Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 14 września 2020 roku

Sąd Rejonowy w Limanowej I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2020 roku w Limanowej

na rozprawie

sprawy z wniosku A. S. (1)

przy uczestnictwie: W. S. (1), K. M. (1), M. M. (1), J. S. (1), R. S. (1), A. G. (1), Ł. N., R. N., W. N., W. P. (1), E. F., N. N.

o dział spadku po J. S. (1) i W. S. (2) oraz zniesienie współwłasności

postanawia:

I.  Ustalić, że przedmiotem postępowania są:

1.  nieruchomość położona w M., objęta Aktem Własności Ziemi z dnia 31 marca 1981 r. nr 129/81 wydanym przez Naczelnika Miasta i Gminy w M., składająca się z działek ewidencyjnych nr: (...) o łącznej powierzchni 4,0908 ha;

2.  udział w 4/20 części we własności nieruchomości położonej w M., objętej Kw (...), składającej się z działki ewid. nr (...) o pow. 0,1365 ha;

3.  udział w 48/360 części we własności nieruchomości położonej w M., objętej Kw (...), składającej się z działek ewid. nr (...) i (...) o łącznej pow. 1,2376 ha;

II.  dokonać działu spadku i zniesienia współwłasności w ten sposób, że przyznać:

1.  na rzecz M. M. (1) działki ewidencyjne nr (...);

2.  na rzecz A. S. (1) działki ewidencyjne nr (...) oraz udziały w nieruchomościach opisane w pkt I podpkt 2 i 3 postanowienia;

III.  tytułem spłaty zasądzić od M. M. (1) na rzecz:

- uczestnika W. P. (1) kwotę 15.374,20 zł (piętnaście tysięcy trzysta siedemdziesiąt cztery 20/100),

- uczestnika R. S. (1) kwotę 15.374,20 zł (piętnaście tysięcy trzysta siedemdziesiąt cztery 20/100),

- uczestnika W. S. (1) kwotę 15.374,20 zł (piętnaście tysięcy trzysta siedemdziesiąt cztery 20/100),

- uczestnika A. G. (1) – kwotę 7.687,10 zł (siedem tysięcy sześćset osiemdziesiąt siedem 10/100),

- uczestniczki E. F. kwotę 7.687,10 zł (siedem tysięcy sześćset osiemdziesiąt siedem 10/100),

IV.  tytułem spłaty zasądzić od A. S. (1) na rzecz:

- uczestnika W. P. (1) kwotę 71.853,45 zł (siedemdziesiąt jeden tysięcy osiemset pięćdziesiąt trzy 45/100)

- uczestnika R. S. (1) kwotę 71.853,45 zł (siedemdziesiąt jeden tysięcy osiemset pięćdziesiąt trzy 45/100)

- uczestnika W. S. (1) kwotę 71.853,45 zł (siedemdziesiąt jeden tysięcy osiemset pięćdziesiąt trzy 45/100)

- uczestnika A. G. (1) kwotę 35.926,72 zł (trzydzieści pięć tysięcy dziewięćset dwadzieścia sześć 72/100),

- uczestniczki E. F. kwotę 35.926,72 zł (trzydzieści pięć tysięcy dziewięćset dwadzieścia sześć 72/100);

V.  wszystkie kwoty zasądzone w pkt IV postanowienia rozkłada na 3 roczne raty płatne do 10-tego stycznia każdego roku począwszy od stycznia 2021 roku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek opóźnienia w płatności, wskazując, że raty na rzecz W. P. (1), R. S. (1) i W. S. (1) wynoszą po 23.951,15 zł (dwadzieścia trzy tysiące dziewięćset pięćdziesiąt jeden 15/100) każda a na rzecz A. G. (1) i E. F. po 11.975,57 zł (jedenaście tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt pięć, 57/100) każda;

VI.  poleca ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Limanowej od:

- wnioskodawcy A. S. (1) kwotę 1.237,78 zł (jeden tysiąc dwieście trzydzieści siedem 78/100),

- uczestnika W. S. (1) kwotę 1.737,78 zł (jeden tysiąc siedemset trzydzieści siedem 78/100),

- uczestnika R. S. (1) kwotę 1.737,78 zł (jeden tysiąc siedemset trzydzieści siedem 78/100),

- uczestniczki E. F. kwotę 1.737,78 zł (jeden tysiąc siedemset trzydzieści siedem 78/100),

- uczestnika A. G. (1) kwotę 1.737,78 zł (jeden tysiąc siedemset trzydzieści siedem 78/100),

- uczestniczki K. P. (1) kwotę 571,96 zł (pięćset siedemdziesiąt jeden 96/100),

- uczestnika W. P. (1) kwotę 593,85 zł (pięćset dziewięćdziesiąt trzy 85/100),

- uczestnika M. M. (1) kwotę 1.737,78 zł) jeden tysiąc siedemset trzydzieści siedem 78/100),

tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;

VII.  przyznać ze środków Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Limanowej na rzecz r.pr. A. K. kwotę 4.428,00 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem 00/100) – brutto tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną uczestnikowi z urzędu;

VIII.  przyznać ze środków Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Limanowej na rzecz r.pr. K. S. kwotę 4.428,00 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem 00/100) – brutto tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną uczestniczce z urzędu;

IX.  przyznać ze środków Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Limanowej na rzecz adw. J. S. (2) kwotę 3.600,00 zł (trzy tysiące sześćset 00/100) tytułem wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika;

X.  w pozostałym zakresie orzec, że każda ze stron ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 14 września 2020 roku

Wnioskodawca A. S. (1) złożył wniosek o przeprowadzenie działu spadku po J. S. (1) i W. S. (2). Wskazał, że w skład spadku po rodzicach wchodzi gospodarstwo rolne składające się z:

- nieruchomości położonej w M., obj. (...) nr 129/81, składającej się z działek nr: (...) o łącznej pow. 4,0908 ha,

- udziału 4/20 części we własności nieruchomości obj. Kw (...), składającej się z działki nr (...),

- udziału 48/360 części we własności nieruchomości obj. Kw (...), składającej się z działek nr (...).

Wnioskodawca podał, że W. S. (2) zmarła 24.11.1979 r., a J. S. (1) w dniu 14.09.1981 r. Postępowanie spadkowe po spadkodawcach zostało przeprowadzone przed Sądem Rejonowym w Limanowej w sprawie I Ns 214/09. Ponieważ przedmiotem działu spadku jest gospodarstwo rolne, do działu spadku uprawnienie są tylko ci spadkobiercy, którzy zgodnie z postanowieniem sądowym posiadali kwalifikacje do dziedziczenia gospodarstwa rolnego. Wnioskodawca wskazał, że poniósł duże nakłady na budynki mieszkalne- gospodarcze wchodzące w skład gospodarstwa, dlatego wniósł o przyznanie mu na wyłączną własność działek zabudowanych tymi budynkami, a w przypadku sprzeciwu uczestników wniósł o rozliczenie jego nakładów. Wskazał, że chce otrzymać te działki, na których prowadzi swoje gospodarstwo rolne, a pozostałe działki pozostawia uczestnikom do podziału.

W sprecyzowanym żądaniu wniosku (k. 380) wnioskodawca domagał się przyznania na rzecz M. M. (1) działek (...), F. E. i G. A. (1) działki (...), R. S. (1) działki (...), zaś pozostałej części gospodarstwa na jego rzecz. Jednocześnie na podstawie art. 216 kc wniósł o obniżenie spłaty na rzecz pozostałych uczestników do kwoty 200.000 zł. Wskazał, że jest jedyną osobą dającą rękojmię dalszego prawidłowego prowadzenia gospodarstwa rolnego. Intencja pozostałych uczestników nie jest prowadzenie gospodarstwa rolnego, lecz zbycie otrzymanych w niniejszym postępowaniu działek. Wskazał także, że z uwagi na znaczną wartość gospodarstwa nie ma możliwości finansowych spłaty. W przypadku obniżenia spłaty byłby on w stanie wraz z pomocą rodziny dokonać spłaty w kwocie 200.000 zł. Stanowisko to podtrzymał w piśmie z dnia 17.02.2019 r. (k. 493). W piśmie z dnia 6.08.2019 r. (k. 559-560) wnioskodawca ostatecznie wniósł o przyznanie na jego rzecz całego gospodarstwa, z wyłączaniem działek (...), które otrzymałby M. M. (1). Podtrzymał swój wniosek o obniżenie spłaty na rzecz pozostałych uczestników do kwoty 200.000 zł deklarując spłatę w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia. W sytuacji nieuwzględniania wniosku o obniżenie spłat, wnioskodawca wniósł o zasądzenie spłat w trzech rocznych ratach.

Zarządzeniem z dnia 13.02.2017 r. dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika R. S. (1) ustanowiony został kurator w osobie adw. J. S. (2) (k. 37).

Uczestnicy E. F. i A. G. (1), pomimo doręczenia im odpisów wniosku (przetłumaczonych na język angielski) nie zajęli żadnego stanowiska w sprawie ani nie ustanowili pełnomocnika do doręczeń w kraju, dlatego też kolejne przesyłki kierowane do nich pozostawiane były w aktach ze skutkiem doręczenia na podstawie art. 1135 ⁵ kpc.

W pisemnej odpowiedzi na wniosek (k. 62-63) uczestniczka K. P. (1) domagała się przyznania na jej rzecz części gospodarstwa rolnego w postaci działek: (...), (...), 5310, (...), (...), 5320, (...), (...), części działki (...) i część działki (...).

Postanowieniem z dnia 11.07.2017 r. K. P. (1) została zwolniona od kosztów sądowych w ½ części (k. 188). Postanowieniem z dnia 9.12.2017 r. (k. 389) dla uczestniczki został ustanowiony pełnomocnik z urzędu w osobie r.pr. K. S..

W piśmie z dnia 24.09.2018 r. (k. 375a i 375b) uczestniczka K. P. (1) poinformowała Sąd, że na podstawie umowy z dnia 27.08.2018 r. darowała swoje udziały w spadku po W. S. (2) i udziały w spadku po J. S. (1) swojemu synowi W. P. (1).

Postanowieniem z dnia 15.01.2019 r. (k. 476) Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika W. P. (1). W piśmie z dnia 4.02.2019 r. uczestnik domagał się przyznania na jego rzecz: niezabudowanej części działki (...) oraz działek (...). Wyraził też zgodę na przyznanie dla W. S. (1) działki (...). W przypadku braku akceptacji takiego stanowiska wyraził gotowość przejęcia całego gospodarstwa rolnego i spłatę pozostałych współwłaścicieli.

W pisemnej odpowiedzi na wniosek (k. 66) uczestnik W. S. (1) wniósł o przyznanie mu działek (...), ewentualnie działki tylko działki (...) ze spłatą równą wartości 14 arów lub tylko spłatę pieniężną. Postanowieniem z dnia 6.02.2018 r. (k. 427) dla uczestnika W. S. (1) został ustanowiony pełnomocnik z urzędu w osobie r.pr. A. K.. Jego wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych został oddalony.

W piśmie z dnia 25.07.2018 r. (k. 471-472) uczestnik W. S. (1) złożył alternatywne wnioski, tj. domagał się przyznania na jego rzecz działki (...) i jednocześnie spłaty w kwocie 50.000 zł lub zasądzenie na jego rzecz wyłącznie spłaty w kwocie 100.000 zł. Jednocześnie sprzeciwił się obniżeniu wnioskodawcy spłat na podstawie art. 216 kc.

Na rozprawie w dniu 27.06.2017 r. (k. 174) uczestnik M. M. (1) oświadczył, iż chce otrzymać na własność działki (...) (uczestnik K. M. (1) zrzekł się swojego udziału na rzecz M. M. (1) k. 459). Nikt z uczestników nie sprzeciwiał się przyznaniu M. M. w/w działek (oświadczenie k. 499) .

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Przedmiotem postępowania jest wchodzące w skład spadku po J. S. (1) i W. S. (2) gospodarstwo rolne składające się z:

- nieruchomości położonej w M., obj. (...) nr 129/81, składającej się z działek nr: (...) o łącznej pow. 4,0908 ha,

- udziału 4/20 części we własności nieruchomości obj. Kw (...), składającej się z działki nr (...),

- udziału 48/360 części we własności nieruchomości obj. Kw (...), składającej się z działek nr (...).

Dla nieruchomości obj. (...) nie została do tej pory założona księga wieczysta.

(dowód: (...) nr 129/81 k. 7, postanowienie o sprostowaniu k. 8, wypisy z rejestru gruntów k. 9, 69-73, wydruki z Kw k. 13-21, wypis z kartoteki budynków k. 68, odpisy z Kw k. 171 -173 )

W. S. (2) zmarła w dniu 24.11.1979 r. Spadek po niej nabyli: mąż J. S. (1) w 16/64 części, dzieci: A. S. (1), J. S. (1), W. S. (1), K. P. (1), A. M., J. N. po 6/64 części, wnuk R. S. (1) w 6/64 części, wnuki E. F. i A. G. (1) po 3/64 części, z tym, że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne nabyli: mąż J. S. (1) w 12/48 części, dzieci: A. S. (1), W. S. (1), K. P. (1), A. M. po 6/48 części, wnuk R. S. (1) w 6/48 części, wnuki E. F. i A. G. (1) po 3/48 części.

J. S. (1) zmarł w dniu 14.09.1981 r. Spadek po nim nabyły dzieci: A. S. (1), J. S. (1), W. S. (1), K. P. (1), A. M., J. N. po 2/16 części, wnuk R. S. (1) w 2/16 części, wnuki E. F. i A. G. (1) po 1/16 części, z tym, że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne nabyły dzieci: A. S. (1), K. P. (1), A. M. po 2/10 części, wnuk R. S. (1) w 2/10 części, wnuki E. F. i A. G. (1) po 1/10.

A. M. zmarła w dniu 27.08.2014 r. Spadek po niej nabyli synowie: K. M. (1) i M. M. (1) po ½ części.

Uczestniczka K. P. (1) na podstawie umowy z dnia 27.08.2018 r. darowała swoje udziały w spadku po W. S. (2) i udziały w spadku po J. szczypce swojemu synowi W. P. (1).

(dowód: postanowienie spadkowe z dnia 11.09.2013 r. sygn. akt I Ns 214/09 zmienione postanowieniem SO w Nowym Sączu z dnia 2.07.2014 r. sygn. akt III Ca 852/13 k. 10-11, postanowienie spadkowe po A. M. k. 12, umowa darowizny k. 475a i 475b)

Po śmierci rodziców na gospodarstwie pozostał wnioskodawca A. S. (1) i do chwili obecnej to on zajmuje się gospodarstwem. Pozostali spadkobiercy nie korzystali z żadnych działek wchodzących w skład spadku. Po śmierci rodziców A. S. (1) czynił nakłady na nieruchomość siedliskową dotyczące remontu i modernizacji budynków, ogrodzenia posesji.

Wnioskodawca w związku z tym, że pracował bezpośrednio w gospodarstwie rolnym, posiada kwalifikacje rolnicze praktyczne do prowadzenia gospodarstwa rolnego. Ponadto w latach 60- tych uczestniczył w kursie szkolenia rolniczego.

Wnioskodawca hodował byki i sprzedawał je; hodował krowy mleczne, oddawał mleko do skupu. Część działek były to działki orne, część to łąki. Od 2016 r. wnioskodawca przestał używać część działek; korzystał tylko z tych działek, które wymienił we wniosku jako te, które chce otrzymać na własność. Wnioskodawca nie pobiera dopłat unijnych na gospodarstwo w obawie, że część musiałby zwrócić. Obecnie chowa tylko kury i króliki, przy czym wnioskodawca nadal chce prowadzić gospodarstwo. Nie angażuje się w hodowle innych zwierząt dopóki nie zakończy się postępowanie sądowe. Wnioskodawca posiada maszyny niezbędne do prowadzenia gospodarstwa. Wnioskodawca planuje hodowlę byczków.

Wnioskodawca i jego żona utrzymywali się z rolnictwa. Aktualnie obydwoje pobierają emerytury. Razem z nimi mieszka córka E. G. (1) wraz z zięciem. Zięć pracuje w Norwegii. Córka i zięć pomagają w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Zięć pracuje w Norwegii (3 tygodnie przebywa w Norwegii, a potem wraca na tydzień do Polski; we wakacje przyjeżdża na cały miesiąc) i zarabia ok. 13-14 tysięcy złotych. Córka i zięć posiadają oszczędności w kwocie 200.00 zł i deklarują pomoc w dokonaniu spłat.

Działka (...) to działka siedliskowa, na której znajduje się budynek mieszkalny, w którym mieszka wnioskodawca wraz ze swoją rodziną. Na pozostałej części tej działki siedliskowej posadzone są drzewka. Dojazd do tej części jest możliwy wyłącznie od stodoły, z której korzysta wnioskodawca.

Działka (...) to działka około siedliskowa. Na działce (...) wnioskodawca ma postawione garaże, a częściowo jest wykorzystywana rolniczo. Częściowo stoi tam również altana. Działka (...) połączona jest z działka (...). Na działce (...) wnioskodawca wykasza trawę. Do tej działki przylega także działka (...). Położenie tych działek w stosunku do działki siedliskowej zobrazowane jest na k. 295.

Działka (...) to również działka okołosiedliskowa. Znajduje się w odległości ok. 100 m od siedliska. Tam również jest łąka.

Działki (...), których domagał się M. M. (1) to działki, na których kiedyś pracowała jego matka. Uczestnik nie chce wykorzystywać ich rolniczo, ale chce przekazać dzieciom pod budowę.

Uczestnik W. S. (1) nie ma swojego gospodarstwa (jest jedynie właścicielem działki z domem).

K. P. (1) była właścicielką gospodarstwa rolnego. W 1996 r. gospodarstwo to przekazała swojemu synowi W. P. (1). Łącznie W. P. (1) posiada ok. 3 ha gruntów. Uczestnik nie prowadzi na nich gospodarstwa rolnego. Jednie je wykasza. Do tego celu zakupił specjalną kosiarkę. (...) nie chowa. Jego grunty znajdują się po przeciwnej stronie M. niż spadkowe gospodarstwo. Niezabudowanej części działki (...) oraz działek (...) domaga się dlatego, bo położone są w atrakcyjnej lokalizacji. Odpowiadają mu ze względów inwestycyjnych, czyli pod budowę domu mieszkalnego. Dwie działki ( (...) i (...)) znajdują się w pasie planowanej obwodnicy. Uczestnik W. P. (1) prowadzi własną działalność gospodarczą uzyskując ok. 10.000 zł dochodu miesięcznie. Nie jest zainteresowany prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

(dowód: zeznania wnioskodawcy, M. M., K. P. i W. S. k. 174-176, zeznania wnioskodawcy k. 499-500, zeznania W. P. k. 500, umowa zniesienia współwłasności k. 182, zaświadczenie o kwalifikacjach rolniczych wnioskodawcy k. 494, kserokopia zaświadczenia uczestnictwa w szkoleniu rolniczym k. 495, zeznania świadka E. G. k. 696)

W obrębie spadkowego gospodarstwa przeważają użytki rolne (UR) stanowiące 96,34 % pow. całej nieruchomości, w obrębie których dominują grunty orne (R) - 85,52 % pow. w/w nieruchomości. Użytki rolne zawierają w większości gleby zaliczane do najniższych klas bonitacyjnych: V oraz VI, za wyjątkiem niewielkiego areału: 0,3479 ha, zaliczanego do nieco wyższej klasy bonitacyjnej IVb (dz. ew. nr (...), dz. ew. nr (...)).

Grunty zadrzewione i zakrzewione (L.) oraz grunty leśne (Ls) zajmują łącznie zaledwie 3,66% pow. w/w nieruchomości. Grunty leśne zaliczono do IV oraz V klasy bonitacyjnej. Istotną cechą w/w nieruchomości spadkowych jest ich znaczne rozdrobnienie: areał o pow. 4,0908 ha tworzy łącznie 21 działek. Średnia powierzchnia działki spadkowej wynosi zatem 0,1948 ha. Przedmiotem postępowania są również ułamkowe udziały w działkach - na przeważającym obszarze leśnych.

Działka (...) o pow. 0,0480 ha położona jest częściowo w terenie rolniczym (RP), częściowo tereny drogi krajowej ( (...)). Brak jest do niej bezpośredniego dojazdu, dostęp przez działki sąsiednie. Działka wydłużona, rolna (porośnięta trawą), z pojedynczymi zadrzewieniami; stanowi część kompleksu złożonego z dz. ew. nr (...), (...), 5300 oraz w/w działki.

Działka (...) o pow. 0,0691ha położona jest częściowo w terenie drogi krajowej ( (...)), częściowo w terenie dróg wewnętrznych ( (...)). Brak jest do niej bezpośredniego dojazdu, dostęp przez działki sąsiednie. Działka o kształcie zbliżonym do regularnego prostokąta, porośnięta trawą, z pojedynczymi zadrzewieniami; stanowi część kompleksu złożonego z dz. ew. nr (...), (...), 5300 oraz w/w działki.

Działka (...) o pow. 0,1544 ha położona jest w terenie rolniczym (RP), dojazd drogą asfaltową; wielokąt o zwartym, nieco wydłużonym kształcie; grunty częściowo porośnięte trawą, częściowo użytkowane rolnie, z nielicznymi zadrzewieniami; część kompleksu złożonego z dz. ew. nr (...), (...), 5300 oraz w/w działki - przylega dłuższym bokiem do siedliskowej dz. ew. nr 5300.

Działka (...) o pow. 2141 ha stanowi częściowo tereny rolnicze (RP), częściowo tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w zieleni urządzonej (MN/Z); dojazd drogą asfaltową; wielokąt o zwartej budowie; po części zabudowana siedliskiem (budynkiem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym), a po części porośnięta starym sadem owocowym; część kompleksu złożonego z dz. ew. nr (...), (...), (...) oraz w/w działki - przylega dłuższym bokiem do dz. ew. nr (...).

Działka (...) o pow. 0,1139 ha stanowi tereny rolnicze (RP); dojazd drogą utwardzoną; kształt zbliżony do kwadratu; tereny rolne (użytkowane ornie).

Działka (...) stanowi tereny rolnicze (RP); dojazd drogą gruntową; wydłużony pas gruntu, użytkowany omie z częściowymi zadrzewieniami.

Działka (...) stanowi częściowo tereny rolnicze (RP),częściowo tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w zieleni urządzonej (MN/Z); brak bezpośredniego dojazdu, dostęp do drogi przez sąsiednią działkę siedliskową.

Działka (...) stanowi tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w zieleni urządzonej (MN/Z); dojazd drogą utwardzoną; kształt zwarty, regularny; użytkowana rolniczo (częściowo ornie, częściowo jako użytek zielony).

Pozostałe działki to użytki rolne lub leśne.

Działka (...) stanowi nieruchomość siedliskową, zagospodarowaną i zamieszkałą przez wnioskodawcę i jego rodzinę. Za zabudowaniami siedliskowymi znajduje się część dz. ew. nr 5300 stanowiąca stary sad owocowy wysokopienny, porośnięty trawą, w którym znajdują się jabłonie, śliwy oraz 1 trześnia. Zabudowania gospodarcze zlokalizowane na tej działce obejmują m. in. oborę, stodołę, boisko, kurnik oraz szopę - wozownię, stanowiącą obecnie zadaszony i zamykany skład maszyn rolniczych. W oborze znajdują się boksy z królikami (5 samic i 8 sztuk przychówku). Za siedliskiem, w obrębie starego sadu owocowego wypasane są owce (3 sztuki) wnioskodawcy. Na zagrodzonym wybiegu pod kurnikiem stwierdzono drób (kury – 15 sztuk). Kondycja zdrowotna (żywotność) oraz wygląd ogólny hodowanych zwierząt (pokrój) jest dobry. W gospodarstwie znajdują się również narzędzia i maszyny rolnicze: Ciągnik U. C - 330, kosiarka rotacyjna 2-bębnowa, przetrząsaczo-zgrabiarka do siana - „taśmówka”, dmuchawa do pasz objętościowych (słoma, siano), pług 2-skibowy, radio, brony metalowe - 3 pola, sadzarka do ziemniaków, kultywator sprężynowy, siewnik do zboża, kopaczka do ziemniaków, glebogryzarka, przyczepa samozbierająca do siana + rozrzutnik do obornika (urządzenie zespolone), ponadto: beczka do gnojowicy o poj. 1000 1, rębak do gałęzi, przyczepa wywrotka 2-kółka, wóz 2-kółka. Stan techniczny, w tym poziom bieżącej konserwacji w/w maszyn i narzędzi - dobry. Większość w/w sprzętu (poza beczką do gnojowicy o poj. 1000 1, przyczepą wywrotką 2-kółką oraz wozem 2-kółką) znajdowała się w obrębie gospodarczego obiektu kubaturowego, pod zadaszeniem, prawidłowo garażowana.

Działka nr (...) (przylegająca do siedliskowej dz. ew. nr 5300) na wysokości siedliska jest porośnięta trawą, natomiast na części pozostałej jest uprawiane zboże - w bardzo dobrej kondycji fitosanitarnej.

Działki nr (...) działki ew. nr (...) są obsiane pszenicą, po zabiegu chwastobójczym - uprawa w dobrej kondycji fitosanitarnej; pozostałe ¾ działki nr (...) (położone w gorszych warunkach terenowych) stanowi użytek zielony porośnięty trawą.

Działka nr (...) jest obsiana owsem, przed zabiegiem chwastobójczym.

Działka nr (...), z nielicznymi, brzeżnymi zadrzewieniami; na ok. 3/4 powierzchni jest obsadzona ziemniakami, natomiast na ok. 1/4 powierzchni jest obsiana pszenicą; uprawy w dobrym stanie fitosanitarnym.

Pozostałe grunty rolne, w tym podsiedliskowe dz. ew. nr (...), (...) są porośnięte trawą.

Wnioskodawca wraz z rodziną posiada plany rozwoju prowadzonego gospodarstwa, tj. jego modernizacji polegającej na budowie nowego budynku mieszkalnego oraz na rozbudowie zabudowań gospodarczych. Planuje zwiększenie rozmiarów hodowli zwierząt. Wnioskodawca posiada następcę i planuje przekazać gospodarstwo swojej córce E. G. (1) oraz jej mężowi A. G. (2), którzy mieszkają w spadkowym siedlisku razem z wnioskodawcą. Zamierzają oni pozostać w obrębie spadkowego siedliska i prowadzić nadal gospodarstwo rolne.

Realizacja propozycji wnioskodawcy sprowadzająca się do wydzielenia ze spadkowego gospodarstwa 5 działek ew. nr:

-

(...), (...), (...) o pow. 0,6235 ha dla uczestnika M. M. (1)

-

(...) o pow. 0,4066 ha dla uczestników F. E. i G. A. (2)

-

5260 o pow. 0,3047 ha dla uczestnika R. S. (1)

spowoduje: zmniejszenie ogólnej powierzchni pozostałego po wydzieleniu gospodarstwa do poziomu 2,7560 ha, zmniejszenie areału gruntów ornych (R) o 1,0301 ha - do poziomu 2,4682 ha, tj. o 29,45%, wydzielenie całości użytków zielonych oznaczonych jako łąki trwałe (Ł) - 0,3047 ha. Powierzchnia łączna wnioskowanych wydzieleń, wynosząca 1,3348 ha, stanowi 32,63% powierzchni całkowitej nieruchomości spadkowych pozostających w wyłącznej współwłasności stron niniejszego postępowania. Proponowane do wydzielenia nieruchomości (blisko 1/3 powierzchni spadkowego gospodarstwa) stanowią znaczny ubytek areału rolnego, mający istotne znaczenie dla produkcyjności pozostałego po w/w wydzieleniu gospodarstwa. Propozycja wnioskodawcy stoi również w sprzeczności z jego planami zwiększenia areału upraw polowych oraz ponownego uruchomienia hodowli inwentarza żywego (opasów). Pomimo tego, iż przedmiotowe wydzielenie przyczyni się do ograniczenia produkcyjności pozostałego gospodarstwa, to proponowany podział jest co prawda niekorzystny, ale nie jest sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, ponieważ po w/w wydzieleniu pozostają jeszcze nieruchomości wypełniające definicję gospodarstwa rolnego (po wydzieleniu pozostają zabudowania siedliskowe oraz areał rolny o pow. przekraczającej pow. 1 ha). Proponowany poziom wydzieleń wiąże się z próbą obniżenia wysokości ewentualnych spłat.

Dz. ew. nr 5320 ma niewielką powierzchnię wynoszącą 0,1139 ha , ale znajduje się blisko spadkowego siedliska, przylega do drogi utwardzonej, charakteryzuje się bardzo dobrą, zwartą budową - kształtem zbliżoną do kwadratu; jest zlokalizowana w terenie płaskim, bez widocznych spadków, stanowi w całości grunt omy klasy V i jest obecnie użytkowana ornie (obsiana owsem). Wydzielenie tej działki ze gospodarstwa spadkowego jest niekorzystne, ale nie jest całkowicie sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, ponieważ po w/w wydzieleniu pozostają jeszcze nieruchomości wypełniające definicję gospodarstwa rolnego.

Proponowane przez uczestnika W. P. (1) wydzielenie z gospodarstwa części działki (...), tj. okrojenia spadkowej działki siedliskowej i wydzielenia działek okołosiedliskowych są sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, ponieważ generują poważne utrudnienia w prawidłowej eksploatacji spadkowego siedliska, prowadząc w dalszej perspektywie do zablokowania jego rozwoju. Zasady prawidłowej gospodarki rolnej nie tylko wykluczają możliwość dzielenia działki siedliskowej, ale sprzeciwiają się również wydzielaniu nieruchomości przylegających do działki siedliskowej oraz nieruchomości znajdujących się w bliskim sąsiedztwie siedliska. Propozycja Uczestnika uniemożliwia prowadzenie nieskrępowanej i bezpiecznej eksploatacji spadkowego siedliska oraz blokuje jego ewentualną rozbudowę i związaną z nią modernizację.

Ponadto propozycja uczestnika W. P. (1) przejęcia całego gospodarstwa za wyjątkiem działek dla uczestnika M. M. (1) i połowy działki z domem, w którym mieszka wnioskodawca jest rozwiązaniem niezgodnym z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, ponieważ w praktyce prowadziłoby to do rozpadu istniejącego gospodarstwa rolnego. Uczestnik W. P. (1) proponuje przejęcie przez siebie większości spadkowych gruntów rolnych, za wyjątkiem działek, o które występuje uczestnik M. M. (1) oraz bez zabudowań gospodarczych, które pozostawia w gestii wnioskodawcy, który z kolei nie dysponuje innymi gruntami rolnymi, zatem nie mógłby wykorzystywać w/w zabudowań zgodnie z ich przeznaczeniem. Uczestnik W. P. (1) nie jest ponadto zainteresowany prowadzeniem spadkowego gospodarstwa rolnego.

Najlepszym rozwiązaniem z punku widzenia zasad prawidłowej gospodarki rolnej byłoby pozostawienie spadkowego gospodarstwa w całości. Spadkowe gospodarstwo jest użytkowane, wnioskodawca posiada następcę i deklaruje dalsze prowadzenie gospodarstwa rolnego o profilu rolno-hodowlanym. Posiada (jak na miejscowe gospodarstwa rolne) duży park maszynowy. Uprawy polowe prowadzone przez wnioskodawcę charakteryzują się dobrym stanem fitosanitarnym. Zasadniczym powodem zgłoszonych przez wnioskodawcę propozycji wydzieleń jest brak dostatecznych środków finansowych, niezbędnych do dokonania pełnej spłaty uczestników.

Działki wydzielane dla M. M. nie są działkami siedliskowymi ani okołosiedliskowymi.

(dowód: opinia biegłego J. M. k. 508- 516, ustna opinia uzupełniająca k. 870 )

Wartość przedmiotowego majątku spadkowego (w stanie na datę otwarcia spadków po W. S. (2) i J. S. (1)) wynosi łącznie 558.257 zł; w tym:

- dz. 5300 - 175.802 zł,

- dz. 5299 – 10.966 zł

- dz. 5207 – 4.594 zł,

- dz. 5310 – 3.963 zł,

- dz. 5320 – 8.090 zł,

- dz. 5337 – 10.731 zł,

- dz. 5325 – 32.397 zł,

- dz. 5328 – 7.579 zł,

- dz. 5260 – 18.225 zł,

- dz. 5259 – 24.320 zł,

- dz. 5358 – 22.794 zł,

- dz. 5383/2 – 5745 zł,

- dz. 5402/2 – 12.381 zł,

- dz. 5426 – 13.627 zł,

- dz. 5356 – 18.382 zł,

- dz. 5311 – 6.243 zł,

- dz. 5312 – 5.465 zł,

- dz. 5204 – 3.191 zł,

- dz. 5172 – 4.195 zł,

- dz. 5466 - 23.903 zł,

- dz. 5528 – 128.640 zł,

- udział 4/20 części we własności działki nr (...) – 2.099 zł,

- udział 48/360 części we własności działki (...) – 10.709 zł,

- udział 48/360 części we własności działki (...) – 4.216 zł.

Przy wykonywaniu opinii pod uwagę brane były ceny transakcyjne wynikające z aktów notarialnych sprzedaży nieruchomości podobnych zlokalizowanych na terenie Miasta i Gminy M.. Oferty sprzedaży nieruchomości nie mogą stanowić źródła wiarygodnych danych rynkowych o cenach transakcyjnych sprzedaży nieruchomości. Działki niezurbanizowane o charakterze rolnym nie osiągają na rynku cen 4000 zł za 1 ar. Skoro aktualnie działki maja charakter rolny, to taki charakter brany był pod uwagę przy dokonywaniu wyceny.

(dowód: opinia biegłej M. S. k. 603- 681, odpowiedź na zarzuty k. 813-823)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych powyżej dowodów, a w szczególności dokumentów urzędowych wydanych przez właściwe do tego organy a złożonych przez strony, m.in. odpisu (...), wypisów z rejestrów gruntów, odpisów z Kw, postanowień spadkowych.

W tym miejscu należy wskazać, że uczestnik W. S. (1) w toku postępowania konsekwentnie kwestionował prawidłowość postanowienia spadkowego po swoim ojcu J. S. (1) w zakresie dziedziczenia gospodarstwa rolnego. W toku postępowania spadkowego prowadzonego pod sygn. akt I Ns 214/09 (zmienionego postanowieniem Sądu Okręgowego w Nowym Sączu sygn. akt II Ca 852/13) zostało ustalone przez sąd, że W. S. (1) nie spełniał przesłanek do dziedziczenia gospodarstwa rolnego po ojcu J. S. (1). Postanowienie to jest prawomocne i zgodnie z art. 365 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i organy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej. Oznacza to, że wszelkie zarzuty uczestnika zmierzające do zakwestionowania tego postanowienia w niniejszej sprawie nie mogły odnieść skutku.

Sąd w całości oparł się na opiniach biegłych przeprowadzonych w sprawie. Wskazać należy, że opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Sama opinia nie może być źródłem materiału faktycznego sprawy ani stanowić podstawy ustalenia okoliczności będących przedmiotem oceny biegłych. Opinia biegłego podlega, jak inne dowody, ocenie według art. 233 §1 k.p.c., lecz co odróżnia ją pod tym względem, to szczególne dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej (por. post. SN z dnia 07 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001/4/64). Specyfika oceny tego dowodu wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia i wiedzy powszechnej.

W toku postępowania na wniosek stron została przeprowadzona opinia biegłego rzeczoznawcy na okoliczność ustalenia wartości rynkowej majątku spadkowego. Wskazać należy, iż w związku ze stanowiskiem wnioskodawcy, który domagał się przyznania działki siedliskowej na swoją rzecz (wniosek ten ostatecznie nie był kwestionowany przez strony) biegły dokonał wyliczenia wartości tej nieruchomości ze stanu na datę otwarcia spadku po W. S. (2) i J. S. (1), a zatem sprzed nakładów wykonanych przez wnioskodawcę. Skoro nieruchomość, na której wnioskodawca czynił nakłady została przyznana na jego rzecz, w tej sytuacji bezprzedmiotowe byłoby odrębne szacowanie poczynionych przez niego nakładów.

W dniu 7.09.2017 r. została sporządzona pierwsza opinii rzeczoznawcy. Z uwagi spór pomiędzy stronami co do sposobu podziału (co wywołało konieczność prowadzenia dodatkowych dowodów) opinia ta straciła swoją aktualność. Zgodnie z treścią art. 156 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami operat szacunkowy może być wykorzystywany do celu, dla którego został sporządzony, przez okres 12 miesięcy od daty jego sporządzenia. Operat szacunkowy może być wykorzystywany po upływie okresu, o którym mowa w ust. 3, po potwierdzeniu jego aktualności przez rzeczoznawcę majątkowego. Potwierdzenie aktualności operatu szacunkowego następuje przez umieszczenie stosownej klauzuli w operacie szacunkowym przez rzeczoznawcę, który go sporządził, oraz dołączenie do operatu szacunkowego analizy potwierdzającej, że od daty jego sporządzenia nie wystąpiły zmiany uwarunkowań prawnych lub istotne zmiany czynników, o których mowa w art. 154. Po potwierdzeniu aktualności operat szacunkowy może być wykorzystywany do celu, dla którego został sporządzony, w kolejnych 12 miesiącach, licząc od dnia upływu okresu, o którym mowa w ust. 3. Oznacza to, że nawet w sytuacji aktualizacji operatu po upływie pierwszych 12 miesięcy od daty sporządzenia, może on być wykorzystywany maksymalnie przez 24 miesiące od daty jego sporządzenia. W niniejszej sprawie zachodziła zatem konieczność wykonania nowego operatu, bowiem upłynął okres 24 miesięcy od daty jego sporządzenia.

Sąd podzielił opinię biegłego sądowego ds. (...), uznając ją za sporządzoną w sposób rzetelny i fachowy. Biegła ustosunkowała się szczegółowo do wszelkich zarzutów podniesionych przez uczestników. Zdaniem Sądu uczestnicy skutecznie nie zakwestionowali tej opinii. Podkreślić trzeba, że biegły sądowy reprezentuje tylko swoje stanowisko w sprawie , jest osobą całkowicie niezależną i nie ma interesu prawnego, jaki wiąże się ze sprawą. Opinia sporządzona przez biegła M. M. została sporządzona w sposób prawidłowy, zawiera sprawozdanie z przeprowadzonych badań i czynności; odpowiedzi na pytania postawione przez sąd; oraz uzasadnienie.

Należy wskazać, że dowód z opinii biegłego jest dowodem szczególnego rodzaju, który nie może być zastąpiony innym dowodem. Tylko wtedy gdy przeprowadzona opinia jest niekompletna, oparta na błędnych założeniach, pomija istotne okoliczności lub jest nienależycie uzasadniona, a wskutek tego - nieprzydatna, sąd jest zobowiązany dopuścić dowód z dalszej opinii. Zdaniem sądu w niniejszej sprawie taka sytuacja nie zachodziła. Samo niezadowolenie strony z opinii nie może być podstawą do dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego.

Sąd podzielił też wnioski wynikające z opinii biegłego rolnika J. M. (2). Biegły dokonał bardzo szczegółowej analizy dotyczącej spornej nieruchomości i ewentualnych propozycji dokonania działu spadku. Swoje wnioski szczegółowo uzasadniał, a zaprezentowana argumentacja jest logiczna i wyczerpująca.

Sąd podzieli także w całości zeznania stron.

Należy wskazać, że między stronami nie było sporu co do składu majątku do podziału. Spór sprowadzał się tylko do kwestii wyboru sposobu podziału.

Sąd zważył, co następuje:

Spadkobiercy nabywają spadek w chwili jego otwarcia i z tą chwilą powstaje pomiędzy nimi wspólność majątku spadkowego. Wspólnością majątku spadkowego objęte są wszelkie prawa tworzące spadek, bez względu na ich istotę i charakter, w tym też i prawa podzielne. Zniesienie wspólności odbywa się poprzez dział spadku. Zgodnie z treścią art. 1035 kc, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, z zachowaniem postanowień art. 1036-1046 kc.

Należy podkreślić, że z istoty wspólności majątku spadkowego wynika, że nie stanowi ona współwłasności, która może być zniesiona w myśl przepisów art. 210 i n. kc oraz art. 617 i n. kpc, lecz konieczne jest zastosowanie przepisów art. 1035 kc – (...) kc oraz art. 680 i n. kpc. (post. SN z dnia 5 czerwca 1991 r., III CRN 125/91, Lex nr 9058). W tym zakresie przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 210-212 kc i 220 kc) mają odpowiednie zastosowanie (post. SN z dnia 30 stycznia 2003 r., V CKN 1818/00, Lex nr 77081; post. SN z dnia 17 lutego 1999 r., II CKU 63/98, Prok. i Pr. 1999, nr 6, poz. 28).

Wspólność majątku spadkowego jest traktowana jako stan przejściowy, jej zniesienie może nastąpić w każdym czasie, na żądanie uprawnionych, w formie działu spadku. Dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców (art. 1037 § 1 kc). Działu spadku można w zasadzie żądać w każdym czasie. Żądanie działu spadku i zniesienia współwłasności jest ustawowym prawem współwłaścicieli o podstawowym charakterze, iż co do zasady nie może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem z samego założenia współwłasność jest nietrwała i każdy ze współwłaścicieli musi liczyć się z możliwością jej zniesienia także w sposób, który może pozbawić go prawa do rzeczy lub je ograniczyć. Sądowe postępowanie w sprawie o dział spadku regulują - przede wszystkim - przepisy art. 680-689 kpc. Należy podkreślić, iż przeprowadzenie działu jest możliwe dopiero po stwierdzeniu nabycia spadku. Sądowe postępowanie w sprawie o dział spadku regulują - przede wszystkim - przepisy art. 680-689 kpc. Ponadto jeżeli cały majątek spadkowy lub poszczególne rzeczy wchodzące w jego skład stanowią współwłasność z innego tytułu niż dziedziczenie, dział spadku i zniesienie współwłasności mogą być połączone w jednym postępowaniu.

Zgodnie z treścią art. 211 kc, zniesienie współwłasności w pierwszej kolejności powinno nastąpić przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości (art. 211 kc).

Niemniej jednak ustawodawca przewidział również szczególne zasady, którymi sąd winien kierować się przy zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego. Zgodnie z treścią art. 213 kc jeżeli zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego przez podział między współwłaścicieli byłoby sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, sąd przyzna to gospodarstwo temu współwłaścicielowi, na którego wyrażą zgodę wszyscy współwłaściciele. W razie braku zgody wszystkich współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela. Jeżeli warunki przewidziane w paragrafie poprzedzającym spełnia kilku współwłaścicieli albo jeżeli nie spełnia ich żaden ze współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia. Na wniosek wszystkich współwłaścicieli sąd zarządzi sprzedaż gospodarstwa rolnego stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Sprzedaż gospodarstwa rolnego sąd zarządzi również w wypadku niewyrażenia zgody przez żadnego ze współwłaścicieli na przyznanie mu gospodarstwa (art. 214 kc). Przepisy te wprowadzając zatem ograniczenia dopuszczalności podziału fizycznego gospodarstwa rolnego w sytuacji, gdy byłby on sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej. Sąd dokonując takiej oceny uwzględnia wszelkie okoliczności zachodzące w każdym konkretnym stanie faktycznym. W orzecznictwie wskazuje się, że sprzeczność podziału z zasadami prawidłowej gospodarki zachodzi na przykład, gdy podział miałby doprowadzić do całkowitej likwidacji działalności produkcyjnej gospodarstwa.

W niniejszej sprawie przedmiotem podziału było gospodarstwo rolne prowadzone obecnie przez A. S. (1). Dla oceny proponowanych przez strony wersji podziału gospodarstwa rolnego został przeprowadzony dowód z opinii biegłego rolnika J. M. (2), gdyż kwestia ta wymagała wiadomości specjalnych. Ponadto obowiązek zasięgnięcia opinii biegłego wynika z art. 619 § 2 kpc.

Biegły rolnik bardzo szczegółowo przeanalizował proponowane wersje podziału dokonując oceny, czy proponowany przez podział strony nie będzie sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej lub czy też nie doprowadzi do faktycznej likwidacji gospodarstwa rolnego.

Z opinii biegłego wynikało, iż najlepszym rozwiązaniem z punku widzenia zasad prawidłowej gospodarki rolnej byłoby pozostawienie spadkowego gospodarstwa w całości. Biegły wskazał, że spadkowe gospodarstwo jest użytkowane, wnioskodawca posiada następcę i deklaruje dalsze prowadzenie gospodarstwa rolnego. Posiada niezbędne maszyny do jego prowadzenia. Uprawy polowe prowadzone przez wnioskodawcę charakteryzują się dobrym stanem fitosanitarnym.

Wnioskodawca w ostatecznie sprecyzowanym żądaniu wniosku domagał się przyznania mu gospodarstwa, za wyjątkiem działek (...) o pow. 0,6235 ha, które miałyby zostać wydzielone dla uczestnika M. M. (1) (temu wydzieleniu nie sprzeciwiała się żadna ze stron). Ponadto zasadniczym powodem zgłoszonych przez wnioskodawcę propozycji wydzieleń był brak dostatecznych środków finansowych, niezbędnych do dokonania pełnej spłaty uczestników.

Biegły w swojej opinii wskazał, że praktycznie każde wydzielenie z gospodarstwa działek jest rozwiązaniem korzystnym, bo spowoduje zmniejszenie ogólnej powierzchni pozostałego po wydzieleniu gospodarstwa oraz zmniejszenie areału gruntów ornych. Pomimo tego, iż przedmiotowe wydzielenie przyczyni się do ograniczenia produkcyjności pozostałego gospodarstwa, to chociaż takie wydzielenie jest niekorzystne, ale nie jest sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, ponieważ po takim wydzieleniu pozostają jeszcze nieruchomości wypełniające definicję gospodarstwa rolnego (po wydzieleniu pozostają zabudowania siedliskowe oraz areał rolny o pow. przekraczającej pow. 1 ha). Ponadto działki wydzielane dla M. M. nie są działkami siedliskowymi ani około siedliskowymi, co powoduje, że wydzielenie ich z gospodarstwa nie pociągnie za sobą negatywnych konsekwencji, jak by to miało miejsce w sytuacji wydzielenia z gospodarstwa działek siedliskowych lub około siedliskowych.

Odnosząc się z kolei do pierwotnej propozycji wnioskodawcy zmierzającej do wydzielanie działek: (...) dla uczestników F. E. i G. A. (2) i 5260 o dla uczestnika R. S. (1), to wniosek taki nie mógł zostać uwzględniony, bowiem uczestnicy nie złożyli takich wniosków. W tej sytuacji przyznaje im tych działek niejako ”zaocznie” nie mogło zostać uwzględnione, zwłaszcza, że z przyznaniem działek na własność łączą się konkretne obowiązki (np. płacenie podatków). Jeden z uczestników jest nieznany z miejsca pobytu, pozostała dwójka zamieszkuje w USA. W tej sytuacji wydzielenie dla niech działek bez takiego wniosku z ich strony nie mogło mieć miejsca.

Z kolei propozycja podziału zgłoszona przez uczestnika W. P. (1) została oceniona przez biegłego jako sprzeczna z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej. Proponowane przez uczestnika W. P. (1) wydzielenie z gospodarstwa części działki (...) oraz działek (...), tj. okrojenia spadkowej działki siedliskowej i wydzielenia działek okołosiedliskowych generowałoby poważne utrudnienia w prawidłowej eksploatacji spadkowego siedliska. W ocenie biegłego, w dalszej perspektywie mogłoby doprowadzić do zablokowania jego rozwoju. Biegły wskazał, że zasady prawidłowej gospodarki rolnej nie tylko wykluczają możliwość dzielenia działki siedliskowej, ale sprzeciwiają się również wydzielaniu nieruchomości przylegających do działki siedliskowej oraz nieruchomości znajdujących się w bliskim sąsiedztwie siedliska. Wydzielenie w/w działek dla uczestnika W. P. uniemożliwiałoby prowadzenie nieskrępowanej i bezpiecznej eksploatacji siedliska oraz blokowałoby jego ewentualną rozbudowę i związaną z nią modernizację.

Biegły negatywnie ocenił także propozycję W. P. (1) przejęcia całego gospodarstwa, za wyjątkiem działek dla uczestnika M. M. (1) i połowy działki z domem, w którym mieszka wnioskodawca. Takie rozwiązanie także byłoby niezgodne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej. Oznaczałoby ono likwidację istniejącego gospodarstwa rolnego. Wnioskodawca pozostałby z częścią działki siedliskowej z zabudowaniami mieszkalnymi i gospodarczymi, przy czym nie dysponując innymi gruntami rolnymi, wnioskodawca nawet nie mógłby wykorzystywać zabudowań gospodarczych zgodnie z ich przeznaczeniem. Z kolei uczestnik W. P. (1) nie jest zainteresowany prowadzeniem spadkowego gospodarstwa rolnego. Nie posiada, w przeciwieństwie do wnioskodawcy, praktycznie żadnego parku maszynowego (za wyjątkiem specjalistycznej kosiarki).

W ocenie sądu nieuzasadniony był także wniosek uczestnika W. S. (1) o wydzielenie dla niego z gospodarstwa działki (...). Działka ta znajduje się w bliskim sąsiedztwie siedliska (ok. 100m), jest wykorzystywana przez wnioskodawca na cele rolnicze (w dniu oględzin biegłego rolnika była obsiana owsem). Działka ta stanowi zresztą tereny rolnicze. Z kolei W. S. (1) (nie osiada i nie prowadzi żadnego gospodarstwa rolnego. Jest jedynie właścicielem działki z domem. Nie planował prowadzi na niej żadnej działalności rolniczej. W ocenie biegłego rolnika, choć wydzielenie tej działki nie jest całkowicie sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolne, to jednak jest to niekorzystne, zwłaszcza że działka ta znajduje się w bliskim sąsiedztwie siedliska.

Podsumowując te rozważanie należy wskazać, że w przypadku podziału gospodarstwa rolnego Sąd powinien dbać o to, aby taki podział był jak najmniej uciążliwy dla prowadzonego gospodarstwa. W niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z gospodarstwem tylko z nazwy, ale z prowadzonym i funkcjonującym gospodarstwem, z możliwościami, z dużym parkiem maszynowym, prawidłowo prowadzonymi uprawami. Strategiczne znaczenie dla takiego gospodarstwa mają działki położone w pobliżu siedliska, bowiem ułatwiają one jego funkcjonowanie.

Kierując się zasadą określoną w art. 213 kc Sąd uznał, że wariant podziału zaproponowany przez wnioskodawcę, tj. przyznanie mu gospodarstwa, za wyjątkiem działek (...), które miałyby zostać wydzielone dla uczestnika M. M. (1), nie narazi prowadzone przez niego gospodarstwo na szkodę. Bazując na opinii biegłego rolnika, sąd uznał, że taki sposób podziału będzie najkorzystniejszy. Z jednej strony pozwali na pozostawienie dla wnioskodawcy znacznej części spadkowego gospodarstwa, co umożliwi dalsze jego prowadzenie i rozwijanie, z drugiej przyznanie działek M. M. pozwoli na pewne odciążenie wnioskodawcy w zakresie spłat na rzecz pozostałych uczestników.

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności na uwadze Sąd dokonał działu spadku i zniesienia współwłasności w ten sposób, że przyznał na rzecz M. M. (1) działki ewidencyjne nr (...); zaś na rzecz A. S. (1) działki ewidencyjne nr (...) oraz udziały w działce (...) i działkach (...), o czym orzeczono jak w pkt II postanowienia.

W tej sytuacji wartość poszczególnych udziałów może być wyrówna dopłatami, a współwłaściciele, którzy nie otrzymali części spadku w naturze winni otrzymać spłatę. Wartość całego majątku spadkowego wynosi łącznie 558.257 zł.

Wysokość udziałów poszczególnych stron w majątku spadkowym przedstawia się następująco:

- A. S. (1) – 9/48 części (wartość udziału wynosi 104.673,18 zł),

- W. P. (1) - 9/48 części (wartość udziału wynosi 104.673,18 zł),

- R. S. (1) – 9/48 części (wartość udziału wynosi 104.673,18 zł),

- W. S. (1) – 3/48 części (wartość udziału wynosi 34.891,06 zł),

- M. M. (1) i K. M. (1) po 9/96 części (wartość udziałów wynosi po 52.336,59 zł),

- E. F. i A. G. (1) po 9/96 części (wartość udziałów wynosi po 52.336,59 zł).

A. S. (1) otrzymał nieruchomości warte łącznie 392.078 zł, a zatem o kwotę 287.413,82 zł ponad swój udział (łącznie tą kwotę wnioskodawca musi spłacić na rzecz uczestników W. P. (1), R. S. (1), W. S. (1), E. F. i A. G. (1) – proporcjonalnie do wysokości ich udziałów we własności nieruchomości).

M. M. (1) otrzymał nieruchomości warte łącznie 166.170 zł, a zatem przy uwzględnieniu, że swoich udziałów na jego rzecz zrzekł się K. M. (1), o kwotę 61.496,82 zł ponad swój udział i udział K. M. (łącznie tą kwotę uczestnik musi spłacić na rzecz uczestników W. P. (1), R. S. (1), W. S. (1), E. F. i A. G. (1) – proporcjonalnie do wysokości ich udziałów we własności nieruchomości).

Dokonując proporcjonalnego do wysokości udziałów podziału nadwyżki, należało zasądzić od A. S. (1) na rzecz:

- uczestnika W. P. (1) kwotę 86.224,14 zł (30% z nadwyżki A. S.),

- uczestnika R. S. (1) 86.224,14 zł (30% z nadwyżki A. S.),

- uczestnika W. S. (1) kwotę 28.741,38 zł (10% z nadwyżki A. S.),

- uczestników A. G. (1) i uczestniczki E. F. kwoty po 43.112,07 zł (po 15% z nadwyżki A. S.).

Dokonując proporcjonalnego do wysokości udziałów podziału nadwyżki, należało zasądzić od M. S. (2) na rzecz:

- uczestnika W. P. (1) kwotę 18.449,04 zł (30% z nadwyżki M. M.),

- uczestnika R. S. (1) 18.449,04 zł (30% z nadwyżki M. M.),

- uczestnika W. S. (1) kwotę 6149,68 zł (10% z nadwyżki M. M.),

- uczestników A. G. (1) i uczestniczki E. F. kwoty po 9.224,52 zł (po 15% z nadwyżki M. M.).

Jednak na skutek omyłki rachunkowej wynikającej z omyłkowego przyjęcia, że udział W. S. (1) w majątku spadkowym po rodzicach wynosi 9/48 części (w rzeczywistości wynosi on 3/48 części) w postanowieniu końcowym zostały wskazane nieprawidłowe kwoty spłat na poszczególnych uczestników. Błędne przyjęcie udziału W. S. rzutowały na nieprawidłową kwotę spłaty nie tylko na rzecz tego uczestnika, ale także na rzecz pozostałych uczestników (nadwyżki były dzielone proporcjonalnie; błędne założenie dotyczące wysokości udziału W. S. spowodowało, że także kwoty zasądzone na rzecz pozostałych uczestników uległy nieprawidłowej zmianie).

Z związku z tym, że omyłka ta miała charakter omyłki rachunkowej, podlegała sprostowaniu przez sąd z urzędu w odrębnym postanowieniu.

W tym miejscu należy także dodać, że sąd nie znalazł podstaw do obniżenia spłat przysługujących od wnioskodawcy na rzecz uczestników na podstawie art. 216 kc. Zgodnie z tym przepisem wysokość przysługujących współwłaścicielom spłat z gospodarstwa rolnego ustala się stosownie do ich zgodnego porozumienia (§ 1). W razie braku takiego porozumienia spłaty przysługujące współwłaścicielom mogą być obniżone. Przy określaniu stopnia ich obniżenia bierze się pod uwagę:

1) typ, wielkość i stan gospodarstwa rolnego będącego przedmiotem zniesienia współwłasności;

2) sytuację osobistą i majątkową współwłaściciela zobowiązanego do spłat i współwłaściciela uprawnionego do ich otrzymania.

Należy podkreślić, że zasadą powinno być zawsze przekonanie, że ten, kto otrzymuje gospodarstwo rolne, z reguły musi się liczyć z obowiązkiem zapłaty pozostałym współwłaścicielom spłat będących jedynym ekwiwalentem ich udziału we własności. Dolegliwości związane z ich uiszczeniem muszą być traktowane jako nieuniknione i konieczne. W niniejszej sprawie spadki otworzyły się na przełomie lat 70 i 80 – tych. Od tego czasu upłynęło już dostatecznie dużo czasu, aby zastanowić się nad sposobem podziału, a w przypadku, gdy wnioskodawca chciał przejąć gospodarstwo, miał bardzo dużo czasu na zgromadzenie środków na poczet spłat dla pozostałych współwłaścicieli. W tej sytuacji obniżenie spłat było nieuzasadnione, a ponadto byłoby krzywdzące dla pozostałych współwłaścicieli. Ponadto wnioskodawcza deklaruje, że rodzina pomoże mu w dokonaniu spłaty.

Z uwagi jednak na wysokość spłat przysługujących od wnioskodawcy, sąd uznał za uzasadniony wniosek o rozłożenie tych spłat na 3 roczne raty płatne do 10-tego stycznia każdego roku począwszy od stycznia 2021 roku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek opóźnienia w płatności.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc, uznając, że strony powinny ponosić we własnym zakresie koszty związane z ich udziałem w sprawie.

Jeżeli chodzi o wydatki w tym postępowaniu, to były one następujące:

- 1382,90 zł (k. 91),

- 728,61 zł (k. 95),

- 5.896 zł (k. 358).

Te wydatki postępowania powstały w czasie kiedy w postępowaniu aktywny udział brała K. P.. Wydatki te, zadaniem sądu, w częściach równych (po 1143,93 zł) powinni ponieść wnioskodawca, W. S., K. P. , M. M., A. F., A. G., R. S., bowiem w równym stopniu zainteresowani byli ich poniesieniem, z tym że W. S. został zwolniony od kosztów sądowych w całości, zaś K. P. w ½ części (od tej uczestniczki została zasądzona połowa kwoty tj. 571,96 zł).

Kolejny etap postępowania to etap, w którym udział w postępowaniu brał W. P. (1) w miejsce K. P. (1). Łączne wydatki jakie zostały w tym czasie poniesione to łączna kwota 4156,97 zł (k. 519, 697, 843, 876). Wydatki te, zadaniem sądu, w częściach równych (po 593,85 zł) powinni ponieść wnioskodawca, W. S., W. P. , M. M., A. F., A. G., R. S., bowiem w równym stopniu zainteresowani byli ich poniesieniem, z tym że W. S. został zwolniony od kosztów sądowych w całości.

Kwota ściągnięta od wnioskodawcy został pomniejszona o uiszczona przez niego zaliczkę w kwocie 500 zł.

O kosztach pełnomocników z urzędu orzeczono na podstawie rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 23.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu. prawnej udzielonej z urzędu.

O kosztach kuratora orzeczono na podstawie rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 13.11.2013 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej.

SSR I. T.