Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 czerwca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 czerwca 2021r. w G.

sprawy z powództwa M. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o zasiłek chorobowy

na skutek apelacji odwołującego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 1 grudnia 2020 r. sygn. akt VI U 164/20

oddala apelację.

(-) sędzia (del) Magdalena Kimel (-) sędzia Jolanta Łanowy- Klimek (-) sędzia Grzegorz Tyrka

Sygn.akt VIII Ua 7/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 26 sierpnia 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w C. odmówił odwołującemu M. B. prawa do zasiłku chorobowego i równocześnie zobowiązał go do zwrotu pobranego zasiłku chorobowego za okresy od 31 sierpnia 2017r. do 1 września 2017r., 15 września 2017r., od 18 września 2017r. do 26 września 2017r., od 3 października 2017r. do 11 października 2017r., od 23 kwietnia 2018r. do 25 kwietnia 2018r.i od 13 sierpnia 2018r. do 7 września 2018r. w kwocie 4.604,37zł.

M. B. odwołał się od powyższej decyzji domagając się, jej zmiany poprzez przyznanie prawa do zasiłku chorobowego za sporne okresy. Nadto odwołujący domagał się również zasądzenia od ZUS zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. Odwołujący podniósł, że przez większą cześć okresów spornych przebywał na leczeniu szpitalnym lub rehabilitacyjnym w szpitalu i ośrodkach rehabilitacyjnych. Odwołujący zaprzeczył, aby w tym czasie i przez pozostałe dni okresów spornych wykonywał pracę zarobkową, a nadto zanegował dokumenty, na podstawie których organ rentowy doszedł do takiego przekonania. Dodatkowo w toku procesu odwołujący podniósł, iż nie pobierał zasiłku chorobowego nienależnie, ani też nie wykorzystywał zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem. Odwołujący wskazał, iż na czas podjęcia leczenia i rehabilitacji utracił podstawowe źródło utrzymania wynikające ze stosunku pracy, bowiem stan jego zdrowia uniemożliwił mu świadczenie pracy na rzecz jego pracodawcy, natomiast udzielanie w trakcie leczenia i rehabilitacji sporadycznie i incydentalnie konsultacji przy użyciu środków komunikacji na odległości w ramach stosunku cywilnoprawnego nie stanowiło źródła jego utrzymania.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podnosząc że wydał zaskarżoną decyzję w oparciu o art. 84 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 17 ust. 1, art. 66 i art. 68 ustawy z 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. W dalszej kolejności ZUS wskazał, że w okresie spornym odwołujący zatrudniony w (...) Urzędzie Wojewódzkim w K. był niezdolny do pracy i otrzymał z tego tytułu zasiłek chorobowy. Jednocześnie odwołujący był zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz dwóch różnych podmiotów. Organ rentowy podniósł ponadto, że odwołujący w spornym okresie osobiście wykonywał czynności w ramach zawartych umów zleceń i otrzymywał z tego tytułu wynagrodzenia stąd też odwołujący wykonując pracę zarobkową utracił prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia. ZUS wskazał również, iż odwołujący świadomie wprowadził go w błąd przedkładając zwolnienie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy mimo, że był on zdolny do świadczenia pracy, o czym świadczy realizowanie przez niego umów zlecenia w tym czasie. W toku procesu, organ rentowy dodał, że odwołujący nie zaprzecza, by w okresie spornym świadczył pracę, co samo w sobie stanowi podstawę do odmowy przyznania zasiłku chorobowego. W ocenie organu rentowego, zachowanie ubezpieczonego, polegające na wykonywaniu czynności wynikających z umowy zlecenia, za co otrzymywał wynagrodzenie stanowi wykonywanie pracy zarobkowej i bez znaczenia dla sprawy pozostaje podnoszony przez stronę odwołującą incydentalny i sporadyczny charakter tych czynności.

Wyrokiem z 1 grudnia 2020r. sygn. akt VI U 164/20 Sąd Rejonowy w Gliwicach odwołanie oddalił.

Sąd Rejonowy oparł powyższe orzeczenie na następującym stanie faktycznym
i poczynił następujące rozważania:

Odwołujący M. B. w spornym okresie zatrudniony była na podstawie umowy o pracę w (...) Urzędzie Wojewódzkim w K. jako kierowca. W spornym okresie odwołujący wykonywał również pracę na podstawie zawartych umów zleceń. Umowę zlecenia ze Szpitalem w K. Sp. o.o. odwołujący zawarł 8 czerwca 2017r. na okres od 19 czerwca 2017r. do 31 grudnia 2017r. Z jej tytułu odwołujący zobowiązany był do wykonywania czynności doradcy, które to miał wykonywać osobiście. Strony umowy ustaliły wynagrodzenie na poziomie 1.300,00 zł brutto miesięcznie. Natomiast umowy zlecenia z firmą (...) Sp. z o.o. w B. odwołujący zawierał 3 kwietnia 2018r., 1 sierpnia 2018r. 1 września 2018r. oraz 1 listopada 2018r., każdorazowo na okres jednego miesiąca, przyjmując do wykonania pracę referenta ds. BHP za wynagrodzeniem 500,00 zł brutto. Do zadań odwołującego w ramach realizowania wiążących go umów należało przeprowadzanie konsultacji z zakresu BHP. Odwołujący nie miał określonego w tych umowach miejsca ich wykonywania, jak też czasu ich wykonywania. W celu wykonania powyższej umowy odwołujący rzadko realizował swoje obowiązki na miejscu w siedzibie zleceniodawcy, głównie swoje zadania realizował na odległość, poprzez korespondencję mailową, w których to e-mailach przesyłał swoje propozycje czy też poprzez rozmowy telefoniczne.

W spornym okresie odwołujący miał problemy zdrowotne z kręgosłupem oraz miał onkologiczne. Stąd też odwołujący przechodził leczenie onkologiczne w okresie od 18 września 2017r. do 25 września 2017r. oraz od 3 października 2017r. do 5 października 2017r. w Centrum Onkologii w G., a także przebywał od 19 sierpnia 2017r. do 11 września 2017r. w sanatorium uzdrowiskowym w I. oraz od 13 sierpnia 2018r. do 5 września 2018r. w sanatorium uzdrowiskowym w P. celem podjęciach rehabilitacji.

Jednocześnie będąc na zwolnieniu lekarskim, w spornym okresie odwołujący udzielał, w ramach wykonywania umowy zlecenia ze Szpitalem w K. Sp. o.o. i firmą (...) Sp. z o.o. konsultacji telefonicznych, a także prowadził korespondencję mailową. Na rzecz (...) Sp. z o.o. odwołujący świadczył pracę w dniach 17-18 kwietnia 2018r., 25 kwietnia 2018r., 15 sierpnia 2018r., 21 sierpnia 2018r. oraz 5 września 2018r., natomiast na rzecz Szpitala w (...) Sp. z o.o. odwołujący wykonywał czynności określone w umowie regularnie przez miesiąc wrzesień 2017r. oraz październik 2017r. po kilka godzin dziennie. Za realizację wiążących go umów w powyższych okresach odwołujący otrzymał wynagrodzenie.

Odwołujący w ramach zawartej ze Szpitalem w K. Sp. o.o. umowy zlecenia podpisywał listy obecności. Podobnie podpisywał listy obecności w ramach umowy zlecenia z (...) Sp. z o.o.

W efekcie powyższych ustaleń, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. wydał zaskarżoną decyzję z 20 marca 2020r.

Powyższych ustaleń Sąd I instancji dokonał w oparciu o akta organu rentowego, dokumentacji medycznej odwołującego (k. 9-17), list obecności (k. 26-27), pism (k.32, 48-49), instrukcji BHP (k.50-70), przesłuchania odwołującego (k.83v-84).

W powyższym zakresie Sąd uznał okoliczności sprawy za bezsporne i wszechstronnie wyjaśnione i przyjął, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy powołując się na treść art. 17 ust. 1 ustawy
z 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z roku 2020, poz. 870 ze zm.), wskazał reguły, od spełnienia których zależy przyznanie prawa do zasiłku chorobowego.

Następnie Sąd zauważył, że zasadniczym celem zasiłku chorobowego jest kompensata utraconego przez ubezpieczonego dochodu (inaczej: rekompensata zarobku) wskutek wystąpienia u niego czasowej, przejściowej niezdolności do zarobkowania. Celem tym nie jest natomiast uzyskanie dodatkowej korzyści obok wynagrodzenia, dlatego zasiłek chorobowy wypłacany jest nie obok, ale zamiast wynagrodzenia (A. Rzetecka-Gil, Komentarz do art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Oficyna 2009). W związku z powyższym Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że jeżeli ubezpieczony pobiera świadczenia pieniężne wynikające z zasiłku chorobowego i jednocześnie wykonuje jakąkolwiek działalność zarobkową, w tym prowadzi działalność gospodarczą, nie jest uprawniony do tych świadczeń, natomiast organ rentowy może domagać się zwrotu wypłaconych za ten okres świadczeń. Brak uprawnienia do świadczenia następuje również w przypadku innych form wykorzystywania zwolnienia lekarskiego w sposób sprzeczny z jego przeznaczeniem, przez co należy rozumieć wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy. Celem zwolnienia od pracy jest bowiem odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy stąd w jego osiągnięciu przeszkodą mogą być wszelkie zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (vide wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 2005r., III UK 120/05, OSNP 2006, nr 21-22, poz. 338). Z całą pewnością za wykorzystywanie zwolnienia w sposób sprzeczny z jego celem można uznać podejmowanie czynności sprzecznych z zawartymi w zwolnieniu zaleceniami, natomiast ubezpieczony może, a nawet powinien wykonywać czynności, które lekarz mu zalecił.

Opierając się z kolei na treści art. 17 ust.1 cytowanej powyżej ustawy Sąd I instancji wskazał na przesłanki, które powodują utratę prawa do zasiłku chorobowego, do których zaliczył:

1.wykonywanie pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy,

2.wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób nie zgodny z celem tego zwolnienia.

Przy czym przesłanki te mają samoistny charakter, co oznacza, że spełnienie którejkolwiek z nich powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego.

Dalej Sąd I instancji powołując się na poglądy orzecznictwa wskazał, że wykonywanie pracy zarobkowej w rozumieniu art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa polega na podjęciu działań stanowiących realizację obowiązków pracowniczych lub wynikających z innego stosunku prawnego obejmującego świadczenie pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 5 października 2005r., I UK 44/05, OSNP 2006/17-18/279). Co istotne, utracenie prawa do zasiłku chorobowego z powodu wykonywania pracy zarobkowej nie następuje w sytuacji, gdy ubezpieczony wprawdzie pobrał wynagrodzenie, ale nie realizował żadnych czynności ze sfery zawodowej. Utracenie prawa do zasiłku chorobowego następuje jedynie wówczas, gdy ubezpieczony przejawia aktywność zawodową. Dopiero wówczas materializuje się funkcja art. 17 powoływanej powyżej ustawy. Nie ma wątpliwości, że jest nią potrzeba uchylenia ochrony ubezpieczeniowej wobec osób, które w istocie jej nie potrzebują (tak Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 25 marca 2015r., III AUa 1477/14, LEX nr 1681946; w podobnym tonie wypowiedział się także Sąd Najwyższy w wyroku z 6 marca 2007r., II UK 132/06, LEX nr 936844). R. legis regulacji art. 17 ustawy zasiłkowej jest niedopuszczenie do pobierania świadczenia w sytuacji, w których można postawić ubezpieczonemu zarzut nadużywania prawa do świadczeń poprzez wykorzystywanie zwolnienia od pracy dla innych celów. Przesłanka podjęcia pracy zarobkowej pozbawiająca świadczenia z ustawy zasiłkowej ma sens, gdyż uzasadnia przyjęcie domniemania, że ubezpieczony nie jest w rzeczywistości niezdolny do pracy. Dla spełnienia przesłanek zawartych w art. 17 ustęp 1 ustawy zasiłkowej nie jest istotny stan zdrowia ubezpieczonego, a jedynie aktywność zawodowa zmierzająca do osiągnięcia zarobku.

W związku z powyższym Sąd Rejonowy uznał, iż odwołujący w okresie pobierania zasiłku chorobowego za sporne okresy, faktycznie świadczył pracę zarobkową. Fakt ten potwierdzony został bowiem przez samego odwołującego i wynika on także z materiału dowodowego zgromadzonego w toku niniejszego postępowania. Wbrew twierdzeniom strony odwołującej praca ta nie miała charakteru incydentalnego. Odwołujący w ramach realizacji wiążących go umów zleceń w trakcie przebywania na zwolnieniu lekarskim wykonywał takie same czynności, jak przed okresem zwolnienia lekarskiego. Było to udzielanie konsultacji z zakresu BHP za pomocą kontaktów telefonicznych lub korespondencji mailowej. Odwołujący wykonując czynności na rzecz zleceniodawców w ramach zawartych z nimi umów zlecenia nie miał określonego konkretnego miejsca, jak też czasu wykonania tych czynności. Tak więc wykonywanie tych czynności w okresie przebywania przez odwołującego na zwolnieniu lekarskim, w ocenie Sądu, niczym nie różniło się od wykonywania przez niego tych czynności w okresie, kiedy odwołujący nie przebywał na zwolnieniu lekarskim. Okoliczność, że odwołujący, jak twierdził w toku procesu, będąc na rehabilitacji akurat nie odebrał telefonu od zleceniodawcy nie ma tutaj żadnego znaczenia. Odwołujący, czego w żaden sposób nie kwestionował, wykonywał w okresie spornym na rzecz zleceniodawców takie same czynności jak przed tym okresem. Stąd też nie można uznać, iż czynności podejmowane przez odwołującego z tytułu zawartych umów zleceń w okresie spornym były czynnościami incydentalnymi, będącymi przejawem aktywności zawodowej wymuszonej okolicznościami sprawy skoro zakres realizacji umów zlecenia w tym czasie w żaden sposób nie różnił się od zakresu realizacji tych umów w okresie, kiedy odwołujący nie przebywał na zwolnieniu lekarskim. Nie ulega więc wątpliwości, iż wykonywanie tych czynności stanowiło wykonywanie pracy zarobkowej, za którą to pracę odwołujący otrzymywał wynagrodzenie, a jak już zostało to powyżej wskazane celem zasiłku chorobowego jest kompensata utraconego dochodu na skutek czasowej niezdolności do pracy, nie zaś możliwość uzyskania dodatkowej korzyści finansowej obok wynagrodzenia. Tym samym podjęcie jakiejkolwiek działalności zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy powoduje, iż zasiłek chorobowy nie przysługuje.

Przechodząc do dalszych rozważań, Sąd Rejonowy, powołując się na treść art. 84 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń, uznał, że pomimo braku pouczenia odwołującego
o okolicznościach uzasadniających domaganie się przez organ rentowy zwrotu wypłaconego zasiłku chorobowego w okresie wykonywania pracy zarobkowej, ZUS może dochodzić od odwołującego zwrotu nienależnego świadczenia. Odwołujący bowiem przedłożył zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy, a pomimo tego świadczył pracę wykonując zadania wynikające z wiążących go umów zleceń, czym wprowadził organ rentowy w błąd. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 26 lipca 2017r. (sygn. I UK 287/16, Lex nr 2382448), ustalenie przez Sąd, że ubezpieczony pobierający zasiłek chorobowy nie był pouczony o braku prawa do tego świadczenia nie jest wystarczającą podstawą do stwierdzenia, że nie obciąża go obowiązek zwrotu pobranego zasiłku chorobowego, do którego utracił prawo wskutek wykonywania w okresie pobierania świadczenia pracy zarobkowej, a jeżeli ubezpieczony, przedkłada za sporne okresy zaświadczenia lekarskie, a jednocześnie w tych samych okresach świadczy pracę zarobkową, to wprowadza w ten sposób organ rentowy w błąd co do okoliczności warunkujących powstanie prawa do zasiłku chorobowego.

W związku z powyższym Sąd Rejonowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

W tym stanie rzeczy, w oparciu o przytoczone przepisy prawa Sąd Rejonowy
odwołanie oddalił.

Apelację od wyroku wniósł ubezpieczony M. B..

Zaskarżając wyrok w całości, apelujący zarzucił naruszenia przepisu prawa materialnego pod postacią:

-

art. 17 ustawy z 25 marca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa poprzez jego zastosowanie, podczas gdy nie ziściła się przesłanka do utraty prawa do zasiłku chorobowego bowiem skarżący nie wykonywał pracy zarobkowej w okresie niezdolności do pracy o charakterze stałym, ani też nie wykonywał zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia; oraz poprzez przyjęcie, iż podjęcie pracy zarobkowej uzasadnia przyjęcie domniemania, że ubezpieczony nie jest w rzeczywistości niezdolny do pracy podczas gdy domniemanie to jest sprzeczne ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym tj. dokumentacją medyczną, w tym zaświadczeniami lekarskimi, a na gruncie art. 232 k.p.c. w związku z art. 59 ustawy' z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych jest to okoliczność nieudowodniona przez organ rentowy,

-

art. 84 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art:. 17 ustawy z 25 marca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa poprzez ich zastosowanie i uznanie, że pobrany zasiłek chorobowy został nienależnie pobrany przez odwołującego, podczas gdy odwołujący nie wprowadził świadomie w błąd organu wypłacającego świadczenie co do okoliczności warunkujących powstanie prawa do zasiłku chorobowego.

W dalszej kolejności zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego pod postacią art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów skutkującej dokonaniem ustaleń faktycznych niezgodnych z rzeczywistym stanem rzeczy, mogących mieć istotny wpływ na wynik sprawy tj. dokumentacji medycznej odwołującego, w tym zaświadczeń lekarskich o niezdolności do pracy, list obecności, pism k.32,48-49, przesłuchania odwołującego polegających na przyjęciu, że czynności wykonywane w ramach zlecenia nie miały charakteru incydentalnego będącego przejawem aktywności zawodowej wymuszonej okolicznościami sprawy, oraz polegających na przyjęciu, że w związku z wykonywaniem czynności zlecenia odwołujący pobierał zasiłek chorobowy celem uzyskania dodatkowej korzyści finansowej obok wynagrodzenia.

W oparciu o tak postawiony zarzut apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie w całości odwołania oraz o zasądzenie na jego rzecz, od organu rentowego, kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Alternatywnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji i zasądzenie na jego rzecz, od organu rentowego, kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelujący w głównej mierze skupił się na wykazaniu, że niewłaściwa ocena zgromadzonego przez Sąd Rejonowy materiału dowodowego, doprowadziła do błędnych wniosków, a w konsekwencji do naruszenia prawa materialnego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. wniósł o oddalenie apelacji
i zasądzenie od ubezpieczonego, na swoją rzecz, zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych. W uzasadnieniu podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko i zgodził się z argumentacją Sądu Rejonowego.

Sąd Okręgowy w Gliwicach zważył co następuje:

Apelacja ubezpieczonego M. B. nie zasługuje na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, wbrew zarzutom apelacji, Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny zebranego materiału dowodowego w sprawie, wyciągając przy tym właściwe wnioski i nie przekraczając ram swobodnej oceny dowodów. Dodatkowo Sąd Rejonowy wskazał, które dowody uznał za podstawę swoich ustaleń faktycznych, uzasadniając przyjęte przez siebie stanowisko. Z kolei apelacja pozwanej jest jedynie polemiką ze stanowiskiem Sądu Rejonowego i nie znajduje oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym sprawy. Wobec powyższego Sąd II instancji w całości podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i przyjmuje je za własne.

Zarzuty apelacji Sąd Okręgowy uznał za niezasadne, zaaś przedstawiona w opozycji do Sądu Rejonowego własna wykładnia powołanych przez Sąd Rejonowy, w uzasadnieniu wyroku, przepisów nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd I instancji prawidłowo uznał, że ziściła się przesłanka utraty prawa do zasiłku chorobowego, bowiem odwołujący wykonywał pracę zarobkową w okresie orzeczonej niezdolności do pracy.

W myśl przepisu art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 159 z późn. zm.) ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Wykonywanie pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy stanowi samodzielną przesłankę utraty prawa do zasiłku, odrębną od wykorzystywania zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem.. Nie ma więc znaczenia w rozpoznawanej sprawie, podnoszona w apelacji okoliczność, że czynności wykonywane przez odwołującego na rzecz dwóch podmiotów w ramach umowy zlecenia (Szpitala w K. oraz M. sp zo.o). nie utrudniały procesu leczenia i rekonwalescencji. Zasadnicze znaczenie miało bowiem ustalenie, że odwołujący wykonywał pracę zarobkową w czasie zwolnienia lekarskiego, które przesądziło o utracie przez niego prawa do zasiłku chorobowego.

W orzecznictwie przyjmuje się, że „pracą” w rozumieniu przepisu art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, jest praca w potocznym tego słowa znaczeniu, w tym wykonywanie różnych czynności na podstawie różnych stosunków prawnych - stosunku pracy, stosunków o charakterze cywilnoprawnym, a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej, samozatrudnienie. (..) Za „pracę zarobkową” nie uznaje się jedynie sporadycznej, wymuszonej okolicznościami, aktywności zawodowej." (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2016 r., III UK 82/15). W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się także, że w pewnych przypadkach wykonywanie niektórych ubocznych czynności związanych z prowadzoną działalnością może nie być kwalifikowane jako wykonywanie pracy. Na przykład wykonywanie „formalnoprawnych czynności do jakich jest zobowiązany ubezpieczony jako pracodawca” (wyrok z dnia 7 października 2003 r., II UK 76/03, OSNP 2004 nr 14, poz. 247), czy „podpisanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2002 r., II UKN 710/00, OSNP 2003 nr 20, poz. 498). Jednakże należy zaznaczyć, że chodzi tu o zachowania o charakterze incydentalnym. Tylko sporadyczna, wymuszona okolicznościami aktywność może usprawiedliwiać zachowanie prawa do zasiłku." (wyrok Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2007 r., sygn. akt II UK 223/06). W zakresie interpretacji pojęcia "wykonywanie pracy zarobkowej", którego nie można sprowadzić jedynie do osobistego świadczenia pracy, wskazuję, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego funkcjonuje pogląd, zgodnie z którym o zakwalifikowaniu wykonywania określonych czynności jako "pracy", nie decyduje charakter stosunku prawnego, na podstawie którego są one wykonywane, ale rodzaj tych czynności. W pierwszej przesłance art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej chodzi bowiem nie tylko o wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku zatrudnienia, ale także o wykonywanie różnych czynności na podstawie różnych stosunków prawnych o charakterze cywilnoprawnym, a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej, samozatrudnienie (tak Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 9 października 2006 r., II UK 44/06, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 295; z 14 kwietnia 2000 r., II UKN 513/99; OSNAPiUS 2001 nr 20, poz. 627; z 19 lipca 2001 r., II UKN 494/00, OSNP 2003 nr 9, poz. 234). Pojęcie pracy zarobkowej odnosi się zatem, w sposób abstrakcyjny, do tej pracy, która co do zasady jest pracą prowadzącą do uzyskania dochodu (wyrok Sądu Najwyższego z 6 lutego 2008 r., II UK 10/07, niepublikowany).

Praca zarobkowa w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, nie musi być wykonywana w pełnym wymiarze. Chodzi o wykonywanie - w myśl literalnej wykładni - jakichkolwiek czynności o zarobkowym charakterze. W okresie pobierania zasiłku zakaz pracy zarobkowej ma charakter bezwzględny, zaś wykonywanie jakiejkolwiek pracy o takim charakterze, prowadzi do utraty prawa.

W wyroku z dnia 5 kwietnia 2005 r., I UK 370/04 (OSNP 2005 Nr 21, poz. 342; OSP 2006 Nr 12, poz. 134, z glosą J. Jankowiaka) Sąd Najwyższy przyjął, że pracą zarobkową, której wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, jest każda aktywność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zarobku, w tym pozarolnicza działalność gospodarcza, choćby nawet polegająca na czynnościach nieobciążających w istotny sposób organizmu przedsiębiorcy i zarazem pracownika pozostającego na zwolnieniu lekarskim.

Przenosząc powyższe argumenty na grunt niniejszej sprawy, zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd I instancji prawidło ustalił, że odwołujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonywał pracę zarobkową na rzecz Szpitala w K. – czynności doradcze wykonywane telefonicznie i M. Sp zo.o. - konsultacje z zakresu BHP telefoniczne lub mailowe. Za wykonaną pracę otrzymał wynagrodzenie ryczałtowe. Odwołujący realnie wykonywał czynności składające się na przedmiot zawartych umów zlecenia. Czynności wykonywane przez odwołującego nie miały charakteru incydentalnego, nie różny się od czynności wykonywanych w okresie kiedy odwołujący nie pobierał zasiłku. Zakres i sposób realizacji umów zlecenia w tych okresach był taki sam. Niezasadne są zatem zarzuty apelacji, iż ubezpieczony udzielał sporadycznych konsultacji w okresie wolnym pomiędzy rehabilitacjami, a czynności zlecenia ograniczały się do doradztwa w sprawach pilnych. W orzecznictwie podkreśla się, że pracy w rozumieniu ustawy zasiłkowej nie należy rozumieć tylko w sensie biologiczno-fizycznym, oznaczającym wydatkowanie energii, ale w prawnym. Zatem nawet jeśli pracownik w oznaczonym okresie nie podejmował żadnego wysiłku związanego z zatrudnieniem u innego pracodawcy, wykonywaniem zlecenia, to nawet sam fakt jego gotowości do jej wykonania i pobierania z tego tytułu zapłaty stoi w sprzeczności z ideą zasiłku chorobowego, mającego rekompensować pracownikowi utracone w wyniku niemożności wykonywania pracy dochody.

Podkreślić należy, iż zasadniczym celem zasiłku chorobowego jest kompensata utraconego przez ubezpieczonego dochodu wskutek wystąpienia u niego czasowej, przejściowej niezdolności do zarobkowania. Nie jest nim natomiast uzyskanie, dodatkowej korzyści obok wynagrodzenia, dlatego zasiłek chorobowy wypłacany jest nie obok, ale zamiast wynagrodzenia.

Zarzuty apelacji dotyczące naruszenia przez Sąd I instancji art. 17 ustawy z dnia 25 marca 1999r o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, są zatem całkowicie chybione.

Wbrew zarzutom apelacji, Sąd I instancji nie naruszył także treści art. 84 ust 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r o systemie ubezpieczeń społecznych.

Z art. 84 ust. 2 ustawy systemowej wynika, że za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się: 1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania, oraz 2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. Kwestia zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia chorobowego uregulowana została także w art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym w przypadku pobrania nienależnego świadczenia z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych zasiłków bieżących lub innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Podnieść należy, iż przepis ten nie stanowi przepisu szczególnego w stosunku do art. 84 ustawy systemowej, bowiem żaden z przepisów ustawy zasiłkowej nie reguluje odmiennie niż art. 84 ust. 2 ustawy systemowej kwestii zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Inaczej mówiąc, art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej nie reguluje odmiennie okoliczności przemawiających za uznaniem świadczenia za pobrane nienależnie niż czyni to art. 84 ust. 2 ustawy systemowej (por. wyroki Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2012 r., I UK 194/11, z 3 grudnia 2013 r., I UK 212/13, OSNP 2015 nr 3, poz. 40, czy z 19 lutego 2014 r., I UK 331/13, OSNP 2015 nr 6, poz. 83).

Podstawowym warunkiem uznania, że wypłacone świadczenie podlega zwrotowi w myśl przepisu art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej jest, po pierwsze, brak prawa do świadczenia oraz, po drugie, świadomość tego osoby przyjmującej to świadczenie, płynąca ze stosownego pouczenia (por. przytoczony wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r., I UK 174/09).

Jak wynika z okoliczności faktycznych, ubezpieczony nie został pouczony przez organ rentowy o braku prawa do pobierania zasiłku chorobowego w przypadku wykonywania pracy zarobkowej w czasie pobieranych świadczeń. Obowiązku pouczenia o utracie prawa do zasiłku chorobowego w okolicznościach określonych w art. 17 ustawy zasiłkowej nie regulują jednak wprost dyspozycje art. 84 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który wymaga uprzedniego pouczenia tylko o okolicznościach wskazujących na brak lub ustanie prawa do pobierania świadczeń. Nie można uznać, że przepisy prawa ustanawiają na organie rentowym obowiązek pouczenia osoby ubezpieczonej składającej wniosek o zasiłek chorobowy o istniejącym bezwzględnym zakazie świadczenia pracy w okresach korzystania ze zwolnienia lekarskiego.

W konsekwencji zgodzić się trzeba ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 12 września 2018 r., III UK 124/18 (niepublikowanym), że nie jest wymagane uprzednie pouczenie o możliwości utraty pobranych zasiłków z przyczyn ustawowo określonych, między innymi w art. 17 ustawy zasiłkowej, których wystąpienia nie można z góry zakładać ani przewidzieć. Oznacza to, że ustalenie, iż ubezpieczony nie został pouczony o braku prawa, a ściślej rzecz ujmując, nie został pouczony o możliwości utraty prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego z powodu zatajenia wykonywania w tym czasie pracy zarobkowej nie wystarcza do wyrokowania, iż ubezpieczonego nie obciąża obowiązek zwrotu pobranych zasiłków chorobowych.

Prawidłowo Sąd I instancji ustalił, że odwołujący przedkładając za sporne okresy zwolnienie lekarskie i jednocześnie w tych okresach świadcząc pracę, wprowadził organ rentowy w błąd co do okoliczności warunkujących powstanie prawa do zasiłku chorobowego.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2017 r., II UK 699/15 stwierdzono, że „błąd” wiąże się zawsze z pierwotną wadliwością rozstrzygnięć organu rentowego lub odwoławczego, z etapem ustalania prawa do świadczeń, a jego istotną cechą konstrukcyjną, odróżniającą od innych uchybień organów rentowych lub odwoławczych, jest istnienie fałszywego wyobrażenia organu o stanie uprawnień wnioskodawcy, wywołanego na skutek świadomego zachowania osoby pobierającej świadczenie. W orzecznictwie Sądu Najwyższego zakreśla się szeroko ramy zachowań kwalifikowanych jako świadome wprowadzenie w błąd organu rentowego lub odwoławczego. Zalicza się do nich bezpośrednie oświadczenie nieprawdy we wniosku o świadczenia, przemilczenie przez wnioskodawcę faktu mającego wpływ na prawo do świadczeń, złożenie wniosku w sytuacji oczywiście nieuzasadniającej powstania prawa do świadczenia oraz okoliczność domniemanego współdziałania wnioskodawcy z innymi podmiotami we wprowadzeniu w błąd organu rentowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2011 r., II UK 194/10).

Jeżeli zatem ubezpieczony, jak w niniejszej sprawie, przedkłada za sporne okresy zaświadczenia lekarskie, a jednocześnie, w tych samych okresach świadczy pracę zarobkową, to wprowadza w ten sposób organ rentowy w błąd co do okoliczności uzasadniających pobieranie przez niego zasiłku chorobowego. Składając zaświadczenia o niezdolności do pracy, ubezpieczony wywoływał fałszywe przeświadczenie organu rentowego o konieczności rekompensaty zasiłkiem chorobowym utraconych z powodu niemożności świadczenia pracy dochodów, przy świadomości, że z uwagi na niezaprzestanie w okresie niezdolności pracy zarobkowej będącej źródłem jego dochodów taka rekompensata mu nie przysługuje.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał zarzuty apelacji za nieuzasadnione i na mocy art. 385 k.p.c oddalił apelację jako pozbawioną podstaw.

(-) sędzia Magdalena Kimel (-) sędzia Jolanta Łanowy- Klimek (-) sędzia Grzegorz Tyrka