Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 marca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 marca 2021 r. w S.

sprawy S. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o świadczenie postojowe

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie z dnia 11 grudnia 2020 r., sygn. akt IV U 599/20

uchyla zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K..

Sygn. akt III AUa 16/21

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z 26.05.2020 r. odmówił ubezpieczonemu S. P. prawa do świadczenia postojowego, ponieważ z analizy konta wynika, że od 3 lipca 2013 r. podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu - z tytułu umowy zlecenia u płatnika składek (...). W związku z powyższym, nie przysługuje prawo do świadczenia postojowego, na podstawie wniosków, które wpłynęły w dniach 2 kwietnia 2020 r. i 13 maja 2020 r.

Ubezpieczony złożył odwołanie od powyższej decyzji i wniósł o zmianę przez przyznanie prawa do świadczenia postojowego. W uzasadnieniu wskazał, że na dzień składania wniosków o świadczenie postojowe, nie posiadał innego tytułu podlegania do ubezpieczenia społecznego. W (...) ubezpieczony pełnił funkcję egzaminatora. Usługi świadczył na podstawie umowy zlecenia, przy czym od października 2017 nie był powoływany w skład komisji egzaminacyjnej i nie otrzymywał z tego tytułu żadnego wynagrodzenia, co oznacza, że od wskazanej daty faktycznie nie podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia jako zleceniobiorca. Zleceniodawca, pomimo niewykonywania przez odwołującego żadnych usług, nie wyrejestrował go z ubezpieczeń społecznych.

Organ w odpowiedzi na odwołanie, wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 11 grudnia 2020 r. oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że S. P. w okresie od października 2017 był zatrudniony w (...) na podstawie umowy zlecenia na czas nieokreślony jako egzaminator. Wysokość wynagrodzenia uzależniona była od ilości osób egzaminowanych. Po przeprowadzonym egzaminie sporządzano karty kursantów, która następnie trafiała do księgowości związku. Wówczas od każdego z kursantów naliczano wynagrodzenie i potrącano składki na ubezpieczenia społeczne. Do 29 maja 2020 r. nie był powoływany w skład komisji egzaminacyjnej i nie otrzymywał z tego tytułu żadnego wynagrodzenia. Ubezpieczony od 2 marca 2019 prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...) w K.. W ramach działalności gospodarczej, ubezpieczony rozliczał się za pomocą karty podatkowej. Złożył oświadczenie, że korzysta ze zwolnienia z VAT. W kwietniu i marcu 2020 roku nie osiągnął z tytułu działalności żadnego przychodu, bowiem podporządkował się komunikatom rządowym, by nie praktykować przewozów taksówkarskich. Płacił ryczałt za przynależność do korporacji taksówkarskiej. Ubezpieczony 2 kwietnia 2020 r. złożył wniosek o przyznanie świadczenia postojowego - oświadczył, że w 2020 roku rozliczał się z urzędem skarbowym na podstawie karty podatkowej i był zwolniony z opłacania VAT, nie wskazał wysokości przychodów osiągniętych w dwóch miesiącach poprzedzających złożenie wniosku. W dniu 13 maja 2020 r. złożył kolejny wniosek o przyznanie świadczenia postojowego. Oświadczył, że w roku 2020 rozliczał się z urzędem skarbowym na podstawie karty podatkowej i był zwolniony z VAT, nie wskazał wysokości przychodów osiągniętych w dwóch miesiącach poprzedzających złożenie wniosku.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił odwołania, ale jak wskazał, wyłącznie przez przeoczenie. Organ nie zakwestionował, że odwołujący rozliczał się w okresie objętym decyzją za pomocą karty podatkowej i posiadał uprawnienie do zwolnienia z VAT. Kwestią sporną było wstępnie wyłącznie podleganie odwołującego w czasie złożenia wniosków innemu tytułowi do ubezpieczenia, przy czym w toku postępowania sądowego pełnomocnik ZUS nie zakwestionował zaświadczenia Sekretarza Generalnego (...), że w okresie od października 2017 do dnia wystawienia zaświadczenia, tj. 29 maja 2020, odwołujący nie wykonywał zatrudnienia dla związku i nie otrzymał z tego tytułu żadnego wynagrodzenia, co ubezpieczony potwierdził. Sąd Okręgowy wskazał na ugruntowane poglądy orzecznictwa, że jedynie zawarcie i faktyczne wykonywanie umowy zlecenia oznacza powstanie tytuł do ubezpieczenia (por. m.in. wyrok SA w Lublinie z 21.08.2019, III AUa 276/19, Lex nr 2242530). A contrario, niewykonywanie przez odwołującego zatrudnienia na rzecz PZMiWN i nieuzyskiwanie wynagrodzenia powodowało, że wskazany tytuł do ubezpieczenia faktycznie nie istniał.

Sąd I instancji rozważył, że stosownie do treści art. 15zq ust. 1-4 Ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tzw. ustawa covidowa), w brzmieniu obowiązującym w dniach składania przez odwołującego wniosków o świadczenie postojowe, osobie - tak jak odwołujący - prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, przysługiwało świadczenie postojowe, jeżeli nie podlegała ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu. Co do zasady dotyczyło to tych osób, które nie zawiesiły prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, jeżeli przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc i nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku. Na tę właśnie regulację, jako przeszkodę do uzyskania przez odwołującego świadczeń postojowych powołał się w toku rozprawy pełnomocnik ZUS, wskazując, jakoby przesłanka ta nie była badana w toku postępowania przed organem rentowym wyłącznie z tego powodu, że a priori stwierdzono, iż skoro odwołujący legitymował się innym tytułem do ubezpieczenia (był zgłoszony do ubezpieczeń przez płatnika PZMiNW), badanie dalszych przesłanek do przyznania świadczenia na tym etapie było zbędne. Potrzeba zbadania przesłanki obniżenia przychodu zaktualizowała się natomiast, zdaniem pełnomocnika ZUS, w chwili ustalenia przez Sąd, że wzmiankowany inny tytuł do ubezpieczeń faktycznie nie istniał. Sąd Okręgowy, wprowadzony w błąd ww. stanowiskiem przeoczył, że zgodnie z regulacją art. 15 zq ust. 6 cytowanej wyżej ustawy, wymogów, o których mowa w art. 15 zq ust. 4 (tj. przesłanki obniżenia dochodów w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku w stosunku do miesiąca poprzedzającego z kolei ten miesiąc), nie stosuje się do osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, do której mają zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i która korzystała ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2020 r. poz. 106). Zauważyć należy, że zgodne ze wzmiankowanym art. 113, zwalnia się od podatku VAT sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł (ust. 1). Zwolnienie to obowiązuje zatem już z mocy samej ustawy, chyba że podatnik zrezygnuje ze zwolnienia pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym zamiarze naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym rezygnuje ze zwolnienia (ust. 4). Ubezpieczony już w formularzach złożonych wniosków oświadczył, że rozliczał się w formie karty podatkowej i był zwolniony z VAT, zakreślając w tym zakresie odpowiednią rubrykę formularzy. Oświadczenie to nie było kwestionowane przez ZUS na etapie postępowania przed tym organem, nie kwestionowano go również w toku postępowania przed Sądem. Tym samym uznać należało, że odwołanie było zasadne i winno skutkować zmianą wydanej decyzji i przyznaniem odwołującemu prawa do świadczenia postojowego.

Apelację od wyroku złożył ubezpieczony.

Ubezpieczony podniósł zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 15 zg ustawy z 2.03.020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID – 19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że nie przysługuje ubezpieczonemu świadczenie postojowe i wniósł o zmianę wyroku przez uchylenie zaskarżonej decyzji w ten sposób, że Sąd przyzna, iż składając wniosek do ZUS o wypłatę świadczenia postojowego ubezpieczony spełnia przesłanki do jego uzyskania. Apelujący wskazał, że wnioski o przyznanie świadczenia postojowego złożył prze portal PUE ZUS na formularzu RSP –D, przy czym zaznaczenie przez niego w części II wniosku: forma opodatkowania, spowodowało, że nie mógł już zaznaczyć części III wniosku: wysokości przychodów, a system przerzucił od razu do części V oświadczenia. Z informacji organu rentowego wynikało, ze osoby prowadzące działalność i rozliczające się w formie karty podatkowej, które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług, otrzymają, ze względu na brak możliwości weryfikacji osiągniętego przychodu, świadczenie postojowe w wysokości 50% najniższego wynagrodzenia obowiązującego w 2020 r.

Sąd Apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja jest zasadna w stopniu uzasadniającym uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji oraz przekazanie sprawy do rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że organy orzecznicze w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zobowiązane są do szczególnej staranności przy ocenie przedmiotu sporu. Uwaga ta dotyczy w szczególności organu rentowego, który powinien zweryfikować pismo wszczynające postępowanie i dołączone do niego dokumenty tak, aby odzwierciedlić jego prawdziwy sens i rozstrzygnąć o istocie sprawy. Sąd Apelacyjny dostrzegł, że niniejsza sprawa podlegała rozstrzygnięciu w sytuacji, gdy z uwagi na epidemię COVID-19 wprowadzono szczególne rozwiązania, mające na celu przeciwdziałanie negatywnym skutkom gospodarczym. Opracowano pakiet osłonowy dla przedsiębiorców, zapobiegający zwłaszcza utracie płynności w ramach prowadzonych działalności; tzw. ustawa covidowa pozwalała na uruchomienie nadzwyczajnych instrumentów wspierających przedsiębiorców w tym okresie (druk sejmowy nr 299). Jednym z tych instrumentów jest świadczenie postojowe.

Zgodnie z art. 15 zq ust. 1 pkt 1 i ust. 3 ustawy covidowej świadczenie postojowe przysługuje osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. (Dz.U. z 2019 r., poz. 1292) - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, zwanej dalej „osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą”. Przepis art. 15 zq ustawodawca wprowadził w związku z zagrożeniem rozprzestrzeniania się zakażeń wirusem SARS Cov-2 oraz konicznością wprowadzenia szczególnych rozwiązań, umożliwiających podejmowanie działań minimalizujących zagrożenie dla zdrowia publicznego oraz gospodarki kraju. W ten sposób ustawodawca zaproponował możliwość pomocy publicznej dla osób najbardziej dotkniętych epidemią, czyli osób wykonujących prac na podstawie umów cywilnoprawnych oraz osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Wprowadzony przepis miał niejako „ratować” osoby wymienione w ustawie przed bankructwem, co z jednej strony miało chronić ich zabezpieczenie socjalne, a z drugiej strony ochraniać gospodarkę przed zapaścią.

Stosownie do treści art. 386 § 4 k.p.c. sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Istota niniejszego sporu sprowadzała się do oceny, czy S. P. spełnił przesłanki niezbędne do przyznania mu świadczenia postojowego. W niniejszej sprawie organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję ograniczył się jedynie do wskazania, że ubezpieczony podlegał innemu tytułowi ubezpieczenia, a zatem nie spełniał przesłanek do przyznania świadczenia postojowego. Sąd Okręgowy wyjaśnił, że ubezpieczony nie wykonywał zatrudnienia na rzecz PZMiWN, a zatem nie istniał tytuł do ubezpieczenia z tytułu tego zatrudnienia. Sąd I instancji jednocześnie w uzasadnieniu zaskarżonego uzasadnienia wyjaśnił, że jedynie na skutek przeoczenia nie przyznał ubezpieczonemu prawa do świadczenia postojowego. Sąd Apelacyjny w całości aprobuje ustalenia i ocenę prawną Sądu Okręgowego.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny rozważył, że ubezpieczony złożył do organu rentowego dwa wnioski o przyznanie świadczenia postojowego. Organ rentowy, ograniczając się jedynie do zbadania przesłanki określonej w art. 15 zq ust. 1 pkt 1 i ust. 3 stwierdził, że ubezpieczony posiada inny tytuł do ubezpieczeń, jednak nie rozważył, czy ubezpieczony spełnia pozostałe przesłanki do przyznania świadczenia postojowego, a przede wszystkim nie wskazał, czy przedmiotem rozpoznania uczynił dwa wnioski i czy orzekł o dwukrotnej odmowie świadczenia postojowego.

W aktach sprawy brak jest jakiegokolwiek materiału dowodowego, który pozwoliłby ocenić Sądowi przesłanki do przyznania świadczenia postojowego, tym samym zasadnym było uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

Organ rentowy, ponownie rozpoznając sprawę, w szczególności winien w stosownej procedurze administracyjnej ocenić, jakie znaczenie formalnoprawne nadać wnioskom o świadczenia postojowe złożonym przez ubezpieczonego w miesięcznych odstępach. Rolą organu rentowego będzie rozpoznanie wniosków wraz ze wskazaniem podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia. Przy czym, wobec prawidłowego ustalenia Sądu pierwszej instancji, że ubezpieczony w spornym okresie nie podlegał ubezpieczeniom z innego tytułu, organ rentowy powinien ocenić wszystkie okoliczności w kontekście prawnych przesłanek przyznania świadczenia. W szczególności organ weźmie pod uwagę, regulacje prawne dotyczące tych osób, które prowadzą działalność pozarolniczą, do których mają zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowe,j i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (art. 15 zq ust. 6 pkt 1 ustawy covidowej).

Wobec powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 477 ^14a k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przekazał sprawę Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. do ponownego rozpoznania.