Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V ACa 56/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2021r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Grzegorz Stojek

Sędziowie:

SA Aleksandra Janas

SA Wiesława Namirska (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2021r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego w (...)

o ochronę dóbr osobistych i zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 29 listopada 2018r., sygn. akt II C 521/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Aleksandra Janas

SSA Grzegorz Stojek

SSA Wiesława Namirska

Sygn. akt V ACa 56/19

UZASADNIENIE

Powód M. P. wniósł o zobowiązanie pozwanego Skarb Państwa - Dyrektora Zakładu Karnego w (...) do przeproszenia powoda za dokonane naruszenia dóbr osobistych, których skutków nie da się usunąć poprzez zamieszczenie na koszt pozwanego w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się wyroku na stronie internetowej (...) ( (...) w dziale „Ogłoszenia i komunikaty”, czcionką Verdana, rozmiar „small” z pojedynczą interlinią tekstu: „Wyrażam ubolewanie, że Centralny Zarząd Służby Więziennej dopuścił się naruszenia dóbr osobistych Pana M. P. poprzez umieszczenie go w jednostkach penitencjarnych nie spełniających standardów cywilizowanego Państwa i za wszystkie wyrządzone Panu M. P. szkody niematerialne szczerze przepraszam”, dostępnego na stronie przez 30 dni, zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty w wysokości 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznane krzywdy wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, zasądzenie kwoty 5.000 zł na cel społeczny organizacji (...), KRS (...) oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 240 zł, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy poczynił następujące ustalenia stanu faktycznego:

Powód M. P. odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w (...) w okresie od 24 stycznia 2014r. do 30 grudnia 2014r., kiedy otrzymał przerwę w odbywaniu kary (z której nie powrócił w wyznaczonym terminie), a następnie w okresie od 11 czerwca 2015r. do 31 sierpnia 2017r.

Zjawisko przeludnienia po raz ostatni wystąpiło w Zakładzie Karnym w (...) w 2010 r.

Powód był zakwaterowany w pawilonie (...) w celach (...), (...), (...),(...) w pawilonie (...) w celi nr (...), w pawilonie (...) w celi (...), w pawilonie (...) w celi nr(...). Zakład Karny w (...) jest położony na terenie występowania szkód górniczych. Z uwagi na ciągłość eksploatacji górniczej na terenie jednostki występują uszkodzenia budynków (pawilon (...),(...)). Obiekty budowlane, w których szkody występują lub występowały znajdują się pod ciągłym nadzorem rzeczoznawcy budowlanego, który określa potrzeby remontowo – naprawcze oraz sposób naprawy uszkodzeń, bądź zabezpieczenia budynków przed dalszą degradacją. Pawilon(...) został w ramach naprawienia szkód górniczych wyburzony, a na terenie jednostki powstaje nowy obiekt. Zakład Karny w (...) nigdy nie otrzymał zalecenia wyludnienia pawilonu (...).

Zakład Karny w (...) jest zakładem karnym typu półotwartego. Skazani mają nieograniczoną możliwość poruszania się w porze dziennej po kilu hektarach terenów i korzystania w tym czasie z bogatej oferty rekreacyjnej, oświatowej i wyznaniowej, mogą korzystać z boisk sportowych, świetlic, biblioteki z czytelnią, kaplicy, sali związków wyznaniowych. Skazani także w porze nocnej mają niczym nieograniczone prawo poruszania się w obrębie pawilonu mieszkalnego, gdyż cele mieszkalne pozostają otwarte przez całą dobę. Do powierzchni celi nie wlicza się wyłącznie wnęki okiennej i grzejnikowej, a także powierzchni znajdującej się poza kratami wewnętrznymi oraz wydzielonych kącików sanitarnych. Powierzchnia celi zajmowana przez wyposażenie wliczana jest do powierzchni celi. Cele mieszkalne są wyposażone w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy, podlegają bieżącym czynnościom konserwacyjnym i remontowy. Wszystkie cele mieszkalne są wyposażone w otwierane okna i drzwi. Skazani mają niczym nieograniczoną możliwość ich otwierania i zamykania, a tym samym wietrzenia pomieszczeń. Wszystkie cele wyposażone są w kratki wentylacyjne, które podlegają corocznym przeglądom kominiarskim. W oknach nie ma zamontowanych siatek lub blind. W celach mieszkalnych są zainstalowane oprawy oświetleniowe o źródle jarzeniowym zapewniające odpowiednią ilość światła. Skazani mają możliwość korzystania z biblioteki wraz z czytelnią, które to pomieszczenie zapewnia czytelnikom odpowiednie warunki do czytania. Wszystkie cele są wyposażone w niczym niezasłonięte okno zapewniające dostęp światła naturalnego w porze dziennej. Toalety znajdują się poza celami, w osobnych pomieszczeniach, podlegają bieżącym remontom, jak również czynnościom naprawczym. Tylko w jednym z pawilonów w celach wieloosobowych, gdzie kwaterowani są skazani tuż przed zwolnieniem są kąciki sanitarne w celi, przy czym są one oddzielone od celi ścianą i zamykane. Powód przebywał w takiej celi jedynie kilka dni. W celu zapewnienia odpowiednich warunków higienicznych w Zakładzie Karnym w (...) stosuje się środki czystości posiadające odpowiednie atesty i certyfikaty. Do utrzymania czystości w pomieszczeniach używa się: płynu do mycia i bieżącej pielęgnacji podłóg, proszku do szorowania oraz środka do gruntownego czyszczenia urządzeń sanitarnych. Ilość wydawanych środków czystości na pawilony mieszkalne nie jest limitowana. Skazani otrzymują także sprzęt do czyszczenia w formie: szczotek, misek, zmiotek, szmat, wiader. Czystość i porządek w pawilonie mieszkalnym utrzymują sami skazani w ramach tzw. dyżurów gospodarczych. Dyżury takie są wykonywane co najmniej dwa razy dziennie i polegają na sprzątaniu cel, korytarza, pomieszczeń ubikacji, łazienki oraz zamiataniu terenu przed pawilonem mieszkalnym. Wykonywanie dyżurów jest nadzorowane przez funkcjonariuszy. W przypadku stwierdzenia nienależytego wykonania dyżuru porządkowego prace są powtarzane. W Zakładzie Karnym w (...) skazani co miesiąc otrzymują środki higieny osobistej, korzystają z kąpieli w łaźni centralnej, która znajduje się w osobnym budynku, wyremontowanym w 2010r. W czasie kąpieli osadzeni nie są narażeni na oddziaływanie czynników atmosferycznych, ani pogodowych, gdyż wyposażona jest w śluzę poprzedzającą wejście do przebieralni, szczelne drzwi, nawiew ciepłego powietrza z nagrzewnicy. Czas na kąpiel oraz przebranie się nie jest limitowany. Osadzeni mają zapewnioną możliwość kąpieli dwa razy w ciągu tygodnia. W budynku łaźni odbywają się również wymiany pościeli, piżam, ręczników, ścierek, ubrań skarbowych i roboczych. Pomieszczenia łaźni podlegają bieżącej konserwacji dokonywanej przez służbę remontową jednostki. Obowiązujące przepisy nie nakładają na administracje zakładów karnych obowiązku zapewnienia skazanym ciepłej wody w pawilonie, jednakże w okresie pobytu powoda w Zakładzie Karnym w (...) w pawilonie (...), w czasie terapii dla osób uzależnionych od alkoholu, był dostęp do ciepłej i zimnej wody. W budynku stołówki znajduje się kilkanaście umywalek z ciepłą wodą dostępnych w godzinach otwarcia stołówki. Natomiast w godzinach wydawania posiłków skazani mogą pobierać wrzątek na stołówce u wydającego posiłki, za zgodą dyrektora osadzeni mogą posiadać i korzystać w oddziałach mieszkalnych z grzałek oraz czajników bezprzewodowych, mają również nieograniczoną możliwość wypożyczenia do miejsca zakwaterowania kuchenek elektrycznych. Widzenia osadzonych z osobami bliskimi odbywają się w środy, niedziele oraz niektóre dni świąteczne zgodnie z porządkiem ustalonym w porządku wewnętrznym. Administracja jednostki nie podejmuje żadnych działań zmierzających do ograniczenia skazanym prawa widywania osób bliskich. Skazani są informowani o przybyciu osób z wyprzedzeniem, mają więc możliwość skorzystania z toalety przed rozpoczęciem widzenia. W czasie widzenia skazani mogą skorzystać z toalety wyłącznie w swoim pawilonie mieszkalnym, zaś czas pobytu w toalecie jest odliczany od czasu widzenia. Po skorzystaniu z toalety skazany kontynuuje widzenie. W czasie widzeń, ze względów bezpieczeństwa, osadzeni nie mają możliwości korzystania z toalet dostępnych dla odwiedzających. Powód próbował wpisać do karty widzeń osobę nieuprawnioną, dlatego odmówiono mu wówczas widzenia. Skazani mają zapewnioną kompleksową opiekę medyczną. Opieka medyczna sprawowana jest w osobnym budynku.

Sąd Okręgowy wskazał, że taki stan faktyczny ustalił w oparciu o zeznania świadków P. W., J. W., częściowo L. L., częściowo o dowód z przesłuchania powoda oraz o zgromadzone w sprawie dokumenty, których wiarygodności i treści żadna ze stron nie kwestionowała. Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom świadków P. W. i J. W. dotyczącym warunków panujących w pozwanej jednostce albowiem ich zeznania są spójne i w pełni korelują z dokumentami przedłożonymi przez stronę pozwaną. Sąd Okręgowy uznał zeznania świadków P. B. i L. L. za ogólnikowe, gdyż świadkowie ci nie wskazali żadnych konkretnych okoliczności, zdarzeń, które świadczyłyby o naruszeniu dóbr osobistych powoda. Zauważył, że z zeznań świadka L. L. wynika, że powód nie korzystał z wizyt lekarskich, zajęć kulturalno – oświatowych czy sportowych, świadek ten zeznał także, że w pewnym momencie warunki bytowe się poprawiły, gdyż pawilony były remontowane. Sąd Okręgowy przyznał walor wiarygodności zeznaniom powoda częściowo w zakresie w jakim pokrywały się z ustalonym powyżej stanem faktycznym, a w pozostałym zakresie odmówił zeznaniom powoda wiarygodności. Podkreślił, że powód nie był w stanie precyzyjnie wskazać co konkretnego zarzuca pozwanej jednostce poza ogólnymi stwierdzeniami dotyczącymi naruszenia jego dóbr osobistych.

Sąd Okręgowy oddalił pozostałe wnioski dowodowe powoda o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków G. D. i R. S., gdyż powód nie wskazał miejsca zamieszkania świadków oraz dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii, uznając go za zbędny. Zauważył, że powód nie wskazał, aby w trakcie pobytu w pozwanej jednostce penitencjarnej nastąpiło pogorszenie stanu jego zdrowia psychicznego oraz fizycznego.

Odnosząc powyższe ustalenia stanu faktycznego do norm prawnych mających zastosowanie do żądań powoda Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawę prawną roszczenia powoda stanowiły przepisy art. 417 § 1 k.c. oraz art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c. i art. 24 § 1 k.c.

Sąd Okręgowy mając na uwadze globalny problem przeludnienia panujący w różnych zakładach karnych i aresztach śledczych stwierdził, że pobyty w celach o metrażu niższym niż 3 m 2 na jednego osadzonego przewidzianym przepisem art. 110 § 2 k.k.w. nie stanowią samo przez się działania bezprawnego, albowiem zakład karny nie mając możliwości odmowy przyjęcia osoby, wobec której orzeczono karę pozbawienia wolności, działa w trybie określonym w art. 248 § l k.k.w. oraz przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 19 kwietnia 2006r. w sprawie trybu postępowania właściwych organów w wypadku, gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekroczy w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów. Powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 maja 2008 r., sygn. akt SK 25/07, podkreślił, że fakt przebywania osadzonego w przeludnionej celi nie stanowi o bezprawności działania pozwanego i sam przez się nie może skutkować uwzględnieniem powództwa na podstawie art. 24 i art. 448 k.c. w jakimkolwiek zakresie.

Sąd Okręgowy uznał zarzut powoda dotyczący odbywania kary pobawienia wolności w warunkach przeludnienia za nieznajdujący potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym. Podkreślił, że powód poza ogólnym stwierdzeniem, że przebywał w Zakładzie Karnym w (...) w warunkach przeludnienia nie wskazał stosownie do art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. na tę okoliczność żadnego wiarygodnego dowodu, ani też nie podał jakiego dotyczyło to konkretnie okresu, celi. Zauważył, że z materiału dowodowego w sprawie zebranego wynika, że w Zakładzie Karnym w (...) zjawisko przeludnienia po raz ostatni wystąpiło w 2010r. Podkreślił, że pojemność jednostki oraz samych cel mieszkalnych dokonywane są zgodnie z normą Polskiego Komitetu Normalizacyjnego PN-ISO 9836: 1997 „Właściwości użytkowe w budownictwie. Określenie i obliczenie wskaźników powierzchniowych i kubaturowych” oraz zgodnie z wytycznymi zawartymi w zarządzeniu nr 7/2012 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z 30 stycznia 2012r. w sprawie ustalania pojemności jednostek penitencjarnych. Zaznaczył, że do powierzchni pomieszczenia mieszkalnego nie wlicza się wnęki okiennej i grzejnikowej, a także powierzchni znajdującej poza kratami wewnętrznymi oraz wydzielonych kącików sanitarnych, natomiast powierzchnia celi zajmowana przez wyposażenie wliczana jest do powierzchni celi. Dodał, że Zakład Karny w (...) jest zakładem typu półotwartego, dlatego powód miał nieograniczoną możliwość poruszania się w porze dziennej po wydzielonym sektorze zakładu karnego, zaś w poprzez nocnej – w obrębie pawilonu mieszkalnego.

Sąd Okręgowy podkreślił, że przesłanką przyznania zadośćuczynienia jest zgodnie z art. 448 k.c. doznanie przez osadzonego krzywdy, innymi słowy szkody niemajątkowej, wyrażającej się w cierpieniach psychicznych i fizycznych pokrzywdzonego. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazał, że umieszczenie osoby pozbawionej wolności w celi o powierzchni przypadającej na osadzonego mniejszej niż 3 m 2 może stanowić wystarczającą przesłankę naruszenia dóbr osobistych, co samo przez się nie przesądza jeszcze o zasadności roszczenia o zadośćuczynienie na podstawie art. 448 k.c., którego przyznanie zależy od wielu różnych okoliczności, w tym między innymi od długotrwałości przebywania w przeludnionej celi, uciążliwości z tym związanych, poczucia krzywdy i jego stopnia. Pozostałe warunki odbywania kary pozbawienia wolności, mogą zwiększać poczucie krzywdy lub je osłabiać, a nawet sprawiać, że w ogóle nie powstało. Nawet gdyby hipotetycznie przyjąć, że do naruszenia dóbr osobistych powoda z powodu przeludnienia cel doszło, to nie byłoby to jednoznaczne z uznaniem jego prawa do przyznania zadośćuczynienia.

Sąd Okręgowy podkreślił, że odbywający karę pozbawienia wolności musi się liczyć z pewnymi ograniczeniami swobód i praw, mieszczącymi się w granicach prawnych regulujących odbywanie kary pozbawienia wolności w danym zakładzie karnym. Wskazał, że ochronę z art. 24 k.c. można przyznać tylko w przypadku działań bezprawnych. Podkreślił, że powód jako osoba przebywająca w warunkach izolacji więziennej musiał zdawać sobie sprawę z ograniczeń i dolegliwości, jakie się z tym wiążą. Podniósł, że powód nie przedstawił dowodów, które potwierdzałyby zawarte w pozwie zarzuty osadzenia w celach z zagrzybionymi ścianami, bez dostatecznego dostępu światła oraz należytej wentylacji. Sąd Okręgowy zauważył, że w celach znajdują się otwierane okna i drzwi, skazani mają niczym nieograniczoną możliwość ich otwierania i zamykania, a tym samym wietrzenia pomieszczeń.

Sąd Okręgowy podkreślił, że powód nie zaprzeczył okolicznościom wynikającym z § 30 ust. 3 zdanie pierwsze rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno - porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. z 2003 r. Nr 152, poz. 1493), obowiązującego do dnia 31 grudnia 2016 r. oraz obecnie obowiązującego § 31 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016r. w sprawie regulaminu organizacyjno - porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. z 2016 r. poz. 2231), a to, że nie korzystał co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli. Zaznaczył, że w pozwanej jednostce skazany ma możliwość korzystania z gorącej kąpieli dwa razy w tygodniu, a także ma codzienny dostęp do bieżącej wody, kąpiel jest realizowana w łaźni ogólnej, usytuowanej w osobnym budynku, w którym odbywa się również wymiana pościeli, piżam, ręczników, ścierek, ubrań skarbowych i roboczych. Sąd Okręgowy dodał, że w obiekcie stołówki znajdują się umywalki z ciepłą wodą dostępne w godzinach otwarcia stołówki, w godzinach wydawania posiłków skazani mogą pobierać wrzątek od wydającego posiłki, za zgodą dyrektora jednostki osadzeni mogą posiadać i korzystać w oddziałach mieszkalnych z grzałek oraz czajników bezprzewodowych, kuchenek elektrycznych.

Sąd Okręgowy uznał, że z materiału dowodowego nie wynika, aby miała miejsce jakakolwiek sytuacja zagrażająca życiu lub zdrowiu powoda związana ze stanem technicznym tego budynku, znajdującego się pod stałym nadzorem rzeczoznawcy budowlanego, w którym powód przez pewien czas przebywał, a w którym występują szkody górnicze (pawilon (...)).

Sąd Okręgowy stwierdził, że powód nie udowodnił, zgodnie z regułą z art. 6 k.c., aby przebywał w przeludnionej celi, a warunki odbywania kary pozbawienia wolności naruszały jego godność w stopniu wymagającym udzielenia mu ochrony prawnej. Sąd Okręgowy podkreślił, że w każdym wypadku o naruszeniu godności skazanego można mówić wtedy, gdy cierpienia i upokorzenie przekraczają konieczny element cierpienia wpisanego w odbywanie kary pozbawienia wolności, zwłaszcza przy bierności zakładu karnego, który nie dba o poprawę warunków odbywania kary, o remonty, o polepszenie warunków żywieniowych, czy wreszcie kulturalnych, a takiego zachowania nie można było przypisać pozwanej jednostce. Zdaniem Sądu Okręgowego poziom dolegliwości powoda związany z odbywaniem kary pozbawienia wolności, nie prowadził do poniżającego traktowania jego osoby w stopniu uzasadniającym potrzebę sądowej ochrony jego godności poprzez przyznanie odpowiedniego zadośćuczynienia pieniężnego. Pozwana jednostka w okresie przebywania w niej powoda spełniała wymagane warunki określone w przepisach dla odbywania kary pozbawienia wolności. Podkreślił, że samo skazanie i ukaranie karą pozbawienia wolności zakłada określoną dolegliwość i ograniczenia w różnym zakresie, odnoszące się do konieczności przebywania w warunkach izolacji w jednym pomieszczeniu z innymi osobami na stosunkowo niewielkiej powierzchni, limitowanie czasu i form przebywania poza celą, organizowania kąpieli i prania odzieży według pewnych reguł wymuszonych warunkami bytowania w dużej zbiorowości. Dodał, że większość tych dolegliwości nie wystąpiła w Zakładzie Karnym w (...) z uwagi na fakt, iż jest on zakładem półotwartym.

Sąd Okręgowy uznał, że poziom dolegliwości doznanych przez powoda w okresie w jakim przebywał w Zakładzie Karnym w (...) nie naruszał jego godności jako osoby osadzonej.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 8 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015.1804 z późniejszymi zmianami).

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości oraz zarzucając naruszenie:

1)  przepisów prawa materialnego, tj. przepisów art. 23 k.c. i art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie;

2)  przepisów prawa procesowego, tj. przepisu art. 233 k.p.c. polegającego na nierozważeniu w toku podejmowania decyzji wszystkich okoliczności, które to uchybienie proceduralne miało istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku.

Podnosząc powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie na jego rzecz całej żądanej sumy, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi I instancji oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji powoda oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia prawa procesowego, a to art. 233 § 1 k.p.c., naruszenia którego upatrywał apelujący w nierozważeniu w toku podejmowania decyzji wszystkich okoliczności, które to uchybienie proceduralne miało istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, wskazać należy że zarzutu tego w apelacji nie rozwinięto. W uzasadnieniu apelacji graniczono się do podniesienia, jakoby Sąd Okręgowy nie przeprowadził istotnych elementów postępowania dowodowego w celu ustalenia, czy doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda i czy strona pozwana ponosi za to odpowiedzialność. Tak postawiony zarzut uznać należy za niesprecyzowany i kwestionujący co do zasady przeprowadzone postępowanie dowodowe. Tymczasem, kwestionując naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. apelujący winien był wskazać na czym naruszenie owej zasady polegało.

Wskazać należy, że zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w przepisie art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie "wszechstronnego rozważenia zebranego materiału", a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności (por. wyrok SN z dnia 17 listopada 1966 r., II CR 423/66; uzasadnienie wyroku SN z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 632/98; uzasadnienie postanowienia SN z 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/00; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00) . Przyjmuje się, że moc dowodowa oznacza siłę przekonania uzyskaną przez sąd wskutek przeprowadzenia określonych środków dowodowych na potwierdzenie prawdziwości lub nieprawdziwości twierdzeń na temat okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, zaś wiarygodność decyduje o tym, czy określony środek dowodowy, ze względu na jego indywidualne cechy i obiektywne okoliczności, zasługuje na wiarę. Ramy swobodnej oceny dowodów, jak wskazuje się w judykaturze, muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Nadto wskazać należy, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Dla skuteczności zarzutu naruszenia wyżej wymienionego przepisu nie wystarcza zatem stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sąd w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając. Zwalczanie swobodnej oceny dowodów nie może, więc polegać li tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń, ustaleń stanu faktycznego opartej na własnej ocenie, lecz konieczne jest przy tym posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi i wykazywanie, że wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wyrok sprawy. Samo stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości, nie jest wystarczające.

W apelacji powód nie wskazał konkretnych nieprawidłowości w ocenie materiału dowodowego, które mogłyby skutkować ostatecznie błędnym rozstrzygnięciem. Wbrew zarzutom zawartym w apelacji, ustalenia Sądu I instancji znajdowały uzasadnienie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, który został poddany prawidłowej ocenie, mieszczącej się w granicach wyznaczonych dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenił przeprowadzone w sprawie dowody i na ich podstawie wyciągnął trafne wnioski. Twierdzenie powoda, że Sąd I instancji nie wziął pod uwagę długości przebywania powoda w pozwanym Zakładzie Karnym w (...), złych warunków jakie tam panowały w okresie kiedy tam przebywał, przeludnienia, które zmieniało swoją formę z jednych dolegliwości i utrudnień na inne, sukcesywnym przedłużaniu terminów, nie są zasadne i stanowią jedynie gołosłowna polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu I instancji.

W świetle powyższego brak było podstaw dla przyjęcia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. za zasadny, dlatego Sąd Apelacyjny poczynione przez Sąd I instancji ustalenia stanu faktycznego uznał za prawidłowe, pełne i przyjął je za własne.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 23 k.c. i art. 24 k.c. w związku z art. 448 k.c. wskazać należy, że zarzut ten nie zasługiwał na uwzględnienie.

Nie można mówić o naruszeniu dobra osobistego w postaci godności osadzonego w zakładzie karnym, nawet w sytuacji występowania pewnych uciążliwości lub niedogodności związanych z samym pobytem w zakładzie karnym polegających na niższej od oczekiwanej jakości warunków. Osadzenie celem odbycia kary pozbawienia wolności zawsze wywołuje ujemne konsekwencje dla skazanego. Nie można zapominać, że są to naturalne konsekwencje izolacji więziennej. Osoba popełniająca przestępstwa musi liczyć się z tym, że będzie musiała ponieść karę za swoje czyny, przewidzianą prawem, która ze swej istoty stanowić ma odczuwalną dolegliwość dla skazanego. Ciężar dowodu, że warunki w zakładzie karnym odpowiadały obowiązującym normom i nie doszło do naruszenia dóbr osobistych spoczywa na pozwanym z mocy art. 6 k.c. w związku z art. 24 k.c. (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 lutego 2007 r., V CSK 431/06). Tymczasem w rozpoznawanej sprawie powód nie udowodnił, by warunki w Zakładzie Karnym w (...), w jakich odbywał karę pozbawienia wolności były tego rodzaju, że doszło do naruszenia jego godności jako osadzonego i to w stopniu wymagającym udzielenia mu ochrony prawnej. Subiektywne przekonanie powoda, że nastąpiło naruszenie jego dóbr osobistych, jest bezpodstawne i nie może znaleźć ochrony z mocy art. 23 k.c. i art. 24 k.c., nie może też być podstawą przyznania mu zadośćuczynienia przewidzianego w art. 448 k.c., zwłaszcza, że powód nie wykazał, zgodnie z ciążącym na nim na podstawie art. 6 k.c.. obowiązkiem, jakiej wymiernej szkody doznał wskutek pobytu w jednostce pozwanego. Nie ma więc podstaw, by przyjąć, że działanie pozwanego naruszyło jakiekolwiek dobro osobiste powoda. Brak też podstaw, by uznać zachowanie pozwanego za bezprawne, i że powód wskutek takiego zachowania doznał jakiejkolwiek szkody pozostającej w adekwatnym związku przyczynowym z tym działaniem lub zaniechaniem.

Sąd Apelacyjny nie znajduje podstaw w zebranym materiale dowodowym dla uznania, że wskutek odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności w pozwanym Zakładzie Karnym w (...), który jest zakładem typu półotwartego, doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda związanych z realiami odbywania tej kary. Całkowicie chybione są zarzuty powoda odnoszące się do dolegliwości związanym z pobytem w celi, pozbawionej wentylacji, w której kąciki sanitarne nie były dostatecznie oddzielone od reszty powierzchni mieszkalnej celi, przez co utrzymywał się nieprzyjemny zapach. Wymaga podkreślenia, że cele mieszkalne w Zakładzie Karnym w (...) nie są wyposażone w kąciki sanitarne, co przyznał sam powód, zaś toalety usytuowane są na zewnątrz cel w pawilonie. Jedynie w pawilonie I w celach wieloosobowych, gdzie kwaterowani są skazani tuż przed zwolnieniem, kąciki sanitarne usytuowane są w celi, nie narusza to jednak intymności skazanych, ponieważ kąciki sanitarne są oddzielone od reszty pomieszczenia mieszkalnego osobną ścianą oraz zamykane. Z tego względu zarzut powoda odnośnie nieprzyjemnego zapachu nie znajduje potwierdzenia także co do kilkudniowego pobytu powoda w celi wieloosobowej. Wymaga podkreślenia, że o stan sanitariatów zobowiązani byli dbać sami osadzeni. Nie potwierdził się także zarzut powoda odnośnie występowania zjawiska przeludnienia w okresie w jakim przebywał w Zakładzie Karnym w (...). Powód w tym czasie był osadzany w celach, w których powierzchnia na jednego osadzonego była mniejsza niż 3 m ( 2) (k. 169 v.). Powód nie podważył także prawidłowych ustaleń Sądu I instancji odnośnie zapewnienia odpowiedniego dostępu do oświetlenia w celach mieszkalnych i poza nią, jak również przydziałów środków czystości, czy dostępu do ciepłej wody. Wbrew twierdzeniom powoda dostęp oświetlenia sztucznego w celi nie był ograniczony, powód sam przyznał, że w oknach były jedynie kraty, a dodatkowo miał możliwość korzystania z czytelni. Samo przekonanie powoda o niedostatecznym dostępie do ciepłej wody oraz środków czystości, jest niezrozumiałe przy uwzględnieniu, że warunki korzystania z ciepłej wody dla celów sanitarnych gwarantowały zwykłą w warunkach więziennych dostępność do kąpieli. Zaś przydział środków czystości odbywał się raz w miesiącu, a powód nie zgłaszał aby wydawane ilości były niedostateczne (k. 57-68, 175 v.).

Z podanych wyżej przyczyn Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku i oddalił apelację powoda na mocy art. 385 k.p.c. oraz art. 15 zzs 1 i art. 15zzs 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 374 z późniejszymi zmianami).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i § 8 ust. 1 pkt 26 w związku z § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015.1804 z późniejszymi zmianami).

SSA Aleksandra Janas SSA Grzegorz Stojek SSA Wiesława Namirska