przypadku spornych świadczeń sytuację tę poznał w pełni, a co za tym idzie, aby zrealizował podstawowe założenie dystrybucji świadczeń indywidualnych: im gorsza sytuacja osoby uprawnionej, tym świadczenie wyższe.

W rozpatrywanym przypadku płatnik składek przy przyznawaniu świadczeń kryterium sytuacji życiowej jak również materialnej i rodzinnej pracownika praktycznie pominął, co w konsekwencji nie doprowadziło do rzeczywistego zróżnicowania wysokości tych świadczeń. Sąd uznał, że przyjęcie, jako wyłącznego kryterium wynagrodzenia otrzymywanego u płatnika bądź ilości posiadanych przez niego dzieci, w rzeczywistości w żaden sposób nie opisuje sytuacji materialnej i życiowej a nawet rodzinnej tej osoby.

Dodatkowo zauważyć należy, że kwota zróżnicowania świadczeń pośrednio wskazuje, iż faktycznym celem pracodawcy było rozdysponowanie wolnych środków zgromadzonych na koncie ZFŚS dla wszystkich pracowników zasadniczo „po równo”.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy, na postawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c., orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z treścią którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Stosownie do art. 98 § 3 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez wykwalifikowanego pełnomocnika zalicza się wynagrodzenie.

W ocenie Sądu Okręgowego mając na względzie ustalone wyżej okoliczności nie sposób jest przyjąć, że w realiach sprawy niniejszej doszło do rażącego naruszenia przepisów o postępowaniu przed organem rentowym. Nie każde uchybienie w postępowaniu przed organem rentowym jest tego rodzaju, że wymaga uchylenia wydanego rozstrzygnięcia.

W myśl art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ kpc wprowadzonego z dniem 7 listopada 2019 r. sąd powszechny uchyla decyzję organu rentowego, która nakłada na ubezpieczonego zobowiązanie bądź ustala jego wymiar albo która obniża świadczenie tylko wtedy, gdy została ona wydana z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym.

Dzięki takiemu unormowaniu sąd może badać wady wynikające z naruszenia nie tylko prawa materialnego, lecz także procesowego. Jak wynika z uzasadnienia projektu z.k.p.c.2019, niezależnie od tego, czy wady te dotyczą formy, czy treści decyzji, ich wspólną cechą jest to, że naruszają przepisy o postępowaniu przed organem rentowym w takim stopniu, że ich konwalidacja jest niemożliwa. Naprawienie takich decyzji przez sąd polega w istocie na wydaniu ich na nowo, to zaś wymaga ponownego przeprowadzenia całego postępowania – tyle że przed sądem (zob. uzasadnienie projektu k.p.c.2019). W uzasadnieniu projektu z.k.p.c.2019 podano przykłady wad decyzji, które projektodawca określił jako rażące. Należą do nich, w zakresie treści: brak oznaczenia stron, niewskazanie sposobu obliczenia świadczenia lub składki; sposobu wydania: wydanie przez osobę nieuprawnioną; i postępowania je poprzedzającego: bez podstawy prawnej lub przedwcześnie – bez zachowania terminów lub przesłanek wydania (zob. uzasadnienie projektu z.k.p.c.2019) (por. J. May, Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, WKP 2020).

W niniejszej sprawie zaś takowe rażące naruszenie przepisów o postępowaniu przed organem rentowym nie zachodziło.

Sąd Okręgowy zasądził od płatnika składek na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. kwotę 1080,00 zł (po 270 zł odnośnie sprawy z odwołania dotyczącego danego zainteresowanego) tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika, Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 roku , poz. 265 z późn. zm.).

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawcy.

K.B