Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII GC 305/21

Uzasadnienie postanowienia

Sądu Okręgowego w Szczecinie z 8 czerwca 2021 roku

1.  Powódka domaga się stwierdzenia nieważności uchwał zgromadzenia obligatariuszy obligacji serii (...) wyemitowanych 28 maja 2019 roku przez pozwaną, które odbyło się 30 kwietnia 2021 roku: nr 2 w przedmiocie przyjęcia porządku obrad zgromadzenia, nr 3 w sprawie zmiany warunków emisji obligacji, nr 4 w sprawie zmiany warunków emisji obligacji oraz nr 5 w sprawie uchylenia kwalifikowanych podstaw wcześniejszego wykupu obligacji określonych w punkcie 14 warunków emisji. Żądaniem ewentualnym powódka objęła uchylenie wymienionych uchwał.

2.  Podając podstawę faktyczną żądania stwierdzenia nieważności uchwał powódka twierdzi, że zgromadzenie obligatariuszy zostało nieprawidłowo zwołane, z naruszeniem ustawowego obowiązku ogłoszenia o zgromadzeniu na co najmniej 21 dni przed terminem faktycznego zgromadzenia przewidzianego art. 51 ustawy o obligacjach. Zwołanie zgromadzenia nastąpiło 9 kwietnia 2021 roku o godzinie 21:57 i jest to data poprzedzająca jedynie o 20 dni 12 godzin i 3 minuty rozpoczęcie planowanego zgromadzenia. W ocenie powódki, do obliczania terminu zwołania zgromadzenia obligatariuszy nie wlicza się dnia, w którym ma odbyć się zgromadzenie. Zgromadzenie najwcześniej mogło odbyć się w najbliższy dzień roboczy po 30 kwietnia, a zatem 4 maja 2021 roku. Naruszenie art. 51 ustawy o obligacjach uzasadnia żądanie stwierdzenia nieważności uchwał zgromadzenia.

3.  Uzasadniając żądanie ewentualne, powódka twierdzi, że zaskarżone uchwały rażąco naruszają interesy obligatariuszy, w tym mniejszościowych, w zakresie zmiany warunków emisji obligacji co do przesunięcia ostatecznej daty spłaty obligacji o kolejne 3 miesiące, zmiany podstaw (przesunięcia dat) indywidualnego wcześniejszego wykupu przewidzianych w punkcie 13.4 warunków emisji, przesunięcia dat w licznych kowenantach przewidzianych w punktach 14.22, 14.58.4, 21.12.1 oraz 21.12.2 warunków emisji. Wszystkie zmiany niekorzystnie wpływają na sytuację powoda oraz innych obligatariuszy, zostały dokonane bez gratyfikacji, w tym premii na rzecz obligatariuszy. Wszelkie decyzje podejmują większościowi obligatariusze serii (...), czyli A. Polska OFE posiadający 46.000 sztuk obligacji i tyle samo głosów na zgromadzeniu obligatariuszy oraz M. OFE posiadający 20.000 sztuk obligacji i tyle samo głosów na zgromadzeniu obligatariuszy. Spółki z grupy A. i M. posiadają udziały w kapitale zakładowym emitenta, a spółki z grupy A. mają kontakty handlowe z emitentem. Większościowi obligatariusze nie działają na zgromadzeniach obligatariuszy w interesie obligatariuszy, ale głównie w interesie emitenta oraz celem realizacji swoich partykularnych interesów. W ocenie powoda terminy dotyczące wykupu obligacji są wydłużone zaś kowenanty zmieniane na korzyść emitenta, który przeznacza posiadane środki na inne cele, reguluje zobowiązania wobec swoich wierzycieli, w tym wobec banków i handlowe. Emitent jest co najmniej zagrożony niewypłacalnością. Jest ryzyko, że zostanie ogłoszona upadłość emitenta przed zmianą warunków emisji wykupu obligacji. Emitent ma konsultować cześć planowanych uchwał z obligatariuszami większościowymi.

4.  Zgodnie z art. 730 ¹ § 1 k.p.c. przesłankami uzasadniającymi udzielenie zabezpieczenia są uprawdopodobnienie roszczenia raz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Zabezpieczenie co do zasady nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia (art. 731 k.p.c.). Powód nie uprawdopodobnił roszczenia, w tym ewentualnego, a sposób zabezpieczenia zmierza do zaspokojenia roszczenia, przy nieuprawdopodobnieniu okoliczności, o jakich mowa w art. 755 § 2 ¹ k.p.c.

5.  Uwzględnienie roszczenia o stwierdzenie nieważności uchwał jest nieprawdopodobne. Odstępując od rozstrzygnięcia spornej kwestii, czy przy liczeniu terminu 21 dni, który powinien upłynąć od zawiadomienia o zgromadzeniu do zgromadzenia, o prawdopodobieństwie uwzględnienia zgłoszonego żądania decyduje istnienie związku między wadliwością formalną (proceduralną) uchwały a jej treścią. W tym kontekście należy odwołać się do szerokiego i utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego możliwości stwierdzenia nieważności uchwał spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Przyjęto, że sprzeczność z prawem może odnosić się do samej treści uchwały, jak i do sposobu zwołania i obradowania zgromadzenia oraz sposobu podejmowania uchwał. Sprzeczność uchwały z ustawą, o której stanowi art. 252 § 1 k.s.h., nie odnosi się wyłącznie i nie może być traktowana jako obejmująca tylko badanie treści czynności prawnej, ale także może dotyczyć niedopełnienia innych ustawowych wymagań (wyrok Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 2019 roku, II CSK 197/18). Uchybienia formalne, aby mogły być przyczyną nieważności uchwały zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, muszą mieć jednak wpływ na treść uchwały (wyrok Sądu Najwyższego z 9 września 2010 roku, I CSK 530/09 i orzecznictwo szeroko tam cytowane, także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2009 roku, III CSK 85/09, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2016 roku, II CSK 441/15). Prawo o obligacjach przewiduje analogiczne instrumenty prawne wzruszenia uchwał zgromadzenia obligatariuszy jak prawo handlowe w odniesieniu do zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, analogiczna powinna być więc interpretacja podstaw stwierdzenia nieważności uchwał. W pozwie nie rozważono związku między uchybieniem formalnym w zakresie zwołania zgromadzenia a wpływem tego uchybienia na treść uchwały, co w konsekwencji stanowi o bezzasadności powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały.

6.  W zakresie roszczenia ewentualnego powódka odwołuje się do art. 70 ust. 1 ustawy o obligacjach twierdząc, że zaskarżone uchwały rażąco naruszają jej interes. Podstawa faktyczna zgłoszonego żądania jest jasno określona na stronie 7. pozwu w punkcie 3.5., mianowicie powódka upatruje rażącego naruszenia interesów obligatariuszy w przesunięciu ostatecznej daty spłaty obligacji o kolejne 3 miesiące, zmiany podstaw (przesunięcia dat) indywidualnego wcześniejszego wykupu przewidzianych w punkcie 13.4 warunków emisji, przesunięcia dat w licznych kowenantach przewidzianych w bliżej wskazanych punktach warunków emisji. Podając takie twierdzenia faktyczne powódka zakreśliła przedmiotowe ramy procesu, jego przedmiot, poza który wyjście jest sankcjonowane art. 321 k.p.c. Inaczej ujmując, sąd nie może orzec o uchyleniu uchwał na podstawie innych twierdzeń faktycznych (przytoczeń faktycznych), niż wskazane przez powódkę.

7.  Konstatacja powyższa ma zasadnicze znaczenie dla oceny możliwości uchylenia uchwał w oparciu o twierdzenie o niekorzystnej dla powoda zmianie kowenantów. Nie odwołano się szczegółowo do zmienianych kowenantów, z twierdzeń pozwu nie wynika, na czym – w wskazanym zakresie – ma polegać rażące naruszenie praw powoda. K. przewidują różne warunki (obowiązki), które powinien spełnić obligatariusz i bez twierdzeń faktycznych precyzujących, na czym dokładnie ma polegać naruszenie interesu powódki sąd nie może uchylić uchwały zgromadzenia. Materiał procesowy obejmuje także twierdzenia faktyczne stron, czego wyrazem jest ciężar procesowy przytoczeń faktycznych (onus proferendi). Skoro nie wiadomo, jaka powinność emitenta została zmieniona, nie można ustalić, że narusza interes obligatariusza. Nie jest wystarczające ogólnikowe odwołanie się do uczciwości i lojalności, przecież argument tego rodzaju może być przyczyną uchylenia każdej uchwały każdego gremium, pierwszą i najważniejsza konfrontacją treści uchwały jest odniesienie jej do moralności, jednak bliżej skonkretyzowanej; nie można wszak utrzymywać, że uchwały są po prostu niesprawiedliwe. Na innej płaszczyźnie - nie chodzi także o literalne przywołanie przez powoda treści kowenantów, ale konkretne wskazanie, jaki interes obligatariusza albo jaki dobry zwyczaj został naruszony wskutek zmian. Ponadto dobre zwyczaje są faktem, stanem rzeczy, opisem rzeczywistości i podlegają dowodzeniu, nie ma podstaw do przyjęcia, że niedowodowe instrumenty ustalania faktów w procesie (art. 228 k.p.c.) stanowią podstawę ustalenia dobrych zwyczajów w tej konkretnej sytuacji obligatariuszy, emisji obligacji celem restrukturyzacji długu emitenta.

8.  Wobec powyżej oceny, w granicach lakonicznych twierdzeń faktycznych powódki, nie można ustalić, czy zaskarżone uchwały naruszają jej interes, dlatego że odraczają obowiązek spełnienia świadczenia przez emitenta (uchwała nr 3, karta 44 - 45), zmieniają podstawy wcześniejszego indywidualnego wykupu obligacji przewidziane w punkcie 13.4 warunków emisji (uchwała nr 3), dokonują przesunięcie dat w kowenantach przewidzianych w wielu punktach warunków emisji (uchwała nr 4) oraz nie pozwalają obligatariuszowi na zgłoszenie żądania wcześniejszego wykupu obligacji w związku z wystąpieniem przed datą zgromadzenia okoliczności, które stanowią kwalifikowane podstawy wcześniejszego wykupu, polegających na braku dokonania przez emitenta czynności lub niezapewnienia usunięcia wynikających z nich skutków przewidzianych pierwotnie terminach określonych w postanowieniach warunków emisji (pochwała numer 5). Oceny naruszenia interesu powódki, abstrahując czy rażącej, nie można przeprowadzić nie uwzględniając przyczyn emisji – restrukturyzacji zadłużenia, spłaty długów, zachowania płynności emitenta na odpowiednim poziomie. Emitent ma pozyskiwać środki na spłatę długów przez sprzedaż aktywów, zaspakajając, według ustalonego pierwszeństwa, wierzycieli, w tym obligatariuszy. Nie uchwycono związku między procesami zbycia aktywów, zapewnieniem płynności finansowej emitenta i odroczeniem terminu wykupu obligacji albo wyłączeniem kwalifikowanych podstaw wykupu. Zbycie aktywów mające na celu spłatę długów powinno być skorelowane w czasie z zapadalnością obligacji – bez analizy tej zależności nie można twierdzić, że interes powódki został naruszony. Nie wiadomo również, jak w kontekście tej sytuacji ekonomicznej usytuować zmiany w kowenantach. Wykup obligacji w pierwotnie ustalonych terminach może spowodować brak płynności finansowej, upadłość i zaspokojenie wierzycieli z istniejącego majątku stanowiącego zabezpieczenie wierzytelności z obligacji (osobna masa upadłości, art. 488 prawa upadłościowego), co może oznacza zaspokojenie częściowe. W rezultacie nie wiadomo, czy, ogólnie określając, odroczenie terminu zapadalności obligacji i ograniczenie możliwości ich wykupu (pomijając nieocenione przez powoda kowenanty) to zdarzenia na niekorzyść powódki.

9.  Nie są znane przyczyny, z powodu których przyjęcie określonego porządku obrad (uchwała nr 2) miałoby naruszać interes obligatariuszy.

10.  Wstrzymanie, wskutek zabezpieczenia, skuteczności i wykonalności zaskarżonych uchwał prowadzi co najmniej do reaktywacji poprzedniego terminu zapadalności i przywrócenia podstaw wcześniejszego wykupu obligacji. Postanowienie zabezpieczające miałoby charakter antycypacyjny, możliwy wyjątkowo, z uwagi na treść art. 755 § 2 ¹ k.p.c., zatem kiedy zabezpieczenie jest konieczne dla odwrócenia grożącej szkody lub innych niekorzystnych dla uprawnionego. Uprawniony powinien uprawdopodobnić, że bez takiego zabezpieczenia będzie narażony na szkodę albo inne niekorzystne skutki albo na eskalację szkody albo tych skutków. Rozważana ocena jest szczególnym przejawem interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia i podlega uprawdopodobnieniu zgodnie z art. 730 ¹ § 1 k.p.c., czego nie uczyniono. Szkoda ujmowana jako niekorzystna różnica w majątku powódki nie została przywołana w kontekście innego ułożenia stosunku prawnego z obligacji, nie wiadomo także na czym mają polegać niekorzystne skutki, których nie oceniono w kontekście ogólnej sytuacji ekonomicznej emitenta – możliwości wykonywania zobowiązań i ewentualnego zagrożenia niewypłacalnością wskutek trwałości zaprzestania spłaty długów albo przerostu zobowiązań nad wartością majątku.

11.  Wniosek o udzielenie zabezpieczenia jest bezzasadny, ponieważ roszczenia, w tym ewentualne, nie są prawdopodobne oraz powódka nie uprawdopodobniła szczególnego interesu prawnego opisanego art. 755 § 2 ¹ k.p.c.

SSO Robert Bury