Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Roman Troll

Sędziowie Sądu Okręgowego: Marcin Rak

Magdalena Balion-Hajduk

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2021 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa S. M. (M.)

przeciwko Gminie C.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 2 września 2019 r., sygn. akt II C 269/19

1)  oddala apelację,

2)  zasądza od powódki na rzecz pozwanej 1800 zł (tysiąc osiemset złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Magdalena Balion-Hajduk SSO Roman Troll SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 1521/19

UZASADNIENIE

Powódka S. M. wniosła o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...)
w R. z 30 października 2002 r., sygn. akt 130/02/10, wydanego na rzecz pozwanej Gminy i Miasta C., zaopatrzonego klauzulą wykonalności tego Sądu
z 10 grudnia 2002 r. W uzasadnieniu powódka wskazała, że roszczenie stwierdzone nakazem zapłaty jest przedawnione.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z 2 września 2019 r. Sąd Rejonowy w Rybniku oddalił powództwo (pkt 1.) oraz zasadził od powódki na rzecz pozwanej 3617 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu (pkt 2.).

Orzeczenie to zapadło przy ustaleniu, że 30 października 2002 r. Sąd Okręgowy
w G. Ośrodek (...) w R. wydał nakaz zapłaty przeciwko S. M. w sprawie o sygn. akt II Nc 130/02 na rzecz wierzyciela Gminy i Miasto C., który następnie postanowieniem z 10 grudnia 2002 r. został zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Sąd Rejonowy ustalił także, że w 2003 r. Komornik Sądowy Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w R. J. Ż. prowadziła egzekucję na podstawie tego tytułu wykonawczego przeciwko powódce pod sygn. akt II Km 232/03, która następnie została umorzona postanowieniem tego komornika z 16 września 2003 r. Następnie 24 stycznia 2013 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym wR. C. L. wszczął przeciwko powódce postępowanie egzekucyjne pod sygn. akt Km 121/13 na podstawie wniosku pozwanej z 17 stycznia 2013 r. (data wpływu 21 stycznia 2013 r.), postanowieniem z 14 maja 2013 r. ten Komornik umorzył egzekucję jako bezskuteczną. 13 listopada 2018 r. Zastępca Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym wR. C. L. W. T. wszczął przeciwko powódce postępowanie egzekucyjne pod sygn. akt Km 2701/18 na podstawie wniosku pozwanej z 30 października 2018 r. (data wpływu: 8 listopada 2018 r.).

Przy tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Przywołując treść art. 840 § 1 k.p.c. w zw. z art. 123 § 1 k.p.c. wskazał, że przedmiotem analizy było ustalenie pod kątem przedawnienia roszczenia, czy wnioski pozwanej o wszczęcie egzekucji zostały złożone we właściwych terminach określonych przepisami. Sąd Rejonowy wskazał, że w tej sprawie niewątpliwie czynnością przerywającą każdorazowo bieg przedawnienia były składane przez pozwaną wnioski do komorników o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, gdyż bezpośrednio zmierzały do wyegzekwowania roszczenia. Pierwszy wniosek był złożony w 2003 r., a zasadność jego złożenia nie budziła wątpliwości. Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że w sprawie trzeba zastosować art. 125 k.c. w brzmieniu obowiązującym na 10 grudnia 2005 r. (Dz. U. 2005, Nr 172, poz. 1438)
w odniesieniu do oceny przedawnienia roszczenia, którego dochodzono w postępowaniu egzekucyjnym wszczętym pod sygn. akt Km 121/13. W przełożeniu na stan faktyczny sprawy, postępowanie egzekucyjne wszczęte w 2003 r. zostało umorzone 16 września 2003 r., a zatem biorąc pod uwagę dziesięcioletni termin, przedawnienie roszczenia nastąpiłoby 16 września 2013 r., natomiast wniosek pozwanej o wszczęcie kolejnej egzekucji wpłynął do kancelarii komornika 21 stycznia 2013 r. Oceniając przedawnienie roszczenia dochodzonego w postępowaniu egzekucyjnym pod sygn. akt Km 2701/18 Sąd Rejonowy wziął pod uwagę art. 125 k.c. w brzmieniu obowiązującym na 9 lipca 2018 r. (Dz. U. 2018 poz. 1104) zgodnie, z którym termin przedawnienia roszczenia wynosi lat 6, ale i w tym przypadku wierzyciel zachował ustawowy termin do wniesienia wniosku, gdyż wpłynął do kancelarii 8 listopada 2018 r., a poprzednie postępowanie egzekucyjne umorzono 14 maja 2013 r. Dlatego też Sąd Rejonowy uznał, że wszystkie wnioski pozwanej o wszczęcie egzekucji były złożone prawidłowo
i każdorazowo przerywały bieg przedawnienia, a to spowodowało, że przesłanka określona
w art. 840 § 1 pkt. 2 k.p.c. nie została spełniona, a powództwo podlegało oddaleniu. O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od tego wyroku złożyła powódka, zaskarżając go w całości i zarzucając mu: naruszenie: art. 123 § 1 pkt 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię w sprawie, podczas gdy zachowanie pozwanej i składanie tożsamych wniosków do komornika o wszczęcie egzekucji, zawsze umarzanej z powodu jej bezskuteczności, wskazywało wprost, iż przez cały czas od wydania tytułu egzekucyjnego podejmowała ona przed komornikiem czynności zmierzające do przerwania biegu przedawnienia, a nie czynności zmierzające bezpośrednio do dochodzenia lub zaspokojenia roszczenia, co warunkuje przerwanie biegu terminu przedawnienia;
art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, nierozpoznanie istoty sprawy oraz brak jakiejkolwiek oceny tego materiału w zakresie przedawnienia roszczenia pozwanej z uwagi na brak właśnie bezpośredniości w dochodzeniu lub zaspokojeniu roszczenia, a nie przerywania biegu jego przedawnienia. Zarzuciła także sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, która miała istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a polegającą na przyjęciu, iż roszczenie pozwanej nie uległo przedawnieniu.

Przy tak postawionych zarzutach wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Orzeczenie zostało wydane po skierowaniu sprawy celem rozpoznania na posiedzeniu niejawnym, a to zgodnie z art. 15zzs ³ ust. 1 ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 374 ze zm.), z uwagi na stan epidemii i nadmierne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego. Nikt nie wnosił o przeprowadzenie rozprawy ani o przeprowadzenie niepodlegającego pominięciu dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron.

Zgodnie z art. 9 ust. 4 ustawy z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1469), Sąd Okręgowy rozpoznając apelację stosuje regulacje proceduralne w brzmieniu sprzed nowelizacji, która weszła
w życie 7 listopada 2019 r.

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe jako takie Sąd Okręgowy uznaje za własne, trzeba je tylko uzupełnić o ustalenie, że umorzenie 16 września 2003 r. postępowania egzekucyjnego zostało spowodowane jego bezskutecznością, a pozwana złożyła 6 lipca 2009 r. o wyjawienie majątku powódki, który został uwzględniony. Wynika to z akt sprawy prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Rybniku
o sygn. I Co 2776/09, z których Sąd Rejonowy dopuścił dowody i dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy.

Zarzuty apelacji dotyczące naruszenia przepisów procesowych i sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego w żaden sposób nie są uzasadnione, stanowią one tylko polemikę z prawidłowymi ustaleniami stanu faktycznego dokonanymi przez Sąd Rejonowy. Dodać należy, że w rozpoznawanej sprawie kwestia związana z tym czy roszczenie uległo przedawnieniu stanowi ocenę prawną, a nie ustalenie faktyczne. Stan faktyczny sprawy to te okoliczności, które rzeczywiście miały
miejsce. Apelująca miesza te kwestie.

Skarżąca w apelacji nie wskazała sprzeczności z materiałem dowodowym, wyciągnęła tylko z zebranego sprawie materiału dowodowego odmienne wnioski niż Sąd Rejonowy, natomiast ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd Rejonowy mieści się
w granicach zakreślonych art. 233 § 1 k.p.c., nie została przekroczona granica swobodnej oceny dowodów, a wnioski co do faktów w sposób logiczny wynikają z treści dowodów zgromadzonych w sprawie. Równocześnie Sąd Rejonowy poddał ocenie w sposób kompleksowy i właściwy cały materiał dowodowy zebrany w sprawie, a skarżąca nie wykazała, aby uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, tymczasem tylko takie uchybienia mogą być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów, nie jest bowiem wystarczające samo przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu.

Podstawowym zarzutem apelacji, istotnym dla rozstrzygnięcia tej sprawy, jest to, czy wszczynanie przez pozwaną kolejnych postępowań egzekucyjnych zmierzało bezpośrednio do zaspokojenia roszczenia, albowiem apelująca wskazuje, że wszczynając te postępowania pozwana nadużywała swego prawa wiedząc o tym, że powódka nie ma majątku pozwalającego na regulowanie zadłużenia. Dlatego też jej zdaniem nie doszło do przerwania terminu przedawnienia roszczenia.

Umorzenie 16 września 2003 r. postępowania egzekucyjnego zostało spowodowane jego bezskutecznością, a skutkiem tego umorzenia był wniosek pozwanej z 6 lipca 2009 r.
o wyjawienie majątku powódki, który został uwzględniony. Kolejna egzekucja, w której wniosek wpłynął 21 stycznia 2013 r., także została umorzona z uwagi na jej bezskuteczność, a następna egzekucja, w której wniosek wpłynął 8 listopada 2018 r., toczy się.

Wierzyciel dysponujący tytułem wykonawczym, który dobrowolnie nie jest wykonywany przez dłużnika, ma jedynie możliwość wszczęcia postępowania egzekucyjnego celem jego zrealizowania. Trudno zatem negatywnie oceniać wszczynanie przez niego egzekucji, gdy tytuł wykonawczy w żaden sposób dobrowolnie nie został wykonany. Jednocześnie komornik sądowy jest powołany do egzekwowania świadczeń, a wszczęcie postępowań egzekucyjnych zmierzało do zaspokojenia wierzyciela, czyli zrealizowania tytułu egzekucyjnego. O tym świadczy także to, że pozwana zgłosiła wniosek o wyjawienie majątku powódki, chciała więc ustalić z jakiego majątku może egzekwować należne jej świadczenie.

Sąd Najwyższy wskazuje, że umorzenie postępowania egzekucyjnego z przyczyny jego bezskuteczności powoduje wprawdzie uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych, jak o tym stanowi art. 826 k.p.c., ale nie niweczy skutku w postaci przerwy biegu przedawnienia roszczenia stwierdzonego tytułem egzekucyjnym, do której dochodzi przez fakt skutecznego złożenia wniosku egzekucyjnego; skutek w postaci przerwy biegu przedawnienia roszczenia niweczy natomiast umorzenie postępowania egzekucyjnego na żądanie samego wierzyciela, a zatem na podstawie art. 825 pkt 1 k.p.c. (por. wyrok z 7 kwietnia 2017 r.,
sygn. akt V CSK 484/16, LEX nr 2305926 oraz uchwała z 19 lutego 2015 r., sygn. akt III CZP 103/14, OSNC 2015/12/137).

W szczególnych okolicznościach zachowanie wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym może stanowić nadużycie prawa (art. 5 k.c.) stanowiące podstawę pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 6 marca 2019 r., sygn. akt I CSK 465/18, LEX nr 2629810 i przywołane tam orzecznictwo). Należy jednak uwzględniać ogół okoliczności sprawy, a także subsydiarność takiego rozwiązania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2018 r., sygn. akt II CSK 539/17, LEX nr 2521685
i przywołane tamże orzecznictwo).

Nie można jednak dopuścić do sytuacji, aby powódka, wbrew obowiązkowi wyrażonemu w orzeczeniu sądu, nie wykonywała tytułu wykonawczego dobrowolnie, a zasadnie mogła zarzucić wierzycielowi nadużycie prawa przy składaniu kolejnych wniosków
o wszczęcie egzekucji świadczenia wynikającego z tego tytułu wykonawczego. W realiach tej sprawy takie wnioski na przestrzeni prawie 20 lat złożono tylko trzy. Gdyby przyjąć rozumowanie apelującej, to w ten sposób powódka nie wykonując swojego obowiązku, a więc postępując niezgodnie z treścią tytułu wykonawczego, tylko z uwagi na brak majątku, mogłoby unicestwić całe roszczenie główne objęte tytułem wykonawczym. Zdaniem Sądu Okręgowego takie zachowanie powódki nie zasługuje na ochronę, a wszczynanie przez pozwaną kolejnych postępowań egzekucyjnych, jak również złożenie wniosku o wyjawienie majątku powódki, miało na celu tylko i wyłącznie zrealizowanie obowiązku powódki objętego tytułem wykonawczym. Dlatego też, w realiach tej sprawy, nie doszło do obejścia prawa lub jego nadużycia poprzez wszczynanie kolejnych postępowań egzekucyjnych, które
w związku z tym skutecznie przerywały bieg przedawnienia.

Warto w tej sprawie zaznaczyć, że pozew został złożony o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, ale wartość przedmiotu sporu oznaczono na wysokość należności głównej. Dlatego też należało uznać, że roszczenie zgłoszone przez powódkę dotyczy tylko i wyłącznie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego co do należności głównej. Z tych względów, a także biorąc pod uwagę zarzuty apelacji i wskazaną w niej wartość przedmiotu zaskarżenia również opisującą należność główną, Sąd Okręgowy nie miał żadnych podstaw do tego, aby ingerować w tytuł wykonawczy w pozostałej części, dotyczącej odsetek należnych po wydaniu tytułu wykonawczego.

Zastosowana przez Sąd Rejonowy regulacja prawna jest prawidłowa.

Dlatego też zarzuty apelacji są bezzasadne.

Orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego zapadło na podstawie art. 98
§ 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych
(t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265) oraz § 10 ust. 1 pkt 1 tego rozporządzenia, albowiem powódka przegrała sprawę i powinna zwrócić pozwanej koszty zastępstwa procesowego w tym postępowaniu.

SSO Magdalena Balion-Hajduk SSO Roman Troll SSO Marcin Rak