Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 czerwca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2021 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Bank S.A. w W.

przeciwko J. Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 3 czerwca 2020 r. sygn. akt I C 2039/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu treść:

„1. oddala powództwo;

2. zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanego kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.”;

II.  zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanego kwotę 4.150 zł (cztery tysiące sto pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

III.  nakazuje pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Krakowie kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

SSA Marek Boniecki SSA Grzegorz Krężołek SSA Jerzy Bess

Sygn. akt I ACa 817/20

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 8 czerwca 2021 r.

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2020 r. Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził od pozwanego J. Z. na rzecz strony powodowej (...) Bank S.A. w W. kwotę 179.088,19 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 21 czerwca 2018 roku do dnia zapłaty oraz koszty procesu.

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny szczegółowo zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego to uzasadnienia wynika, że:

- 12 sierpnia 2013 r. pomiędzy poprzednikiem prawnym powoda a pozwanym doszło do zawarcia umowy kredytu gotówkowego w wysokości 179.214,03 zł na okres od 12.08.2013 r. do 14.08.2023 r.;

- strony umówiły się co do wysokości: prowizji, kosztów ubezpieczenia, oprocentowania, rat;

- skutkiem braku płatności przez kredytobiorcę, po powstaniu wymaganej zaległości, miało być m.in. uprawnienie banku do wypowiedzenia umowy zgodnie z postanowieniami określonymi w umowie;

- w §12 umowy strony ustaliły, że bank będzie mógł wypowiedzieć umowę kredytu
z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej albo w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu; o wypowiedzeniu umowy bank zobowiązany był zawiadomić kredytobiorcę w formie pisemnej, listem poleconym;

- pozwany dokonywał spłat rat kredytu, początkowo regularnie, potem nieregularnie, a w końcu zaprzestał wpłat;

- ostatnia spłata, w wysokości 500 zł, miała miejsce 12 stycznia 2017 r.;

- pismem z 20 stycznia 2016 r. pozwany został poinformowany przez stronę powodową, że na dzień sporządzenia pisma występują zaległości z tytułu umowy o kredyt w wysokości 2.385,84 zł oraz 30 zł tytułem opłaty za wysyłkę pisma; pozwany został poinformowany o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia;

- pismem z 16 czerwca 2016 r. strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 4.842,61 zł oraz 30 zł tytułem kosztów wysyłki pisma; pozwany ponownie został poinformowany o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia;

- w lipcu i sierpniu strona powodowa wysyłała do pozwanego ostateczne wezwania do zapłaty, wskazując 7-dniowy termin uregulowania zadłużenia;

- w lipcu pozwany został wezwany do uiszczenia kwoty 4.888,36 zł (+30 zł tytułem kosztu wysyłki pisma), a w sierpniu 4.662,91 zł (+30 zł tytułem kosztu wysyłki pisma); w obu pismach pozwany został poinformowany, że nieuregulowanie zadłużenia może skutkować wypowiedzeniem umowy wraz z żądaniem natychmiastowej spłaty całości zobowiązania,
a w konsekwencji wszczęciem postępowania egzekucyjnego;

- pismem z 12 września 2016 r., doręczonym pozwanemu 19 września 2016 r., strona powodowa wezwała pozwanego do dokonania, w terminie 14 dni roboczych, licząc od dnia otrzymania pisma, spłaty zaległości, które na dzień sporządzenia pisma wyniosły 7.137,76 zł oraz 30 zł tytułem kosztu wysyłki pisma; pozwany został poinformowany o możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania pisma wniosku o restrukturyzację zadłużenia, a w przypadku nieskorzystania z tych uprawnień, strona powodowa wskazała, że wypowiada umowę o kredyt gotówkowy z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, rozpoczynającego się od dnia, w którym upłynął termin 14 dni roboczych, licząc od daty doręczenia pisma; poinformowano również pozwanego, że w przypadku nieuregulowania zadłużenia przeterminowanego bądź uregulowania go w niepełnej wysokości, umowa zostanie rozwiązana wraz z upływem okresu wypowiedzenia, a całość zobowiązań wynikających z umowy zostanie postawiona w stan wymagalności;

- pismem z 21 grudnia 2016 r. strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty wymagalnego zadłużenia z tytułu umowy kredytu.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy przyjął, że:

- powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości;

- strona powodowa w toku postępowania udowodniła wysokość dochodzonego roszczenia;

- z uwagi na brak terminowej spłaty zobowiązania, na mocy postanowień umowy oraz art. 75 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe strona powodowa wypowiedziała umowę kredytu i postawiła w stan wymagalności całą wierzytelność, żądając od pozwanego spłaty należności w terminie 30 dni od dnia następnego po otrzymaniu wypowiedzenia;

- roszczenie powoda było uzasadnione w świetle przepisów art. 471 k.c. oraz art. 481 §1 k.c.;

- bezzasadny okazał się zarzut braku doręczenia oświadczenia banku o wypowiedzeniu umowy kredytu;

- pozwany nie wykazał też, aby dokonał zgłoszenia jakiegokolwiek zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową.

Wyrok powyższy zaskarżył w całości apelacją pozwany, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Apelujący zarzucił naruszenie: 1) art. 6 k.c. w zw. z art. 471 k.c. w zw. z art. 78 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 720 k.c., polegające na jego niewłaściwym zastosowaniu, poprzez przyjęcie, iż powód udowodnił swoje roszczenie i wykazał fakty, z których wywodził skutki prawne - w szczególności wykazał skuteczność wypowiedzenia umowy kredytu oraz wysokość kwoty dochodzonej pozwem; 2) art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. w zw. z 299 k.p.c. w zw. z art. 78 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 720 k.c. - polegające na jego niewłaściwym zastosowaniu, mające istotny wpływ na wynik sprawy, poprzez dokonanie dowolnej i arbitralnej oceny dowodów w postaci dokumentów (umowy pożyczki, regulaminu kredytowania oraz wypowiedzenia umowy), przesłuchania stron - z naruszeniem zasad logiki
i doświadczenia życiowego, stanowiącym podstawę przyjęcia błędnych ustaleń faktycznych - jakoby strona powodowa skutecznie wypowiedziała umowę pożyczki pozwanemu oraz aby pozwany był zobowiązany do zapłaty kwoty wskazanej w żądaniu pozwu - podczas gdy już nawet z załączonej dokumentacji mającej walor dokumentu prywatnego - kwestionowanej nadto przez pozwanego - jednoznacznie wynika, że wypowiedzenie umowy było bezskuteczne, zaś kwota dochodzona pozwem nie została prawidłowo ustalona przez Sąd; 3) art. 278 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. polegające na jego niezastosowaniu, mającym istotny wpływ na wynik sprawy - w sytuacji w której ustalenie zasadności wysokości kwoty dochodzonej pozwem
- w kontekście statusu prawnego dokumentów dołączonych do pozwu i ich kwestionowania przez pozwanego - wymagało wiadomości specjalnych oraz przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego;

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny.

Nie sposób zgodzić się z zarzutami natury procesowej.

Sąd pierwszej instancji słusznie oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu
z przesłuchania stron. Jak wynika wprost z treści art. 299 k.p.c., dowód ten ma charakter komplementarny. Pozwany zgłosił go na okoliczność wysokości zaległości względem powoda oraz skuteczności wypowiedzenia umowy. Dowód ten jednak, jak zresztą każdy inny winien być skorelowany z przytaczanymi przez stronę faktami. W badanym przypadku skarżący nie wskazał ani nie uprawdopodobnił, o jaką wartość w jego ocenie powód zawyżył swoje żądanie. Niezależnie od tego, stosownym dowodem dla wykazania tej okoliczności, powinny być dokumenty, np. w postaci dowodów przelewu. Skoro pozwany nie kwestionował faktu przekazania mu w wykonaniu umowy kredytowej określonej kwoty, winien - zgodnie z regułą wyrażoną w art. 6 k.c. – wykazać, że swoje zobowiązanie z tego tytułu spełnił w całości lub w części. Dopiero w takim przypadku, na wypadek wątpliwości co do prawidłowości zaliczenia poszczególnych wpłat, Sąd mógłby, nawet z urzędu, skorzystać z wiadomości specjalnych biegłego. Niewyjaśnione pozostało także, w jaki sposób dowód w przesłuchania stron miałby wyjaśnić okoliczność skuteczności wypowiedzenia umowy, choć ostatecznie to ta kwestia legła u podstaw wydania przez Sąd odwoławczy wyroku reformatoryjnego.

W art. 75c ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (t. jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 1896, dalej: prawo bankowe) ustawodawca przewidział procedurę, która powinna poprzedzać wypowiedzenie przez banku umowy kredytu. Powoływany artykuł nie obowiązywał wprawdzie w dacie zawierania umowy przez strony, co jednak nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy w kontekście przepisu art. 12 ustawy z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1854). Powód powyższej procedury nie dochował. Wystosował wprawdzie do pozwanego szereg pism, lecz żadne z nich nie spełniało wymogów określonych w ww. przepisie. I tak, pisma z 20 stycznia i 16 czerwca 2016 r. wskazywały wprawdzie na stan zaległości, zawierały prośbę o jej uregulowanie i informowały o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację, nie wyznaczały jednakże terminu do dokonania zapłaty. Z kolei pisma z 11 lipca i 12 sierpnia 2016 r. wskazywały wysokość zaległości, ale wyznaczały jedynie termin 7-dniowy do zapłaty, a nadto nie zawierały pouczenia o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację. Dopiero pismo z 12 września 2016 r. spełniało wymogi wymienione w art. 75 c prawa bankowego odnośnie do prawidłowości wezwania do zapłaty przed wypowiedzeniem umowy kredytu. W ocenie Sądu Apelacyjnego nieprawidłowe było natomiast połączenie w jednym piśmie wezwania do uregulowania zaległości oraz wypowiedzenia umowy. Uprawnienia takiego nie daje bankowi ani ww. przepis, ani łącząca strony umowa. Wykładnia celowościowa omawianej normy, uzasadnia przyjęcie, że pismo wzywające do zapłaty zaległości i pouczające o możliwości restrukturyzacji (oczywiście prawidłowo sformułowana) powinno poprzedzać wypowiedzenie umowy. Niezależnie od tego pismo nazwane „warunkowym wypowiedzeniem umowy” jest niejasne w swojej treści, co uznać należy za niedopuszczalne w stosunkach z konsumentem. Interpretując je bowiem dosłownie, należałoby przyjąć, że wypowiedzenie byłoby nieskuteczne jedynie w przypadku złożenia wniosku o restrukturyzację. Natomiast zapłata zaległości skutku takiego by już nie wywoływała. Nie jest ona bowiem uprawnieniem lecz obowiązkiem kredytobiorcy. Ubocznie także zauważyć należy, że przyjęcie koncepcji jednorazowego wyznaczenia wszystkich terminów w praktyce skracałoby je niekorzystnie dla kredytobiorcy, a to z uwagi na wyeliminowanie czasu koniecznego na obrót przesyłkami. Nie można także
w ocenie Sądu Apelacyjnego przyzwalać na brak profesjonalnego działania tak wyspecjalizowanej jednostki, jaką jest bank, szczególnie w zetknięciu z konsumentem. Art. 75c prawa bankowego jest klarowny i nie nakłada na bank skomplikowanych czy czasochłonnych obowiązków, co dodatkowo przemawia za tym, że powinny one zostać wykonane rzetelnie.

W orzecznictwie nie ma jednolitości w kwestii oceny skutków niedochowania przez bank procedury z art. 75c prawa bankowego. Sąd Apelacyjny w obecnym składzie podziela pogląd, zgodnie z którym wypowiedzenie przez bank umowy kredytowej bez zachowania ww. wymogów jest nieważne w świetle art. 58 §1 k.c. w zw. z art. 75c prawa bankowego (por. wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 6 czerwca 2019 r., I ACa 1132/18, Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 marca 2019 r., V ACa 609/18, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2016 r. (II CSK 750/15). Jakkolwiek ustawodawca nie przewidział wprost sankcji nieważności wypowiedzenia to zarówno wykładnia systemowa (zamieszczenie art. 75 c pod art. 75 dotyczącym wypowiedzenia oraz numeryczne powiązanie obu norm), jak i celowościowa (umożliwienie kredytobiorcy podjęcia działań zapobiegających postawieniu kredytu w stan wymagalności), nakazują przyjęcie, że przepisy art. 75c prawa bankowego mają charakter semiimperatywny (na korzyść kredytobiorcy).

W konkluzji ww. wywodów przyjąć należało, że powód nie wypowiedział skutecznie pozwanemu umowy kredytu, a co za tym idzie dochodzona pozwem kwota nie jest wymagalna, oczywiście w kontekście przytoczonej podstawy faktycznej żądania.

Konsekwencją zmiany orzeczenia co do meritum była konieczność korekty rozstrzygnięcia o kosztach procesu, stosownie do reguły wyrażonej w art. 98 §1 k.p.c. Pozwany poniósł koszty pomocy profesjonalnego pełnomocnika w wysokości określonej §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie pozwanego ograniczyły się do adwokata i opłaty od uzasadnienia przyjęto art. 98 §1 k.p.c.
w zw. z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 6 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

O nieuiszczonych w części kosztach sądowych w postaci opłaty od apelacji orzeczono na podst. art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. – o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 755).

SSA Marek Boniecki SSA Grzegorz Krężołek SSA Jerzy Bess