Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 sierpnia 2021 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2021 r. w Piszu na rozprawie

sprawy z wniosku I. S. i C. S. (1) , których następcą prawnym jest H. S.

z udziałem Skarbu Państwa- (...) Oddział w O., Skarbu Państwa - Nadleśnictwa P., Powiatu (...) w P., M. S. (1), T. B. (1), S. G., C. G.

o ustanowienie drogi koniecznej

p o s t a n a w i a:

I.  Ustanowić na nieruchomości Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Leśnego w Zarządzie Nadleśnictwa P., położonej w obrębie S., gm. P., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), służebność drogi koniecznej o powierzchni 1007 m ² polegającą na prawie przejścia i przejazdu przez działkę gruntu nr (...) - na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...), położonej w obrębie S., gm. P., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...) stanowiącej własności I. S. i C. S. (1) , których następcą prawnym jest H. S., zgodnie projektem przebiegu drogi koniecznej sporządzonym przez biegłego geodetę D. Ż. (karta akt sprawy 258), który to projekt stanowi integralną część niniejszego orzeczenia.

II.  Zasądzić od H. S. na rzecz uczestnika Skarbu Państwa- Państwowego Gospodarstwa Leśnego w Zarządzie Nadleśnictwa P. kwotę 3 194 zł (trzy tysiące sto dziewięćdziesiąt cztery złote) tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej, płatnego w terminie 3 (trzech) miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia, z ustawowymi odsetkami z opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności tej kwoty.

III.  Uchylić zwolnienie od kosztów sądowych udzielone na czas trwania postępowania wnioskodawcom I. S. i C. S. (1), których następcą prawnym jest H. S..

IV.  Nakazać ściągnąć od H. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 1 699,38 zł (jeden tysiąc sześćset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych 38/100) tytułem brakującej zaliczki pokrytej tymczasowo ze środków Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Piszu.

V.  Zwrócić uczestnikowi Powiatowi (...) w P. kwotę 506,52 zł (pięćset sześć złotych 52/100) z zaliczki zapisanej pod pozycją (...) oraz kwotę 493,48 zł (czterysta dziewięćdziesiąt trzy złote 48/100) z zaliczki zapisanej pod pozycją (...).

VI.  Zwrócić uczestnikowi Skarbowi Państwa- (...) Oddział w O. kwotę 506,52 zł (pięćset sześć złotych 52/100) z zaliczki zapisanej pod pozycją (...).

VII.  Zwolnić uczestniczkę M. S. (1) z kosztów sądowych niniejszego postępowania w całości.

VIII.  Zwrócić uczestniczce M. S. (1) uiszczoną zaliczkę w kwocie 1000 zł (jeden tysiąc złotych) zapisaną pod pozycją (...).

IX.  Orzec, że zainteresowani ponoszą pozostałe koszty postępowania we własnym zakresie.

Sygn. akt I Ns 131/19

UZASADNIENIE

I. S. i C. S. (1) wnieśli o ustanowienie w pasie drogowym drogi krajowej nr (...) na wysokości posesji S. (...) drogi koniecznej stanowiącej zjazd z drogi krajowej nr (...) na posesję wnioskodawców.

W uzasadnieniu wskazali, że w związku z pracami modernizacyjnymi przeprowadzonymi w obszarze drogi nr (...) wystąpili do (...) w O. o wyznaczenie wjazdu z drogi nr (...) na posesję położoną w S. pod numerem (...). Zdaniem wnioskodawców powyższy wniosek był uzasadniony tym, że wjazd ten faktycznie od kilkunastu lat istniał i wykonany został przez wykonawcę remontu drogi (...). W czasie trwania prac wnioskodawcy zostali poproszeni wyłącznie o zakup rury betonowej zapewniającej drożność rowu odwaniającego drogę.

(...) w O. odmówiła ustalenia wnioskowanego wjazdu, czego powodem było to, iż zdaniem (...) posesja wnioskodawców posiada dostęp do drogi publicznej.

Wnioskodawcy wskazali, że teoretycznie istnieje możliwość zbudowania drogi dojazdowej od tyłu nieruchomości wnioskodawców, jednak do tego należałoby uzyskać zgodę Lasów Państwowych, a ponadto ponieść ogromne koszty, ponieważ połączenie w ten sposób posesji nr (...) z drogą publiczną wymaga zaprojektowania i wykonania drogi o długości kilkuset metrów.

Podkreślili, że nabyli swoją posesję jako nieruchomość z dostępem do drogi publicznej.

Wskazali, że wnioskodawczyni kilka razy w tygodniu korzysta z transportu medycznego, albowiem zmuszona jest poddawać się dializie, jako zabiegowi ratującemu życie. Poza dojazdem drogi nr (...) karetka nie ma możliwości dojazdu do domu wnioskodawców. Podnieśli również, iż C. S. (1) jest także ciężko chory.

Uczestnik postępowania (...)wniósł o oddalenie wniosku o ustanowienie w pasie drogowym drogi krajowej nr (...) na wysokości posesji S. (...) drogi koniecznej mającej stanowić zjazd z drogi krajowej nr (...) na posesję wnioskodawców.

W uzasadnieniu wskazano, że działka położona w obrębie S., gmina P. w ewidencji gruntów jako działkę nr (...) jest częścią drogi krajowej nr (...). Stanowi własność Skarbu Państwa, w trwałym zarządzie (...) Oddział w O..

Uczestnik postępowania podkreślił, że w odniesieniu do dróg publicznych nie istnieje możliwość ustanowienia ograniczonych praw rzeczowych, w tym ustanowienia drogi koniecznej objętej żądaniem wnioskodawców.

Nieruchomość wnioskodawców – zabudowana zabudową mieszkaniową – zlokalizowana jest na terenie objętym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego części wsi S., zatwierdzonym uchwałą nr XIX/270/12 Rady Miejskiej w P. z dnia 19 kwietnia 2012 roku. Według wymienionego planu dojazd do terenu działki nr (...) winien odbywać się z drogi wewnętrznej oraz z drogi znajdującej się poza tym planem. Określony we wskazanym planie miejscowym sposób obsługi komunikacyjnej działki nr (...) stanowi dostęp do drogi publicznej w rozumieniu prawa.

Uczestnik postępowania wskazał, że wnioskodawczyni I. S. wystąpiła z wnioskiem w sprawie wydania zezwolenia na lokalizację i wykonanie zjazdu z drogi krajowej nr (...) na działkę nr (...) w miejscowości S.. Zarządca drogi nie udzielił zezwolenia na lokalizację zjazdu indywidualnego z drogi krajowej do przedmiotowej nieruchomości.

Dodatkowo uczestnik postępowania podniósł, że remont nawierzchni drogi krajowej nr (...) na odcinku R. – P. realizowany w latach 2003-2004 obejmował swym zakresem m.in. wykonanie zjazdów indywidualnych i publicznych. W myśl obowiązujących przepisów ustawy o drogach publicznych, zarządca zobligowany był do przebudowy wyłącznie istniejących zjazdów. Zgodnie z prowadzoną ewidencją działka wnioskodawców nie posiadała legalnego zjazdu z drogi krajowej nr (...), niemożliwym było jego wybudowanie lub przebudowa na etapie realizacji inwestycji.

Uczestnik postępowania wskazał, że mimo iż właściciele działki nr (...) nie uzyskali zgody na lokalizację bezpośredniego zjazdu z drogi krajowej nr (...), korzystają z nielegalnie urządzonego dojazdu do swojej nieruchomości, na terenie której prowadzona jest działalność gospodarcza. Obsługa komunikacyjna tej działalności również nie była przedmiotem uzgodnienia z zarządcą drogi krajowej. (...) Oddział w O. Rejon w E. zlecił wykonawcy likwidację przejazdu na działkę nr (...) w miejscowości S., niemającego statusu legalnego zjazdu z drogi publicznej.

Uczestnik wskazał, że kwestia lokalizacji zjazdu z drogi krajowej procedowana jest w trybie administracyjnym zgodnie z ustawą o drogach publicznych i tym samym żądanie ustanowienia drogi koniecznej nie stanowi alternatywnego sposobu na uzyskanie zjazdu z drogi krajowej.

Postanowieniem z dnia 20 stycznia 2020 roku Sąd Rejonowy w Piszu wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestników postępowania M. S. (1), T. B. (1), S. G., C. G., Powiat (...)w P. (k.168).

Uczestnicy postępowania nie zajęli stanowiska w sprawie.

W dniu 28 stycznia 2020 roku wnioskodawca C. S. (1) zmarł (k.176). W dniu 11 lipca 2020 roku zmarła wnioskodawczyni I. S. (k. 218). Spadkobiercą po wyżej wymienionych została ich córka H. S.. Jednocześnie H. S. wstąpiła do sprawy jako następca prawny wnioskodawców.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 6 maja 2003 roku I. i C. S. nabyli zbudowaną domem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym nieruchomość działkę nr (...), o powierzchni 1164 m ^{( 2)} od Skarbu Państwa Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. W akcie notarialnym wskazano , iż w mapy z projektem podziału wynika, że działka ma dostęp do drogi publicznej. W operacie z szacowania nieruchomości celem sporządzonym celem sprzedaży w/w nieruchomości w trybie bezprzetargowym wskazano , iż dojazd do działki odbywa się bezpośrednio drogą o nawierzchni utwardzonej P. – M..

Działka nr (...) położona jest w obrębie S., gmina P.. Dla wskazanej nieruchomości Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o nr (...). Od strony północnej nieruchomość graniczy z działką gruntu o numerze (...) stanowiącą własność Skarbu Państwa w zarządzie Nadleśnictwa P., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Od strony południowej nieruchomość stanowiąca działkę gruntu nr (...) położona jest przy działce gruntu nr (...) , która jest częścią drogi krajowej nr (...), zaliczonej do klasy dróg głównych oznaczonych symbolem (...). Droga z ta znajduje się w trwałym zarządzie (...) Oddział w O. i jest własnością Skarbu Państwa. Dla działki (...) Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Nieruchomość (...) zlokalizowana jest na terenie objętym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego części wsi S., zatwierdzonym uchwałą nr XIX/270/12 Rady Gminy Miejskiej w P. z 19 kwietnia 2012 roku. Działka nr (...) znajduje się w obszarze oznaczonym symbolem (...). Dojazd do terenu oznaczonego symbolem (...) powinien odbywać się z drogi wewnętrznej oznaczonej jako (...). (...) oraz drogi znajdującej się poza planem. Działka nr (...) po północnej stronie posiada brama wjazdową na drogę gruntową zlokalizowaną na działce nr (...) stanowiącą własność Skarbu Państwa w zarządzie Nadleśnictwa P.. Droga ta łączy się z drogą powiatową nr (...) prowadzącą do miejscowości W. , która to z kolei po stronie lewej krzyżuje się z drogą krajową nr (...).

Droga leśna na działce nr (...) jest wykorzystywana jako dojazd do nieruchomości sąsiadujących z działką nr (...) to jest do działek o nr (...). I. S. była chora ze schyłkową niewydolnością nerek leczona na stałe nerkozastępczo powtarzanymi zabiegami hemodializy. Była przywożona do Stacji Dializ w P. trzy razy w tygodniu, w poniedziałki, środy i piątki. Karetka pogotowia dojeżdżała do chorej drogą publiczną nr (...), poprzez nielegalny zjazd.

(dowód: wypis z rejestru gruntów k. 15; pismo z 31.10.2019r. Starostwa Powiatowego w P. k. 69; kopia mapy zasadniczej k. 70; odpis decyzji k. 77; odpis treści księgi wieczystej k. 78-83; uchwała nr XIX/270/12 Rady Miejskiej w P. z dnia 19.04.2012r. z załącznikami k.92-100; akt notarialny k. 143; pismo z 25.11.2019r. Starostwa Powiatowego w P. k. 128; wypis z rejestru gruntów k.129, protokół oględzin k. 230, zeznania świadka H. S. k. 119v [00:14:40], [00:16:22], [00:19:58], zeznania świadka A. S. k. 120 [00:29:31], [00:34:10] zeznania świadka M. S. (2) k. 120v [00:42:37], [00:43:09], [00:44:39], [00:47:02], [00:47:21]; zeznania C. S. (1) k. 121 [00:53:03], [00:54:05], [00:55:17], [00:58:05], [00:59:40], [01:06:02]; zeznania I. S. k. 121v-122 [01:08:03], [01:08:44], [01:10:24], , [01:11:17], [01:13:16], [01:13:54], [01:14:14], [01:19:00], dokumentacja medyczna k. 7, 16, zeznania świadka H. S. k. 119v [00:22:33], [00:23:09] ; zeznania świadka A. S. k.120-120v[00:36:23]; świadka M. S. (2) k. 120v [00:46:14]; zeznania C. S. (1) [00:58:46], zeznania I. S. k. 121v [01:12:58], [01:12:58])

I. S. zwracała się kilkukrotnie do (...) o zalegalizowanie wjazdu na posesję S. (...). (...) konsekwentnie nie udzielał zezwolenia na lokalizację zjazdu indywidualnego z drogi krajowej nr (...) na działkę nr (...) położoną w obrębie S..

(dowód: pismo z 30.10.2018r. (...) k.10-14decyzja z 5.01.2018r. k.84-85, decyzja z 20.02.2018r. k.86-89, pismo z 28.05.2018r. k.90, pismo z 24.07.2018r. k.91-91v

W trakcie użytkowania zjazdu przez I. i C. S. stwierdzono nielegalne przemalowanie oznakowania poziomego w km 116+430-116+435 str. L tj. na 5m, linia P-7 (linia krawędziowa-ciągła wąska) została zmieniona na linię krawędziową „P-7c” (linię krawędziową przerywaną wąską) by zgodnie z przepisami ruchu drogowego można było zjechać w bramę działki nr (...). Przemalowana została także linia segregacyjna podwójna ciągłą P-4 w km 116-430-116-434,3 tj. na długości 4,30 m w osi jezdni na linię „P-1e” umożliwiająca przejazd poprzeczny w ciągu linii P-4 do działki nr (...) z kierunku jazdy R.. Przemalowanie oznakowania poziomego wykonano samowolnie, sposobem ręcznym tzn. pędzlem i wałkiem bez zachowania odpowiednich odległości i wielkości linii.

Uniemożliwiano również prowadzenie prac remontowych na rowie odwadniającym, na którym znajdował się nielegalny zjazd poprzez zastawianie samochodem, ustawienie wózka inwalidzkiego z osobą niepełnosprawną oraz stawanie na łyżce koparki.

(dowód: notatka służbowa z 31.08.2017r. k. 111; notatka służbowa z 20.06.2018r. k. 112; notatka służbowa z 24.09.2018r. k. 113; notatka służbowa z 28.10.2019r. k. 114)

Na wysokości nieruchomości należącej do C. i I. S. na drodze znajduje się oznakowanie linią ciągłą krawędziową, a także osiową podwójną krawędziową w celu uniemożliwienia zjechania z drogi jak i wyprzedzania, w bliskiej odległości znajduje się skrzyżowanie z drogą powiatową. Na drodze w pobliżu przedmiotowej nieruchomości obowiązuje zakaz wyprzedania, ograniczenie prędkości oraz informacja o pobliskim skrzyżowaniu. W pobliżu znajduje się również przystanek autobusowy.

Do działki (...) od jej północnej strony doprowadzony jest wyjeżdżony dojazd, po działce (...). Obecnie dojazd odbywa się przez utworzoną drogę, która znajduje się za płotem działki (...). Wyjeżdżona droga jest dzierżawiona przez osoby trzecie – za działką (...). Działka (...) jest ogrodzona. Za działką od strony północnej w miejscu wyjeżdżonego podjazdu grunt stanowi deputat właściciela działki (...). Deputat obejmuje znajdujący się za wyjeżdżoną drogą ogródek działkowy. Posesja (...) posiada utworzony wjazd od strony północnej. Od strony drogi krajowej (...) działka (...) nie ma utworzonego dojazdu. Działka (...) posiada ogrodzenie wewnątrz działki z bramą i utworzonym dojazdem. Za granicą działki znajduje się wyjeżdżony dojazd na działce (...), który to fragment działki nr (...) jest dzierżawiony przez osoby trecie.

Działka (...) nie posiada urządzonego zjazdu z drogi krajowej nr (...). Działka (...) ogrodzona jest drewnianym płotem, który stanowi faktyczna granicę posesji od północnej strony. Wjazd na działkę (...) znajduje się po zachodniej stronie. Odbywa się przez działkę (...). W tym miejscu działka (...) nie stanowi dzierżawy osób trzecich. Przez działkę (...) przebiega dojazd, który stanowi drogę leśną – wyjeżdżoną przez pojazdy, której szerokość wynosi około 4 m. Droga leśna prowadzi do drogi powiatowej na działce (...), która łączy się z drogą krajową nr (...). Droga leśna na działce (...) jest wykorzystywana jako dojazd do nieruchomości działek gruntu (...), (...), (...), (...). Jest częściowo utwardzona i wysypanym żwirem. Jest całkowicie przejezdna. Z drogi leśnej na drogę powiatową prowadzi zwyczajowy wjazd, który nie jest prawnie zalegalizowany. Wjazd funkcjonuje od wielu lat. Na granicy drogi powiatowej i dojazdu na działkę (...) wylany jest częściowo asfalt o długości około 30 m. Droga powiatowa łączy się w kierunku południowym z drogą krajową nr (...) na działce (...). Żadna z nieruchomości położonych przy drodze krajowej nr (...), za wyjątkiem działki (...) nie ma urządzonego zjazdu z drogi krajowej nr (...).

W latach 2003-2004 na odcinku drogi krajowej nr (...) znajdującym się na wysokości nieruchomości stanowiących działki nr (...) przeprowadzony został remont nawierzchni , który obejmował swoim zakresem m.in. wykonanie zjazdów indywidulanych i publicznych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami Ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych , zarządca zobligowany był do przebudowy wyłącznie istniejących zjazdów. Działka nr (...) nie posiadała legalnego zjazdu z drogi krajowej nr (...) , nie była również objęta zakresem robót przeprowadzonym w ramach realizacji w/w inwestycji.

Decyzją z dnia 5 stycznia 2018r. (...) w O. nie udzieliła zezwolenia na lokalizację zjazdu indywidulanego z drogi krajowej do przedmiotowej nieruchomości. Stanowisko Oddziału (...) w O. podtrzymane zostało decyzją (...) z dnia 20 lutego 2018r. W decyzji wskazano m.in. , iż przedmiotowy zjazd indywidulany znajdowałby się w miejscu niebezpiecznym tj. w obszarze oddziaływania skrzyżowania drogi krajowej nr (...) z drogą powiatową nr (...), na którym obowiązuje zakaz wyprzedzania

(dowód: zeznania świadka A. D. (1) k. 146 [00:24:12], [00:25:13]; zeznania przedstawiciela uczestnika postępowania k. 147 [00:50:41], [00:52:42; protokół z oględzin k.228-230v, pismo (...) z dnia 30.10.2018r. k. 10- 14)

W dniu 28 stycznia 2020 roku właściciel nieruchomości C. S. (1) zmarł. W dniu 11 lipca 2020 roku zmarła właścicielka nieruchomości I. S.. Spadkobiercą po wyżej wymienionych została ich córka H. S., która zamieszkuje na nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) i prowadzi tam działalność gospodarczą – sprzedaż ryb wędzonych. Obsługa komunikacyjna tej działalności nie była również przedmiotem uzgodnień z (...).

(dowód: odpis aktu zgonu k.176; odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu w sprawie I Ns 242/20 k. 218, , pismo (...) z dnia 30.10.2018r. k. 10- 14) ).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 145 § 1 k.c., jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić (§ 2 zd. 1). Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy (§ 3).

Ustanowienie służebności drogi koniecznej służy zapewnieniu dostępu prawnie zagwarantowanego, skutecznego erga omnes i przysługującego każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości izolowanej. Warunkiem jest brak dostępu lub nieodpowiedni dostęp do drogi publicznej lub zabudowań gospodarskich.

Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia "odpowiedniego dostępu", którym posłużył się w art. 145 § 1 k.c., co nakazuje przyjąć, że chodzi o jego potoczne rozumienie. W tym zaś ujęciu "odpowiedni" to "odpowiadający przeznaczeniu", "spełniający wymagane warunki" (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.09.2012r., IV CSK 34/12, Lex nr 1230155).

Nieruchomość ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej, gdy łączy ją gospodarczo funkcjonalna droga gruntowa pozostająca pod zarządem gminy, ujęta w planie zagospodarowania przestrzennego gminy, będąca w powszechnym korzystaniu (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22.11.1982r., III CZP 44/82, OSNCP 1983, z. 5-6, poz. 70, Lex nr 2832). Za połączenie z drogą publiczną nie może być uznana droga, po której właściciel nieruchomości pozbawionej dostępu, lub inne osoby korzystające z tej nieruchomości komunikują się grzecznościowo, a nawet, gdy dostęp oparty jest na stosunku obligacyjnym z właścicielem nieruchomości sąsiedniej. Hipotezą art. 145 k.c. jest bowiem objęty dostęp o charakterze trwałym, nie skrępowany wolą osób trzecich (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12.10.2011r., II CSK 94/11, Lex nr 1044002).

Wystąpienie po stronie wnioskodawczyni przesłanek ustanowienia służebności drogi koniecznej, określonych przez ustawodawcę, nie było kwestionowane przez uczestników postępowania. Spór koncentrował się na ustaleniu przebiegu drogi koniecznej.

Wnioskodawczyni H. S., tak jak jej poprzednicy prawni, konsekwentnie domagała się ustanowienia drogi koniecznej w pasie drogowym drogi krajowej nr (...) na wysokości posesji S. (...), stanowiącej zjazd z drogi krajowej (...) na posesję wnioskodawczyni.

Zgodnie z art. 2a ust. 2 ustawy z 21 marca 1985 roku o drogach publicznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1376 z późn. zm.). drogi krajowe stanowią własność Skarbu Państwa. Nie jest dopuszczalne zbycie przez Skarb Państwa nieruchomości zajętej pod drogę publiczną, jak również inne formy obrotu cywilnoprawnego taką nieruchomością. Drogi publiczne wyłączone są z obrotu prawnego, bowiem stanowiąc rzeczy publiczne i będąc przedmiotem własności mogą należeć tylko do podmiotów własności publicznej. Nie podlegają one rozporządzeniom na rzecz innych podmiotów ani przez przeniesienie własności, ani przez ustanowienie użytkowania wieczystego. (...) nie może także rozporządzić własnością drogi publicznej w taki sposób, aby na niej ustanawiać ograniczone prawa rzeczowe, do których należy służebność drogi koniecznej. Pas drogowy drogi publicznej nie może być oddany do korzystania przez ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego. Ze względu na charakter nieruchomości lub ich części, przez które przebiegają pasy drogowe, w których zlokalizowane są drogi publiczne, co determinuje ich szczególne przeznaczenie (art. 1 u.d.p.), oraz z uwagi na to, że własność tego rodzaju nieruchomości może przysługiwać podmiotom prawa publicznego, tj. w zależności od rodzaju drogi Skarbowi Państwa albo jednostkom samorządu terytorialnego (art. 2 u.d.p.), ustawa o drogach publicznych przewiduje szczególną regulację dotyczącą warunków uzyskiwana przez inne podmioty tytułów prawnych do korzystania z takich nieruchomości w zakresie pasa drogowego. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2006 r., III CZP 72/06, OSNC 2007, Nr 6, poz. 85 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2010 r., IV CSK 40/10, OSNC 2011, Nr 2, poz. 17 i z dnia 15 stycznia 2015 r., IV CSK 315/14, OSNC 2016,Nr 1, poz. 11). Zasadniczo ustawodawca przyznał zarządcom dróg publicznych jako organom właściwych jednostek samorządu terytorialnego, którym przysługuje własność tych nieruchomości, a w przypadku dróg krajowych - (...) (art. 19 ust. 1 i 2 u.d.p.) kompetencje do władczego regulowania uprawnień poprzez wydawanie decyzji o zezwoleniu na lokalizację zjazdu indywidulanego z drogi krajowej . W stanie faktycznym niniejszej sprawy (...) nie udzieliła zezwolenia na lokalizację zjazdu indywidulanego z drogi krajowej nr (...) do działki nr (...) położonej w obrębie S..

(...) w decyzji z dnia 20 lutego 2018r. wskazał, że droga krajowa nr (...) na przedmiotowym odcinku zakwalifikowana została zarządzeniem Nr (...) (...) z dnia 3 października 2017 r. w sprawie klas Istniejących dróg krajowych, do dróg głównych (droga klasy (...)). Zgodnie z przepisem § 9 ust. 1 pkt.4 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. z 2016 r. poz. 124) cyt. „W celu zapewnienia wymaganego poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego (...) na drodze klasy (...) należy ograniczyć liczbę i częstość zjazdów przez zapewnienie dojazdu z innych dróg niższych klas, szczególnie do terenów przeznaczonych pod nową zabudowę”. W decyzji wskazano ,iż jak wynika z powyższego, w odniesieniu do dróg tej klasy przepisy szczególne stawiają surowe wymagania w zakresie warunków technicznych, jakimi powinny odpowiadać te drogi, tak aby była zapewniona płynność ruchu i bezpieczeństwo ich użytkowników. Względy bezpieczeństwa ruchu drogowego na drogach krajowych tej właśnie klasy przemawiają za tym, aby lokalizowanie zjazdów z takiej drogi miało miejsce tylko w sytuacjach wyjątkowych, gdy nie ma możliwości zapewnienia jakiegokolwiek innego dojazdu. Nawet wystąpienie takiej wyjątkowej sytuacji, o której mowa wyżej, nie oznacza, że zarządca drogi ma obowiązek udzielenia zezwolenia na lokalizację zjazdu, gdyż działa w ramach uznania administracyjnego, a jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 7 czerwca 2001 r. sygn. akt II SA 1219/2000 (niepub.) .decyzja wydana na podstawie art. 29 pkt. 2 (w obecnym stanie prawnym art. 29 ust. 1 i ust. 3 lub ust. 4 ) Ustawy o drogach publicznych , w granicach określonych w art. 7 k.p.a. ma charakter uznaniowy. W ocenie zarządcy drogi krajowej nr (...) obsługa komunikacyjna działki nr (...) powinna odbywać się stosownie do zapisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego za pośrednictwem drogi wewnętrznej oznaczonej symbolem (...). (...) oraz drogą znajdującą się poza planem. Zgodnie z art. 2 pkt 14 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ze zm.), przez pojęcie dostępu do drogi publicznej należy rozumieć bezpośredni dostęp do tej drogi albo dostęp do niej przez drogę wewnętrzną lub poprzez ustanowienie służebności drogowej. W uzasadnieniu decyzji wskazano ponadto, że przedmiotowy zjazd znajdowałby się w miejscu niebezpiecznym , w obszarze oddziaływania skrzyżowania drogi krajowej nr (...) z drogą powiatową . Początek tego obszaru wyznacza znak A-6b. Z. A-6b ostrzega o skrzyżowaniu z drogą podporządkowaną, występującą po stronie wskazanej na znaku. Ponadto na wysokości działki nr (...) znajduje sią oznakowanie poziome - znak P-4 "linia podwójna ciągła". Znak ten stosuje sią w celu rozdzielenia przeciwnych kierunków ruchu, na których należy wyeliminować przejeżdżanie pojazdów na część jezdni przeznaczoną dla przeciwnego kierunku ruchu, niezależnie od dopuszczalnej prąd kości na drodze. Należy również zwrócić uwagę, że na omawianym odcinku drogi krajowej nr (...), przed przedmiotową działką (znajdująca sią w km około 116 + 450 strona lewa) w km 116+313 strona prawa znajduje sią również znak pionowy B-25 "zakaz wyprzedzania". Znak ten stosuje sią w celu zabronienia wyprzedzania pojazdami silnikowymi innych pojazdów silnikowych wielośladowych, jeżeli wykonanie tego manewru stwarza zagrożenie bezpieczeństwa ruchu, w szczególności: na wąskich jezdniach, na stromych wzniesieniach, przed zwężonymi odcinkami dróg lub na tych odcinkach, jeżeli pojazdy powinny poruszać sią tylko po jednym pasie ruchu (w jednym kierunku) oraz w przypadku gdy brak widoczności niezbędnej do wykonania tego manewru jest niewłaściwie oceniany przez kierujących. Na omawianym odcinku drogi krajowej nr (...) obowiązuje również ograniczenie prąd kości do 70 km/h wprowadzone znakiem 8-33 "ograniczenie prąd kości" (umieszczonym w km 116+313 strona prawa), który powinien być umieszczony tylko w tych przypadkach, gdy warunki drogowe, otoczenie drogi lub zastosowane oznakowanie ostrzegawcze i urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego mogą w niedostateczny sposób wskazywać kierującym na konieczność zmniejszenia prąd kości. Na miejsce niebezpieczne wskazuje również znak A-l "niebezpieczny zakręt w prawo" umieszczony w km 116+362 strona prawa. Zgodnie bowiem z pkt 2.1.1 załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczenia na drogach (Dz. U. z 2003 r. Nr 220, poz. 2181), znaki ostrzegawcze stosuje sią w celu uprzedzenia o takich miejscach na drodze, w których kierujący powinni zachować szczególną ostrożność ze wzglądu na występujące lub mogące występować w tych miejscach niebezpieczeństwo. Bardzo ważną kwestią w rozpatrywanej sprawie jest również to, iż występujące na omawianym odcinku drogi krajowej nr (...) natężenie ruchu drogowego w 2015 r., wzrosło o 27 % w porównaniu z rokiem 2010. Samo zlokalizowanie w terenie bramy wjazdowej na teren przedmiotowej nieruchomości nie jest tożsame z wydaniem przez zarządcę drogi zezwolenia na zjazd w tym miejscu. Zjazd w rozumieniu ustawy o drogach publicznych nie może być uznany każdy dojazd urządzony przez właścicieli czy użytkowników nieruchomości przyległych do drogi publicznej, ale tylko ten, który został wykonany przez zarządcę drogi lub za jego zgodą (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 maja 1998 r. sygn. akt II SA 438198). W uzasadnieniu decyzji odniesiono się także do słusznego interesu stron wskazując , iż w rozpatrywanej sprawie , po wszechstronnym analizie materiału dowodowego, należało dać prymat interesowi społecznemu , rozumianemu w tym przypadku jako bezpieczeństwo w ruchu drogowym , przed którym interes stron winien ustąpić , zwłaszcza że obsługa komunikacyjna może być zapewniona za pośrednictwem drogi wewnętrznej.

Z tego też względu nie było możliwe ustanowienie drogi koniecznej w sposób żądany przez wnioskodawczynię. Już z tego tylko powodu bez znaczenia pozostają tu podnoszone przez poprzedników prawnych wnioskodawczyni argumenty odnośnie zapewnienie dojazdu karetce pogotowania.

Biegły sądowy z zakresu geodezji, D. Ż., w sporządzonej opinii przedstawił trasę przebiegu drogi koniecznej. Na odcinku projektowanej służebności gruntowej – SG1 przyjął szerokość projektowanej drogi koniecznej – 4 m, dostosowując jej przebieg do istniejącej drogi gruntowej i maksymalnej szerokości linii oddziałowej, która wynosi 4 m. Projektowana służebność gruntowa – SG1 kończy się na wysokości bramy wjazdowej znajdującej się w północnej części działki nr (...). Przedstawiony projekt przebiegu drogi w jak najmniejszym stopniu obciąża grunty, przez które droga prowadzi. Biegnie istniejącą drogą gruntową wewnątrz działki stanowiącej własność Skarbu Państwa – Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo P.. Powierzchnia służebności gruntowej SG1, obciążającej działkę nr (...), została obliczona analitycznie na podstawie pomierzonych w terenie granic działek i osi istniejącej drogi gruntowej i wynosi 1007m ².

Opinia biegłego geodety D. Ż. nie była kwestionowana przez zainteresowanych. W ocenie Sądu jest to opinia jasna i pełna, w przejrzysty sposób wyjaśniająca wszystkie istotne okoliczności oraz uzasadniająca przedstawione w nich wnioski i dokonane wyliczenia, a równocześnie jest poparta wiedzą i doświadczeniem zawodowym biegłego.

Na marginesie wskazać należy, iż C. S. (2) zmarła Z uwagi na zgon wnioskodawczyni brak jest już konieczność regularnego przyjeżdżania karetki. Ponadto przeprowadzając oględziny zimową porą (17 grudnia 2020 roku) Sąd stwierdził, iż droga znajdująca się na północ od nieruchomość jest całkowicie przejezdna.

Bez znaczenia jest również argument prowadzonej działalności przez wnioskodawczynię. Abstrahując od faktu, iż Sąd nie może ustanowić służebności drogi koniecznej na drodze publicznej wskazać należy, iż klienci wnioskodawczyni niewątpliwie przy zapewnieniu odpowiedniej reklamy dojadą drogą służebną do nieruchomości wnioskodawczyni.

Reasumując, mając na uwadze fakt, że wnioskodawczyni chcąc dojechać do swojej nieruchomości – działki nr (...) korzystała dotychczas z nielegalnego zjazdu z drogi du prawnych) z dróg leśnych istniejących na działkach Skarbu Państwa – Nadleśnictwa P., oraz fakt stwierdzony przez biegłego i potwierdzony oględzinami, że droga zaprojektowana umożliwia bezproblemowy przejazd, Sąd uznał za zasadne ustanowienie w przedmiotowej sprawie służebności gruntowej drogi koniecznej zgodnie z projektem sporządzonym przez biegłego geodetę D. Ż. (vide k. 259), który to projekt stanowi integralną część orzeczenia, dlatego też orzekł jak w punkcie I. postanowienia. W ocenie Sądu takie przeprowadzenie drogi koniecznej uwzględnia potrzeby nieruchomości wnioskodawczyni nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz w najmniejszym stopniu obciąża grunty uczestnika Skarbu Państwa – Nadleśnictwa P..

W tym stanie rzeczy Sąd pominął wnioski dowodowe wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa i projektowania dróg oraz z opinii biegłego z zakresu urządzania ruchu drogowego , bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz z zakresu urbanistyki. Do wskazanej decyzji Sądu pełnomocnik wnioskodawczyni nie wniósł zastrzeżeń . Złożone zastrzeżenie zawierało bowiem w swojej treści informację pełnomocnika, iż stronie przegrywającej należą się koszty procesu, a w skład nich wchodzi wynagrodzenie pełnomocnika (k. protokół rozprawy z dnia 27.04.2021r. k. 279v)

Za ustanowienie służebności drogi koniecznej należy się wynagrodzenie, które jest niezależne od szkody właściciela nieruchomości obciążonej. W doktrynie podkreśla się, iż wynagrodzenie powinno być świadczeniem jednorazowym. Nie ma przeszkód, aby zainteresowani uczestnicy postępowania wyrazili wolę orzeczenia przez Sąd wynagrodzenia spełnianego częściami (okresowo). Wówczas bez wątpienia odpowiadające prawu zgodne stanowisko stron wiązałoby sąd orzekający. Zasadniczo jednak sąd orzekający nie powinien sięgać do tej formy wynagrodzenia z własnej inicjatywy.

W niniejszej sprawie wolę orzeczenia wynagrodzenia spełnianego okresowo wyraził jedynie uczestnik Skarb Państwa – Nadleśnictwo P., w związku z tym Sąd orzekł świadczenie jednorazowe. Wysokość jednorazowego wynagrodzenia należnego uczestnikowi Skarbowi Państwa – Nadleśnictwu P. Sąd ustalił w oparciu o niekwestionowaną przez zainteresowanych opinię biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości A. D. (2) (vide k. 314/333) i z tego tytułu zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika Skarbu Państwa – Nadleśnictwa P. kwotę 3 194 zł, płatnej w terminie trzech miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności tej kwoty.

Sąd uchylił zwolnienie od kosztów sądowych udzielone na czas trwania postępowania wnioskodawcom I. S. i C. S. (1), których następcą prawnym jest H. S..

Wskazać należy, że udzielenie zwolnienia od kosztów sądowych nie rozciąga się na następców prawnych (spadkobierców) strony, którzy po śmierci strony (zwolnionej od kosztów sądowych) wstępują do procesu na jej miejsce. Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych jest ściśle związana z określoną osobą (osobą fizyczną), której sąd przyznał takie zwolnienie. Zwolnienie od kosztów sądowych stanowi bowiem zawsze efekt badania sytuacji majątkowej i osobistej określonej osoby (art. 101 i 102 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. nr 167 poz. 1398 ze zm.). Ten sam status procesowy spadkodawców i jej następczyni prawnej (wnioskodawczyni) w postępowaniu nie przesądza o tym, że zwolnienie przyznane poprzednikowi prawnemu odnosi się także do następcy prawnego wstępującego do procesu. Następca prawny powinien samodzielnie ubiegać się o zwolnienie go od kosztów sądowych na podstawie art. 101 i 102 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Należy podkreślić, że w postępowaniu nieprocesowym nie ma "pojedynku" dwóch przeciwstawnych stron, dlatego też nie można mówić o przegrywającym, który powinien zwrócić koszty postępowania wygrywającemu. Ponadto, ustanowienie przedmiotowej drogi koniecznej leżało wyłącznie w interesie wnioskodawczyni, a uczestnikami najbardziej zainteresowanymi w sprawie byli Skarb Państwa - (...) w O. oraz Skarb Państwa – Lasy Państwowe Nadleśnictwo P..

W sprawie koszty postępowania wyniosły łącznie 5 192,86 zł . Zaliczki uiścili Skarb Państwa - (...) w O. w kwocie 2000 zł, oraz Skarb Państwa – Lasy Państwowe Nadleśnictwo P. w kwocie 2000 zł, (...) w P. w kwocie 1000 zł. Kwota wydatkowana z budżetu Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu wyniosła 1 669.38 zł. Najbardziej zainteresowani w sprawie to jest wnioskodawczyni oraz uczestnicy Skarb Państwa - (...) w O. oraz Skarb Państwa – Lasy Państwowe Nadleśnictwo P. powinni uiścić zaliczki w kwocie 1 730,95 zł.

W konsekwencji Sąd obciążył wnioskodawczynię kosztami , które zostały tymczasowo pokryte ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu w wysokości 1 669,38 złotych.

Na podstawie art. 80 ust. 1 w zw. z art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2018r., poz. 300 j.t.), Sąd zwrócił uczestnikowi postępowania Powiatowi(...) w P. kwotę 1000 złotych tytułem niewykorzystanej zaliczki na opinię biegłego w tym kwotę 506,52 zł z zaliczki zapisanej pod pozycją (...) oraz kwotę 493,48 zł z zaliczki zapisanej pod pozycją (...).

Na podstawie art. 80 ust. 1 w zw. z art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2018r., poz. 300 j.t.), Sąd zwrócił uczestnikowi postępowania Skarbowi Państwa – (...) Oddział w O. kwotę 506,52 złotych tytułem niewykorzystanej zaliczki na opinię biegłego z zaliczki zapisanej pod pozycją (...).

Sąd zwolnił uczestniczkę postępowania M. S. (1) z kosztów sądowych niniejszego postępowania zgodnie z jej wnioskiem z uwagi na to, że nie jest ona w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek.

Wobec powyższego a podstawie art. 80 ust. 1 w zw. z art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2018r., poz. 300 j.t.), Sąd zwrócił uczestniczce postępowania M. S. (1) uiszczoną zaliczkę w kwocie 1000 złotych z zaliczki zapisanej pod pozycją (...).