Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 czerwca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2021 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w K.

przeciwko P. G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 22 stycznia 2020 r. sygn. akt VII GC 224/19

uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Kielcach do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSA Paweł Rygiel SSA Marek Boniecki SSA Paweł Czepiel

Sygn. akt I AGa 99/20

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 29 czerwca 2021 r.

Wyrokiem z dnia 22 stycznia 2020 r. Sąd Okręgowy w Kielcach zasądził od pozwanego P. G. na rzecz strony powodowej - (...) sp. z o.o. w K. kwotę 161.404,27 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 12 lutego 2019 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 13.488 zł tytułem kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego to uzasadnienia wynika, że

- powódka prowadzi działalność gospodarczą związaną w głównej mierze z udzielaniem pożyczek i finansowaniem działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorców;

- pozwany prowadzi działalność gospodarczą pod firmą: (...);

- 17 października 2016 r. powódka jako pożyczkodawca zawarła z pozwanym jako pożyczkobiorcą umowę pożyczki co do kwoty 201.660 zł;

- wypłatę pożyczki rozdysponowano zgodnie z dyspozycją pozwanego, który zobowiązał się do wykorzystania udzielonej mu pożyczki zgodnie z treścią wniosku o pożyczkę, wyłącznie do sfinansowania wydatków na cel związany z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą; pożyczka miała charakter inwestycyjny;

- pozwany zobowiązał się do całkowitej spłaty pożyczki w ciągu 84 miesięcy od momentu jej pobrania, łącznie z oprocentowaniem oraz kosztami jej udzielenia, w sposób określony w umowie i regulaminie;

- powódka wielokrotnie bezskutecznie wzywała pozwanego do spłaty zobowiązania;

- powódka pismem z 28 stycznia 2019 r. wypowiedziała umowę i wezwała pożyczkobiorcę do zapłaty zadłużenia;

- do dnia wniesienia pozwu pozwany nie spłacił w całości zadłużenia, które wynosi 161.404 27 zł;

- wszystkie należności wskazane zostały wyliczone zgodnie z umową pożyczki, regulaminem oraz Tabelą Opłat i Prowizji.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy przyjął, że:

- powództwo jest zasadne, albowiem roszczenie powódki zostało w pełni udokumentowane załączonymi do pozwu dokumentami;

- podstawę prawną roszczenia stanowił art. 720 §1 k.c.;

- pozwany zawarł umowę w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, wobec czego nie mają zastosowania przepisy o zobowiązaniach umownych dotyczących konsumentów;

- umowa pożyczki nie zawiera klauzuli abuzywnych, o których mowa w art. 385 ³ pkt. 8, 9, 11, 12, 13, 16, 17, 22 k.c.;

- nie było podstaw do zastosowania art. 357 ¹ k.c.;

- z zebranego materiału dowodowego nie wynika, by pozwany w toku realizacji umowy pożyczki lub przed wytoczeniem powództwa zarzucał, aby treść umowy była dla niego niezrozumiała lub skomplikowana;

- nie potwierdziły się również zarzuty pozwanego, by umowa była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego oraz z zasadą swobody umów – (art. 5 k.c. oraz art. 353 ¹ k.c.).

Wyrok powyższy zaskarżył w całości apelacją pozwany, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelujący zarzucił: 1) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego niezgodnego ze stanem faktycznym oraz istotną dla rozstrzygnięcia sprawy, a polegającą między innymi na bezzasadnym przyjęciu, że sytuacja finansowa pozwanego w dacie zawierania umowy nie ma znaczenia, pomimo że w rzeczywistości jego sytuacja życiowa i finansowa była bardzo ciężka, a pozwany nie podawał ani składników majątkowych, ani ich wartości, które wynikają z oświadczenia, a nadto przyjęcie przez Sąd jako bezzasadnego twierdzenia pozwanego, że w toku realizacji umowy pożyczki lub przed wytoczeniem powództwa nie zarzucał, by treść umowy była dla niego niezrozumiała lub skomplikowana, gdy tymczasem od kilku lat pozwany pozostaje w ciągłej depresji i napięciu nerwowym; 2) naruszenie przepisów art. 162 k.p.c., art. 227 k.p.c. i art. 6 k.c., poprzez oddalenie wniosku dowodowego z zeznań świadka, który sporządził i wypełnił załączone dopiero do odpowiedzi na sprzeciw druki, to jest wniosek o przyznanie pożyczki Nr (...)z dnia 20.10.2016 r., załącznika do wniosku o przyznanie pożyczki z dnia 20.10.2016 r. oraz oświadczenie pożyczkobiorcy z dnia 20.10.2016 r., poświadczone za zgodność przez adwokata A. F. oraz o zobowiązanie powódki do wskazania imienia i nazwiska oraz adresu osoby, która wypełniała powyższe dokumenty, który to dowód miał bardzo istotne znaczenie, między innymi dla podważenia ważności łączącej pozwanego z powódką umowy oraz zarzutu z art. 5 k.c.; 3) naruszenie prawa materialnego art. 5 k.c., poprzez niezastosowanie tego przepisu w niniejszym stanie faktycznym, pomimo że pozwany wykazał, że na skutek zawarcia przedmiotowej umowy doszło do naruszenia podstawowych zasad etycznego i uczciwego postępowania, a w konsekwencji do naruszenia prawa, zważywszy także na tak ogromne zabezpieczenie przez pozwaną jej interesów; 4) naruszenie art. 353 ^{( 1)} k.c., poprzez bezzasadne przyjęcie, że nie potwierdziły się zarzuty pozwanego, w sytuacji uniemożliwienia mu dowodzenia swojej racji, spowodowane naruszeniem art. 162 k.p.c. i art. 227 k.p.c., jak w punkcie 2 apelacji, tym bardziej że w rzeczywistości pozwany nie miał żadnej możliwości, aby mieć jakikolwiek wpływ na to, by ułożyć ten stosunek prawny według wspólnego uznania; 5) naruszenie art. 233 §1 k.p.c. i art. 328 §2 k.p.c., które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów, na nierozważeniu w sposób wszechstronny zebranego materiału dowodowego, zdyskredytowaniu przedstawionego przez pozwanego stanowiska i jego dowodów, a nadto przyjęciu za miarodajne oraz zasadne stanowisko oraz dowody zaprezentowane przez pozwanego, dokonanie oceny dowodów w sposób nieobiektywny, z rażącym pokrzywdzeniem pozwanego, pominięciu w uzasadnieniu wyroku okoliczności świadczących o racji pozwanego, nieprawdziwych w zdecydowanej części ustaleniach faktycznych, co spowodowało odmowę wiarygodności i mocy dowodowej przedstawionym przez pozwanego zarzutom oraz dowodom, całkowite niezasadne pominięcie zarzutu z art. 5 k.c. oraz art. 351 ^{( 1)} k.c., co w konsekwencji doprowadziło do uznania przez Sąd, że powództwo jest w całości zasadne.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi zarówno wtedy, gdy sąd pierwszej instancji nie odniósł się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, jak i w przypadku dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby poczynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej. W takich okolicznościach uzasadnione jest uchylenie orzeczenia ze względu na respektowanie uprawnień stron wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2017 r., IV CZ 130/16).

W rozpoznawanej sprawie Sąd pierwszej instancji całkowicie zaniechał zbadania kwestii ważności łączącej strony umowy (co nota bene powinien był uczynić z urzędu). Pozwany już w sprzeciwie od nakazu zapłaty wskazał na bardzo istotną okoliczność, a mianowicie rzekome uzależnienie zawarcia umowy pożyczki od jednoczesnego podpisania umowy świadczenia usług doradztwa w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania. O powiązaniu obu tych umów może świadczyć zarówno dyspozycja przekazania płatności za tę usługę zawarta w załączniku do umowy pożyczki (k. 18), jak i treść oświadczenia o możliwości odstąpienia od obciążania prowizją od udzielenia pożyczki w wypadku zawarcia umowy świadczenia usług doradztwa (k. 50). Podkreślenia w tym miejscu wymagają dwie okoliczności. Po pierwsze, wynagrodzenie za tzw. usługę „cashin” wynosiło ¼ wysokości sumy pożyczki, co oznacza, że zawierając umowę pożyczki na kwotę 201.660 zł, pożyczkobiorca w rzeczywistości otrzymywał jedynie 150.000 zł. Po wtóre, sama umowa świadczenia usług doradztwa była wysoce nieprecyzyjna odnośnie do obowiązków usługodawcy. Duże wątpliwości budzi także potrzeba zawierania umowy w zakresie badania, analizy i wszechstronnej weryfikacji stanu gospodarczego usługobiorcy oraz doradztwa i pomocy w obsłudze jego wierzytelności, w sytuacji gdy pozwany prowadził działalność gospodarczą w formie gabinetu stomatologicznego. Uwarunkowanie zawarcia umowy pożyczki od podpisania innej umowy, której celowość jest wątpliwa, a nadto za nieadekwatnym wynagrodzeniem może być uznane za działanie sprzeczne z prawem, a w szczególności z art. 353 ¹ k.c.

Sąd Okręgowy całkowicie zaniechał zbadania ww. okoliczności, co skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy. Rację ma także skarżący, że pominięcie przez Sąd zgłoszonych przez niego dowodów w postaci zeznań świadka oraz pozwanego odnośnie do okoliczności podpisywania umowy pożyczki, pozbawiło apelującego możliwości wykazania trafności swojego stanowiska procesowego.

Słuszność przyznać należało natomiast Sądowi pierwszej instancji w zakresie braku podstaw do zastosowania art. 357 ¹ k.c. oraz przepisów o obrocie konsumenckim. Z kolei rozpoznanie zarzutu opartego o przepis art. 5 k.c. było przedwczesne, albowiem do nadużycia prawa podmiotowego może prowadzić jedynie realizacja uprawnień z ważnego stosunku prawnego.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §4 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji winien zbadać, czy w rzeczywistości zawarcie umowy pożyczki było uzależnione od zawarcia umowy o świadczenie usług doradztwa, czy istniało powiązanie między pożyczkodawcą a usługodawcą, jakie były okoliczności zawarcia umowy pożyczki, na czym konkretnie miała polegać realizacja umowy doradztwa, a w konsekwencji, czy umowa pożyczki była ważna w całości lub w części. W tym celu Sąd ponownie rozpozna zgłoszone wnioski dowodowe i oceni je pod kątem przydatności dla rozstrzygnięcia.

SSA Paweł Rygiel SSA Marek Boniecki SSA Paweł Czepiel