Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2020 roku

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie, II Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Mariusz Metera

Protokolant: Karol Olszewski

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 listopada 2020 roku w W.

sprawy z powództwa J. J.

przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Sądu Okręgowego w Warszawie

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda J. J. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, odstępując w pozostałym zakresie od obciążania powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego;

III.  przyznaje ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie na rzecz adwokata A. N. kwotę 4.428 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, w tym kwotę 828 zł (osiemset dwadzieścia osiem złotych) tytułem podatku od towarów i usług;

IV.  ustala, że nieuiszczone koszty sądowe poniesie ostatecznie Skarb Państwa.

Sygn. akt II C 884/20

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 9 listopada 2020 roku

Powód J. J., reprezentowany przez adwokata z urzędu, wniósł o: 1) zapłatę od Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie na jego rzecz kwoty 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty, 2) obciążenie pozwanego kosztami procesu, 3) przyznanie zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej adwokatowi ustanowionemu z urzędu, które nie zostały opłacone ani w całości ani w części (k. 210-211).

Powód był stroną postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym w Warszawie, o sygn. akt III C 765/14. Żądanie uzasadniał naruszeniem dóbr osobistych – prawem do sądu, zagwarantowanym przez art. 54 Konstytucji RP oraz naruszeniem godności osobistej, w związku z przewlekłością postępowania we wskazanej sprawie. Domagał się zadośćuczynienia na podstawie art. 23, 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. Wskazał, że w czasie trwania postępowania znacznie pogorszył się jego stan zdrowia. Zauważył nadciśnienie, bóle i zawroty głowy, bóle wątroby i żołądka, stany depresyjne. Jest pod stałą opieką lekarza internisty, psychiatry, neurologa.

Pozwany Skarb Państwa w odpowiedzi na pozew wniósł o: oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych (k. 232-241).

W uzasadnieniu pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń za okres przypadający na 3 lata przed dniem wniesienia pozwu. Wskazano, że skoro powód wniósł pozew najwcześniej w dniu 22 grudnia 2017 roku, jego roszczenia przedawniły się za okres przed dniem 22 grudnia 2014 roku. W drugiej kolejności podniesiono, że powód nie udowodnił istnienia działania lub zaniechania sprawcy, które miało spowodować naruszenie jego dóbr osobistych, a ponadto nie udowodnił winy sprawcy. Wskazano na brak bezprawności działania funkcjonariuszy państwowych, brak zaistnienia odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa, a tym bardziej brak związku przyczynowego pomiędzy działaniem pozwanego a szkodą. Wskazano, że powód składał 13 skarg na przewlekłość postępowania, które nie zostały uwzględnione przez Sąd Apelacyjny w Warszawie. W ocenie pozwanego postępowanie w sprawie sygn. akt III C 765/14 nie toczyło się przewlekle i w żaden sposób nie mogło naruszać dóbr osobistych powoda. Podniesiono, że kwota żądanego przez powoda zadośćuczynienia jest nieadekwatna do doznanej rzekomo krzywdy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. J. odbywa długoterminową karę pozbawienia wolności. Jest stroną licznych postępowań cywilnych. Od wielu lat regularnie, metodycznie wytacza powództwa wobec organów państwowych, sądów, a także wobec pełnomocników, którzy reprezentowali go w tych postępowaniach.

Powód J. J. był stroną postępowania przed Sądem Okręgowym w Warszawie o sygn. akt III C 765/14. Dnia 30 sierpnia 2012 roku wystąpił w opisanej sprawie z powództwem przeciwko pozwanym: A. J., M. K., P. C. i A. M. o zasądzenie od każdego z pozwanych na jego rzecz kwoty 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Pozwani byli jego pełnomocnikami z urzędu jako powoda w sprawach o sygnaturach akt: I ACa 1311/11, I ACa 1232/11, I ACa 1320/11 toczących się przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie.

We wstępnej fazie postępowania sprawa toczyła się przed Sądem Okręgowym w Krakowie pod sygn. akt I C 1604/12. W dniu 5 grudnia 2012 roku rozpoznano wniosek powoda o zwolnienie go do kosztów sądowych oraz jego wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Zażalenie powoda na to postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 18 lutego 2013 roku. Na skutek podniesienia przez pozwanych zarzutów niewłaściwości, postanowieniem z dnia 3 grudnia 2013 roku, Sąd Okręgowy w Krakowie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie w zakresie pozwanych A. J., M. K. i P. C., zaś Sądowi Okręgowemu w Gdańsku odnośnie pozwanego A. M.. Zażalenie powoda na postanowienie z dnia 3 grudnia 2013 roku zostało oddalone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 maja 2014 roku.

Sprawa odnośnie pozwanych A. J., M. K. i P. C. wpłynęła do Sądu Okręgowego w Warszawie dnia 26 czerwca 2014 roku i została zarejestrowana pod sygn.. akt III C 765/14. W dniu 21 lipca 2014 roku zarządzono doręczenie powodowi odpisów odpowiedzi na pozew. Następnie odpis pisma powoda z 28 lipca 2014 roku doręczono pozwanym. Postanowieniem z dnia 15 września 2014 roku dopuszczono dowód z przesłuchania powoda w charakterze strony w drodze pomocy prawnej przed Sądem Rejonowym w Wejherowie. Pismem z dnia 13 lutego 2015 roku powód poinformował, iż rezygnuje z przeprowadzenia dowodu z jego przesłuchania, wnosząc o pominięcie tego dowodu. W dniu 5 marca 2015 roku w sprawie wyznaczono termin rozprawy na dzień 24 kwietnia 2015 roku. W dniu 25 marca 2015 roku oddalano ponowny wniosek powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Z uwagi na chorobę sędziego, rozprawa wyznaczona na dzień 24 kwietnia 2015 roku nie odbyła się. Postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 sierpnia 2015 roku oddalono zażalenie powoda na postanowienie z dnia 25 marca 2015 roku. Zarządzeniem z dnia 8 września 2015 roku wyznaczono termin rozprawy na dzień 21 października 2015 roku. Rozprawa odbyła się, zaś w dniu 27 października 2015 roku zapadł wyrok oddalający powództwo. Powód wniósł apelację od tego wyroku. Ponowny wniosek powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu został oddalony postanowieniem z dnia 18 listopada 2015 roku, zaś postanowieniem z dnia 8 grudnia 2015 roku utrzymano zaskarżone przez powoda postanowienie referendarza sądowego z dnia 18 listopada 2015 roku. Akta sprawy zostały przesłane w dniu 7 lipca 2016 roku do Sądu Apelacyjnego w Warszawie celem rozpoznania, zaś wcześniej również znajdowały się w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie celem rozpoznania kolejnych skarg powoda na przewlekłość postępowania w sprawie, które to skargi zostały rozpoznane postanowieniami z 21 grudnia 2015 roku, 23 maja 2016 roku. Wyrokiem z dnia 15 listopada 2017 roku, wydanym w sprawie VI ACa 1128/16, Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację powoda.

W toku postępowania w omawianej sprawie powód złożył 13 skarg na przewlekłość postępowania w związku z czym akta były wysłane do Sądu Apelacyjnego w Warszawie w celu rozpoznawania zażaleń. Skargi były za każdym razem oddalane, odrzucane bądź zwracane. (okoliczności bezsporne opisane w piśmie Sądu Okręgowego w Warszawie – k. 243-248; uzasadnienie wyroku – k. 263-270).

J. J. choruje od dzieciństwa. W trakcie badania 4 kwietnia 2017 roku zgłaszał: bóle kręgosłupa, bóle i zawroty głowy, bóle stawów, stany depresyjne, nadciśnienie. Ma ślepotę gałki ocznej prawej od urodzenia, a także upośledzenie widzenia w lewym oku. Od urodzenia ma wrodzone niedowidzenie oraz zeza zbieżnego gałki ocznej prawej. Przed odbywaniem kary pozbawienia wolności, przed rokiem 2000 był leczony szpitalnie. W zakładzie karnym był leczony ambulatoryjnie. Otrzymał orzeczenie „niezdolny do podjęcia pracy”. Zauważono u niego zaburzenia osobowości z odczynem depresyjnym oraz naczyniopodobne bóle głowy. Rozpoznano także wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Zespół do spraw niepełnosprawności 2009 roku orzekł stałą niepełnosprawność J. J.. Powód przyjmuje permanentnie leki (dowód: opinia o stanie zdrowia J. J. - k. 182).

Powyższy stan faktyczny został oparty na podstawie wymienionych wyżej dowodów z dokumentów.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się nieuzasadnione. W ocenie tut. Sądu, powód nie udowodnił, że doszło do naruszenia jego dóbr osobistych, jak też by ewentualne naruszenie tych dóbr osobistych było bezprawne. Zasadny częściowo okazał się także zarzut przedawnienia ewentualnych roszczeń powoda podniesiony przez pozwanego.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne znaczenie mają przepisy Kodeksu cywilnego odnoszące się do ochrony dóbr osobistych – tj. art. 23 i 24 k.c., jako że powód skierował pozew przeciwko Skarbowi Państwa domagając się zapłaty z tytułu naruszenia jego dóbr osobistych, prawem do sądu, zagwarantowanym przez art. 54 Konstytucji RP oraz naruszeniem godności osobistej, w związku z przewlekłością postępowania.

Art. 23 k.c. wprowadza ogólną zasadę, iż dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego, niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Odpowiedzialność z tytułu naruszenia dóbr osobistych precyzuje art. 24 § 1 kc, stanowiąc iż ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne, w razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności koniecznych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie oraz iż na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Zgodnie z art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

W pierwszej kolejności Sąd wziął pod rozwagę zarzut przedawnienia roszczenia. Zgodnie z art. 442 ¹ . § 1. w brzmieniu na dzień wniesienia pozwu, tj. 22 grudnia 2017 roku roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli więc zdaniem powoda przesłanką naruszenia jego dóbr osobistych był szereg działań lub zaniechań sądu to powództwo o ochronę dóbr osobistych mogło dotyczyć zdarzeń, które wystąpiły pomiędzy 22 grudnia 2014 roku, a 22 grudnia 2017 roku. W związku z powyższym wszelkie działania Sądu Okręgowego w Warszawie od wpłynięcia sprawy dnia 2 lipca 2014 roku do dnia 22 grudnia 2014 roku nie mogą być przedmiotem niniejszego postępowania w związku z przedawnieniem. W drugiej kolejności w ocenie Sądu, należało wziąć pod uwagę fakt, iż powód nie udowodnił, że poprzez działanie lub zaniechanie pozwanego doszło do naruszenia jego dóbr osobistych, tak godności, jak i prawa do sądu. Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z aktu wywodzi skutki prawne. Powód nie wykazał tu by zostały naruszone jego dobra osobiste. Nie wymienił konkretnych czynności lub zaniechań sądu, które uzasadniałyby jego roszczenie. Nie udowodnił ani nawet nie uprawdopodobnił konkretnego działania lub zaniechania powodujące u niego szkodę. Sprawa nie toczyła się przewlekle zatem nie mogło dojść do naruszenia dóbr osobistych powoda w sposób przez niego podawany.

Powód zarzucił naruszenie jego dóbr osobistych, tj. prawa do sądu. Błędnie powołał się przy tym na art. 54 Konstytucji RP. Zgodnie z art. 45 Konstytucji RP każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Prawo do rozpatrywania procesu bez nieuzasadnionej zwłoki nie zostało w tym przypadku naruszone. Sąd Okręgowy w Warszawie w sposób pełny, rzetelny i kompletny rozpatrzył sprawę o sygn. akt III C 765/14. Ponadto, sprawa toczyła się sprawnie, bez zwłoki. Wszystkie skargi powoda na przewlekłość postępowania sądu zostały odrzucone, oddalone bądź zwrócone. Powód nie wskazał, które działania Sądu były dokonywane przewlekle. O przewlekłości postępowania nie decyduje sam czas trwania postępowania, ale nieuzasadniona zwłoka w podejmowaniu czynności (postanowienie SN z dnia 21 lutego 2018 roku, III SPP 1/18). To działanie podejmowane przez powoda powodowały, iż sprawa toczyła się dłużej niż było to realnie możliwe. Powód składał szereg środków odwoławczych, jak też kilkanaście skarg na przewlekłość postępowania, co skutkować musiało wielokrotnym przesyłaniem akt sprawy między sądami różnych rzędów. W sprawie o sygn. akt III C 765/14 Sąd nie działał opieszale. Sprawa została rozpoznana w terminie niespełna półtorarocznym. Trafiła do Sądu Okręgowego w Warszawie pod koniec czerwca 2014 roku. Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 27 października 2015 roku uprawomocnił się z dniem 15 listopada 2017 roku, tj. z oddaleniem apelacji przez Sąd Apelacyjny w Warszawie. Powód niewątpliwie przyczynił się do wydłużenia postępowania składając liczne skargi na przewlekłość postępowania. Biorąc pod uwagę średni czas trwania postępowań cywilnych, niniejsze postępowania toczyło się według powszechnej normy. W związku z powyższym nie można mówić o przewlekłości postępowania. Na marginesie należy zwrócić uwagę, że godnie z ugruntowanym orzecznictwem prawo do sądu, oraz prawo do rozpoznawania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki nie stanowi dóbr osobistych (wyrok SA w Katowicach z dnia 22 kwietnia 2016 r., I ACa 9916; wyrok SA w Warszawie z dnia 29 czerwca 2017 roku, I ACa 549/16, SA w Gdańsku z dnia 21 maja 2015 roku, V ACa 928/14). Odnośnie zarzutów pozwanego dot. rozstroju zdrowia, w postaci depresji i stresu, powód nie wykazał by jego problemy zdrowotne były skutkiem działania Sądu. Art. 415 k.c. stanowi: kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Jest to fundament odpowiedzialności deliktowej. Pojęcie winy nie zostało zdefiniowane, ale doktryna przyjmuje, że na pojęcie winy składają się dwa elementy: obiektywny i subiektywny. Subiektywny wiąże się z psychicznym nastawieniem sprawcy do czynu. Przy odpowiedzialności na zasadzie winy poszkodowany musi udowodnić sprawcy winę, swoją szkodę i adekwatny związek przyczynowy między winą sprawcy, a szkodą.

Powód nie udowodnił, że działanie lub zaniechanie pozwanego spowodowało jego dolegliwości zdrowotne. W aktach sprawy znajduje się opinia o stanie zdrowia J. J. (k. 182). Wynika z niej, że powód choruje od dzieciństwa. Już przed odbywaniem kary pozbawienia wolności był leczony szpitalnie, a podczas odbywania wyroku leczono go ambulatoryjnie. W 2009 roku orzeczono o stałej niepełnosprawności powoda. Powyższe dolegliwości istniały lub współistniały u J. J. przez wiele lat. W związku z powyższym nie można było przyjąć, że były spowodowane działaniem lub zaniechaniem sądu. Powód nie udowodnił bezprawności w działaniu lub zaniechaniu Sądu Okręgowego w Warszawie. Nie wykazał w jakiś sposób działania Sądu mogłyby spowodować istniejące u niego dolegliwości. Nie udowodnił poniesionej przez siebie szkody w wyniku działania lub zaniechania Sądu, a co za tym idzie nie mógł też udowodnić adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem pozwanego a szkodą. Wszelkie dolegliwości zdrowotne powoda współistniały przez wiele lat i nie mogły być spowodowane przez trwające w latach 2014-2015 postępowanie cywilne, w którym uczestniczył. W związku z powyższym nie można przyjąć winy w działaniu pozwanego.

Dlatego w punkcie I sentencji wyroku oddalono powództwo w całości.

W punkcie II orzeczono o zasądzeniu od J. J. jako przegrywającego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwoty 300 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, odstępując w pozostałym zakresie od obciążenia powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego. Kwota została zredukowana zgodnie z regułą wyrażoną w art. 102 k.c., zgodnie z którą wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Powód odbywa karę pozbawienia wolności. Od wielu lat nie posiada dochodów. W związku z powyższym nie celowe byłoby obciążenie go kosztami procesu w całości. Natomiast kwota 300 zł stanowić będzie rekompensatę dla pozwanego za toczącą się sprawę a kwota ta jest w zasięgu możliwości powoda, albowiem na jego koncie w jednostce penitencjarnej pojawiają się środki pieniężne.

W punkcie III wyroku orzeczono o przyznaniu kosztów nieuiszczonej pomocy prawnej z urzędu na rzecz adw. A. N. w kwocie 4.428 zł (czterech tysięcy czterystu dwudziestu ośmiu złotych) ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie. Na kwotę składają się koszty zastępstwa procesowego w I instancji w wysokości 3600 zł, ustalone na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. Dodatkowo zasądzono zwrot uiszczonego podatku o towarów i usług w kwocie 828 zł.

Z kolei nieuiszczone koszty sądowe w postaci opłaty od pozwu Sąd przejął na rachunek Skarbu Państwa (punkt IV wyroku), uznając, że w świetle art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, brak było podstaw do obciążania powoda opłatą od pozwu w sytuacji gdy był od niej zwolniony.

Z uwagi na powyższe, orzeczono jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)