Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2021 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w P.

przeciwko A. L.

o wydanie rzeczy

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 3 grudnia 2019 r. sygn. akt VII GC 92/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Józef Wąsik SSA Marek Boniecki SSA Jerzy Bess

Sygn. akt I AGa 85/20

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 18 lutego 2021 r.

Wyrokiem z dnia 3 grudnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Kielcach nakazał pozwanemu A. L. wydanie powodowi (...) S.A. w P.: agregatu uprawowo-siewnego (...)ciągnika rolniczego (...), numer nadwozia/podwozia (...), numer rejestracyjny (...); kultywatora podorywkowego (...), numer (...); pługa 5-skibowego (...) numer (...) oraz zasądził koszty procesu.

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny szczegółowo zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego to uzasadnienia wynika, że:

- w dniach 6 kwietnia 2012 r. i 15 maja 2012 r. (...) S.A., którego następcą prawnym jest powód, zawarł z pozwanym umowy pożyczki na zakup m.in. objętych pozwem maszyn rolniczych, o treści jak na kartach 11-42. Zawarte zostały także umowy przewłaszczenia tych maszyn na zabezpieczenie roszczeń z tytułu pożyczek, o treści, jak na kartach 43-52 (w szczególności:§1.1, §1.7, §6.1-3 umów przewłaszczenia, §14 umów pożyczki;

- wskutek nieregulowania przez pozwanego wynikających z umów pożyczki należności, zostały one przez powoda w dniu 10 października 2016 roku rozwiązane i postawione w stan natychmiastowej wymagalności;

- pozwanego wezwano do dobrowolnego zwrotu przedmiotów finansowania;

- na podstawie §4.1 umów przewłaszczenia pozwany utracił prawo władania przedmiotami w charakterze biorącego w użyczenie.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy przyjął, że:

- powództwo jest uzasadnione w całości;

- pozwany utracił prawo do władania spornymi ruchomościami;

- pozwany nie wykazał, aby spłacił całość należności z tytułu zawartych umów pożyczek;

- irrelewantna jest kwestia ewentualnych wad maszyn;

- bezzasadne były twierdzenia pozwanego, jakoby powód wytoczył przeciwko niemu trzy postępowania tożsame przedmiotowo;

- niezasadny był także zarzut braku wezwania do dobrowolnego wydania rzeczy;

- podstawę prawną orzeczenia stanowiły: §1.3, §4.1 i §6 .1 umów przewłaszczenia na zabezpieczenie.

Wyrok powyższy zaskarżył w całości apelacją pozwany, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelujący zarzucił naruszenie: 1) art. 233 §1 k.p.c. – poprzez przekroczenie przez Sąd swobodnej oceny dowodów, polegające na ustaleniu okoliczności nie mających odzwierciedlenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym, w następującym zakresie: a) błędnego przyjęcia przez Sąd, że wskutek nieregulowania przez pozwanego wynikających z opisanych w pozwie umów pożyczek należności, umowy te zostały przez powoda w dniu 10 października 2016 roku rozwiązane i postawione w stan natychmiastowej wymagalności, podczas gdy we wskazanej dacie nie były kierowane do pozwanego żadne pisma dotyczące rozwiązania przedmiotowych umów, a załączone do pozwu potwierdzenia odbioru dotyczyły zgoła innej korespondencji kierowanej do pozwanego, a mianowicie wezwań do wydania przedmiotów finansowania (dokumentacja ta znajduje się na kartach 77-79, 83-88 akt o sygn.(...)Sądu Rejonowego w P.), z którymi to aktami Sąd I instancji zapoznawał się; b) ustalenia, że na mocy cytowanych przez Sąd umów przewłaszczenia na zabezpieczenie, własność przedmiotu finansowania została przeniesiona na (...) S.A., a pozwany władał nim w charakterze biorącego w użyczenie, w sytuacji gdy nie wynika to ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i jest oderwane od postanowień umów przewłaszczenia na zabezpieczenie zawartych pomiędzy stronami dnia 6 kwietnia 2012 r., w szczególności § 2 pkt a i b tych umów, traktujących o ziszczeniu się warunku zawieszającego w odniesieniu do 51/100 udziału Przewłaszczającego we własności przedmiotu przewłaszczenia; c) całkowite pominięcie treści oświadczeń woli stron zawartych w §14 ust. 1, 3 i 3 iii umów pożyczek z 6 kwietnia 2012 r. numer(...) oraz z dnia 15 maja 2012 r. numer(...)i numer (...), a przez to bezpodstawne przyjęcie za ustalone faktów nie popartych dowodami, tj. aby powód, pomimo niedochowania ustalonych przez siebie procedur, skutecznie złożył oświadczenia woli o rozwiązaniu wskazanych wyżej umów pożyczek, nie zostało bowiem, zdaniem pozwanego, wykazane dochowanie przez stronę powodową przewidzianej w umowach pożyczek procedury rozwiązania łączącego strony stosunku prawnego, od czego zależała skuteczność podnoszenia twierdzeń o postawieniu całości należności w stan wymagalności i zgłaszania roszczeń dotyczących wydania maszyn i urządzeń rolniczych szczegółowo opisanych w pozwie; 2) art. 327 ^{( 1)} §1 k.p.c. - poprzez dokonanie przez Sąd w sporządzonym uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia pozornej oceny materiału dowodowego oraz ograniczeniu się do wskazania w uzasadnieniu przepisów regulujących sporny stosunek prawny i braku wyjaśnienia, dlaczego w niniejszej sprawie miały zastosowanie powołane przez Sąd przepisy, a także w jaki sposób wpłynęły one na rozstrzygnięcie sprawy; 3) art. 6 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie, polegające na przeniesieniu na stronę pozwaną ciężaru dowodu co do okoliczności, których wykazanie w świetle art. 222 §1 k.c. obciążało w całości powoda, a mianowicie, iż strona powodowa jest właścicielem ruchomości, których domaga się wydania, a sprowadzające się do zastąpienia oceny wykonania przez (...) Spółka Akcyjna w P. obowiązków dowodowych oceną wiarygodności stanowiska pozwanego; 4) art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy okoliczności niniejszej sprawy wskazują, że zachodzą przesłanki nadużycia prawa podmiotowego poprzez żądanie powoda wydania maszyn i urządzeń rolniczych stanowiących wyposażenie prowadzonego przez pozwanego gospodarstwa rolnego, które bez tego sprzętu nie będzie mogło funkcjonować, a przedmioty przewłaszczenia stanowią jedyne i niezbędne środki pracy pozwanego do dalszego zachowania jego miejsca pracy, co uzasadnia zastosowanie art. 5 k.c.; pozwany nie posiada innych umiejętności, nie pracował poza rolnictwem, nigdy nie kwestionował swoich zobowiązań z tytułu zawartych umów.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy, a Sąd Apelacyjny przyjął go za własny.

Nieskuteczny okazał się zarzut naruszenia art. 327 ¹ §1 k.p.c. Przede wszystkim uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie uniemożliwia jego kontroli instancyjnej. Sąd Okręgowy wskazał fakty oraz podstawę prawną (zapisy umowne), na których oparł swoje rozstrzygnięcie. Skarżący nie wyjaśnił, w czym upatruje pozorności oceny materiału dowodowego, a takowej Sąd odwoławczy nie dostrzegł.

Złożona apelacja nie dostarczyła także wystarczających podstaw do przyjęcia, że przy ocenie dowodów Sąd Okręgowy dopuścił się obrazy art. 233 §1 k.p.c.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił, że łączące strony umowy pożyczek zostały przez powoda wypowiedziane. Na wstępie zauważyć należy, że twierdzenia strony powodowej w tym zakresie nigdy nie zostały zakwestionowane przez pozwanego w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Powód dołączył do pozwu dokumenty zawierające oświadczenia o rozwiązaniu trzech umów pożyczek wraz z dowodami wysłania tych pism (k. 55-62). Skoro pozwany na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego nie podnosił, że przesyłek tych w istocie nie otrzymał albo dowody wysłania dotyczą innych pism, powinien to zarzucić przed Sądem Okręgowym. Podnoszenie tych okoliczności na etapie postępowania apelacyjnego uznać należy za spóźnione (art. 381 k.p.c.), a nadto dokonane w warunkach opisanych w art. 4 ^{( 1)} k.p.c. Niezależnie od tego zauważyć należy, że do odpowiedzi na apelację dołączone zostało wezwanie do zapłaty należności z tytułu zawartych umów pożyczek wraz z dowodem doręczenia (k. 219, 220). Ponadto, okoliczność rozwiązania umów pożyczek ustalił również Sąd Rejonowy w P.w sprawie (...)(k. 152), na którą powoływał się pozwany.

Niezasadnie skarżący zarzucił również wadliwość ustalenia, że na mocy cytowanych przez Sąd umów przewłaszczenia na zabezpieczenie, własność przedmiotu finansowania została przeniesiona na (...) S.A., a pozwany władał nim w charakterze biorącego w użyczenie. W pierwszej kolejności zwrócić należy uwagę na fakt, że umowy przewłaszczenia z 6 kwietnia 2012 r. (k. 43-44, dotycząca agregatu i ciągnika) oraz z 15 maja 2012 r. (k. 49-52, dotycząca pługa i kultywatora) częściowo różniły się treścią. Wg pierwszej z nich, pozwany pozostał współwłaścicielem maszyn w 51/100 częściach, a poprzednik prawny powoda w 49/100 częściach (§1.1). Zgodnie natomiast z §1.2 drugiej, wyłącznym właścicielem maszyn został poprzednik powoda. W obu przypadkach maszyny miały pozostać w posiadaniu pozwanego. Ww. udział w wysokości 51/100 części przeniesiony został na pożyczkodawcę pod warunkiem zawieszającym, a z chwilą jego ziszczenia się, własność całego przedmiotu przewłaszczenia przechodziła na poprzednika powoda (§1.3 – k. 43), a pozwany miał prawo posiadać rzeczy na zasadzie użyczenia do czasu wezwania do ich zwrotu przez pożyczkodawcę (§1.4). W rozpoznawanej sprawie wykazane zostało, że skarżący nie wywiązał się w terminie z realizacji umów pożyczek. Został bezskutecznie wezwany do zapłaty, a następnie rozwiązano z nim umowy pożyczek. Zauważyć przy tym wypada, że dla ziszczenia się warunku zawieszającego z pierwszej z umów przewłaszczenia nie było konieczne skuteczne wypowiedzenie umowy pożyczki, ale jej naruszenie, np. poprzez niespłacenie w terminie całości lub części pożyczki (§6.1a umowy przewłaszczenia oraz §14.1 umowy pożyczki). Analogicznie naruszenie umowy pożyczki uregulowano w drugiej z tych umów (k. 37). W przypadku umowy przewłaszczenia z 6.04.2012 r., po ziszczeniu się warunku zawieszającego (naruszenie umowy pożyczki poprzez nieregulowanie należności w terminie), powód zobowiązany było do doręczenia pozwanemu pisma o definitywnym przejściu udziału 51/100 (§1.2a – k. 43). Także ten warunek został spełniony poprzez wysłanie zawiadomień datowanych na 8 lipca 2016 r. (k. 217, 218) i 9 grudnia 2016 r. (k. 85v, 86v). W przypadku umowy z 15.05.2012 r., w której to powód pozostawał właścicielem maszyn pod warunkiem rozwiązującym, który się nie spełnił (§1.2-3 – k. 49), konieczne było wezwanie do zwrotu przedmiotu przewłaszczenia (§6.1 – k. 50), co również nastąpiło w pismach datowanych na 9 grudnia 2016 r. (k. 86v, 87).

Sąd Okręgowy prawidłowo także rozłożył ciężar dowodu. Powód wykazał, że na skutek ziszczenia się warunku zawieszającego z umowy przewłaszczenia z 6 kwietnia 2012 r. (k. 43) oraz nieziszczenia się warunku rozwiązującego z umowy z 15 maja 2012 r. (k. 49) stał się właścicielem spornych ruchomości w całości, co uprawniało go do żądania wydania rzeczy na podst. art. 222 §1 k.c., zaś pozwanemu nie udało się udowodnić ani braku podstaw do żądania zwrotu wobec nieziszczenia się warunku zawieszającego lub spełnienia się warunku rozwiązującego, ani posiadania skutecznego względem powoda tytułu do władania spornymi ruchomościami.

Nie zasługiwał również na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 5 k.c., który pozwany wiązał z faktem, że sporne maszyny stanowią jego narzędzia pracy w gospodarstwie rolnym, które jest jedynym źródłem utrzymania jego rodziny. Przede wszystkim twierdzenia skarżącego w tym zakresie pozostały całkowicie gołosłowne i nie przeprowadził on na tę okoliczność jakiegokolwiek dowodu przed Sądem Okręgowym. Stosownego wniosku dowodowego nie zawarł także w apelacji. Jakkolwiek wiarygodnie brzmią twierdzenia pozwanego, że sporne ruchomości są mu potrzebne do prowadzenia gospodarstwa rolnego, to z drugiej strony nie sposób pominąć, że przed zawieraniem umów pozwany w sposób należyty powinien oszacować swoje możliwości dochodowe, a zarazem brak jest podstaw do przerzucenia kosztów prowadzenia działalności pozwanego na stronę powodową. Sąd Apelacyjny podjął także działania zmierzające do ustalenia stopnia zaawansowania toczącej się przed Sądem Okręgowym w P.sprawy o zapłatę w związku z zawartymi między stronami tego procesu umowami pożyczki. Sąd pierwszej instancji w sprawie (...) uwzględnił w całości żądanie zapłaty (k. 239), lecz wyrok nie jest prawomocny. W kontekście zapisów §10 umów przewłaszczenia nie istnieje jednak niebezpieczeństwo „podwójnego” obciążenia pozwanego kosztami niespłaconej pożyczki.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie powoda ograniczyły się do wynagrodzenia radcy prawnego przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 6 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.)

SSA Jerzy Bess SSA Marek Boniecki SSA Józef Wąsik