Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 sierpnia 2021 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 sierpnia 2021 r. w P.

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko Z. B., I. B.

o zniesienie służebności przechodu

o r z e k a :

oddala powództwo.

UZASADNIENIE

M. W. wniósł pozew przeciwko I. B. i Z. B.:

1)  o zniesienie bez wynagrodzenia służebności przechodu po chodniku betonowym znajdującym się na działce nr (...) w P. od strony ulicy (...) do drzwi wejściowych usytuowanych z prawej strony budynku mieszkalnego, dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczysta o nr (...), ustanowionej na rzecz nieruchomości nr (...) oraz;

2)  o zniesienie bez wynagrodzenia służebności obciążającej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), polegającej na prawie korzystania przez każdoczesnego posiadacza działki o nr (...) szamba znajdującego się na działce nr (...) oraz prawem wywozu zawartości szamba samochodem przystosowanym do tego celu.

W uzasadnieniu wskazał, że postanowieniem z dnia 16 grudnia 1987 roku Sąd Rejonowy w Piszu, I Wydział Cywilny, sygn. akt I Ns 136/87, ustanowił na rzecz nieruchomości nr (...) służebność przechodu po chodniku betonowym znajdującym się na działce nr (...) od strony ulicy (...) do drzwi wejściowych usytuowanych z prawej strony budynku mieszkalnego. W pkt 3 postanowienia Sąd obciążył działkę nr (...) służebnością polegającą na prawie korzystania przez każdoczesnego posiadacza działki nr (...) z szamba znajdującego się na działce (...) oraz prawo wywozu zawartości szamba samochodem przystosowanym do tego celu.

Wskazał, że powyższe zostało również wpisane do księgi wieczystej o nr (...), którą prowadzi Sąd Rejonowy w Piszu, IV Wydział Ksiąg Wieczystych.

Właścicielem nieruchomości gruntowej o nr (...) dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o nr (...) jest powód – M. W.. Właścicielami nieruchomości gruntowej o nr (...) są pozwani – I. i Z. B..

Powód podkreślał, że służebność przejścia straciła znaczenie i nie jest już konieczna dla nieruchomości władnącej. Pozwani posiadają własne wejście do lokalu prowadzące przez własną działkę. Zostało to potwierdzone przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w P., który podczas czynności kontrolnych ustalił, że inwestorzy dokonali remontu przybudówki zlokalizowanej w elewacji bocznej lewej tzw. części ogrodowej budynku położonego przy ulicy (...) w P., która to stanowi wejście do lokalu Państwa B..

Ponadto powód podniósł, iż ustanowiona służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa ze względu na niestosowane zachowania pozwanych. Wskazał również, że z uwagi na służebność przejścia działka powoda nie jest chroniona, bowiem powód nie może zamknąć bramki na klucz.

Pozwani korzystają ze służebności nie płacąc za nią i nie dbając o chodnik. W trakcie przeprowadzonego przez nich remontu, podczas którego ocieplali swój lokal, rynny zostały tak ustawione przez pozwanego, że woda leciała na chodnik. To powodowało kruszenie się nawierzchni chodnika. Powód podkreślił, że pozwani od dwóch lat nigdy nie oczyszczali chodnika oraz wjazdu ze śniegu, liści czy innych śmieci.

Wskazał, że również ustanowiona służebność korzystania z szamba straciła znaczenie i nie jest już zupełnie konieczna dla nieruchomości władnącej. Powód otrzymał pismo z Urzędu Miejskiego w P. z nakazem podłączenia kanalizacji do sieci miejskiej. Dostał warunki tego przyłącza w dniu 15 stycznia 2019 roku. Pozwani również mają możliwość przyłączenia kanalizacji do sieci miejskiej, jednak stwierdzili, że wolą mieć służebność. Powód podkreśla, że szambo jest poniemieckie i na pewno nieszczelne. Dla obu stron przyłączenie do sieci miejskiej będzie korzystne.

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu wskazali, że ustanowienie służebności poprzez okres od nabycia nieruchomości przez pozwanych aż do chwili obecnej prawa wynikające ze służebności obciążających nieruchomość powoda są wykonywane zgodnie z treścią służebności oraz gospodarczym przeznaczeniem służebności.

Pozwani podkreślili, że w żadnym wypadku nie korzystają z nieruchomości powoda w sposób przekraczający zakres służebności, ani nie czynią nic, co mogłoby być uciążliwym dla powoda.

Wskazali również, że decyzja ustalająca warunki przyłącza do sieci sanitarnej utraciła ważność. Odnosząc się do niezbędności oraz gospodarczego uzasadnienia utrzymania służebności zaznaczyli, że służebność opisana w pkt 1 pozwu jest niezbędna, by pozwani i ich następcy prawni mogli w sposób zgodny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem skorzystać ze swojego lokalu. Służebność ta obejmuje przejście do klatki schodowej, w której usytuowane są wejścia do lokali stron oraz wejście do kondygnacji piwnicznej budynku, gdzie strony mają pomieszczenia piwniczne. Nie ma możliwości konstrukcyjnych, by zejście do kondygnacji piwnicznej umiejscowić w innym miejscu. Natomiast co do wejścia do lokalu mieszkalnego wskazali, że od strony ogrodu istnieje wejście przez przybudówkę, które nie spełnia norm technicznych wejścia do lokalu.

Co do gospodarczej zasadności utrzymania służebności z pkt 2 pozwu pozwani zaznaczyli, że korzystanie ze zbiornika szamba posadowionego na działce powoda jest niezbędne, bowiem jest to element instalacji sanitarnej całego budynku. Pozwani dbają o to, by zbiornik był opróżniany na czas, przy czym jedyną niedogodnością jest to, że kilka razy w roku na posesję powoda wjeżdża beczkowóz do wywozu nieczystości. Podkreślili, że obecnie nie ma infrastruktury pozwalającej podłączyć nieruchomość pozwanych do miejskiej sieci kanalizacyjnej.

W ocenie pozwanych powyższe świadczy o tym, że nie doszło do zmiany stosunków, które mogłyby uzasadniać zniesienie służebności za wynagrodzeniem oraz służebności te nie utraciły swojego gospodarczego znaczenia dla nieruchomości pozwanych.

Pismem z 17 listopada 2020 roku powód cofnął powództwo w części – tj. cofnął żądanie zniesienia bez wynagrodzenia służebności obciążającej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o nr (...), polegającej na prawie korzystania przez każdoczesnego posiadacza działki o nr (...) z szamba znajdującego się na działce nr (...) oraz prawem wywozu zawartości szamba samochodem przystosowanym do tego celu.

Pismem z 25 marca 2021 roku powód wniósł powództwo ewentualne o zniesienie służebności przechodu po chodniku betonowym znajdującym się na działce nr (...) w P. od strony ulicy (...) do drzwi wejściowych usytuowanych z prawej strony budynku mieszkalnego, dla której Sąd Rejonowy w Pisz prowadzi księgę wieczystą o nr (...), ustanowionej na rzecz nieruchomości nr (...), za wynagrodzeniem w wysokości 100 złotych.

Sąd ustalił, co następuje.

M. W. jest właścicielem nieruchomości położonej w miejscowości P., oznaczonej nr (...) o powierzchni 0,0519 ha, dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...). Z kolei właścicielami sąsiedniej nieruchomości oznaczonej nr (...) są I. i Z. B..

(okoliczności bezsporne; dowód: odpis treści księgi wieczystej nr (...) k. 10-23; kopia mapy zasadniczej – k. 24)

Prawomocnym postanowieniem z dnia 16 grudnia 1987 roku Sąd Rejonowy w Piszu w sprawie o sygn. akt I Ns 136/87 zniósł współużytkowanie wieczyste nieruchomości miejskiej położonej w P. ul. (...) o numerze geodezyjnym (...) o powierzchni 1.202 m ² zabudowanej domem mieszkalnym stanowiącym odrębną nieruchomość o kubaturze 620,66 m ² zapisanej w Państwowym Biurze Notarialnym w P. nr (...) o wartości 161.729 złotych pomiędzy wnioskodawczynią H. P. i uczestnikiem postępowania H. S..

Jednocześnie ustanowił na rzecz nieruchomości nr (...) służebność przechodu po chodniku betonowym znajdującym się na działce nr (...) od strony ulicy (...) do drzwi wejściowych usytuowanych z prawej strony budynku mieszkalnego zajmowanego przez wnioskodawczynię i uczestnika postępowania oraz obciążył działkę nr (...) służebnością polegającą na prawie korzystania przez każdoczesnego posiadacza działki nr (...) szamba znajdującego się na działce nr (...) z szamba znajdującego się na działce nr (...) oraz prawem wywozu zawartości szamba samochodem przystosowanym do tego celu.

M. W. nabył nieruchomość oznaczoną nr (...) z opisaną wyżej ustanowioną służebnością

(okoliczności bezsporne; dowód: odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 16 grudnia 1987 roku w sprawie I Ns 136/87 k. 9; opinia do sprawy I Ns 136/87 k. 118)

Na działce gruntu oznaczonej nr geodezyjnym (...) w P. położonej przy ulicy (...) zlokalizowany jest budynek mieszkalny jednorodzinny dwulokalowy. Parter budynku w listopadzie 2018 roku nabyli państwo B.. Budynek był w złym stanie technicznym wymagającym remontu, co wynikało ze sporządzonego orzeczenia technicznego obiektu przez osobę z odpowiednimi uprawnieniami budowlanymi. Z. B. oświadczył, że w złym stanie technicznym była też istniejąca przybudówka zlokalizowana w elewacji bocznej lewej tzw. części ogrodowej (weście do lokalu państwa B.). Przybudówka istniała już w latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku.

W ocenie organu nadzoru budowlanego wejście do budynku w przybudówce zlokalizowanej w elewacji lewej budynku mieszkalnego przy ulicy (...) w P. nie jest wejściem głównym. Wejście główne znajduje się w elewacji bocznej prawej.

(dowód: pismo powiatowego inspektoratu nadzoru budowlanego z dnia 16 grudnia 2019 roku k. 25; zeznania świadka B. S. k. 86; pismo powiatowego inspektoratu nadzoru budowlanego z dnia 25 stycznia 2021 roku k. 92)

Z prawej strony budynku znajduje się wejście na klatkę schodową, a następnie wejście z klatki do lokalu nr (...) na parterze, należącego do I. i Z. B.. Z klatki schodowej prowadzą schody na piętro, na którym jest usytuowany lokal nr (...) należący do M. W.. Z klatki prowadzą schody do piwnicy. Przez lokal nr (...) można przejść do działki nr (...). Na działce nr (...) znajduje się wyremontowana przybudówka, w której znajduje się wejście do kuchni w lokalu nr (...) na parterze. Od bramy wjazdowej na działkę (...) prowadzi chodnik do przybudówki.

(dowód: protokół z oględzin k. 76; zeznania świadka B. S. k. 76-86v)

Z. B. korzysta z obu wejść, jednakże przez zwyrodnienie stawu biodrowego nie może korzystać ze schodów. I. B. korzysta z obu wejść do lokalu.

M. W. zamieszkuje w przedmiotowym lokalu od około roku.

W związku z służebnością przechodu oraz jej wykonywaniem pomiędzy M. W. oraz I. i Z. B. dochodzi do kłótni, nieporozumień i niestosownych zachowań polegających między innymi na uporczywym otwieraniu furtki, kopaniu rusztowania, pozostawianiu śmieci na chodniku i jego nieuprzątaniu.

(dowód: zeznania powoda M. W. k. 113-113v; zeznania pozwanego Z. B. k. 113v; zeznania pozwanej I. B. k. 113v; zeznania świadka T. S. k. 137-137v)

Sąd zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 295 k.c. jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia.

Warunkiem jest to, aby służebność utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie. Brak konieczności ustalenia wynagrodzenia w tym wypadku uzasadniony jest tym, że interes prawny uprawnionego nie doznaje uszczerbku, skoro służebność i tak nie jest mu potrzebna. Utrata znaczenia oznacza, że służebność nie jest już zupełnie konieczna dla nieruchomości władnącej. Te względy, które przemawiały za jej ustanowieniem, odpadły w całości na skutek upływu czasu lub zmienionych stosunków społeczno-gospodarczych (wyrok SN z 26 listopada 1999 r., III CKN 467/98, LexisNexis nr 344318, OSNC 2000, nr 5, poz. 102). Służebność nie wygasa jednak ex lege, lecz właściciel nieruchomości obciążonej nabywa wówczas roszczenie o jej zniesienie.

Przesłanka utraty "wszelkiego znaczenia" może budzić wątpliwość o tyle, o ile powstaje pytanie, czy chodzi tu, jak sugerowałaby wykładnia językowa, o utratę przez służebność jakiegokolwiek możliwego znaczenia (znaczenie szersze), czy chodzi tylko o ustanie znaczenia gospodarczego (znaczenie węższe). W doktrynie trafnie opowiedziano się za węższym rozumieniem tej przesłanki. Wskazano, że pozostaje ona w ścisłym powiązaniu z określonym w art. 285 § 2 k.c. celem ustanowienia służebności, którym jest zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części, i w art. 295 k.c. chodzi o utratę tej właśnie użyteczności. Ocena granic użyteczności służebności i jej zaniku okazuje się jednak problematyczna. Według pierwszego poglądu o braku użyteczności służebności, czyli o utracie jej znaczenia, można mówić już wtedy, gdy służebność zachowała tylko znaczenie estetyczne, pod względem wygody lub upodobania. Odmienny pogląd zakłada, że wymienione wyżej funkcje służebności dowodzą użyteczności służebności w rozumieniu art. 285 § 2 k.c. i stanowią przeszkodę do jej zniesienia. W konkretnym przypadku ocena przesłanki utraty znaczenia służebności może więc rodzić trudności, których rozwiązanie wymaga każdorazowo udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy określony motyw uzasadniający istnienie służebności ma charakter użyteczności gospodarczej, czy wykracza poza zakres tego pojęcia.

Ocena przesłanki utraty przez służebność wszelkiego znaczenia powinna mieć charakter zobiektywizowany, ponieważ w myśl art. 295 k.c. kryterium odniesienia dla tej przesłanki jest nieruchomość władnąca, a nie aktualny jej właściciel i jego indywidualne interesy. Należy zatem badać użyteczność służebności z punktu widzenia każdoczesnego (tzn. potencjalnego) właściciela nieruchomości władnącej, który znalazłby się w określonej sytuacji prawnorzeczowej.

Znakiem zewnętrznym, który może świadczyć o ziszczeniu się tej przesłanki, jest niekorzystanie ze służebności przez uprawnionego. W doktrynie słusznie jednak podkreślono, że niekorzystanie ze służebności nie jest jednoznaczne z jej bezużytecznością, gdyż z obiektywnego punktu widzenia może być ona nadal użyteczna dla nieruchomości władnącej. Należy mieć na uwadze, że zaprzestanie korzystania ze służebności może być spowodowane różnorodnymi przyczynami, nie zawsze mającymi podłoże ekonomiczne (np. w wyniku śmierci dotychczasowego właściciela nieruchomości władnącej i braku zainteresowania nią spadkobierców służebność drogi nie jest wykonywana). Długotrwałe niekorzystanie ze służebności może natomiast prowadzić do jej wygaśnięcia na podstawie art. 293 k.c.

Przejście przez nieruchomość powoda jest konieczne, aby dostać się do wejścia głównego budynku. Alternatywne wejście, z którego korzystają pozwani nie jest wejściem głównym w rozumieniu stosownych przepisów. Wskazać należy, że nawet jeśli pozwani – obecni właściciele - chętniej korzystają z przejścia przez przybudówkę, nie oznacza to, że przejście chodnikiem do wejścia głównego straciło swoje znaczenie. Z punktu widzenia każdoczesnego (innego, potencjalnego) właściciela, obiektywnie patrząc, ważne jest, aby mieć możliwość wejścia do swojego lokalu głównym wejściem., tym bardziej, iż rozmieszczenie pomieszczeń w lokalu pozwanych wymusza niejako używanie wejścia głównego w budynku, albowiem właśnie to wejście prowadzi do korytarza w lokalu, skąd następnie przejść można do kolejnych pomieszczeń w tym kuchni i pokoju dziennego. Wejście do lokalu pozwanych z ich przybudówki prowadzi bezpośrednio do kuchni i jako takie może pełnić rolę bocznego, gospodarczego sposobu dostania się do lokalu .

Porównując wykorzystywanie służebności przechodu przez działkę (...) z daty ustanowienia służebności i jej wykorzystywania z daty obecnej nie sposób przyjmować, że służebność ta straciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie. Jest ona nadal wykorzystywana przez pozwanych oraz ma istotne znaczenie gospodarcze i użytkowe dla nieruchomości pozwanych.

Powód wskazywał w pozwie również żądanie ewentualne zniesienia służebności za wynagrodzeniem, ale w ocenie sądu na podstawie art. 294 k.c. brak jest ku temu przesłanek. Zgodnie bowiem z art. 294 k.c. właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Powód nie wykazał jednak dowodowo żadnej z przesłanek w tym przepisie wymienionych tj. zwłaszcza szczególnej uciążliwości służebności dla nieruchomości obciążonej. Nie wykazano także na czym miałaby polegać zmiana stosunków na przestrzeni lat.

Wskazać należy, że występujący z żądaniem zniesienia udowodnić musi zarówno to, że na skutek wystąpienia zmiany stosunków służebność stała się dla niego uciążliwa, jak i utratę jej przydatności z punktu widzenia prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Zmiana stosunków powinna być stała i niezależna od stron (w stosunku do nich zewnętrzna). Odnosić się może zarówno do nieruchomości władnącej, jak i obciążonej. Zmiana ta musi mieć taki skutek, że powoduje szczególną uciążliwość służebności dla właściciela nieruchomości obciążonej. Nie chodzi więc o uciążliwość zwykłą, ale jej stopień intensywności powinien być szczególny, w obiektywnej ocenie.

Zmiana stosunków wywołująca szczególną uciążliwość służebności dla zobowiązanego musi nastąpić po jej ustanowieniu. Może do niej dojść nawet krótko po powstaniu służebności. Istotne jest, aby dotyczyła ona stosunków gospodarczych uzasadniających powstanie uciążliwości dalszego trwania służebności. Zmiany te muszą być też zewnętrzne w stosunku do stron umowy, co nie oznacza, że nie mogą odnosić się do konkretnej służebności. Nie mogą natomiast dotyczyć osobistych relacji stron. Mogą to być zmiany związane tylko z sytuacją odnoszącą się do konkretnej służebności albo ogólnej zmiany stosunków społeczno-gospodarczych (por. np. S. Rudnicki, Komentarz..., 2006, s. 478 i przywołane tam orzecznictwo, w szczególności uchwała SN z 7.12.1964 r., III CO 61/64, OSNCP 1965/6, poz. 95).

W niniejszej sprawie powód wskazywał, że służebność ta stałą się dla niego szczególnie uciążliwa tylko ze względu na relacje sąsiedzkie. Powód nie wskazał żadnej zmiany stosunków, która nie wynikałaby z osobistych relacji stron. Złośliwości czynione przez sąsiadów oczywiście należy ocenić nagannie, jednakże kłótnie sąsiedzkie nie uzasadniają zniesienia służebności przechodu.

Mając powyższe na uwadze oddalono powództwo z uwagi na niewykazanie opisanych wyżej przesłanek koniecznych do zniesienia służebności gruntowej.

Postanowieniem z dnia 08.09.2021r. Sąd umorzył postępowanie w części dotyczącej żądania zniesienia bez wynagrodzenia służebności gruntowej polegającej na prawie korzystania z szamba znajdującego się na działce nr (...) z uwagi na cofnięcie pozwu w tym zakresie.