Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 06 marca 2020r.

Sąd Rejonowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodnicząca: Sędzia Barbara Nowicka

Protokolant: Paulina Wawrowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 lutego 2020 r. w S. sprawy

z powództwa T. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda T. P. kwotę 100,- zł (sto złotych, 00/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14.01.2019 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda T. P. kwotę 30,- zł (trzydzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Pozwem z 24 września 2019 roku powód T. P. wniósł o zasądzenie od pozwanej (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 100 złotych z ustawowymi odsetkami od 12 grudnia 2018 roku do dnia zapłaty, a także o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że 29 grudnia 2016 roku zakupił kartę prezentową o nominale 100 złotych w salonie (...). Karta ta nie została użyta w ciągu roku i utraciła ważność. Pismem z 12 grudnia 2018 roku powód wystąpił do pozwanej spółki o ponowną aktywację karty. W odpowiedzi pozwana odmówiła przywrócenia środków na karcie. Następnie powód wniósł o zwrot kwoty 100 złotych na konto bankowe.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zwrot kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że nie kwestionuje okoliczności faktycznych przedstawionych przez powoda. Podniósł, że karta prezentowa (...) nie jest elektronicznym instrumentem płatniczym w rozumieniu art. 2 pkt 10 ustawy o usługach płatniczych, w związku z czym pozwana nie jest zobowiązana do zwrotu zapłaconej sumy. Datę ważności karty określa sprzedawca i nie ma on obowiązku przedłużania ważności karty lub wypłacenia pieniędzy, gdy wygaśnie termin jej ważności. W polskim ustawodawstwie nie ma przepisów regulujących kwestię kart podarunkowych, w tym w szczególności przepisów wskazujących na minimalną datę ważności karty po aktywacji. Pozwany podkreślił, że jako wydawca karty prezentowej ma prawo odmówić przywrócenia środków pieniężnych oraz odmówić ponownej aktywacji nieważnej karty.

Na rozprawie 21 lutego 2020 roku pozwana podniósł, że skoro nie ma możliwości wymiany karty na środki pieniężne w okresie jej ważności, to tym bardziej nie ma takiej możliwości, kiedy termin jej ważność upływa. Ponadto zasadą w państwach Unii Europejskiej jest to, że sprzedawca karty nie ma obowiązku przedłużania jej ważności lub wypłacania pieniędzy, gdy termin ważności wygaśnie.

Powód podniósł z kolei, że zapisy regulaminu kart prezentowych są sprzeczne z art. 3853 pkt 12 kodeksu cywilnego, bowiem godzą w dobre obyczaje. Zwrócił uwagę na okoliczność, że brak jest w regulaminie zapisu co dzieje się ze środkami pochodzącymi z niewykorzystanej karty, a pozwany nie mógłby wprowadzić zapisu, że środki te przepadają, ponieważ byłaby to tzw. klauzula abuzywna.

W odpowiedzi pozwany podniósł, że powód nie odstąpił od umowy, stąd wskazany przepis nie ma zastosowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

T. P. 29 grudnia 2016 roku zakupił w salonie (...) kartę podarunkową o wartości 100 złotych. Termin ważności karty upływał 29 grudnia 2017 roku. Powód nie wykorzystał w tym okresie środków na zakupionej karcie (bezsporne).

T. P. w piśmie z 12 grudnia 2018 roku skierowanym do (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. wskazał, że karta podarunkowa nie została użyta w ciągu roku, w związku z czym utraciła ważność. Wobec tego wniósł o jej aktywację lub zwrot kwoty 100 złotych na jego konto bankowe.

W odpowiedzi z 20 grudnia 2018 roku spółka (...) wskazała, że po przekroczeniu terminu ważności karty nie ma możliwości jej ponownego doładowania oraz możliwości przywrócenia środków i ich wykorzystania. Spółka wskazała, że w świetle regulaminu karta prezentowa stanowi bon towarowy na okaziciela uprawniający użytkownika do jego realizacji w sklepach stacjonarnych i sklepie internetowym. Nie stanowi instrumentu płatniczego, w związku z czym termin jej ważności jest ograniczony.

W piśmie z 10 stycznia 2019 roku T. P. wskazał, że w regulaminie spółki (...) nie ma zapisu o przepadku środków w przedmiotowej sytuacji. Z kolei zapis „upływ terminu ważności karty prezentowej (...) lub ekarty prezentowej uniemożliwia korzystanie z niej oraz ponowne jej doładowywanie” ma charakter niedozwolony. W związku z powyższym wezwał pozwanego do zwrotu kwoty 100,- zł na wskazane przez siebie konto bankowe.

Spółka (...) w piśmie z 14 stycznia 2019 roku podtrzymała swoje stanowisko, a ponadto wyjaśniła, że rozpoznaje przychód w przypadku realizacji transakcji przy wykorzystaniu karty na zasadach określonych w art. 12 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w momencie upływu terminu ważności karty. Powołała się przy tym na interpretację indywidualną Ministerstwa Finansów numer (...)-842/10-4/MC. ( bezsporne), nadto:

dowód: pismo z 12 grudnia 2018 r. (k. 26), pismo z 20 grudnia 2018 r. (k. 25), pismo z 10 stycznia 2019 r. (k. 24), pismo z 14 stycznia 2019 r. (k. 22-23).

Na opakowaniu karty prezentowej umieszczono m.in. informację, że karta nie podlega wymianie na gotówkę i nie może być zwrócona wydawcy. Datę ważności karty, saldo i pełny regulamin można sprawdzić na stronie (...).

Z kolei zgodnie z regulaminem karty prezentowej (...) oraz ekarty prezentowej, spółka (...) (jako wydawca) zobowiązuje się do przekazania nabywcy zakupionej przez niego karty prezentowej (...) oraz do przyjmowania jej do realizacji w salonach (...) oraz w sklepie internetowym (...) (§ 1 ust. 1 lit. a regulaminu).

Nabywca na podstawie regulaminu zobowiązuje się do przekazania wydawcy środków pieniężnych w kwocie równej wartości nominalnej karty prezentowej (§ 1 ust. 4 regulaminu). Karta może być użyta w salonach (...) oraz w sklepie internetowym (...)(§ 1 ust. 6 regulaminu). Aktywacja karty prezentowej następuje z momentem jej zakupu przez nabywcę (§ 3 ust. 2 regulaminu).

W świetle regulaminu, karta prezentowa nie jest elektronicznym instrumentem płatniczym ani elektroniczną kartą płatniczą, jest natomiast formą bonu towarowego (§ 5 ust. 1 regulaminu).

Karta prezentowa nie podlega wymianie na środki pieniężne (gotówkę) w całości lub w części oraz nie może zostać zwrócona wydawcy (§ 1 ust. 8 regulaminu). Karta prezentowa lub ekarta może być wykorzystana przez każdego użytkownika, który przedstawi aktywną kartę lub każdego użytkownika zarejestrowanego w sklepie internetowym (...), który dokona zakupu produktów lub usług za pomocą ekarty prezentowej za pośrednictwem sklepu internetowego (§ 1 ust. 9 regulaminu).

Karta prezentowa jest ważna i aktywna przez okres kolejnych 12 miesięcy od daty jej zakupu z zastrzeżeniem punktu III.6 (§ 1 ust. 11 regulaminu).

Stosownie do § 3 ust. 6 regulaminu, każdorazowe doładowanie karty prezentowej skutkuje przedłużeniem jej ważności o dwanaście miesięcy od doładowania. Doładowania karty prezentowej można dokonać wyłącznie bezpośrednio w salonie (...) pod warunkiem, że karta nadal jest aktywna (§ 3 ust. 5 zdanie pierwszego regulaminu).

Upływ ważności karty prezentowej uniemożliwia korzystanie z niej oraz ponowne jej doładowywanie (§ 1 ust. 12 regulaminu). Na podstawie regulaminu nabywca lub użytkownik mogą posługiwać się kartą prezentową wielokrotnie do wyczerpania limitu przypisanego do karty prezentowej lub upływu terminu jej ważności, zaś wydawca ma prawo odmówić realizacji karty prezentowej w przypadku upływu terminu ważności karty (§ 2 ust. 5 lit. a regulaminu). Karta prezentowa po przekroczeniu terminu jej ważności jest nieważna i nie jest możliwe jej ponowne doładowanie (§ 3 ust. 4 regulaminu ). (bezsporne), nadto:

dowód: opakowanie karty prezentowej /k.42 akt/, regulamin karty prezentowej (...) oraz ekarty prezentowej /k. 39-41 akt/.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do tego, czy zapisy regulaminu pozwanej spółki uniemożliwiające ponowną aktywację karty prezentowej i ponowne jej doładowanie po upływie okresu jej ważności, przy jednoczesnym braku zapisu dotyczącego losu niewykorzystanych środków, mają charakter niedozwolony. Powód domagał się bowiem na etapie przedprocesowym ponownej aktywacji karty, zaś wobec odmowy jej aktywacji przez pozwaną – zwrotu wartości nominalnej karty. Stan faktyczny sprawy był całkowicie bezsporny, strony pozostawały w sporze jedynie co do wskazanej kwestii prawnej.

Przystępując do analizy tej kwestii Sąd zważył w pierwszej kolejności, że istnieją dwa rodzaje kontroli klauzul niedozwolonych – abstrakcyjna i incydentalna. Kontrola incydentalna jest dokonywana przez sąd w sprawach, w których stroną jest konsument, w toku postępowania cywilnego przy uwzględnieniu przesłanek określonych w art. 3851 i następnych ustawy z 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (t.j. z 16 maja 2019 r.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 ze zm.) – dalej: k.c. – na gruncie konkretnej umowy między przedsiębiorcą a konsumentem.

Z kolei konsumentem w świetle art. 221 k.c. jest osoba fizyczna dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Zgodnie z art. 3851 § 1-2 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2).

Stosownie do art. 3852 k.c., oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Na gruncie przytoczonych regulacji należało dojść do wniosku, że klauzula może być uznana za niedozwoloną wówczas, gdy spełnione zostaną następujące przesłanki:

1)  brak indywidualnego uzgodnienia treści postanowienia umownego,

2)  postanowienie umowne nie dotyczy głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia, pod warunkiem, że zostały sformułowane w sposób jednoznaczny,

3)  ukształtowanie praw i obowiązków konsumenta nastąpiło w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i zarazem rażąco naruszający jego interesy.

W niniejszej sprawie przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia treści postanowień umownych zawartych w opracowanym przez pozwanego regulaminie (na treść którego powód nie miał żadnego wpływu), nie była sporna, ani nie nasuwała wątpliwości. Ustawodawca sprecyzował w art. 3851 § 3 k.c., że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Analizując spełnienie drugiej przesłanki (zgodnie z którą postanowienie umowne poddawane kontroli pod kątem niedozwolonego charakteru nie może dotyczyć głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia, pod warunkiem, że zostały sformułowane w sposób jednoznaczny) należało wyjaśnić pojęcie „świadczenia głównego”. Według utrwalonego stanowiska judykatury jest to takie świadczenie, które zostało objęte postanowieniami przedmiotowo istotnymi danej umowy ( essentialia negotii), czyli świadczenie, które zmierza do osiągnięcia celu umowy i pozwala na identyfikację określonego typu stosunku prawnego (zob. np. wyrok SO w Kielcach z 6 kwietnia 2017 r., II Ca 379/17, K. Zagrobelny (w:) E. Gniewek (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2004, s. 909, M. Skory, Klauzule abuzywne w polskim prawie ochrony konsumenta, Zakamycze 2005, s. 179-180). Dokonując oceny, czy przedmiotowe zapisy regulaminu dotyczą głównych świadczeń stron trzeba było rozważyć, jaki charakter ma umowa stron i jakie są jej świadczenia główne. Elementy te określono w regulaminie kart prezentowych. Zgodnie z analizowanymi w niniejszej sprawie postanowieniami regulaminu, pozwany zobowiązał się do przekazania powodowi zakupionej przez niego karty prezentowej oraz do przyjmowania jej do realizacji w salonach (...) oraz w sklepie internetowym (...). Powód zobowiązał się natomiast do przekazania pozwanej środków pieniężnych w kwocie równej wartości nominalnej karty prezentowej. Powód lub inny użytkownik karty mógł posługiwać się kartą prezentową wielokrotnie do wyczerpania limitu przypisanego do karty prezentowej lub upływu terminu jej ważności.

Pozwany podnosił, że karta prezentowa jest rodzajem bonu towarowego. W doktrynie wskazuje się, że bony towarowe to dokumenty uprawniające do otrzymania od emitenta lub innego wskazanego podmiotu określonych świadczeń niepieniężnych, zaś wśród przykładów bonów towarowych wymienia się bony prezentowe. Wskazuje się przy tym, że dla przedsiębiorstw handlowych i usługowych emisja bonów towarowych może także pełnić funkcję kredytową, gdyż pozwala na pozyskanie środków finansowych z emisji (sprzedaży) bonów wcześniej niż nastąpi wydanie towarów lub wykonanie usług opłacanych tymi bonami. B. towarowe, zwłaszcza bony prezentowe, służą także zwiększeniu sprzedaży towarów i usług emitenta (SPH T. 4, red. Stec/Janiak, Legalis/el.). Jako cechy charakterystyczne bonów towarowych podaje się, iż są one emitowane zwykle jako dokumenty na okaziciela. W swej treści zawierają nominał wyrażony sumą pieniężną, nie stanowiąc przy tym dokumentu uprawniającego do otrzymania określonej kwoty pieniężnej. Uprawniają natomiast do otrzymania świadczenia niepieniężnego w postaci towaru lub usługi o wartości nieprzekraczającej sumy nominalnej bonu. Posiadacz bonu może dokonać wyboru rodzaju towaru lub usługi z oferty dłużnika, a także żądać spełnienia świadczenia w dowolnym czasie, byleby nastąpiło to przed upływem ważności bonu.

Podzielając przytoczone stanowiska Sąd doszedł do wniosku, iż trafnym było twierdzenie pozwanego, zgodnie z którym przedmiotowa karta prezentowa jest rodzajem bonu towarowego. Karta prezentowa posiadała bowiem wszystkie wymienione podstawowe cechy bonu towarowego i spełniała taką samą jak bon funkcję.

Podsumowując wątek rozważań dotyczący głównych świadczeń stron, uprawnionym było ustalenie, że powód w zamian za środki pieniężne uzyskał kartę prezentową, która uprawniała go (bądź dowolną inną osobę, która okazała przedmiotową kartę) do uzyskania towarów w salonach (...) lub w sklepie internetowym po jej okazaniu do wyczerpania jej limitu stanowiącego równowartość kwoty uiszczonej przez powoda lub do upływu terminu jej ważności. Co istotne, powód nie płacił de facto za samą kartę, a jedynie wymieniał pieniądze na kartę prezentową.

Postanowienia dotyczące tego, co się dzieje z kartą po upływie terminu jej ważności (np. możliwość jej ponownego aktywowania) nie odnoszą się zatem do głównych świadczeń stron. Zapisy regulaminu odnoszą się do tej kwestii jako pobocznej, nie opisują tego, co strony miały sobie świadczyć jako świadczenia główne, a zatem podlegały badaniu pod kątem ich niedozwolonego charakteru.

Odnosząc się do trzeciej przesłanki należy wskazać, że w świetle zasługujących na aprobatę poglądów nauki prawa cywilnego i judykatury, sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, a także ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, czyli takie działania, które potocznie określane są jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające w negatywnym sensie od przyjętych standardów postępowania (zob. Art. 3851 KC T. I red. Pietrzykowski 2018, wyd. 9/Popiołek, Legalis/el. oraz powołana tam literatura i orzecznictwo). Przy ocenie sprzeczności danego postanowienia z dobrymi obyczajami istotne jest, czy przedsiębiorca traktujący konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument zgodziłby się na sporne postanowienie wzorca w drodze negocjacji indywidualnych (Art. 3851 KC red. Osajda 2020, wyd. 24/P. Mikłaszewicz, Legalis/el.). Niekiedy konieczne jest także rozważenie, jak wyglądałyby prawa i obowiązki konsumenta, gdyby nie był związany analizowaną klauzulą (wyrok SN z 19 marca 2007 r., III SK 21/06, L./el. nr (...), wyrok (...) z 9 marca 2016 r., XVII AmC 16647/13, L./el. nr (...)).

Przesłanka „rażącego naruszenia interesów konsumenta” nie ma wymiaru jedynie ekonomicznego. Oznacza również niewygodę organizacyjną, nierzetelność traktowania czy wprowadzenie w błąd, przy czym istotny jest stopień naruszenia tak rozumianych interesów konsumenta (Art. 3851 KC T. I red. Pietrzykowski 2018, wyd. 9/Popiołek, Legalis/el.). Pod pojęciem „interesu konsumenta” należy rozumieć każdy interes, chociażby niewymierny (wyrok (...) z 9 marca 2016 r., XVII AmC 16647/13, L./el. nr (...)).

Warto przy tym zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z 3 lutego 2006 roku (I CK 297/05, L./el. nr (...)), w świetle którego uznanie postanowień umowy lub wzorca za sprzeczne z dobrymi obyczajami nie polega na wskazaniu jaki „dobry obyczaj” został w konkretnej sprawie naruszony. Sąd powinien jednak uzasadnić, z jakich przyczyn uznaje poszczególne postanowienia za niedozwolone, odwołując się do reguł etycznych uczciwego i lojalnego postępowania w obrocie.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że powód kwestionował zapisy regulaminu, które uniemożliwiały mu bezwarunkowo ponowną aktywację, doładowanie i korzystanie z karty prezentowej po upływie terminu jej ważności w sytuacji, gdy w regulaminie nie przewidziano co dzieje się z niewykorzystanymi środkami.

Sąd poddał zatem kontroli następujące postanowienia regulaminu:

1)  „Karta P. (...) (…) jest ważna i aktywna przez okres kolejnych 12 (dwunastu) miesięcy od daty jej zakupu (….)” (§ 1 ust. 11 regulaminu).

2)  „Upływ terminu ważności Karty P. (...) (…) uniemożliwia korzystanie z niej oraz ponowne jej doładowywanie” (§ 1 ust. 12 regulaminu).

3)  „Nabywca lub użytkownik mogą posługiwać się Kartą P. wielokrotnie do wyczerpania limitu przypisanego do Karty P. lub upływu terminu ważności Karty P.. Wydawca ma prawo odmówić realizacji karty prezentowej w następujących przypadkach: a. upływu terminu ważności karty (…) (§ 2 ust. 5 lit. a regulaminu).

4)  „Karta P. (...) (…) po przekroczeniu terminu jej ważności jest nieważna i nie jest możliwe jej ponowne doładowanie” (§ 3 ust. 4 regulaminu).

5)  „Doładowania Karty P. (...) można dokonać wyłącznie bezpośrednio w Salonie (...) pod warunkiem, że karta nadal jest aktywna” (§ 3 ust. 5 zdanie pierwszego regulaminu).

Zważywszy na zakres podniesionego przez stronę powodową zarzutu abuzywności, wskazane zapisy umowy powinny być rozpatrywane łącznie. W pierwszej kolejności należało zbadać, czy postanowienia umowne przewidujące kategoryczny brak możliwości aktywacji, doładowania i korzystania z karty po upływie terminu jej ważności są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy powoda jako konsumenta. Rozważenia wymagało zatem jakie korzyści odnoszą obie strony wskutek zawarcia umowy o korzystanie z karty podarunkowej, której treść obrazuje przedmiotowy regulamin pozwanej spółki. Jak wskazywała strona pozwana w piśmie z 14.01.2019r. - powołując się na indywidualną interpretację Ministerstwa Finansów - po stronie pozwanej jest to uzyskanie środków finansowych przed wydaniem towaru z jednoczesnym rozpoznaniem przychodu w momencie realizacji karty bądź upływu terminu jej ważności (interpretacja indywidualna Ministerstwa Finansów z 2 marca 2011 r. numer (...)-842/10-4/MC). Pozwany miał przy tym pewność, że jeszcze przed faktycznym świadczeniem z jego strony, wskutek wydania karty prezentowej zakupy zostaną dokonane w jego salonie, ewentualnie, że na jego rzecz przypadnie kwota pieniędzy, którą wymieniono na kartę. Jako niewątpliwą korzyść po stronie pozwanej należy wskazać także zwiększenie sprzedaży i przychodu wskutek emisji kart prezentowych, w tym wskutek wydania takiej karty powodowi. Wydawanie kart prezentowych ma także walory promocji firmy pozwanej spółki.

Powód mógł natomiast dokonać wyboru rodzaju towaru lub usługi z oferty pozwanej, a także żądać spełnienia świadczenia w dowolnym czasie, byleby nastąpiło to przed upływem ważności karty prezentowej. Nie jest to szczególna korzyść w porównaniu z zakupem towarów za gotówkę. Przeciwnie – konsument zostaje ograniczony czasowo co do momentu, kiedy może zakupić towar za określoną kwotę (ściśle: okazać kartę, na podstawie czego towar zostanie mu wydany), co nie ma miejsca w przypadku zakupu towaru gotówką. Powód mógł także przekazać kartę innej osobie do wykorzystania, co w istocie jest najczęstszą przyczyną pozyskania takich kart. W przypadku konsumentów, nie wiąże się to jednak z żadną korzyścią ekonomiczną.

Pozwana odnosiła zatem - w ocenie Sądu - większe korzyści z faktu wydania powodowi karty prezentowej, aniżeli powód z faktu jej otrzymania.

Powód nie mógł przy tym domagać się zwrotu pieniędzy ani w okresie ważności karty, ani po upływie terminu jej ważności. Niejako zapłacił z góry za towar o wartości równej wartości nominalnej karty, którego ostatecznie nie uzyskał wskutek upływu terminu ważności karty prezentowej. Pozwany otrzymał więc środki finansowe, ostatecznie nie wydając towaru i bezwzględnie wykluczając możliwość jego wydania po upływie terminu ważności karty prezentowej, bez jednoczesnego umożliwienia powodowi jakiegokolwiek wpływu na taki stan rzeczy. W konsekwencji pozwany zyskał ostatecznie kwotę 100 złotych bez spełnienia świadczenia wydania rzeczy po stronie pozwanej i tym samym bez żadnej korzyści po stronie konsumenta.

W ocenie Sądu takie rozumienie postanowień regulaminu prowadzi do rażącej – w rozumieniu art. 3851 k.c. – dysproporcji praw i obowiązków stron. Powód powinien mieć możliwość ponownej aktywacji karty, jej doładowania bądź skorzystania z niej przez określony czas, choćby za dodatkową opłatą wyrównującą koszty, jakie pozwana ewentualnie w związku z taką ponowną aktywacją by poniosła. Pozwana powinna przy tym dopuścić możliwość uwzględnienia indywidualnej sytuacji konsumenta. Tymczasem przedmiotowe zapisy regulaminu nie przewidują tego rodzaju powinności. Są kategoryczne, a jedyną uwzględnioną w nich okolicznością jest upływ terminu ważności karty prezentowej. Doprowadziło to Sąd do powzięcia przekonania, że interes konsumenta został w istocie pominięty. Mając na uwadze przedstawioną już dysproporcję między korzyściami obu stron, uzasadnioną była ocena tego postępowania jako nielojalnego. Pozwana nie wykazała przy tym, aby takie ukształtowanie praw i obowiązków stron znajdowało obiektywne uzasadnienie i dlaczego w istocie wykluczyła możliwość ponownej aktywacji karty, niezależnie od okoliczności i przyczyn nieskorzystania z niej przez konsumenta w okresie regulaminowych 12 miesięcy.

W konkluzji uznano, że przedmiotowe postanowienia regulaminu są sprzeczne z dobrymi obyczajami rażąco naruszając interesy konsumenta w zakresie, w jakim przewidują kategoryczne i bezwarunkowe uniemożliwienie konsumentowi ponownej aktywacji karty, doładowania i skorzystania z niej po upływie terminu jej ważności, a w konsekwencji, że zostały spełnione wszystkie przesłanki uznania przedmiotowych klauzul za niedozwolone w rozumieniu art. 3851 k.c.

Klauzule niedozwolone są bezskuteczne i nie wiążą konsumentów z mocy prawa i od samego początku, zaś wyrok wydany w wyniku kontroli incydentalnej ma charakter deklaratoryjny.

Regułą jest, że nawet w przypadku stwierdzenia niedozwolonego charakteru danego postanowienia, sama umowa nadal obowiązuje, zaś jedyną zmianą jest wyłączenie z niej niedozwolonej klauzuli, o ile jej dalsze wykonywanie jest bez tej klauzuli możliwe. Przekonuje o tym treść art. 3851 § 2 k.c., zgodnie z którym jeżeli postanowienie umowy zgodnie z art. 3851 § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Sąd jest zobowiązany wyłącznie do zaniechania stosowania klauzuli niedozwolonej, tak aby nie wywierała ona wobec konsumenta skutków, zaś przepisy kodeksu cywilnego nie przewidują zastąpienia klauzuli niedozwolonej innym postanowieniem. W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (por. wyrok z 3 października 2019 roku, C-260/18, L./el. nr (...)) zaprezentowano stanowisko, że nie jest dopuszczalne wypełnienie luk w umowie – spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków – wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. W uzasadnieniu Trybunał wskazał m.in. na dokonaną już interpretację, w świetle której w przypadku, gdy unieważnienie umowy jako całości naraziłoby konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, sąd krajowy może zaradzić unieważnieniu umowy poprzez zastąpienie nieuczciwych postanowień przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub mającym zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. Podkreślono, że możliwość zastąpienia (stanowiąca wyjątek od ogólnej zasady, zgodnie z którą dana umowa pozostaje wiążąca dla stron tylko wtedy, gdy może ona nadal obowiązywać bez zawartych w niej nieuczciwych warunków), jest ograniczona do przepisów prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub mających zastosowanie, jeżeli strony wyrażą na to zgodę.

W ocenie Sądu strony mogą nadal pozostawać związane regulaminem o treści pozbawionej klauzul niedozwolonych. Nie spowoduje to niekorzystnych dla konsumenta skutków. Wskutek wyłączenia spornych postanowień z umowy powstała sytuacja, w której brak jest regulacji co do kwestii możliwości ponownego aktywowania karty, doładowania i skorzystania z niej po upływie terminu jej ważności (12 miesięcy od aktywacji). Brak zatem przeszkód, aby powód mógł skutecznie żądać jej ponownej aktywacji i wydania towaru, co też uczynił w piśmie z 12 grudnia 2018 roku. Pozwana odmówiła uwzględnienia żądania powoda.

Stosownie do art. 353 § 1 k.c., zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.

Zgodnie z art. 471 k.c., dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W przepisie tym przewidziano skutek niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania w postaci możliwości żądania odszkodowania. W świetle poglądów doktryny, przyczyną szkody podlegającej naprawieniu zgodnie z art. 471 k.c. jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie każdego zobowiązania. Odnosi się on do wszystkich stosunków zobowiązaniowych, bez względu na źródło, z którego się one wywodzą (Art. 471 KC red. Gniewek 2019, wyd. 9/Zagrobelny/Legalis/el.).

Aby art. 471 k.c. znalazł zastosowanie konieczne jest spełnienie kilku przesłanek:

1)  niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika, wskutek okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność,

2)  powstanie szkody po stronie wierzyciela,

3)  adekwatny związek przyczynowy między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a szkodą.

Po wyeliminowaniu niedozwolonych postanowień regulaminu po stronie pozwanej powstał obowiązek realizacji uprawnień powoda z karty prezentowej. Zgodnie z § 1 ust. 1 regulaminu pozwana zobowiązała się do przyjmowania karty prezentowej do realizacji w salonach (...). Pozwana odmówiła jednak realizacji tego zobowiązania. Za niewykonanie zobowiązania pozwana ponosi przy tym odpowiedzialność z uwagi na to, że odmawiając jego realizacji opierała się na niedozwolonych postanowieniach wprowadzonego przez siebie regulaminu kart prezentowych.

Szkoda powoda obejmuje kwotę 100 złotych, którą wymienił na kartę prezentową, a której ponownej aktywacji i realizacji mu odmówiono. Powód nie otrzymał zatem rzeczy o wartości 100 złotych i kwota ta stanowi uszczerbek w jego majątku.

Nie budzi przy tym wątpliwości adekwatny związek przyczynowy między niewykonaniem przez pozwaną zobowiązania a szkodą powoda. Gdyby bowiem pozwana nie odmówiła wykonania zobowiązania wobec powoda, nie powstałby w jego majątku uszczerbek o wartości 100 złotych związany z wymianą tej kwoty na kartę prezentową.

Z tych względów orzeczono jak w punkcie I wyroku, zasądzając od pozwanej na rzecz powoda kwotę 100 złotych.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie orzeczono w punkcie I na podstawie art. 481 § 1 k.c., zasądzając je od 14 stycznia 2019 roku do dnia zapłaty i oddalając powództwo w punkcie II w zakresie żądania odsetek za okres od 12 grudnia 2018 roku do 13 stycznia 2019 roku.

Data początkowa naliczania odsetek znajduje swoje uzasadnienie, w tym, że swoje roszczenie o zapłatę kwoty 100,- zł powód sprecyzował w piśmie z 10.01.2019r., wystosowanym po odmowie pozwanego przywrócenia możliwości wykorzystania karty. Powód wykazał, że z pismem tym strona pozwana zapoznała się najpóźniej 14 stycznia 2019 roku, w tej bowiem dacie pozwana odpowiedziała na pismo powoda z 10.01.2019 roku, a zatem już tego dnia powinna uczynić zadość jego roszczeniu o zapłatę kwoty 100,- zł.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c., zasądzając je od pozwanej jako przegrywającej sprawę w całości, przy uznaniu, że powód uległ co do nieznacznej części swego żądania. Koszty należne powodowi obejmują opłatę sądową od pozwu w kwocie 30 złotych.