Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 czerwca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Magdalena Tymińska

Sędziowie: Sędzia SA Dorota Szarek (spr.)

Sędzia SA Marcin Graczyk

po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2021 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy T. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W.

o ustalenie kapitału początkowego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział
w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 lipca 2020 r. sygn. akt XIII U 263/19

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1. ten sposób, że oddala odwołanie.

Dorota Szarek Magdalena Tymińska Marcin Graczyk

Sygn. akt III AUa 964/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 listopada 2018 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. w oparciu o przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.
z 2016 r. poz. 887) ustalił odwołującemu kapitał początkowy, który na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 205304,88 zł.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił do ustalenia wartości kapitału początkowego okresów: 2 sierpnia 1971 – 31 sierpnia 1971 r., 1 sierpnia 1972 – 31 sierpnia 1972 r., 1 sierpnia 1973 r.- 31 sierpnia 1973 r. wskazując, że nie zostały wystarczająco udowodnione oraz okresu od 1 października 1975 r. do 30 kwietnia 1976 r., wskazując, że (...) nie potwierdziła aktu zatrudnienia na umowę o pracę a okres ten zaliczono jako odbywanie praktyk w ramach studiów. Do podstawy wymiaru kapitału początkowego nie uwzględniono kwoty 43370 zł wypłaconej w 1990 r., wskazując, że jest to kwota z Zakładowego Funduszu Nagród, która w tych latach nie wchodziła do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Tak samo organ zakwalifikował kwotę 766700 zł, która została wypłacona tytułem odprawy.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł T. S. domagając się zmiany decyzji w całości poprzez ustalenie wysokości kapitału początkowego
z uwzględnieniem faktycznego okresu stażu ubezpieczeniowego i pracy – okres składkowy i nieskładkowy oraz uwzględnienia w podstawie wymiaru kapitału początkowego wszystkich przychodów uzyskanych w związku z zatrudnieniem lub zobowiązanie do tego organu rentowego.

Podczas rozprawy 10 marca 2020 r. odwołujący wskazał, że celem wniesionego przez niego odwołania jest wyłącznie zaliczenie do ustalenia wartości kapitału początkowego okresu pracy w W. i (...)

W odpowiedzi na odwołanie organ wniósł o jego oddalenie wskazując, że zaskarżona decyzja jest prawnie oraz faktycznie uzasadniona.

Wyrokiem z 21 lipca 2020 r. Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że do obliczenia wysokości kapitału początkowego zaliczył odwołującemu się okres pracy w charakterze robotnika przy pracach fizycznych i rozładunkowych
w (...) w W. od 1 października 1975 r. do 30 kwietnia 1976 r. oraz okres pracy w charakterze robotnika przy rozładunku samochodów w (...) w W. w okresach: od 2 sierpnia 1971 r. do 31 sierpnia 1971 r., od 1 sierpnia 1972 r. do 31 sierpnia 1972 r. oraz od 1 sierpnia 1973 r. do 31 sierpnia 1973 r.; oddalił odwołanie w pozostałym zakresie i nie obciążył Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kosztami zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

T. S., ur. (...) 13 czerwca 2018 r. złożył wniosek w sprawie kapitału początkowego. Do wniosku załączył oświadczenie w sprawie braku dokumentów dotyczących jego pracy w (...) w W. w okresach wskazanych w decyzji ZUS. Z oświadczenia wynika, że pracował przy rozładunku samochodów z owocami. Praca polegała na wysypywaniu owoców ze skrzynek i świadczona była w pełnym wymiarze czasu pracy z godzinami nadliczbowymi przez 6 dni w tygodniu. Do oświadczenia dołączył pismo z Archiwum Państwowego w W., z którego wynika, że nie odnaleziono akt osobowych i płacowych na nazwisko odwołującego się oraz poinformowano o skierowanym do Prokuratury Okręgowej w (...) wniosku w sprawie zaginięcia akt po byłym (...). Dokumentacja załączona przez odwołującego zawierała również oświadczenia świadków: M. S. oraz K. S. (rodziców odwołującego), którzy potwierdzili jego zatrudnienie w ww. okresie.

Praca odwołującego na ww. stanowisku była pracą świadczoną przez niego przez okres w sumie trzech miesięcy ( sierpień) w trzech kolejnych latach 1971-1973. Polegała na przechylaniu skrzynek z jabłkami znajdujących się w samochodach dostarczających je do przedsiębiorstwa. Jako pracownik sezonowy, odwołujący się miał zakaz zbliżania się do prasy, podajnika i rozdrabiarki jak również schodzenia do piwnicy, w której odbywało się siarkowanie wina. Główne zadanie odwołującego się polegało na zsypywaniu jabłek do wanien i inne drobne, zlecone prace jak zamiatanie podwórka, sprzątanie skrzynek. Praca trwała 8 godzin dziennie, a w zatrudnieniu odwołującemu się pomogła matka, która była zatrudniona w przedsiębiorstwie na stanowisku specjalisty ds. administracji.

Do wniosku odwołujący załączył również oświadczenie o pracy w charakterze robotnika przy pracach fizycznych w (...)
w okresie 1 października 1975 r. do 30 kwietnia 1976 r. Praca była świadczona
w pełnym wymiarze czasu pracy, 6 dni w tygodniu. Z tego okresu nie zachowały się listy płac pracowników. Z kopi indeksu wynika, że w roku akademickim 1975/76 odwołujący miał urlop regulaminowy z obowiązkiem pracy i uzupełnieniem zaległości. Z indeksu wynika również, że okres ten wpisano w rubryce praktyk studenckich z adnotacją „praca w czasie urlopu regulaminowego”. Odwołujący się uzyskał pozwolenie na urlop dziekański, z jednoczesnym obowiązkiem pracy w tym okresie oraz zdania egzaminu z mechaniki teoretycznej. Praca polegała na wynoszeniu starych i przynoszeniu nowych mebli, pomocy w kuchni, pracy w szatni czy sprzątaniu tarasu. Praca trwała 8 godzin dziennie i pod koniec każdego miesiąca, odwołujący podpisywał w sekretariacie listę płac, na podstawie której dostawał wynagrodzenie. Przez cały ten okres odwołujący się posiadał status studenta.

Zaskarżoną decyzją ZUS ustalił kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 205304,88 zł.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 615,97 % i został obniżony do 250,00%. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1998 r. Do obliczenia współczynnika przyjęto okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie: 22 lata, 1 miesiąc i 9 dni.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych oraz na podstawie zeznań odwołującego oraz świadka K. S. uznając, że zeznania były spójne i potwierdziły faktyczne wykonywanie pracy przez odwołującego się w spornych okresach. Sąd Okręgowy pominął dowód z zeznań świadka B. K., uznał bowiem, że nie dostarczy informacji o faktach istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Na wstępie Sąd Okręgowy wskazał, że kapitał początkowy został wprowadzony ustawą z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – dalej „ustawa emerytalna” (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.). Instytucja ta jest związana z odmiennymi od dotychczasowych zasadami ustalania emerytury, którą oblicza się na podstawie sumy składek zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym w całym okresie ubezpieczenia. Ponieważ składki ewidencjonowane są na kontach ubezpieczonych dopiero od 1 stycznia 1999 r. zachodziła potrzeba uwzględnienia i skonkretyzowania okresów podlegania ubezpieczeniu przed tą datą, co znalazło odzwierciedlenie w formule kapitału początkowego.

Zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2016 r., poz. 887), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53 ustawy z uwzględnieniem ust. 2-12.

Stosownie do treści art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6 tej ustawy i okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5 oraz w art. 7 pkt 1-4 i 6-12 tej ustawy, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 tej ustawy. Stosownie do art. 174 ust. 3 tej ustawy, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, tej ustawy, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed 1 stycznia 1999 r.

Zgodnie z dyspozycją art. 117 ust. 1 ww. ustawy, okresy składkowe, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2-9 i ust. 2 pkt 1 lit. b-d, pkt 2 lit. d i pkt 4-17, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7, oraz okresy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, mogą być uwzględnione, jeżeli zostały udowodnione dokumentami (zaświadczeniami) lub wpisami w legitymacji ubezpieczeniowej bądź uznane orzeczeniem sądu, z uwzględnieniem ust. 3 i 4.

Jak zauważył Sąd pierwszej instancji, okresami składkowymi, zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy emerytalnej są m.in. okresy ubezpieczenia (pkt 1). Natomiast zgodnie
z art. 7 ust. 1 ww. ustawy, do okresów nieskładkowych zalicza się m.in. okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów kodeksu pracy oraz zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego (pkt 1a i 1b) jak również okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów (pkt 9). Oba katalogi, zarówno okresów składkowych jak i nieskładkowych, są katalogami wyczerpującymi. Oznacza to, że jeżeli dana działalność nie została ujęta
w powyższych katalogach, nie może zostać zaliczona ani do okresu składkowego ani do okresu nieskładkowego.

Organ rentowy nie zaliczył odwołującemu się do kapitału początkowego okresu od 1 października 1975 r. do 30 kwietnia 1976 r. ponieważ nie zostało udokumentowane zatrudnienie odwołującego się w (...) i nie można poświadczyć jakiejkolwiek formy zatrudnienia. Organ wskazał, że wpis spornego okresu w indeksie w miejscu praktyk studenckich wskazuje, że nie stanowi on samodzielnego okresu składkowego, a wlicza się go do nieskładkowego okresu nauki
w szkole wyższej. Organ nie zaliczył również okresów pracy w (...) wskazując, że nie zostały wystarczająco udowodnione. Organ ponadto wskazał, że do pracy odwołującego się
w tym przedsiębiorstwie zastosowanie miałyby przepisy ustawy z 2 lipca 1958 r.
o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy, zaś charakter pracy wskazany przez odwołującego nie został wymieniony w rozporządzeniu Rady Ministrów z 28 lipca 1959 r. w sprawie zatrudniania młodocianych przy lekkich pracach sezonowych i dorywczych.

Sąd Okręgowy wskazał, że rodzaje dowodów niezbędnych do ustalenia prawa
i wysokości świadczeń zawiera Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412). Zgodnie z dyspozycją § 22 ust. 1 ww. rozporządzenia, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis
w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika
w czasie trwania zatrudnienia.

W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być jednak dowodzone wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w rozporządzeniu w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami. Nie mają więc zastosowania w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów. Na poparcie tego stanowiska Sąd Okręgowy powołał wyrok Sądu Okręgowego w Tarnowie z 16 października 2013 r. sygn. IV U 237/13.

Sąd pierwszej instancji, mając na uwadze brak ograniczeń dowodowych przy ustalaniu stanu faktycznego oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach rentowych, jak również na zeznaniach odwołującego się i świadka K. S.. Wskazał przy tym, że co do pracy w (...) zeznania odwołującego się korespondują z wpisem w indeksie, z którego wynika, że
w spornym okresie przebywał na regulaminowym urlopie z obowiązkiem pracy
i uzupełnieniem zaległości. Samo wpisanie tego okresu następnie w rubryce
z praktykami nie przesądza, jak wskazał organ, że okres ten zalicza się do nieskładkowego okresu nauki w szkole wyższej. Z adnotacji obok wpisu wynika, że był to okres pracy w czasie urlopu regulaminowego. W ocenie Sądu pierwszej instancji, powyższa dokumentacja jest spójna z zeznaniami świadka, który wskazywał na specyfikę udzielania urlopu dziekańskiego w tamtym okresie oraz na obowiązek świadczenia pracy, który niejako był przesłanką pozytywnego rozpatrzenia wniosku studenta o udzielnie takiego urlopu.

W ocenie Sądu Okręgowego również okresy pracy w (...) powinny być zaliczone do kapitału początkowego. W związku z brakiem jakiejkolwiek dokumentacji w tym zakresie, Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującego się i świadka. Charakter pracy odwołującego się wskazuje, że była to praca świadczona w okresie przerwy wakacyjnej, kiedy odwołujący się miał przerwę w zajęciach szkolnych. Zgodnie z powoływanym przez organ rentowy rozporządzeniem Rady Ministrów z 26 września 1958 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym - młodocianym wzbronione są prace polegające wyłącznie na podnoszeniu, przenoszeniu, przesuwaniu i przewożeniu ciężarów w ocenie Sądu pierwszej instancji ten przepis nie miał zastosowania do pracy wykonywanej przez odwołującego się. Przechylał on bowiem skrzynki z jabłkami, które następnie były wsypywane do wanien. W związku z tym, że jak wskazał odwołujący się poziom samochodu był taki sam jak rampy, nie zachodziła potrzeba podnoszenia, przenoszenia, przesuwania czy przewożenia ciężarów, a ponadto odwołujący się w ciągu 8 godzinnego czasu pracy wykonywał również inne zadania jak zamiatanie podwórka czy sprzątanie skrzynek. W świetle powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł o uwzględnieniu odwołania.

W pozostałym zakresie, tj. zaliczenia do podstawy wymiaru kapitału początkowego kwoty 43370 zł oraz kwoty 766700 zł, Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie w szczególności dlatego, że sam odwołujący się podczas rozprawy 10 marca 2020 r. wskazał, że ww. kwoty nie mają wpływu na wysokość jego emerytury, a celem wniesionego odwołania jest jedynie zaliczenie okresu pracy w W. i (...).

Dodatkowo co do kwoty 766700 zł Sąd Okręgowy wskazał, że stanowiła ona odprawę, a stosownie do § 7 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego ( Dz. U. z 1990 r. Nr 7, poz. 41 z późn. zm. ) odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacone pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy, nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Z kolei kwota 43.370 zł stanowiła nagrodę wypłaconą odwołującemu się
w styczniu 1990 r. z Zakładowego Funduszu Nagród. Zgodnie z § 57 ust. 2 ww. rozporządzenia do dochodu stanowiącego podstawę wymiaru składek przyjmuje się nagrody z zakładowego funduszu nagród przysługujące za 1990 r. i wypłacone po
1 stycznia 1991 r. Zatem nagroda wypłacona odwołującemu się przed tą datą nie mogła zostać uwzględniona do kapitału początkowego.

Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjmuje się składniki wynagrodzenia, od których istniał obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Przy ustalaniu, czy istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od określonych składników wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, które zostały uzyskane przez pracownika w czasie trwania stosunku pracy, stosuje się przepisy obowiązujące w okresie, z którego wynagrodzenie jest uwzględnione w podstawie wymiaru, co wynika z § 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. z 1989 r. Nr 11, poz. 63 z późn. zm.)

W świetle powyższego Sąd Okręgowy odwołanie w tym zakresie oddalił na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy. Z askarżając wyrok
w całości zarzucił wyrokowi naruszenie przepisów postępowania, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że odwołujący się w okresach
2 sierpnia 1971 r.-31 sierpnia 1971 r., 1 sierpnia 1972 r.-3l sierpnia 1972 r., 1 sierpnia 1973 r.-31 sierpnia 1973 r. świadczył pracę jako robotnik przy rozładunku samochodów w (...), która stanowiła tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym, podczas gdy w ww. okresie ubezpieczony był osobą młodocianą, która miała zakaz ustawowy wykonywania tego rodzaju prac;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że odwołujący się w okresie
1 października 1975 r.- 30 kwietnia 1976 r. świadczył pracę podlegającą obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w charakterze robotnika przy pracach fizycznych i rozładunkowych w (...) w (...), podczas gdy z dokumentacji załączonej do akt sprawy wyraźnie wynika, że prace te były wykonywane w ramach zaliczenia praktyk studenckich.

Wskazując na powyższe zarzuty odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy podniósł, że w latach 1971-1973 odwołujący się miał 16-18 lat, w związku z czym nie mógł wykonywać prac polegających na rozładunku samochodów. Zdaniem apelującego błędnie przyjął Sąd Okręgowy, że przechylanie skrzyń z jabłkami nie wiąże się z ich podnoszeniem, gdyż przechylenie skrzyni wymaga jej podniesienia. Tym samym, nawet jeśli praca przy rozładunku jabłek polegała na przechylaniu skrzyń, to wiązała się z ciężkim wysiłkiem fizycznym. Wobec tego, zdaniem apelującego, nie sposób przyjąć, iż pracodawca zezwolił ubezpieczonemu wykonywać tego rodzaju pracę, w ramach stosunku pracy,
w pełnym wymiarze czasu pracy, ponieważ prace te były pracami zakazanymi do wykonywania przez młodocianych.

W ocenie organu rentowego, za nieprawidłowe należy uznać stanowisko Sądu pierwszej instancji co do zaliczenia do okresu składkowego okresu 1 października 1975 r.- 30 kwietnia 1976 r., kiedy faktycznie zgodnie z zapisami w indeksie ubezpieczony odbywał praktyki studenckie. Nie sposób uznać opierając się jedynie na oświadczeniu ubezpieczonego, iż praca ta miała inny charakter. Tym bardziej, że w przedmiotowej sprawie brak jest dokumentacji potwierdzającej, że w jakimkolwiek ze spornych okresów ubezpieczony wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę bądź innego stosunku, który rodziłby obowiązek ubezpieczeń społecznych.

W odpowiedzi na apelację odwołujący się wniósł o jej oddalenie w całości jako bezzasadnej.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, co doprowadziło do zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia odwołania.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, na aprobatę zasługują zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. podniesione przez organ rentowy w wywiedzionej apelacji.

Zgodnie z dominującymi poglądami prezentowanymi w orzecznictwie, do naruszenia tego przepisu dochodzi wówczas, gdy strona apelująca wykaże Sądowi pierwszej instancji uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności
i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów.

To mając na uwadze Sąd Apelacyjny za trafny uznaje zarzut nieuzasadnionego przyjęcia przez Sąd I instancji, że odwołujący się w okresach od 2 sierpnia 1971 r. do 31 sierpnia 1971 r., od 1 sierpnia 1972 r. do 31 sierpnia 1972 r., od 1 sierpnia 1973 r. do 31 sierpnia 1973 r. świadczył pracę jako robotnik przy rozładunku samochodów
w (...) oraz, że odwołujący się w okresie od 1 października 1975 r. do 30 kwietnia 1976 r. świadczył pracę podlegającą obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w charakterze robotnika przy pracach fizycznych i rozładunkowych w (...). Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika bowiem, że powyższe okresy nie zostały dostatecznie udowodnione.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że w doktrynie za ukształtowany przyjąć należy pogląd zgodnie z którym przy ustalaniu okresów zatrudnienia, zwłaszcza takich sprzed wielu dekad, strona ma obowiązek przedstawić, jako miarodajne dowody przede wszystkim oryginalne dokumenty z przebiegu zatrudnienia. Dopiero gdy dokumentacja jest niepełna lub budzi wątpliwości, dopuszczalne jest posiłkowanie się zeznaniami świadków. Dowód z zeznań świadków, jednak zawsze będzie miał charakter uzupełniający (tak np. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 21 stycznia 2020 r., III AUa 339/19).

W zakresie dotyczącym zatrudnienia odwołującego się w (...), Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok oparł się na zeznaniach ojca i matki odwołującego się, którzy potwierdzili twierdzenia odwołującego się co do wykonywania w spornych okresach pracy, w pełnym wymiarze czasu pracy przy rozładunku samochodów z owocami, co polegało na wysypywaniu owoców ze skrzynek na rampie przy tłoczni i że była to praca w pełnym wymiarze czasu z godzinami nadliczbowymi przez 6 dni w tygodniu. Przy czym odnośnie matki były to wyłącznie wyjaśnienia złożone przed organem rentowym.

Uszło uwadze Sądu I Instancji, że na potwierdzenie tego zatrudnienia odwołujący się nie przedstawił żadnych dokumentów potwierdzających, że w spornym okresie wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę bądź innego stosunku, który rodziłby obowiązek ubezpieczeń społecznych. Nie ma przy tym znaczenia to, że nie mógł ich uzyskać z zakładu pracy wobec jego likwidacji a też z Archiwum Państwowego w W. bowiem nie odnaleziono tam jego akt osobowych i płacowych za okres zatrudnienia w (...). Same starania o uzyskanie materiału dowodowego nie są wystarczające do uznania, że została wypełniona dyspozycja art. 232 k.p.c. zgodnie z którą strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. To, że M. S. – matka odwołującego się w spornym okresie była zatrudniona w (...) i jak wskazała, uczestniczyła w organizacji pracy syna w tym przedsiębiorstwie, zdaniem Sądu Apelacyjnego należy również uznać za niewystarczające do ustalenia, że odwołujący się był zatrudniony w (...) w spornym okresie. Wobec nie przedstawienia przez odwołującego się dowodów, które by potwierdzały w sposób obiektywny i wiarygodny jego zatrudnienie w (...)należało przyjąć, że odwołujący się nie wykazał, że faktycznie wykonywał pracę w tym przedsiębiorstwie na podstawie umowy o pracę bądź innego stosunku, który rodziłby obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Sąd Apelacyjny za trafny uznaje również zarzut apelacji nieuzasadnionego przyjęcia przez Sąd i instancji, że odwołujący się świadczył pracę jako robotnik przy rozładunku samochodów w (...) która stanowiła tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym, wobec tego, że w tym okresie odwołujący się był osobą młodocianą, która miała zakaz ustawowy wykonywania tego rodzaju prac.

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 26 września 1958 r. w sprawie wykazu prac wzbronionym młodocianym wydanym na podstawie na podstaw art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy
i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226), młodocianym wzbronione są prace polegające wyłącznie na podnoszeniu, przenoszeniu, przesuwaniu i przewożeniu ciężarów (załącznik do rozporządzenia). Zdaniem Sądu Apelacyjnego zasady doświadczenia życiowego przemawiają za uznaniem, że należy przyjąć za organem rentowym, że praca polegająca na rozładunku samochodów z owocami, co polegało na wysypywaniu owoców ze skrzynek na rampie przy tłoczni polega m.in. na podnoszeniu, przenoszeniu, przesuwaniu i przewożeniu ciężarów, o których mowa we wskazanym rozporządzeniu. To wskazuje, że odwołujący się nie mógł wykonywać takiej pracy.

W świetle rozważań zaprezentowanych powyżej, za nieuprawnione uznać należy również stanowisko Sądu I Instancji, który zaliczył do okresu składkowego okres od
1 października 1975 r. do 30 kwietnia 1976 r., kiedy odwołujący się, zgodnie z zapisami w indeksie odbywał praktyki studenckie. Stanowisko ta opiera się przede wszystkim na oświadczeniu odwołującego się, iż to była praca i miała inny charakter niż praktyki.

Oświadczenie to jest zaprzeczeniem zapisu w indeksie, że w powyższym okresie odwołujący się odbywał praktyki studenckie. Mając na uwadze to, że: - w (...) nie zachowały się dokumenty płacowe – w tym listy płac – za lata 1975 i 1976, - z pisma (...) z 22 listopada 2017 r. wynika, że wpis w indeksie odwołującego się na stronach 82 i 83 „Praktyki” potwierdza jedynie zaliczenie przez (...) siedmiomiesięcznych praktyk odbytych w jednostce organizacyjnej (...), a z kserokopii indeksu odwołującego się (k. 20 – 22 a. r.) wynika, że w latach 975 – 1976 (pierwszy rok studiów) przebywał na urlopie regulaminowym z obowiązkiem pracy i uzupełnieniem zaległości należy uznać, że odwołujący się nie wykazał, że faktycznie w tym okresie pracował w (...).

W ocenie Sądu Odwoławczego należy za organem rentowym przyjąć, że dowód w postaci wpisu w indeksie o udzieleniu urlopu dziekańskiego nie jest wystarczający do potwierdzenia zatrudnienia odwołującego się w tym okresie w (...), gdyż potwierdza jedynie, że odwołujący się we wskazanym w nim okresie odbywał urlop z obowiązkiem pracy. Brak natomiast dowodu w formie dokumentu, który by potwierdzał, że odwołujący się w tym czasie świadczył pracę w (...).

Wobec tego, Zeznania K. S. – ojca odwołującego się, nie są wystarczające dla uznania za wiarygodne twierdzeń odwołującego się, wobec braku innych obiektywnych i wiarygodnych dowodów potwierdzających, że w tym okresie odwołujący się świadczył pracę podlegającą obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w charakterze robotnika przy pracach fizycznych i rozładunkowych
w (...).

Jednocześnie Sąd Apelacyjny zgadza się z argumentem wskazanym w apelacji, że z doświadczenia życiowego wynika, iż zeznania świadków - rodziców odwołującego się mogą cechować się brakiem obiektywizmu ze względu na więzi rodzinne. To dodatkowo sprawia, że nie można przyjąć za miarodajny dowód wyłącznie z zeznań rodziców odwołującego się na potwierdzenie jego okresów zatrudnienia.

Podkreślenia wymaga, że zgodnie z zasadą kontradyktoryjności obowiązującą
w procesie cywilnym, to na stronach postępowania ciąży obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń poprzez prezentowanie materiału dowodowego na ich poparcie. Stosownie bowiem do art. 232 k.p.c. to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne a zasada kontradyktoryjności
i dowodzenia swoich twierdzeń (art. 232 k.p.c.) obowiązuje również w odrębnym postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2008 r., I UK 151/08).

Ze zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie wynika, że odwołujący się nie przedstawił dowodów w tym dokumentacji potwierdzającej, że w jakimkolwiek ze spornych okresów wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę bądź innego stosunku, który byłby podstawą do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i miałyby podlegać zaliczeniu do obliczenia kapitału początkowego. Wobec tego, wbrew ocenie dokonanej przez Sąd I instancji odwołanie od zaskarżonej decyzji należało oddalić. W ocenie Sądu Apelacyjnego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala bowiem na uwzględnienie okresów: 2 sierpnia 1971 – 31 sierpnia 1971 r., 1 sierpnia 1972 – 31 sierpnia 1972 r., 1 sierpnia 1973 r.- 31 sierpnia 1973 r. oraz okresu od 1 października 1975 r. do 30 kwietnia 1976 r. do obliczenia kapitału początkowego.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w punkcie 1 i oddalił odwołanie.

Dorota Szarek Magdalena Tymińska Marcin Graczyk