Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 32/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w P.z dnia (...)( (...) )

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

1.

J. P. (3)

Daty śmierci i krąg spadkobierców

odpisy skrócone aktu zejścia, zgonu. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

762-765

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.

odpisy skrócone aktu zejścia, zgonu. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

Dokumenty urzędowe, których wiarygodność nie budziła zastrzeżeń i wątpliwości.

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Apelacja pełnomocnika wnioskodawców :

1.  obraza przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, tj. art.322 kpc w zw. z art.558 kpk w zw. z art.8 ust.3 ustawy z dnia 23.02.1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U.2020.1820 z zm.) w zw. z art.7 kpk w zw. z art.193 § 1 kpk poprzez zasądzenie kwoty odszkodowania przy nieuwzględnieniu okoliczności, iż wnioskodawcy precyzują dochodzone roszczenie o odszkodowanie uwzględnili fakt,
żeJ. P. (3)otrzymywał wynagrodzenie w określonej wysokości w okresie po opuszczenia więzienia w G.
i z uwagi waśnie na tę okoliczność domagali się jedynie trzykrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za okres objęty żądaniem wnioski (a nie czterokrotności jak za okres pobytu w więzieniu w G.), tym samym dokonując obniżenia przysługującej im – w świetle opinii biegłego – kwoty o wartość wyższą aniżeli 11,87 %,

2.  obraza przepisów postępowania, mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku, tj. art.424 § 1 pkt 2 kpk poprzez niewyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku podstawy prawnej odnoszącej się do uznania przez sąd I instancji, iż każdemu
z wnioskodawców przysługuje po 1/6 części ustalonej kwoty odszkodowania i zadośćuczynienia, w tym brak wyjaśnienia stanowiska sądu w zakresie :

⚫

uznania za uprawnionych w rozumieniu art.8 ust. 1 zd. 2 ustawy lutowej dzieci represjonowanego, którzy zmarli przed represjonowanym,

⚫

roszczeń spadkobierców uprawnionych dzieci
i małżonka w zakresie odszkodowania
i zadośćuczynienia,

3.  obraza przepisów prawa materialnego tj. art.8 ust.1 zd. 2 ustawy lutowej, poprzez jego błędną wykładnię i zasądzenie na rzecz każdego wnioskodawców kwot stanowiących po 1/6 części ustalonej przez Sąd kwoty odszkodowania i kwoty zadośćuczynienia, gdy tymczasem sąd I instancji powinien ograniczyć się do zweryfikowania, czy wnioskodawcy są osobami uprawnionymi w rozumieniu art.8 ust.1 zd. 2 ustawy lutowej i zasądzić na ich rzecz ustalona kwotę, bez poddawania analizie, czy są jeszcze inne uprawnione osoby. Niezależnie od powyższego Sąd I instancji wadliwie określił krąg osób uprawnionych i przysługującej każdej z tych osób część (ułamek) kwoty odszkodowania i zadośćuczynienia, naruszając w ten sposób art.8 ust.1 zd. 2 ustawy lutowej w zw. z art.922 § 1 i 2 kc a także art.445 § 3 kc.

Apelacja prokuratora :

obraza przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art.8 ust.1 zd. 2 ustawy z dnia 23.02.1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U.2020.1820 tj.) poprzez uwzględnienie w podziale przyznanych represjonowanemu J. P. (3) kwot odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania orzeczenia, którego stwierdzono nieważność, wszystkich sześciorga dzieci represjonowanego i zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz jedynych wnioskodawców w sprawie synów J. P. (3): J. P. (1) i J. P. (2) kwoty po 1/6 przyznanego odszkodowania i zadośćuczynienia, gdy tymczasem prawidłowe zastosowanie tego przepisu winno prowadzić do wniosku, iż na rzecz tych wnioskodawców winno być zasądzono odszkodowanie i zadośćuczynienie w kwotach odpowiadających ½ przyznanych roszczeń na rzecz każdego z nich.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja pełnomocnika :

Zarzuty podniesione w omawianym środku odwoławczym okazały się zasadne.

Poza sporem pozostawało, że roszczenie wnioskodawców o odszkodowanie i zadośćuczynienie jest – co do istoty – zasadne. Obowiązkiem sądu było zatem jedynie ustalenie ich wysokości
a następnie udziału, jaki przypadał wnioskodawcom. Rację ma autorka apelacji, że w obu tych kwestiach sąd popełnił błędy.

1. W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że nieprawidłowo sąd ustalił udział należny J. (1) i J. P. (2), tj. po 1/6 części. Rzeczywiście uzasadnienie tego rozstrzygnięcia jest dalekie od ideału i pozostawia niedosyt braku dostatecznego wywodu prawnego na s.18, 20 i 26. Nie wynika bowiem z niego dlaczego sąd meriti podjął akurat taką
a nie inną decyzję procesową. Jest to tym bardziej niezrozumiałe jeżeli uwzględni się nie tylko pominięte argumenty pełnomocnika dot. kręgu osób uprawnionych do odszkodowania
i zadośćuczynienia w świetle art.8 ust. 1 ustawy z dnia 23.02.1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego ( tj. Dz.U. 2020.1820 – zwanej dalej ustawą lutową ) w zw. z art.922 § 1 i 2 kc, art.445 § 3 kc, ale przede wszystkim utrwaloną linię orzecznictwa w tym zakresie.
Sąd Apelacyjny w P.w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę w pełni podziela stanowisko, którego przykładem jest m.in. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia (...) ( (...) ), że przedmiotem postępowania w rozpoznawanej sprawie jest roszczenie przysługujące represjonowanemu wynikające z poniesionej przez niego szkody
i doznanej krzywdy na skutek wykonania względem niego kary, której nie powinien był ponieść (art. 8 ust. 1 ustawy lutowej). W odniesieniu do osób wymienionych w art.8 ust. 1 zd. 2 ustawy lutowej przedmiotem sporu jest określone świadczenie pieniężne ze swej natury podzielne. Jednocześnie zauważyć trzeba, że w ustawie tej nie ma żadnego unormowania stanowiącego
o konieczności łącznego występowania tych osób. W związku z tym brak jest podstaw do przyjęcia, iż osoby te łączy współuczestnictwo konieczne. Nie istnieje też obowiązek sądu do wykazania inicjatywy zmierzającej do ustalania rzeczywistego kręgu osób ewentualnie uprawnionych i spowodowania ich przystąpienia do postępowania mimo niezgłoszenia żądania. Stwierdzić zatem trzeba, że w sytuacji, gdy z roszczeniem o odszkodowanie i zadośćuczynienie wystąpi tylko część osób spośród określonych w art.8 ust. 1 zd. 2 ustawy lutowej, mimo istnienia jeszcze innych osób mogących należeć do kręgu osób uprawnionych, sąd nie posiada takich kompetencji, za pomocą których mógłby spowodować wstąpienie ich do sprawy. Nie istnieje przecież, co już wyżej wykazano, żadna podstawa prawna dająca możliwość samodzielnego poszukiwania przez sąd osób określonych w art.8 ust. 1 zd. 2 ustawy lutowej ani tym bardziej ich spadkobierców, jak to jest np. w wypadku określonym w art.670 kpc. Sąd nie jest zatem zobowiązany do: wzywania osób, o których istnieniu jest powiadomiony, rozpytywania uczestników postępowania o istnienie innych podmiotów z art.8 ust. 1 zd. 2 ustawy lutowej, czy też formułowania ogłoszeń w prasie, jak również zwracania się do właściwych organów w celu poszukiwania tych osób, ani żadnych innych działań zmierzających do samodzielnego ujawnienia całego kręgu osób uprawnionych w określonej sprawie do dochodzenia roszczeń według przywołanego przepisu. Tym samym uwzględnienie roszczeń osób wymienionych
w art.8 ust. 1 zd. 2 ustawy lutowej, a w szczególności ich spadkobierców, jest dopuszczalne tylko w wypadku zgłoszenia przez nie stosownych żądań i po dogłębnym zbadaniu i potwierdzeniu ich uprawnień. Przedmiotem orzeczenia sądu może być wszakże wyłącznie roszczenie
o odszkodowanie i zadośćuczynienie, które zostanie zgłoszone przez osobę uprawnioną na podstawie art.8 ust. 1 zd. 2 ustawy lutowej. Brak takiego zgłoszenia nie generuje wobec sądu żadnych obowiązków co do konieczności ustalenia wszystkich osób mogących z takim wnioskiem wystąpić. Natomiast, gdyby w przyszłości już po wydaniu wyroku zasądzającego odszkodowanie i zadośćuczynienie na rzecz wnioskodawców, którzy wcześniej wystąpili
z odpowiednim żądaniem okazało się, że także inne osoby należące do kręgu podmiotów określonych w art.8 ust. 1 zd. 2 ustawy lutowej albo ich spadkobiercy są zainteresowane dochodzeniem przysługujących im ewentualnie roszczeń, to uznać należy, iż taka sytuacja nie tamuje drogi do skutecznej realizacji ich celów przed sądem. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem mogą oni bowiem roszczenie o należne im części odszkodowania
i zadośćuczynienia kierować bezpośrednio do osób, które otrzymały je w pełnej wysokości, a nie pod adresem Skarbu Państwa. W razie śmierci osoby niesłusznie skazanej lub represjonowanej, z kręgu uprawnionych osób wymienionych w art.490 § 2 kpk i art.8 ust. 1 ustawy lutowej każda z nich jest legitymowana do wystąpienia z wnioskiem o odszkodowanie za poniesioną szkodę
i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, i każda też ma samodzielne roszczenie, niezależnie od pozostałych osób w zakresie przewidzianym przez te przepisy ( vide: postanowienie Sądu Apelacyjnego w L.z dnia (...), (...) ). W tej sytuacji obowiązkiem sądu odwoławczego była korekta zaskarżonego orzeczenia w pkt 1. Z uwagi na liczbę uprawnionych wnioskodawców należało zatem ustalony przez sąd I instancji udział J. P. (1)
i J. P. (2)na 1/6 części zmienić na po ½ przyznanej kwoty.

2. Zgodzić się także należy z poglądem apelującej, że wadliwie określono wysokość odszkodowania, o którym mowa w pkt 1 zaskarżonego wyroku ( globalna wysokość zadośćuczynienia (...) zł; nie była kwestionowana ). Sąd Okręgowy zasądził go bowiem
w kwotach po(...)zł; co stanowić miało po 1/6 z kwoty łącznej (...) zł;. Składały się na nią niejako dwie kwoty (vide: s.22 uzasadnienia), odnoszące się do odrębnego rozliczenia odszkodowania za okres represji J. P. (3)w latach 1945-1947 a następnie okres
w latach 1947-1961. Zastrzeżenia pełnomocnika dot. tego ostatniego są niewątpliwie słuszne. Wynika to błędnego zrozumienia zarówno przez Sąd Okręgowy jak i prokuratora stanowiska pełnomocnika wnioskodawców wyrażonego w piśmie procesowym z dnia (...)( vide: k.700-705 ). Kształtując wysokość dochodzonego roszczenia w ww. okresie pełnomocnik uwzględnił już, żeJ. P. (3)otrzymywał wówczas wynagrodzenie stanowiące niewielką część uposażenia żołnierza zawodowego w stopniu podpułkownika ( 11,87 % ). Z tego też powodu ustalając wysokość wielokrotności przeciętnego wynagrodzenia w latach 1947-1961 niezbędnego do wyliczenia odszkodowania ograniczyła do 3 zamiast 4, jak w okresie pozbawienia wolności J. P. (3) w latach 1945-1947, kiedy to ww. nie uzyskiwał żadnych dochodów. Stanowisko to znajduje oparcie w opinii biegłego przeprowadzonej
w sprawie. Nie ma zatem racjonalnego powodu by uzyskaną w ten sposób kwotę łączną odszkodowania umniejszać ponownie, tak jak zrobił to sąd I instancji i zaakceptował prokurator. Uwzględnienie odmiennego poglądu prowadziłaby niewątpliwie do pokrzywdzenia wnioskodawców. Mając powyższe na uwadze sąd odwoławczy uznał, że wnioskodawcom należą się zatem tytułem odszkodowania kwoty po (...) zł; czyli po ½ części z kwoty (...)zł;. Składają się na to kwoty cząstkowe w postaci (...) zł; za okres pozbawienia wolności w latach 1945-1947 oraz (...) zł; za okres z lat 1947-1961. Przy ustaleniu pierwszej z nich sąd miał na uwagę czterokrotność przeciętnego wynagrodzenia przyjętego przez sąd meriti ( (...) zł; x (...)x (...)miesięcy ). Z kolei w drugim wypadku zastosowano trzykrotność tego wynagrodzenia ( (...) zł; x (...)x (...) miesięcy ). Umniejszenie wielokrotności w drugim okresie spowodowane jest uwzględnieniem przez wnioskodawców faktu otrzymywania przez ich ojca niewielkiego wynagrodzenia, o którym mowa była powyżej.

Apelacja prokuratora :

Zarzut prokuratora dot. wysokości udziałów wnioskodawców w przyznanych kwotach zadośćuczynienia i odszkodowania był de facto tożsamy z tym zawartym w apelacji pełnomocnika. Z tego też powodu argumentacja przywołana przez Sąd Apelacyjny powyżej
w części 1 jest i tu aktualna, a zatem nie wymaga powielania.

Wniosek

Apelacja pełnomocnika :

O zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 w ten sposób, że : przyjmując, że wskazane stawki stanowią ½ przyznanej kwoty, Sąd zasądzi na rzecz każdego z wnioskodawców kwotę (...) zł; tytułem odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz na rzecz każdego z wnioskodawców kwotę (...)zł; tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Tym samym wnosi o podwyższenie zasądzonej kwoty odszkodowania na rzecz każdego z wnioskodawców z kwoty(...) zł; do kwoty(...) zł; zaś zadośćuczynienia na rzecz każdego z wnioskodawców z kwoty (...) zł; do kwoty (...) zł;.

Apelacja prokuratora :

O zmianę zaskarżonego wyroku w ten sposób, że w pkt 1 jego części rozstrzygającej w miejsce „1/6” winno być „1/2”, a miejsce „(...) zł;” wino być „(...)”, w miejsce „(...) zł” winno być „ (...)” oraz w miejsce „(Dz.U. Nr 34, poz.149)” winno być „(Dz.U.2020.1820 tj.)”.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Apelacja pełnomocnika :

Uwzględnienie wniosków apelacji jest wynikiem uznania za zasadne zarzutów podniesionych
w tym środku odwoławczym.

Apelacja prokuratora :

Powody analogiczne co do apelacji pełnomocnika w zakresie dot. udziałów obu wnioskodawców w roszczeniach z tytułu odszkodowania i zadośćuczynienia oraz wysokości kwoty samego zadośćuczynienia. Zmiana w zakresie odnoszącym się do aktualnej podstawy prawnej wynika
z obecnie obowiązującego tekstu jednolitego. Nie znalazło natomiast akceptacji stanowisko prokuratora na s.4 apelacji oraz na k.792 w zakresie wysokości kwot odszkodowania, albowiem jest ono błędne, z przyczyn wskazanych przez Sąd Apelacyjny wyczerpująco przy omawianiu zarzutów apelacji pełnomocnika. Z tego też powodu wysokość odszkodowania ustalono
w wyższym wymiarze niż wnosił o to prokurator.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1Pozostała część rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, która nie została objęta apelacjami pełnomocnika i prokuratora.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Brak zarzutów apelacji i okoliczności podlegających uwzględnieniu z urzędu.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

zmieniono zaskarżony wyrok w ten sposób, że w pkt 1 :

⚫

w miejsce 1/6 przyjęto ½,

⚫

w miejsce (...)zł; ((...)) przyjęto (...) zł; ((...)),

⚫

w miejsce 70.000 zł; (siedemdziesiąt tysięcy) przyjęto (...) zł; ((...)),

⚫

w miejsce Dz.U. Nr 34, poz. 149 przyjęto tj. Dz.U. 2020.1820

Zwięźle o powodach zmiany

Uwzględnienie zarzutów apelacji pełnomocnika i prokuratora.

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3.

4.

O kosztach pomocy prawnej poniesionych przez wnioskodawców orzeczono na podstawie § 11 ust.6, § 17 pkt 2 w zw. z § 15 ust. 1-3, § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz.U. 2018.265).

Na podstawie art.13 ustawy lutowej kosztami postępowania obciążono Skarb Państwa.

7.  PODPIS

I. P. M. Ś. P. G.