Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I Ns 14/20

POSTANOWIENIE

Dnia 26 sierpnia 2021 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Magdalena Łukaszewicz

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anita Topa

po rozpoznaniu w dniu 26 sierpnia 2021 r. w Piszu na rozprawie

sprawy z wniosku M. N., I. N.

z udziałem B. R., P. R., R. R., B. F.

o dział spadku, podział majątku wspólnego i zniesienie współwłasności

p o s t a n a w i a :

I.  Dokonać podziału majątku wspólnego B. R. i K. R. w skład którego wchodzi nieruchomość – działka gruntu numer (...), położona w S., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz zniesienia współwłasności tej nieruchomości i działu spadku po K. R. zmarłej 23.09.2018r. w P., w skład którego wchodzi udział w wysokości ½ części w opisanym wyżej majątku wspólnym w ten sposób, iż przyznać przedmiotową nieruchomość w całości wnioskodawcom M. N. i I. N. we wspólności majątkowej małżeńskiej.

II.  Zasądzić od wnioskodawców M. N. i I. N. solidarnie na rzecz uczestników B. F. i R. R. tytułem spłaty kwoty po 17 812,50 zł (siedemnaście tysięcy osiemset dwanaście złotych 50/100 groszy) płatne w terminie osiemnastu miesięcy z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności.

III.  Zasądzić od B. F. na rzecz M. N. i I. N. solidarnie kwotę 1171,44 zł (jeden tysiąc sto siedemdziesiąt jeden złotych 44/100 groszy) tytułem zwrotu kosztów sądowych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia orzeczenia do dnia zapłaty.

IV.  Zasądzić od B. F. na rzecz R. R. kwotę 157,12 zł (sto pięćdziesiąt siedem złotych 12/100 groszy) tytułem zwrotu kosztów sądowych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia orzeczenia do dnia zapłaty.

V.  Orzec, iż uczestnicy postępowania ponoszą pozostałe koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie we własnym zakresie.

UZASADNIENIE

I. N. i M. N. wnieśli o dokonanie podziału majątku wspólnego B. R. i K. R., w skład którego to majątku wchodzi nieruchomość stanowiąca działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), położona w S. w gminie P., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą numer (...), o wartości 160 130 złotych, oraz zniesienia współwłasności opisanej wyżej nieruchomości i działu spadku po K. R. zmarłej 23 września 2018 roku w P., w skład którego wchodzi udział w wysokości ½ części w opisanym wyżej majątku wspólnym, w ten sposób, że przedmiotową nieruchomość przyznać w całości wnioskodawcom we wspólności majątkowej małżeńskiej bez spłat na rzecz uczestników postępowania.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawcy wskazali, że Sąd Rejonowy w Piszu prawomocnym postanowieniem z 27 czerwca 2019 roku wydanym w sprawie I Ns 81/19 stwierdził, że spadek po K. R. na podstawie ustawy nabyli: mąż B. R. w 4/16 części, córka B. F. w 3/16 części, córka I. N. w 3 /16 części, syn R. R. w 3/16 części oraz syn P. R. w 3/16 części.

Spadkodawczyni przed śmiercią była obłożnie chora. W związku z tym wnioskodawczyni wróciła zza granicy z mężem i dziećmi na stałe do Polski, zamieszkała w domu rodzinnym i podjęła się opieki nad schorowaną matką, a teraz ojcem. Żadne z rodzeństwa nie podjęło się tej opieki z różnych przyczyn. Nieruchomość była wówczas bardzo zniszczona, budynek mieszkalny od lat nie był remontowany. Po śmierci spadkodawczyni, w dniu 7 sierpnia 2019 roku ojciec wnioskodawczyni B. R. zawarł z wnioskodawcami umowę o dożywocie, na podstawie której przeniósł na rzecz I. i M. małżonków N. cały należący do niego udział w prawie własności przedmiotowej nieruchomości wynoszący 20/32 części, w zamian za zapewnienie mu dożywotniego utrzymania. Po zawarciu umowy dożywocia, wnioskodawcy od razu przystąpili do remontu zniszczonego budynku mieszkalnego, aby stworzyć warunki do zamieszkania dla siebie, dwojga swoich małoletnich dzieci i schorowanego ojca. Koszt przeprowadzonych dotychczas na nieruchomości prac remontowych, obejmujący koszt materiałów i robocizny, wyniósł łącznie 122 210,87 zł.

Uczestnik postępowania P. R. przychylił się do wniosku. Wniósł o przyznanie przedmiotowej nieruchomości w całości wnioskodawcom, bez spłaty na jego rzecz.

Uczestnik postępowania R. R. co do zasady przychylił się do wniosku. Zgodził się na przyznanie przedmiotowej nieruchomości w całości wnioskodawcom, przy czym wniósł o zasądzenie od wnioskodawców na jego rzecz stosownej spłaty, płatnej jednorazowo, odpowiadającej wartości przysługującego mu udziału w prawie własności. Uczestnik zakwestionował podaną przez wnioskodawców wartość nieruchomości i wniósł o ustalenie jej aktualnej wartości w oparciu o opinię powołanego w sprawie biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości. Początkowo uczestnik wniósł ponadto o rozliczenie w niniejszym postępowaniu nakładów poczynionych przez niego na przedmiotową nieruchomość (k. 112), jednak ostatecznie, wobec treści opinii powołanego w sprawie biegłego sądowego, wniosek ten cofnął (k. 325).

Uczestniczka postępowania B. F. ostatecznie co do zasady przychyliła się do wniosku. Zgodziła się na przyznanie przedmiotowej nieruchomości w całości wnioskodawcom, przy czym wniosła o zasądzenie od wnioskodawców na jej rzecz stosownej spłaty, płatnej jednorazowo, odpowiadającej wartości przysługującego jej udziału w prawie własności.

Uczestnik postępowania B. R. nie zajął stanowiska w sprawie.

Wobec stanowiska uczestników postępowania R. R. i B. F., wnioskodawcy wnieśli o rozłożenie spłat należnych wymienionym uczestnikom na pięć rocznych rat. Wskazali, że obecnie znaleźli się w trudnej sytuacji finansowej. Wnioskodawca w związku z pandemią COVID-19 utracił zatrudnienie za granicą i obecnie pozostaje osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku, natomiast wnioskodawczyni nie może podjąć zatrudnienia z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad obłożnie chorym ojcem. Łączny dochód, z którego obecnie utrzymuje się cała rodzina wnioskodawców, wynosi 1 900 zł miesięcznie. Wszelkie oszczędności i bieżące środki finansowe wnioskodawcy przeznaczyli na remont budynku mieszkalnego, który nie nadawał się do zamieszkania (k. 333).

Sąd ustalił, co następuje:

B. i K. T. małżonkowie R. w czasie trwania związku małżeńskiego nabyli prawo własności nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym, stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), położonej w S. w gminie P., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą numer (...).

Małżonków łączył ustrój ustawowej wspólności majątkowej.

K. R. zmarła 23 września 2018 roku w P., a przed śmiercią stale zamieszkiwała na opisanej wyżej nieruchomości.

Sąd Rejonowy w Piszu postanowieniem z dnia 27 czerwca 2019 roku wydanym w sprawie I Ns 81/19 stwierdził, że spadek po K. R. na podstawie ustawy nabyli: mąż B. R. w 4/16 części, córka B. F. w 3/16 części, córka I. N. w 3/16 części, syn R. R. w 3/16 części oraz syn P. R. w 3/16 części.

Przed śmiercią spadkodawczyni, na opisanej wyżej nieruchomości z K. T. i B. małżonkami R. zamieszkała ich córka I. N. wraz z mężem M. N. i dwojgiem małoletnich dzieci, która po uzgodnieniach z rodzeństwem podjęła się opieki nad schorowaną matką, a obecnie sprawuje opiekę nad schorowanym ojcem.

Na podstawie umowy o dożywocie zawartej 7 sierpnia 2019 roku pomiędzy B. R., a I. N. i M. N., B. R. przeniósł na rzecz I. i M. małżonków N. cały należący do niego udział w prawie własności opisanej wyżej nieruchomości wynoszący 20/32 części, a I. i M. małżonkowie N. w zamian za to zobowiązali się zapewnić B. R. dożywotnie utrzymanie.

(okoliczności bezsporne, dowód: wydruk księgi wieczystej k. 19-23; wypis z rejestru gruntów k. 24; wypis z kartoteki budynków k. 25; odpis prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po K. R. k. 18; umowa o dożywocie k. 26-28)

Po śmierci spadkodawczyni, I. i M. N. poczynili nakłady na opisaną wyżej nieruchomość - polegające na wykonaniu prac remontowych i modernizacyjnych w posadowionym na tej nieruchomości budynku mieszkalnym (szczegółowo wymienionych w piśmie pełnomocnika wnioskodawców z dnia 01.09.2020r. k. 159-160v akt sprawy) - o łącznej wartości 104 000 złotych.

Wartość przedmiotowej nieruchomości – według stanu na dzień otwarcia spadku (tj. z pominięciem prawa dożywocia i poniesionych przez małżonków N. nakładów) i według cen aktualnych – wynosi 190 000 złotych.

(okoliczności bezsporne, dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości P. M. k. 261-278; faktury VAT i paragony fiskalne k. 50-94v i 161-185v)

Sad zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. majątkiem wspólnym małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przepis art. 43 § 1 k.r.o. zawiera domniemanie, iż oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

Zgodnie z art. 46 k.r.o. od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku w sprawach nie unormowanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku. Podobne odesłanie w kwestiach proceduralnych do przepisów o dziale spadku zawiera przepis art. 567 § 3 k.p.c.

Skład i wartość majątku wspólnego oraz spadku ulegającego podziałowi ustala sąd (art. 684 k.p.c.).

Zasadą jest, iż podział majątku wspólnego i dział spadku obejmuje składniki należące do danego majątku w dacie ustania wspólności/otwarcia spadku oraz istniejące w chwili dokonywania podziału.

Przepisy regulujące postępowanie o dział spadku (art. 680-689 k.p.c.), jak i przepisy normujące podział majątku wspólnego (art. 566-567 k.p.c.), nie określają wprost sposobów podziału. Odsyłają do uregulowań dotyczących zniesienia współwłasności (art. 688 k.p.c.).

W myśl art. 622 § 2 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c., gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wydaje postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 212 § 2 k.c.).

W niniejszej sprawie bezspornie ustalono, że w skład majątku wspólnego spadkodawczyni i uczestnika postępowania B. R. wchodziło prawo własności zabudowanej nieruchomości stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), położonej w S. w gminie P., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą numer (...), oraz, że udział wynoszący ½ części w ww. prawie własności w całości wyczerpuje majątek spadkowy po K. R..

Wnioskodawcy i uczestnicy postępowania ostatecznie zgodnie wnieśli o przyznanie przedmiotowej nieruchomości w całości wnioskodawcom.

Z uwagi na powyższe, mając ponadto na uwadze fakt, że przedmiotowa nieruchomość stanowi centrum życiowe wnioskodawców, którzy stale na niej zamieszkują, czynią codzienne starania o jej pielęgnację i dbają o posadowiony na niej budynek, którym przysługuje największy udział w prawie własności przedmiotowej nieruchomości i na których udziale ciąży zobowiązanie wynikające z umowy dożywocia względem ojca wnioskodawczyni B. R., Sąd dokonał podziału majątku wspólnego B. R. i K. R., w którym przypadające im udziały były równe, oraz działu spadku po K. R. i zniesienia współwłasności przedmiotowej nieruchomości, w ten sposób, że nieruchomość tą przyznał wnioskodawcom na prawie ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej. W ocenie Sądu taki podział nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

Wartość przedmiotowej nieruchomości – według stanu na dzień otwarcia spadku (tj. z pominięciem prawa dożywocia i poniesionych przez wnioskodawców nakładów) i według cen aktualnych – wobec braku zgodnego stanowiska zainteresowanych w tym zakresie Sąd ustalił w oparciu opinię powołanego w niniejszej sprawie biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości na kwotę 190 000 złotych.

Sąd w pełni podzielił opinię biegłego. Jest ona jasna i pełna, wyjaśnia wszystkie istotne okoliczności, uzasadnia przedstawione w niej wnioski i dokonane wyliczenia, a równocześnie jest poparta wiedzą i doświadczeniem zawodowym biegłego. Ponadto nie była ona kwestionowana przez zainteresowanych.

Wobec przyznania całej nieruchomości wnioskodawcom, stosownie do treści art. 212 § 2 k.c. zaszła konieczność zasądzenia spłat na rzecz żądających tego uczestników postępowania – R. R. i B. F.. Wobec ustalonej przez biegłego wartości nieruchomości (190 000 zł), wartość majątku spadkowego wynosi 95 000 zł (190 000 zł : 2 = 95 000 zł). Zważywszy na przypadające uczestnikom udziały w majątku spadkowym (po 3/16 części), spłaty na ich rzecz wyniosły po 17 812,50 złotych (95 000 zł x 3 : 16 = 17 812,50 zł).

Stosownie do treści art. 212 § 3 k.c. zasądzając spłaty Sąd wskazał termin ich uiszczenia i wysokość odsetek należnych w przypadku zwłoki w płatności. Sąd miał na uwadze, że uczestnicy sprzeciwili się rozłożeniu kwoty zasądzonej tytułem spłaty na pięć rocznych rat. W ocenie Sądu okres 18 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, to czas odpowiedni, który pozwoli wnioskodawcom zgromadzić środki niezbędne do uiszczenia zasądzonych od nich kwot.

Przedłożonymi dokumentami - decyzją o wysokości przyznanego wnioskodawczyni świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad ojcem (k. 334-336v) oraz zawiadomienie w sprawie toczącego się postępowania w sprawie ustalenia uprawnień wnioskodawcy do zasiłku dla osób bezrobotnych (k. 337) – które to dokumenty nie były kwestionowane przez uczestników postępowania, wnioskodawcy wykazali w prawdzie, że ich obecna sytuacja finansowa nie pozwala im na jednorazowe uiszczenie zasądzonych spłat i odbyłaby się z uszczerbkiem utrzymania koniecznego dla założonej przez nich rodziny. Jednak interes uczestników postępowania, którzy winni jak najszybciej otrzymać należną im spłatę, też musiał zostać przez Sąd uwzględniony. Rozłożenie spłaty na 5 rocznych rat, w ocenie Sądu, powodowałoby, że uzyskane w ten sposób przez uczestników ratalne spłaty (około 3 560 zł rocznie) nie miałaby ostatecznie dla nich żadnego wymiernego, w sensie ekonomicznym, znaczenia.

Koszty sądowe wyniosły w niniejszej sprawie łącznie 3 985,68 zł, w tym 1 000 zł opłata od wniosku i 2 985,68 zł koszt sporządzenia opinii przez powołanego w sprawie biegłego sądowego. Sąd uznał, że powyższe koszty winny być pokryte przez wnioskodawców oraz uczestników postępowania R. R. i B. F., albowiem byli oni w równym stopniu zainteresowani dokonaniem podziału majątku wspólnego, działu spadku i zniesienia współwłasności (1 000 zł + 2 985,68 = 3 985,68 zł : 3 = 1 328,56 zł).

Z uwagi na to, iż wnioskodawcy uiścili opłatę od wniosku i zaliczkę na poczet kosztów sporządzenia opinii (1 500 zł) i uczestnik postępowania R. R. uiścił zaliczkę na poczet kosztów sporządzenia opinii (1 500 zł), Sąd na podstawie 520 § 2 k.p.c. i art. 98 § 1 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zasądził od B. F. na rzecz wnioskodawców solidarnie kwotę 1 171,44 zł i na rzecz uczestnika R. R. kwotę 157,12 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Natomiast o pozostałych kosztach postępowania związanych z udziałem zainteresowanych w postępowaniu, Sąd rozstrzygnął w myśl art. 520 § 1 k.p.c.