Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 marca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 marca 2020 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa W. B.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 18 lipca 2019 r., sygn. akt II C 955/18

1)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  oddala powództwo,

b)  zasądza od powódki na rzecz pozwanego 5 417 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych z tytułu kosztów procesu;

2)  zasądza od powódki na rzecz pozwanego 10 050 (dziesięć tysięcy pięćdziesiąt) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Joanna Naczyńska SSA Roman Sugier SSO del. Jacek Włodarczyk

Sygn. akt I ACa 876/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 18 lipca 2019r. Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanego Banku (...) SA w W. na rzecz powódki W. B. z tytułu odszkodowania ze zerwanie przez poprzednika prawnego pozwanego umowy najmu zawartej na czas określony 119.983,45zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 26 lutego 2018r. Nadto, zasądził od pozwanego na rzecz powódki 11.417zł z tytułu kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie to podjął po ustaleniu, że powódka jest współwłaścicielem nieruchomości położonej C. przy ul. (...), a pozwany jest następcą prawnym Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo- Kredytowej im. M. K. w O.. 17 marca 2008r. powódka wraz ze swym bratem A. S., działając przez pełnomocnika K. W., wynajęli Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo- Kredytowej im. M. K. (dalej (...)) lokal użytkowy o powierzchni 95,36 m ², położony na parterze kamienicy przy ul. (...) w C., z przeznaczeniem na prowadzenie działalności finansowej i ubezpieczeniowej. Umowa najmu została zawarta na okres 10 lat, w formie pisemnej. Miesięczny czynsz najmu ustalono na 95zł m ² netto, co dawało 9.059,20zł netto (11.052,22 zł brutto), przy czym jego wysokość miała być waloryzowana corocznie o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych publikowany przez GUS za rok ubiegły. W § 6 ust. 3 umowy, najemca zastrzegł sobie, za zgodą wynajmujących, prawo do jednostronnego wypowiedzenia umowy z zachowaniem 6 miesięcznego okresu wypowiedzenia w przypadku konieczności likwidacji lub zamknięcia oddziału (...) w C., w sytuacji jego nierentowności, ustalanej każdorazowo przez Zarząd (...) w oparciu o kryteria przez nich ustalone i zaakceptowane.

Sąd Okręgowy ustalił także, że:

-

Pismem z 23 maja 2013r. (...) wypowiedział umowę najmu powołując się na § 6 ust. 3 umowy, ze skutkiem jej rozwiązaniem z upływem 6 miesięcznego okresu wypowiedzenia, tj. 30 listopada 2013r., a 29 listopada 2013r. opuścił lokal.

-

W piśmie z 3 czerwca 2013r. A. S., zwrócił się do (...) o wyjaśnienie przyczyny wypowiedzenia umowy. W odpowiedzi (...) poinformował, że oddział w C. zostaje zamknięty z uwagi na jego nierentowność ustaloną przez Zarząd (...) .

-

8 listopada 2013r. powódka i jej brat najęli lokal kolejnemu najemcy - (...) SA w P. za czynszem w wysokości7.000zł netto miesięcznie, przy czym w pierwszych 24 miesiącach czynsz był pomniejszany o 875zł netto.

-

Decyzją Komisji Nadzoru Finansowego z 5 grudnia 2014r. pozwany przejął z dniem 22 grudnia 2014r. (...) im. (...). Dwukrotnie zamieścił ogłoszenie o przejęciu w Rzeczpospolitej, Gazecie (...) oraz Monitorze Spółdzielczym, wzywając wierzycieli przejmowanej (...) do zgłoszenia roszczeń w terminie miesiąca od daty ostatniego ogłoszenia, tj. do 27 marca 2015r. Powódka nie zgłosiła w tym terminie swojego roszczenia uznając, że pozwany jest jego świadomy.

-

Z powództwa brata powódki - A. S. toczyło się postępowanie przeciwko pozwanemu o zapłatę odszkodowania stanowiącego różnicę pomiędzy wysokością czynszu ustalonego umową z 17 marca 2008r. w całym okresie jej obowiązywania, a wysokością czynszu ustalonego umową z kolejnym najemcą. W sprawie tej, w wyniku rozpoznania kasacji, Sąd Najwyższy wyrokiem z 10 lutego 2017r., sygn. akt V CSK 270/17 orzekł, że A. S. nie jest uprawniony do dochodzenia odszkodowania w wysokości przenoszącej jego udział we własności lokalu oraz, że nie wykazał umocowania do dochodzenia części tego odszkodowania w imieniu i na rzecz współwłaścicielki - powódki.

-

Pismem z 25 września 2017r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty 125.343,92zł z tytułu utraconych korzyści powódki wynikłych z rozwiązania przez (...) terminowej umowy najmu lokalu użytkowego. Pozwany odmówił zapłaty powołując się na art. 74j ust. 2 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.

-

Różnica między czynszem jaki powódka otrzymałaby od (...), a czynszem jaki uzyskała od kolejnego najemcy za okres od 1 grudnia 2013r. do końca obowiązywania umowy najmu, tj. do 30 czerwca 2018r. wyniosła 119.983,45zł (300.233,45 zł – 180.250zł).

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że zgodnie z art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Wyjaśnił też, że zgodnie z art. 354 §1 k.c. dłużnik zobowiązany jest wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego i ustalonym zwyczajom. Podkreślił, że odpowiedzialność kontraktowa oparta jest co do zasady na winie dłużnika, i to winie domniemanej. Wskazał, że obowiązek naprawienia szkody - zgodnie z unormowaną w art. 361 §2 k.c. zasadą pełnego odszkodowania za normalne następstwa działania lub zaniechania sprawcy szkody - obejmuje uszczerbek majątkowy w postaci utraconych korzyści, stanowiących różnicę między obecnym stanem w dobrach prawnie chronionych, a tym stanem jaki zaistniałby, gdyby zdarzenie wywołujące szkodę nie miało miejsca. Wyjaśnił też, że dla przypisania dłużnikowi odpowiedzialności konieczne jest wykazanie związku przyczynowego między jego działaniem, bądź zaniechaniem a szkodą oraz, że związek przyczynowy wyznacza zakres odpowiedzialności dłużnika.

Dokonując w świetle przywołanych regulacji subsumpcji prawnej poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych, Sąd Okręgowy stwierdził, że treść łączącej powódkę i (...) umowy najmu przewidywała ściśle określone przypadki, w których najemca miał możliwość wypowiedzenia umowy za 6 miesięcznym okresem. Stwierdził, że żaden z takich przypadków nie zachodził, co uprawniało powódkę do wystąpienia z żądaniem zapłaty odszkodowania obejmującego korzyści utracone wskutek niedotrzymania przez (...) warunków umowy. Odnosząc się do zarzutu pozwanego jakoby powódka nie zgłosiła dochodzonego pozwem roszczenia, stosownie do regulacji art. 74j ust. 2 ustawy z 5 listopada 2009r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (tekst jedn. Dz. U z 2019r., poz. 2412; dalej u. (...)), w związku z czym roszczenie to wygasło, Sąd Okręgowy przyjął, że art. 74j ust. 2 u. (...) nie określa sposobu, w jaki należy dokonać zgłoszenia roszczenia, co oznacza, że można to zrobić w dowolny sposób, ale musi ono dotrzeć do adresata (art. 61 § 1 zd. 1 k.c.). Uznał, że zgłoszenie roszczenia stanowi przejaw woli podobny do oświadczenia woli, z którym ustawa łączy szczególny skutek - że roszczenie wierzyciela przejmowanej (...) będzie przysługiwać wobec podmiotu przejmującego. Przyjął, że skoro pozwany był uczestnikiem postępowania przed Sądem Okręgowym w Katowicach (sygn. I C 339/14), w którym powodem był A. S., działający w imieniu swoim oraz powódki W. B., to posiadał on wiedzę o roszczeniu powódki ze znajomości przedmiotu sporu i występujących po stronie powodowej osobach, zatem zostały spełnione przesłanki wynikające z art. 74j ust. 2 u. (...). Przyjął, że pozwany był świadomy roszczeń powódki, mimo że Sąd Najwyższy, stwierdził, że A. S. nie mógł skutecznie reprezentować powódki w tamtym postępowaniu. Jako, że różnica w wysokości czynszu, jaki powódka mogłaby osiągnąć od (...) gdyby nie doszło do zerwania umowy najmu, a czynszem uzyskanym od kolejnego najemcy, wyniosła 119.983,45zł, Sąd Okręgowy taką kwotę zasądził na rzecz powódki od pozwanego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 26 lutego 2018r., zgodnie z żądaniem pozwu na podstawie art. 481 k.c. Nadto, zasądził od przegrywającego proces pozwanego na rzecz powódki 11.417zł z tytułu kosztów procesu.

Apelację od wyroku wniósł pozwany, domagając się jego zmiany przez oddalenie powództwa i obciążenie powódki kosztami procesu za obie instancje. Alternatywnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach. Apelację oparł o zarzuty:

-

naruszenia art. 74j ust. 2 u. (...) poprzez uznanie, że zgłoszenie wierzytelności wobec banku przejmującego może nastąpić przez udział tego banku w procesie sądowym, w którym nie występuje osoba, która powinna zgłosić wierzytelność, podczas gdy wykładnia tego przepisu nie pozostawia wątpliwości, że zgłoszenia należy dokonać w określonym trybie i musi ono pochodzić od osoby wierzyciela (lub osoby umocowanej do występowania w imieniu wierzyciela);

-

sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez wadliwe przyjęcie, że pozwany miał wiedzę o roszczeniu powódki - a tym samym był spełniony warunek z art. 74j ust. 2 u. (...) - bo brał udział w postępowaniu o sygn. akt: I C 339/14, w którym po stronie powodowej występował A. S. w imieniu swoim i W. B., podczas gdy ze zgromadzonego w tamtej sprawie materiału dowodowego, a także wydanego w niej przez Sąd Najwyższy wyroku wynika, że W. B. nie była stroną tamtego postępowania oraz, że A. S. nie był upoważniony do działania w jej imieniu w tym postępowaniu, co oznacza, że nie mogło dojść do skutecznego zgłoszenia wierzytelności powódki wobec przejmującego banku nawet przez udział pozwanego w tamtym procesie;

-

sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez pominięcie faktu, że roszczenie dochodzone w postępowaniu o sygn. akt I C 339/14 nie było tożsame co do wysokości z roszczeniem zgłoszonym w obecnie rozpatrywanej sprawie, a tym samym nie mogło dojść do skutecznego zgłoszenia wierzytelności powódki wobec banku w rozumieniu art. 74j ust. 2 u. (...).

W uzasadnieniu apelacji wywodził, że Sąd Okręgowy dokonał błędnej wykładni art. 74j u. (...), gdyż przepis ten określa ściśle procedurę zgłoszenia roszczenia i poza wierzytelnościami z rachunków nie przewiduje żadnych odstępstw od obowiązku zgłoszenia roszczeń pod sankcją ich wygaśnięcia. Podkreślił, że obowiązek zgłoszenia roszczenia spoczywał na powódce, zaś postępowanie sądowe o sygn. akt: I C 339/14 toczyło się tylko i wyłącznie z powództwa A. S..

Powódka wniosła o oddalenie apelacji jako bezzasadnej i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy co do treści łączącej strony umowy najmu lokalu, nieprawidłowego wypowiedzenia tej umowy, wysokości poniesionej przez powódkę szkody oraz postępowania przedsądowego są bezsporne i w pełni podzielane przez Sąd Apelacyjny. Spór sprowadza się obecnie wyłącznie do oceny prawidłowości subsumpcji prawnej tych ustaleń, dokonanej przez Sąd Okręgowy, a w szczególności prawidłowego zastosowania art. 74j ust. 2 u. (...).

Art. 74j ust. 2 u. (...) obligował powódkę do zgłoszenia pozwanemu dochodzonego pozwem roszczenia w terminie miesiąca od opublikowania przez pozwanego drugiego ogłoszenia w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim i w Monitorze Spółdzielczym informującego o przejęciu (...) i wzywającego jej wierzycieli do zgłoszenia roszczeń, tj. do 27 marca 2015r. - pod rygorem wygaśnięcia tego roszczenia. Stosując ten przepis w realiach sprawy, Sąd Okręgowy błędnie przyjął, że pozwany przed 27 marca 2015r. był świadomy roszczeń powódki w związku z czym można uznać, że powódka zgłosiła mu roszczenie, w konsekwencji czego dochodzone pozwem roszczenie nie wygasło.

Dopuszczalność zgłoszenia roszczenia, które podlega zgłoszeniu w trybie przewidzianym w art. 74j ust. 2 u. (...), przez wytoczenie o nie procesu została przesądzona w sprawie jaka toczyła się przeciwko pozwanemu o odszkodowanie z powództwa brata powódki A. S. przed Sądem Okręgowym w Katowicach w sprawie o sygn. I C 399/14. Sąd Apelacyjny stanowisko takie aprobuje w przypadku zachowania tożsamości podmiotowej i przedmiotowej powoda i podmiotu zobowiązanego do zgłoszenia roszczenia. Podziela natomiast stanowisko pozwanego, że za zgłoszenie przez powódkę roszczenia nie może zostać uznany fakt wytoczenia i prowadzenia przeciwko pozwanemu procesu o odszkodowanie przez brata powódki A. S. przed Sądem Okręgowym w Katowicach w sprawie o sygn. I C 399/14. Nie wytrzymuje krytyki twierdzenie, że A. S. dochodził w tamtym procesie odszkodowania także w imieniu i na rzecz powódki W. B.. Nie wynikało to z treści powództwa. Nadto, kwestia ta jednoznacznie została przesądzona przy rozpoznaniu skargi kasacyjnej przez Sąd Najwyższy, który orzekł, że A. S. nie był w tamtej sprawie legitymowany do dochodzenia na swoją rzecz pełnego odszkodowania z tytułu utraconych korzyści za zerwanie przez (...) umowy najmu, ponieważ dochodzenie tego roszczenia nie jest czynnością zachowawczą, jak i nie był legitymowany do dochodzenia części tego odszkodowania na rzecz powódki, ponieważ nie udzieliła mu ona pełnomocnictwa do reprezentowania jej w tamtej sprawie i dochodzenia na jej rzecz przypadającej nań części tego odszkodowania. Zgłoszenia przez powódkę roszczenia nie można wywieźć z faktu wytoczenia powództwa o zapłatę przez A. S., nawet jeśli przedmiotowo obejmowało ono część świadczenia przypadającego na powódkę, ponieważ A. S. dochodził odszkodowania jedynie we własnym imieniu i tylko na swoją rzecz. Skoro przed 27 marca 2015r. powódka nie podjęła osobiście, ani przez działającego w jej imieniu pełnomocnika podjęła żadnych czynności w celu zgłoszenia swojego roszczenia pozwanemu, w związku z czym dochodzone pozwem roszczenie powódki wygasło i tym samym nie może być skutecznie dochodzone przed sądem.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie również w odwołaniu się do art. 5 k.c. stanowiącym, że nikt nie może czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego oraz, że takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Regulacja prawna zawarta w art. 5 k.c. posiada wyjątkowy charakter, a jego zastosowanie wymaga wykazania wyjątkowych okoliczności. Takich wyjątkowych okoliczności, które podważyłyby zarzut wygaśnięcia roszczenia, Sąd Apelacyjny się nie dopatruje, nawet przy uwzględnieniu, że dopiero Sąd Najwyższy przesądził kwestię braku legitymacji czynnej A. S. do dochodzenia pełnego odszkodowania. Częściowe oddalenie przez Sąd roszczeń jednego z wynajmujących nie może bowiem konwalidować zachowania terminu do dochodzenia nieuwzględnionej części roszczenia przez drugiego z wynajmujących. Także stałe zamieszkiwanie przez powódkę poza granicami kraju nie stanowi szczególnej okoliczności przemawiającej za uznaniem terminu dochodzenia objętego powództwem roszczenia za zachowany. Nie zwalniało ono bowiem powódki od należytej dbałości o swe interesy w kraju. Co więcej, skoro powódka twierdzi, że brat podejmował działania windykacyjne także w jej imieniu, to musiała mieć świadomość przejęcia (...) przez pozwanego i powinna się była zorientować co do czynności prawnych, jakie powinna w związku z tym podjąć w celu ochrony swoich roszczeń. Nie bez znaczenia jest też okoliczność, że powódka wspólnie z bratem zawarła umowę najmu lokalu z innym przedsiębiorcą. Nie utraciła zatem całkowicie dochodów z najmu, co także ma znaczenie dla zastosowania regulacji art. 5 k.c.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo, jako bezzasadne oraz zasądził od powódki - w oparciu o art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 108§1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu - 5.417zł z tytułu kosztów procesu. Na kwotę tę złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego, będącego radcą prawnym w wysokości 5.400 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa w wysokości 17zł. Na tej samej podstawie, tj. w oparciu o art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 108§1 k.p.c., Sąd orzekł też o kosztach postępowania apelacyjnego, zasądzając z tego tytułu od powódki na rzecz pozwanego 10.050zł, na którą to kwotę złożyła się poniesiona przez pozwanego opłata od apelacji w wysokości 6.000zł oraz wygrodzenia pełnomocnika w wysokości 4.050zł, odpowiadające stawce minimalnej określonej w § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 6 przywołanego wyżej rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSA Joanna Naczyńska SSA Roman Sugier SSO del. Jacek Włodarczyk