Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI Ka 79/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze w VI Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Tomasz Skowron

Protokolant Agnieszka Telega

przy udziale prokuratora Prokuratury Rejonowej w J.: B. R.

po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2021r.

sprawy T. K. ur. (...) w Ś.

s. S., D. z domu P.

oskarżonego z art. 288 § 1 kk w zw. z art. 31 § 2 kk i inne

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze

z dnia 16 października 2020 r. sygn. akt II K 1613/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok wobec oskarżonego T. K. w ten sposób, że:

1.  w pkt. I części dyspozytywnej ustala, iż wysokość wyrządzonej przez niego szkody wynosi 1381,51 zł,

2.  w pkt. IV części dyspozytywnej orzeka wobec oskarżonego T. K. obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego R. B. kwoty 1381,51 zł (jeden tysiąc trzysta osiemdziesiąt jeden złotych 51/100 gr) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 sierpnia 2018 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 1000 zł (tysiąca złotych) tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,

3.  w pkt. V części dyspozytywnej podwyższa do kwoty 5088 zł kwotę zasądzoną tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zasądza od oskarżonego T. K. na rzecz oskarżyciela posiłkowego R. B. kwotę 840 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym;

IV.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe za postępowanie odwoławcze, w tym 100 złotych opłaty.

UZASADNIENIE w odniesieniu do zarzutów apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 79/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 16 października 2020r. sygn. akt II K 1613/17

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

I. na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt 3 kp.k. wyrokowi zarzucam błędy w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść zapadłego orzeczenia polegający na nieprzestrzeganiu dyrektyw obowiązujących przy ocenie dowodów zawartych w art. 7 k.p.k. i wyciągnięciu wadliwych wniosków z prawidłowo ustalonego w toku postępowania stanu faktycznego, prowadzących w efekcie do błędnego ustalenia:

- w pkt. I wyroku, że oskarżony że kopiąc w karoserię wskazanego pojazdu spowodował wgniecenie karoserii w okolicy lewego tylnego nadkola oraz uderzając ręką w klosz tylnej lewej lampy spowodował jego uszkodzenie, czym spowodował łączne straty w kwocie 750 zł, przyjmując jedynie szacunkowe koszty naprawy podane przez pokrzywdzonego z 30wdaniem w uzasadnieniu, że wartość jest korzystniejsza dla oskarżonego, podczas gdy zgodnie z opinią biegłego sądowego powołanego w toku postępowania, podtrzymaną rozwiniętą ustnie na rozprawie w dniu 1 lipca 2020 roku, wartość strat została ustalona bezsprzecznie na kwotę 1- 381,51 zł, której zasądzenia wnioskiem z dnia 26 listopada 2019 roku pokrzywdzony się domagał;

- w pkt. IV wyroku orzeczenia na podstawie art. 46 § I k.k. wobec oskarżonego T. K. obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego R. B. jedynie kwoty 750 zł /siedemset pięćdziesiąt złotych/ wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 sierpnia 2018r. do dnia zapłaty, podczas gdy prawidłowa wartość strat ustalona opinią biegłego sądowego powołanego w toku postępowania, podtrzymana i rozwinięta ustnie na rozprawie w dniu 1 lipca 2019 roku, wyniosła 1.381,51 zł, której zasądzenia wnioskiem z dnia 26 listopada 2019 roku pokrzywdzony się domagał;

- w pkt. IV wyroku orzeczenia na podstawie art. 46§1 kk wobec oskarżonego T. K. obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę jedynie kwoty 1 000 zł /tysiąca złotych/ tytułem zadośćuczynienia za doznaną Krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 06 sierpnia 2018 r. do dnia zapłaty, stanowiącej kwotę jedynie symboliczną, nieuzasadnioną i sprzeczną z ustalonym przez Sąd stanem faktycznym wobec faktów, iż zadawanie pokrzywdzonemu uderzeń w głowę, działanie w stanie nietrzeźwości (0,98 mg/dm3 alkoholu w wydychanym powietrzu), narażało pokrzywdzonego R. B. w dniu 06 lutego 2017 r. na powstanie większego niebezpieczeństwa dla jego zdrowia niż to, które wystąpiło, pokrzywdzony 10 dni nie jeździł taksówką, przez 2 tygodnie odczuwał ból, zażywał środki uspokajające nie mogąc nie pogodzić z doznaną krzywdą . reminiscencjami zdarzeń, zaprzestał kursów nocnych, żywi lęk przy wykonywaniu zawodu stanowiącego jego główny dochód z obawy o rodzinę, podczas gdy prawidłowa ocena wskazanego stanu faktycznego winna prowadzić do zasądzenia na rzecz pokrzywdzonego kwoty 10.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia lub kwoty nawiązki w górnych jej granicach stosownie z jego żądaniem.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Odnosząc się do zarzut błędu w ustaleniach faktycznych dotyczących wysokości wyrządzonej przez oskarżonego szkody stwierdzić należy, że sąd odwoławczy podziela ten zarzut. Bezsporne jest, że sąd meriti ustalając wysokość szkody spowodowanej zachowaniem się oskarżonego oparł się na zeznaniach pokrzywdzonego R. B.. W swoich zeznaniach pokrzywdzony faktycznie określał wysokość wyrządzonej mu szkody na kwotę 750zł. Była to wartość orientacyjna, gdyż jak zeznał sam pokrzywdzony w serwisie (...) ustalił koszt nabycia nowej lampy ( 558,72zł. ), nie wyceniał natomiast naprawy uszkodzonego błotnika ( k.36 ). Później zeznał zaś, że naprawy błotnika dokonał u znajomego i nie dysponuje żadnymi dokumentami potwierdzającymi ile dokładnie zapłacił ( k.261 – 262 ). W celu ustalenia rzeczywistej wysokości szkody wyrządzonej przez oskarżonego sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu wyceny pojazdów i kosztów napraw powypadkowych J. W.. Biegły ten w swojej opinii ( k. 337 – 339 ) wskazał, że koszt naprawy samochodu ( uszkodzenia lampy tylnej lewej i ściany tylnej lewej ) R. (...) wynosi 1381,51zł. opinia ta w ocenie sądu odwoławczego nie budzi jakichkolwiek zastrzeżeń. Biegły uwzględnia w niej okoliczności w jakich powstały uszkodzenia, nie budzi również wątpliwości przyjęta przez niego kalkulacja. Przyjmując niższą wartość szkody ( podawaną przez pokrzywdzonego ) sąd rejonowy uzasadnił tym, iż jest ona korzystniejsza dla oskarżonego. Takie stanowisko sądu jest nieuprawnione. Konieczność rozstrzygania wątpliwości na korzyść oskarżonego dotyczy bowiem tylko sytuacji z art. 5§2 k.p.k., tj. tylko wtedy gdy pomimo przeprowadzenia postępowania dowodowego sąd orzekający poweźmie wątpliwości, których w żaden sposób nie da się usunąć. W sytuacji jak w niniejszej sprawie takich wątpliwości nie ma. Biegły w swojej opinii wskazał, że koszt naprawy samochodu należącego do pokrzywdzonego po spowodowaniu uszkodzeń przez oskarżonego wynosi 1381,51zł. jak już wyżej wskazano opinia biegłego żadnych wątpliwości nie budzi. Tym samym nie ma wątpliwości jaka jest rzeczywista wysokość szkody wyrządzonej przez oskarżonego. W tej sytuacji nie będzie miało znaczenia czy pokrzywdzonemu udało się we własnym zakresie naprawić szkodę taniej.

Jako wartość szkody należy bowiem przyjmować taką wartość, która przeciętnemu obywatelowi pozwoli na przywrócenie rzeczy do stanu sprzed działania oskarżonego przy zastosowaniu normalnych typowych metod jej usunięcia ( szkody ) bez uwzględniania nadzwyczajnych zdarzeń, np. tego czy ktoś posiada zniżki w warsztacie naprawczym czy też potrafi sam we własnym zakresie naprawić uszkodzenie.

Nie podzielił sąd odwoławczy natomiast zarzutu błędnych ustaleń faktycznych w odniesieniu do okoliczności mających znaczenie dla zasądzonego od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonego zadośćuczynienia. Wbrew twierdzeniom autora apelacji sąd rejonowy uwzględnił to, że pokrzywdzony doznał w wyniku zachowania się oskarżonego obrażeń ciała, że została mu udzielona pomoc przez zespół pogotowia ratunkowego, że korzystał z pomocy lekarza rodzinnego i leczył się u neurologa. Miał ten sąd również na względzie, że pokrzywdzony przez 10 dni nie jeździł taksówką a przez 2 tygodnie odczuwał dolegliwości bólowe. Słusznie sąd I instancji uznał, że okoliczności te uzasadniają zasądzenie od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonego zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w kwocie 1000zł. Przedstawiona w uzasadnieniu wywiedzionego środka odwoławczego argumentacja odnosząca się do poczucia krzywdy pokrzywdzonego i związanych z tym zdarzeniem obaw w realizowaniu kursów nocnych nie przekonuje sądu okręgowego. Zachowanie się oskarżonego w trakcie zdarzenia wbrew twierdzeniom apelującego nie cechowało się jakąś szczególną brutalnością. T. K. dał upust swojemu niezadowoleniu z wysokości rachunku wystawionego za kurs przez pokrzywdzonego R. B. czując się oszukany. Przebieg zdarzenia można uznać za typowy dla takich sytuacji. Nie znalazł sąd odwoławczy podstaw do tego aby twierdzić, że określone przez sąd rejonowy zadośćuczynienie nie odpowiada poczynionym przez sąd ustaleniom.

Lp.

Zarzut

II. na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt. 1a k.p.k. wyrokowi zarzucam obrazę przepisów prawa materialnego

- polegającą na niezastosowaniu normy prawnej zawartej w § 16 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych mimo przedłożenia Sądowi w dniu 9 lipca 2U20 roku wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego od oskarżonego w kwocie 7.000,00 zł wraz z (...) na okoliczność wykazania faktycznie poniesionych w tym przedmiocie kosztów i zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 3.816 zł jako podwójnej wysokości stawki podstawowej wynikającej z przepisów na podstawie § 11 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 3, § 17 pkt 1 i §15 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, która to kwota i tak jest błędną, bowiem przy uwzględnieniu zastępstwa w postępowaniu przygotowawczym, liczby rozpraw i podwójnej wartości uznanej przez Sąd winna by wynieść 6.432 zł.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Sąd I instancji zasądził od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonego kwotę 3816zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia wskazał, iż nakład pracy pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego podczas wyjaśniania okoliczności przedmiotowej sprawy uzasadnia przyznanie oskarżycielowi posiłkowemu w podwójnej wysokości wynikającej z przepisów.

W ocenie sądu odwoławczego słuszne było przyjęcie, iż rodzaj sprawy, jej zawiłość, zaangażowanie pełnomocnika w wyjaśnienie jej okoliczności uzasadnia zasądzenie zwrotu kosztów w wysokości podwójnej stawki minimalnej.

Oczywistym jest, że sąd nie jest związany w takich wypadkach wysokością poniesionych przez stronę kosztów w wyniku zawartej z pełnomocnikiem umowy.

Ustalona w umowie z adwokatem kwota nie musi stanowić podstawy zasądzenia poniesionych wydatków procesowych. Sąd powinien je ustalić w granicach między jednokrotnością a sześciokrotnością stawki minimalnej, uwzględniając niezbędny nakład pracy i charakter sprawy ( zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 lipca 2019r. sygn. II AKz 353/19, LEX nr 2757909 ).

Przepisy Rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych przewidują stawki:

- za występowanie w postepowaniu przygotowawczym w sprawie objętej dochodzeniem 360zł.- §11 ust. 1 pkt 1

- za obronę przed sądem rejonowym w postępowaniu zwyczajnym 840zł. – 11 ust. 2 pkt 3

- za udział w każdej rozprawie jeżeli sprawa trwa dłużej niż jeden dzień 20% stawki minimalnej czyli 168zł. – 17 pkt 1

W niniejszej sprawie pełnomocnik występował już w postepowaniu przygotowawczym ( dochodzeniu ), rozprawa zaś odbyła się na 9 terminach, na których był obecny pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego. Łącznie stawka minimalna w niniejszej sprawie wynosi: 360zł. + 840zł. + 1344zł ( osiem dodatkowych terminów ) co daje kwotę 2.544zł. podwójna wysokość stawki minimalnej da więc wartość 5.088zł.

Wniosek

O zmianę opisu czynu i ustalenie wartości strat na kwotę 1.381,51zł.

Orzeczenie na podstawie art. 46§1 k.k. obowiązku naprawienia szkody przez zasądzenie na rzecz pokrzywdzonego kwoty1.381,51zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 sierpnia 2018r. oraz zadośćuczynienia w kwocie 10.000zł. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 sierpnia 2018r

Zasądzenie od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego kwoty 7.000zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postepowaniu przed sądem I instancji

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wyżej już wskazano powody, dla których sąd okręgowy częściowo uwzględnił zarzuty zawarte w apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego i w związku z tym w tym zakresie wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku okazał się zasadny.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Orzeczenie o sprawstwie i winie oskarżonego odnośnie obu zarzucanych mu czynów oraz wymierzona mu kara, a także wysokość orzeczonego zadośćuczynienia.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Sąd odwoławczy nie uwzględnił apelacji obrońcy oskarżonego. Uznał, iż sąd I instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne w tym zakresie ( poza wysokością wyrządzonej szkody ). Przyjęta kwalifikacja prawna przypisanych oskarżonemu czynów jest prawidłowa. Nie budzi również zastrzeżeń orzeczenie w stosunku do oskarżonego kar jednostkowych , jak i wymierzona mu kara łączna. Powody, dla których sąd odwoławczy uznał wysokość zasądzonego zadośćuczynienia za prawidłową przedstawiono już wcześniej.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Określenie wysokości szkody poniesionej przez pokrzywdzonego, orzeczenie o obowiązku naprawienia szkody, a także wysokość kosztów zastępstwa procesowego

Zwięźle o powodach zmiany

Wyżej już wskazano dlaczego sąd okręgowy uznał za konieczne dokonanie zmiany ustaleń w zakresie wysokości wyrządzonej przez oskarżonego szkody oraz w wysokości zasądzonych kosztów zastępstwa procesowego.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II

III

W związku z tym, że w postępowaniu odwoławczym oskarżyciel posiłkowy R. B. korzystał z pomocy pełnomocnika należało zasądzić od oskarżonego na jego rzecz kwotę 840zł. tytułem zwrotu kosztów jego udziału - §11 ust. 2 pkt 4 Rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Z uwagi na fakt, że apelacja wywiedziona przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego w części okazała się słuszna, a apelacja wywiedziona przez obrońcę oskarżonego nie została uwzględniona w oparciu o przepis art. 636§1 k.p.k. kosztami sądowymi za postępowanie odwoławcze należało obciążyć oskarżonego.

7.  PODPIS

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Ustalenia co do wysokości szkody, orzeczenie o obowiązku naprawienia szkody, zadośćuczynieniu oraz o wyskości zasądzonych kosztów zastępstwa adwokackiego

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana