Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 1

Sygnatura akt

XII K 283/16

Jeżeli wniosek o uzasadnienie wyroku dotyczy tylko niektórych czynów lub niektórych oskarżonych, sąd może ograniczyć uzasadnienie do części wyroku objętych wnioskiem. Jeżeli wyrok został wydany w trybie art. 343, art. 343a lub art. 387 k.p.k. albo jeżeli wniosek o uzasadnienie wyroku obejmuje jedynie rozstrzygnięcie o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu, sąd może ograniczyć uzasadnienie do informacji zawartych w częściach 3–8 formularza.

1.USTALENIE FAKTÓW

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Czyn przypisany oskarżonemu (ewentualnie zarzucany, jeżeli czynu nie przypisano)

J. L.

R. R. (1)

W. R.

T. B.

T. B.

24 czerwca 2008 r. pomiędzy Usługową Spółdzielnią (...) z siedzibą w W. a Przedsiębiorstwem (...) sp. z o.o. z siedzibą w S. została zawarta umowa o roboty budowlane.

Przedmiotem umowy była budowa budynku mieszkalno-biurowego z lokalami usługowymi i garażem podziemnym w W. przy ul. (...) wraz ze wszystkimi przyłączami.

Wykonawca miał otrzymać łącznie wynagrodzenie netto 30 350 000 złotych. Roboty miały być ukończone we wrześniu 2010 roku. Koszt budowy mieszkań był wysoki, ale z uwagi na ceny mieszkań spółdzielnia zasadnie spodziewała się zysku.

Spółdzielnia posiadała środki własne w wysokości około 1/3 wartości umowy. Jej przedstawiciele spodziewali się dodatkowego finansowania przez osoby zamierzające nabyć lokale w budynku.

Umowę w imieniu spółdzielni podpisał J. L. pełniący funkcję prezesa zarządu w okresie od 1 października 2007 r. do 26 czerwca 2008 r. Przewodniczącym rady nadzorczej był wówczas od 1999 r. W. R..

T. B. od 15 stycznia 1994 r. pełnił funkcję głównego księgowego, a od 1 stycznia 2001 r. do 31 lipca 2009 r. – dyrektora ds. finansów – głównego księgowego.

W okresie od 27 czerwca 2008 r. do 26 marca 2009 r. prezesem zarządu spółdzielni był R. R. (1).

20 czerwca 2008 r. – 4 dni przed zawarciem umowy – zebranie przedstawicieli członków Usługowej Spółdzielni (...) podjęło uchwałę nr 8 doprecyzowującą § 33 pkt 6 statutu spółdzielni i stwierdzającą, że zarząd może samodzielnie zaciągać zobowiązania do kwoty 10 000 złotych, a od kwoty 10 000 złotych do 15 000 000 złotych – po uzyskaniu zgody rady nadzorczej.

W Polsce w latach 2006-2008 ceny nieruchomości znacząco wzrosły. Popularne było dokonywanie zakupu mieszkań na początkowym etapie inwestycji – nawet przed rozpoczęciem budowy. Wierzono wówczas, że ceny mieszkań będą nadal rosły i warto inwestować. Na skutek światowego kryzysu finansowego 2007-2009 w Polsce nastąpiło nagłe załamanie rynku i ceny nieruchomości zaczęły drastycznie spadać. Znacząco zmalało zainteresowanie potencjalnych nabywców.

30 kwietnia 2009 r. strony umowy z 24 czerwca 2008 r. zawarły porozumienie o zawieszeniu realizacji umowy od 1 kwietnia 2009 r. do 21 października 2009 r.

Łączna kwota wynagrodzenia za wykonane prace wypłacona firmie (...) wyniosła 6 061 557 złotych.

T. B. jako dyrektor ds. finansów – główny księgowy prowadził księgi rachunkowe niezgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości.

Polityka rachunkowości spółdzielni (...) nie była uaktualniana po zmianach przepisów. Stosowano błędne stawki amortyzacji środków trwałych bilansowych – nieodzwierciedlające okresu ekonomicznej użyteczności środka trwałego. Faktury sprzedaży nie były księgowane chronologicznie. Nie była prowadzona ewidencja faktycznie wypłaconych i niewypłaconych wynagrodzeń, a sporządzona lista płac automatycznie pomniejszała saldo środków pieniężnych niezależnie od faktu, w jakiej formie i kiedy miała miejsce faktyczna wypłata środków. Nie zostały objęte inwentaryzacją środki trwałe w oddziałach (...) i oddziałach monitoringu. Nie były księgowo analizowane zapisy na koncie rezerw na roszczenia sporne z tytułu ewentualnych roszczeń odszkodowawczych w związku z kradzieżami i szkodami w obiektach objętych przez spółdzielnię ochroną. W niewłaściwym terminie wystawiane były faktury za usługi ochrony. Nie były sporządzane i przechowywane dokumenty podatkowe dotyczące wyceny transakcji z podmiotem powiązanym. Wobec nieprowadzenia na bieżąco ewidencji magazynowej stany magazynowe odzieży nie zgadzały się.

Przeciwko H. G. – pracowniczce spółdzielni - prowadzone były dwa postępowania karne. Jedno o doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej Usługowej Spółdzielni (...) poprzez sfałszowanie wyciągów bankowych i wprowadzenie w błąd co do wysokości salda rachunku bankowego w łącznej kwocie 180 300 złotych – o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. oraz o przywłaszczenie ośmiu kopert z pieniędzmi w łącznej kwocie 126 796,5 złotych – o czyn z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. To postępowanie zostało umorzone po rozpoznaniu przez Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawach XVIII K 209/08 i XVIII K 54/09.

Natomiast drugie postępowanie dotyczy sfałszowania czeku i wprowadzenia w błąd pracowników banku, w wyniku czego Usługowa Spółdzielnia (...) poniosła szkodę w wysokości 160 000 złotych – o czyn z art. 310 § 2 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. To postępowanie toczy się obecnie w Sądzie Rejonowym dla Warszawy Woli. Jest zawieszone z uwagi na chorobę psychiczną oskarżonej uniemożliwiającą jej udział w procesie.

W żadnej z tych spraw działanie T. B. nie zakłóciło toku procesu. Umorzenie postepowania w sprawie pierwszej nie wynikało z braku dowodów, podobnie jak niemożność zakończenia drugiego postępowania.

Dowód

Numer karty

wyjaśnienia R. R. (1)

k. 376-378 (akt sądowych – as)

wyjaśnienia W. R.

k. 394v-395 as

zeznania G. K.

k. 405-406 as

zeznania G. Ś.

k. 202-204 akt prokuratorskich – ap,

k. 407 as

zeznania D. D.

t. V k. 718v ap,

k. 407v-408 as

zeznania K. P.

k. 441v-442 as

zeznania J. S. (1) (S.)

k. 442 as

zeznania A. Ś.

k. 442v-443 as

zeznania Z. R.

t. II k. 290-291 ap,

k. 443 as

zeznania A. B.

t. II k. 296-297 ap,

k. 443v-444 as

zeznania I. M.

t. V k. 730-731,

k. 444 as

zeznania E. F.

t. II k. 300-301,

k. 444v as

zeznania D. L.

k. 508v-509 as

zeznania J. S. (2)

t. V k. 733-735 ap,

k. 515v-516 as

zeznania W. K.

k. 516v as

zeznania U. C.

t. VI k. 913-914, t. VII k. 1244-1245, t. X k. 1845-1849 ap,

k. 517 as

zeznania T. S.

t.VI k. 818,

517v as

zeznania M. S.

t. IX k. 1806-1807 ap,

k. 535v-536 as

zeznania M. W.

k. 536 as

zeznania T. W.

k. 536v-537 as

zeznania D. W.

t. IV k. 478-479 ap,

k. 537v as

zeznania K. P.

k. 560v-561 as

zeznania G. B.

k. 655v-656 as

zeznania J. M.

k. 683685 as

zeznania H. G.

t. II k.306-310, t.VI k.802, 837,993

dokumenty nieosobowe stanowiące załączniki do niniejszej sprawy, a także znajdujące się w aktach sądowych oraz w aktach postępowania przygotowawczego PR 3 Ds (...)

1.OCena DOWOdów

1.1.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

wyjaśnienia

R.

Brak jest podstaw do uznania wyjaśnień R. R. (1) za nieprawdziwe. Nie stoją w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym.

wyjaśniania W. R.

Podobnie W. R. spontanicznie opisał przebieg wydarzeń zgodnie ze swoją pamięcią. Podkreślił, że była zgoda rady nadzorczej na zawarcie umowy o roboty budowlane, a następnie nadzór nad tokiem inwestycji. Uchwały rady nadzorczej zapadały po zasięgnięciu opinii radcy prawnego D. W..

zeznania przesłucha-nych świadków

Osoby przesłuchane w charakterze świadków zeznawały prawdziwie, spontanicznie i logicznie. Często nie pamiętały precyzyjnie przedmiotowych zdarzeń, ale jest to uzasadnione upływem czasu.

Niekonsekwentna jest postawa świadków G. K. i G. Ś., którzy złożyli zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, a w swoich zeznaniach nie popierają takiej interpretacji wydarzeń.

G. Ś. w postępowaniu sądowym zeznał, że nie wie, jakie były powody niedokończenia budowy przez spółdzielnię, „prawdopodobnie ekonomiczne”. Stwierdził, że nie pamięta, aby prokuratura została zawiadomiona o popełnionym przestępstwie.

G. K. zeznał, że przyczyną problemów był koniec bumu na mieszkania. Mimo że świadek wspomina, że ceny za mieszkania były wygórowane, to stwierdza, że rok wcześniej inwestycja miałaby szanse powodzenia, ale to już nie był ten czas. Koresponduje to z analizą inwestycji sporządzoną przez niego osobiście (k. 449-466 as), natomiast stoi w sprzeczności z treścią zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Świadek podkreśla, że nie wie, czy inwestycję sprzedano z zyskiem czy stratą.

Ważne są zeznania T. W. – zastępcy prezesa zarządu firmy (...), który stwierdził, że cały rynek mieszkaniowy w tamtym czasie się załamał i że planowany sposób finansowania inwestycji nie był nietypowy.

Na uznanie za wiarygodne co do ich treści, formy oraz legalności sporządzenia zasługują dowody z ujawnionych w sprawie dokumentów. Dokumenty zostały sporządzone zgodnie z przepisami prawa. Żadna ze stron ich nie kwestionowała.

opinie biegłych t. V k. 606-657 ap

t. X k. 1945-2003 ap

Za rzetelne i obiektywne sąd uznał opinie biegłych – mgr B. D. i inż. J. T..

Z tej pierwszej opinii wynika przede wszystkim odpowiedzialność T. B. za nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych.

Dokonane przez biegłą B. D. ustalenie o zaistnieniu szkody w majątku Usługowej Spółdzielni (...) powstało bez uwzględnienia odzyskania poniesionych kosztów w wyniku sprzedaży inwestycji. W tym kontekście opinia jest niepełna.

Natomiast na podstawie drugiej opinii sąd ustalił, że umowa o roboty budowlane przewidywała wysokie wynagrodzenie dla firmy (...).

1.PODSTAWA PRAWNA WYROKU

Odnośnie uniewinnienia wszystkich oskarżonych od zarzutu związanego z inwestycją przy ul. (...) w W. stwierdzić należy, że działania oskarżonych nie wyczerpują znamion art. 286 § 1 k.k., znamion art. 296 § 3 k.k., ani znamion jakiegokolwiek innego przestępstwa.

Po pierwsze bardzo karkołomna jest konstrukcja oszukania osoby prawnej przez jej reprezentanta przy zawieraniu umowy z osobą trzecią. Taką sytuację należy kwalifikować z art. 296.

Po drugie oskarżyciel nie wykazał, ani nawet nie wskazał w zarzucie, jaką korzyść majątkową i kto osiągnął bądź miał zamiar osiągnąć. Gdyby uznał, że taka sytuacja miała miejsce, powinien zakwalifikować czyn z art. 296 § 2 k.k., czego nie uczynił.

Po trzecie nawet gdyby takie przestępstwo miało dotknąć drugą stronę umowy, to nie sposób uznać za błąd istotny zawyżenia rzeczywistych kosztów inwestycji. Każda ze stron ma możliwość rozeznania na rynku i niewyrażenia zgody na cenę wyższą niż niezbędna. Żądanie wysokiej zapłaty nie jest wprowadzeniem w błąd.

Odnośnie kwalifikacji z art. 296 § 3 k.k. nadużycia uprawnień i wyrządzenia szkody majątkowej podmiotem przestępstwa mogliby być: J. L. jako osoba, która w imieniu spółdzielni podpisała umowę; T. R. jako przewodniczący rady nadzorczej, która wyraziła zgodę na zawarcie umowy; R. R. (1), który kontynuował reprezentowanie spółdzielni wobec firm zewnętrznych. T. B. nie mógł być podmiotem tego przestępstwa, gdyż jako dyrektor ds. finansów – główny księgowy co prawda zajmował się działalnością ekonomiczno-finansową spółdzielni, jednakże nie posiadał uprawnień władczych do podejmowania wiążących rozstrzygnięć kształtujących prawa i obowiązki spółdzielni na zewnątrz.

Umowa o roboty budowlane została zawarta bez zgody zebrania przedstawicieli członków spółdzielni, pomimo że umowa opiewała na 30 350 000 złote, a zgodnie z uchwałą nr 8 doprecyzowującą § 33 pkt 6 statutu spółdzielni zarząd mógł samodzielnie zaciągać zobowiązania do kwoty 10 000 złotych, a od kwoty 10 000 złotych do 15 000 000 złotych – po uzyskaniu zgody rady nadzorczej. Przyjęta przez przedstawicieli spółki interpretacja tych zasadnie nie może – zdaniem sadu – zostać uznana za całkowicie pozbawioną racji. Spółdzielnia na mocy przedmiotowej umowy nie była zobligowana do zapłacenia całej kwoty naraz. Poszczególne etapy budowy były kontrolowane przez spółdzielnię i po ich zaakceptowaniu wypłacano częściowe wynagrodzenia. Zakładano, że część kosztów inwestycji zostanie pokryta nie ze środków spółdzielni, lecz z wpłat osób nabywających budowane mieszkania. W tamtym czasie była to częsta praktyka i w takim założeniu nie było niczego nietypowego. Wszystko to pozwalało uznać za prawidłowe wydatkowanie częściowych kwot za zgodą rady nadzorczej, lecz bez zgody zebrania przedstawicieli członków.

Zgodnie z opinią biegłego rzeczoznawcy budowlanego inż. J. T. wartość inwestycji budowlanej realizowanej na podstawie umowy zawartej pomiędzy US Uniwersum a (...) sp. z o.o. na dzień podpisania umowy tj. 24 czerwca 2008 r. wynosiła 11 985 960,60 złotych netto. Jest to kwota trochę niższa niż wynikająca z prywatnej opinii oskarżyciela subsydiarnego, stąd sąd ma na względzie, że w razie doprecyzowania opinii możliwe byłoby nieco odmienne wyliczenie – np. korzystniejsze dla oskarżonych, jednakże pomimo tego uznać należy, że ustalone wynagrodzenie dla firmy (...) było zawyżone, co wskazuje na możliwość wyczerpania znamienia nadużycia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez J. L., R. R. (1) i W. R.. Ustalenie takie koresponduje z treścią zeznań G. K., twierdzącego, że przedstawiciele banków, w których spółdzielnia starała się uzyskać kredyt, podkreślali, że inwestycja jest droga. W razie skazania oskarżonych niezbędne byłoby jednak wykazanie umyślnego nadużycia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków.

Z analizy opracowanej przez G. K. (k. 449-466 akt sądowych) wynika jednakże, że nawet przy tak wysokim koszcie budowy budynku spodziewano się zysku w wysokości 8 560 925,86 złotych. W analizie tej uwzględniono trwający światowy kryzys finansowy, ale też jego niewielkie przełożenie na sytuację na polskim rynku; niedobór powierzchni mieszkalnych w Polsce, zwłaszcza w dużych miastach; zwiększający się popyt na mieszkania związany ze wzrostem zamożności polskiego społeczeństwa; dobrą lokalizację i dobre sąsiedztwo – wręcz prestiż lokalizacyjny; pełne uzbrojenie działki, wysoki standard budowanych mieszkań, wyposażenie budynku w nowoczesny system przeciwpożarowy, monitoring, parking podziemny, dwa dźwigi osobowe; dobre nasłonecznienie budynku.

Już powyższe założenia zakładały, że – pomimo wysokiego kosztu inwestycji – szkoda majątkowa nie powstanie i tak też się stało w rzeczywistości. Brak powstania szkody uniemożliwia stwierdzenie wyczerpania znamion przestępstwa z art. 296 k.k.

Koszty poniesione przez spółdzielnię przed budową (cena zakupu działki, koszty wykonania projektów i uzyskania pozwoleń, wycinka drzew, dzierżawa placu budowy) wyniosły 4 557 579,73 złote (k. 453). Łączna kwota wynagrodzenia za wykonane prace wypłacona firmie (...) wyniosła 6 061 557 złotych. Łącznie jest to kwota 10 619 136,73 złotych. Inwestycję sprzedano 22 grudnia 2010 r. firmie (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. za kwotę 18 117 000 złotych (k. 689-698 as).

Zdaniem sądu nie zostały wyczerpane również znamiona art. 296 § 1a k.k., a ponadto karalność tak kwalifikowanego czynu uległaby przedawnieniu.

Odnośnie uniewinnienia T. B. od czynu z art. 239 k.k. brak jest jakiegokolwiek dowodu na to, że oskarżony utrudniał postępowania karne przeciwko H. G.. Nie wynika to z akt postepowań przeciwko tej oskarżonej – Sądu Okręgowego w Warszawie XVIII K 209/08 i XVIII K 54/09, ani Sądu Rejonowego dla Warszawy Woli III K 89/08. Skazanie wymagałoby udowodnienia oskarżonemu, że umyślnie zacierał ślady przestępstw.

T. B. zarzucono też dwa czyny o takich samych znamionach, ale innej kwalifikacji prawnej – raz z art. 61 § 1 k.k.s w zw z art. 9 § 3 k.k.s., a raz z art. 77 ustawy o rachunkowości w zw. z art. 296 § 1 k.k. w zw. z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Oskarżyciel subsydiarny nie ma możliwości stawiania zarzutów z kodeksu karnego skarbowego, gdyż zgodnie z art. 113 § 2 pkt 1 k.k.s. w postępowaniu karno-skarbowym nie stosuje się żadnych przepisów o pokrzywdzonym.

Nierzetelnym prowadzeniem ksiąg rachunkowych T. B. nie wyrządził szkody majątkowej, zwłaszcza umyślnie, stąd nie może być mowy o odpowiedzialności z art. 303 k.k., bo tak należałoby wówczas czyn zakwalifikować w miejsce kwalifikacji z art. 296 § 1 k.k.

Swoim zachowaniem oskarżony wyczerpał jedynie znamiona art. 77 ustawy o rachunkowości, co sąd stwierdził wyłącznie dla wykazania, że nie jest możliwe uniewinnienie od tego zarzutu, a jedynie umorzenie z powodu przedawnienia karalności czynu.

1.KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Sąd na podstawie art. 632 k.p.k. kosztami sądowymi obciążył oskarżyciela subsydiarnego.

1.1Podpis