Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lipca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 lipca 2021 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa E. S.

przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu dla K.
w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 10 lipca 2019 r. sygn. akt I C 2079/18

1. oddala apelację;

2. zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Józef Wąsik SSA Marek Boniecki SSA Jerzy Bess

Sygn. akt I ACa 249/20

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 29 lipca 2021 r.

Wyrokiem z 10 lipca 2019 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo E. S., która domagała się zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla K. w K. kwoty 108.971,80 zł z odsetkami tytułem odszkodowania za szkodę doznaną przez powódkę i innych uczestników postępowania
o zniesienie współwłasności nieruchomości, toczącego się przed Sądem Rejonowym dla K.w K. do sygnatury akt (...) (od których to uczestników wierzytelności nabyła powódka), na skutek przewlekłości tego postępowania, która nastąpiła w okresie od 9 maja 2016 r. do 9 marca 2017 r., a także orzekł o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny szczegółowo zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego to uzasadnienia wynika, że:

- wnioskiem z 20 sierpnia 2010 r. do Sądu Rejonowego dla K.
w K. powódka wniosła o zniesienie współwłasności nieruchomości położonej
w K. przy ul. (...), w ten sposób, aby udział w 1/8 części w prawie własności, stanowiący własność Gminy Miejskiej (...), przyznać za spłatą pozostałym współwłaścicielom proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów;

- w toku postępowania nie wniesiono skargi na przewlekłość postępowania, która dotyczyłaby kwestionowanego pozwem czasu trwania postępowania;

- w piśmie z 19 lipca 2012 r. uczestnik Gmina Miejska (...) wniosła o rozliczenie pożytków za okres 10 lat wstecz od dnia zgłoszenia żądania, domagając się zasądzenia z tego tytułu kwoty 220.379,25 zł; pismem z 20 sierpnia 2012 wskazano, w jaki sposób i za jaki okres wyliczona została kwota pożytków;

- w związku z powyższym zarządzeniem z 28 sierpnia 2012 r. wezwano pełnomocnika wnioskodawczyni (powódki) do przedłożenia stosownej dokumentacji, w tym umów najmu, dokumentów księgowych

- pismem z 15 października 2012 r. Gmina rozszerzyła żądanie o kwotę 53.581,87 zł, tytułem pożytków z najmu poddasza, następnie pismem z 14 stycznia 2015 r. Gmina sprecyzowała, że domaga się zwrotu utraconych pożytków za lata 2002-2014 r. w kwocie 479.971,50 zł

- na rozprawie w dniu 18 kwietnia 2013 r. Sąd zobowiązał pełnomocnika wnioskodawczyni do sprecyzowania żądania rozliczenia kosztów utrzymania nieruchomości przedstawionych w piśmie z 12 października 2012 r. oraz odszkodowania i utraconej korzyści poprzez dokładne wskazanie, jakiej kwoty domaga się potrącenia w stosunku do każdej
z reprezentowanej przez siebie osób z należnością Gminy o spłatę, z kolei pełnomocnika Gminy zobowiązał do przedstawienia wyliczenia poszczególnych kwot dochodzonych od uczestników i wnioskodawczyni;

- następnie, w uwzględnieniu wniosków stron, Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłego do spraw szacowania nieruchomości na okoliczność ustalenia aktualnej wartości nieruchomości oraz aktualnej wartości rynkowej nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię i uczestników na jej remont;

- w opinii z 16 lipca 2013 r. biegła oszacowała wartość nieruchomości na kwotę 4.692.900 zł oraz wartość rynkową nakładów na kwotę 2.291.800 zł, w opinii z 30 września 2015 r. biegła potwierdziła wartość nieruchomości oraz wartość nakładów, która zostały ustalone w opinii uzupełniającej z 16 lipca 2013 r.;

- w piśmie z 23 listopada 2015 r. pełnomocnik Gminy złożył wniosek o zmianę terminu rozprawy wyznaczonej na dzień 21 stycznia 2016 r., ze względu na zaplanowany wypoczynek podczas ferii zimowych; z uwagi na powyższe termin rozprawy został wyznaczony na 12 lutego 2016 r.

- pismem z 2 lutego 2016 r. pełnomocnik wnioskodawczyni i uczestników złożył oświadczenia o dokonaniu potrąceń przysługujących im względem Gminy wierzytelności
z wierzytelnością Gminy;

- na rozprawie w dniu 12 lutego 2016 r. pełnomocnik wnioskodawczyni oraz pozostałych uczestników oświadczył, że nie kwestionuje, że poddasze budynku nie było wynajmowane od stycznia 2009 r. do maja 2012 r. oraz wysokości utraconych pożytków z tego tytułu Gminy w kwocie 53.581,87 zł; pełnomocnik Gminy podał, że w łącznej kwocie dochodzonych utraconych pożytków w nieruchomości kwota 53.581,87 zł stanowi utracone pożytki za korzystanie z poddasza za okres od stycznia 2009 r. do maja 2012 roku; strony oświadczyły, że nie składają dalszych wniosków dowodowych; celem zakończenia postępowania Sąd postanowił odroczyć rozprawę na 23 marca 2016 r.;

- 26 lutego 2016 r. wpłynęło do Sądu pismo Gminy, w którym zgłosiła dalsze roszczenie odnośnie do pożytków z nieruchomości wspólnej za rok 2015 oraz styczeń i luty 2016 r., wskazując, że ogólnie roszczenia z tego tytułu wynoszą 587.249,68 zł; podała nadto, że wskazane kwoty należy ewentualnie pomniejszyć o wysokość zgłoszonych roszczeń z tytułu kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej za okres od 1 listopada 2007 r. do 31 maja 2012 r. w wysokości odpowiadającej udziałowi Gminy we własności nieruchomości;

- 11 marca 2016 r. wpłynęło do Sądu pismo zawierające oświadczenia pełnomocnika wnioskodawczyni i uczestników o potrąceniu wierzytelności przysługujących Gminie z tytułu spłaty udziału we współwłasności i udziału w pożytkach z ich wierzytelnościami z tytułu odszkodowania za niemożność wynajęcia lokali znajdujących się w nieruchomości oraz kosztów utrzymania nieruchomości w okresie od 1 listopada 2007 r. do 31 maja 2012 r.;

- na rozprawie w dniu 23 marca 2016 r. pełnomocnik wnioskodawczyni i uczestników oświadczył, że kwestionuje wysokość dochodzonych utraconych pożytków przez Gminę, a także zasadę ich dochodzenia wobec zdewastowania nieruchomości, w okresie za który odpowiedzialność ponosi Gmina, tj. od 31 maja 2002 r. do końca grudnia 2009 r.; wskazał ponadto, że nie kwestionuje prawa domagania się przez Gminę zapłaty pożytków za okres od stycznia 2010 r. w wysokości przez nią podanej; oświadczył, że złoży w terminie jednego tygodnia pismo, w którym imieniem wnioskodawczyni i uczestników ustosunkuje się do stanowiska Gminy co do żądania pożytków za okres od 31 maja 2002 r. do grudnia 2009 r.;

- na ww. rozprawie Sąd dopuścił dowody z oznaczonych dokumentów, zakreślił pełnomocnikowi Gminy tygodniowy termin celem wskazania podstawy domagania się pożytków za okres od maja 2002 r. do dat, w których lokale były oddawane do użytkowania oraz zgłoszenia wszelkich wniosków dowodowych na poparcie swoich twierdzeń, nadto do sprecyzowania żądania zapłaty wynagrodzenia za korzystanie przez uczestników
i wnioskodawcę ponad udział w nieruchomości poprzez wskazanie, jakiej kwoty Gmina domaga się z tego tytułu, podania twierdzeń w tym zakresie i zgłoszenia wniosków dowodowych;

- celem kontynuowania postępowania Sąd postanowił odroczyć rozprawę do 9 maja 2016 r.;

- pismem z 30 marca 2016 r. Gmina oświadczyła, że nie kwestionuje kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej, wskazała podstawę faktyczną i prawną żądania rozliczenia z tytułu pożytków, a także rozszerzyła żądanie pozwu w zakresie należnych jej pożytków za kolejny okres, tj. do 31 marca 2016 roku w łącznej kwocie 593.626,05 zł; pismo wniesione imieniem uczestnika było obarczone brakiem formalnym (brak podpisu);

- w związku z delegowaniem dotychczasowego sędziego referenta do pełnienia czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości zarządzeniem z 27 kwietnia 2016 r. rozprawa wyznaczona na dzień 9 maja 2016 r. została odwołana;

- zarządzeniem z 15 czerwca 2016 r. zobowiązano pełnomocnika Gminy do uzupełnienia w terminie tygodniowym braków formalnych pisma z 30 marca 2016 r. poprzez jego podpisanie pod rygorem zwrotu pisma;

- podpisane pismo wpłynęło do Sądu 24 czerwca 2016 r.;

- w okresie od 16 czerwca do 1 lipca 2016 r. sędzia referent przebywał na zwolnieniu lekarskim;

- postanowieniem z 13 lipca 2016 r. Sąd przyznał biegłej wynagrodzenie; zarządzeniem z tej samej daty Przewodniczący zarządził doręczenie stronom odpisu postanowienia, odpisu pisma Gminy z 30 marca 2016 r. oraz odpisu pisma pełnomocnika wnioskodawczyni i innych uczestników z 7 kwietnia 2016 r., zobowiązując do ustosunkowania się do nich i podniesienia zarzutów i zgłoszenia wniosków, w terminie 14 dni pod rygorem ich pominięcia; odpisy doręczone zostały stronom odpowiednio w dniach 10, 11 i 24 sierpnia 2016 r.;

- od 18 lipca 2016 r. do 31 sierpnia 2016 r. sędzia referent przebywał na urlopie;

- zarządzeniem z 6 września 2016 r. sprawę przydzielono do referatu nowego sędziego referenta, który na początkowym etapie dokonał weryfikacji wypłaty wynagrodzeń biegłych,
a następnie zarządzeniem z 7 grudnia 2016 r. wyznaczył rozprawę na 9 marca 2017 r., na której pełnomocnik wnioskodawcy i uczestników oświadczył, że podtrzymuje swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie, nie wnosząc o zlecenie biegłemu sądowemu sporządzenia opinii aktualizacyjnej; pełnomocnik Gminy rozszerzył żądanie w zakresie pożytków za każdy miesiąc do dnia orzekania oraz wniósł o zlecenie biegłemu sporządzenia opinii aktualizacyjnej, z uwagi na znaczny upływ czasu od jej wykonania;

- postanowieniem z 24 marca 2017 r. Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego na okoliczność ustalenia aktualnej wartości nieruchomości oraz wartości aktualnych nakładów poniesionych przez wnioskodawczynię na remont nieruchomości; opinia została złożona przez biegłą w dniu 3 lipca 2017 r.;

- biegła oszacowała wartość rynkową nieruchomości na 4.773.154 zł, a wartość rynkową nakładów na 2.308.101 zł;

- doręczono odpisy opinii uczestnikom postępowania, a zarządzeniem z 6 października 2017 r. wyznaczono termin rozprawy na 18 stycznia 2017 r.

- pismem z 18 stycznia 2017 r. pełnomocnik wnioskodawczyni i uczestników złożył po raz kolejny oświadczenie o potrąceniu przysługującej Gminie wierzytelności
z wierzytelnościami wnioskodawczyni i uczestników; odpis pisma został doręczony na rozprawie pełnomocnikowi Gminy; Sąd, w związku z wnioskiem pełnomocnika Gminy, postanowił zakreślić mu termin 14 dni na odniesienie się do treści ww. pisma i odroczył rozprawę do 8 marca 2018 r.;

- na rozprawie 8 marca 2018 r. pełnomocnicy stron podtrzymali dotychczasowe stanowiska i oświadczyli, że nie składają dalszych wniosków dowodowych; Sąd zamknął rozprawę i odroczył ogłoszenie postanowienia na 22 marca 2018 r.;

- postanowieniem z 22 marca 2018 r. Sąd dokonał zniesienia współwłasności oraz zasądził stosowne kwoty na rzecz szczegółowo oznaczonych stron postępowania tytułem spłat, rozliczenia pożytków, zwrotu nakładów i wydatków; postanowienie uprawomocniło się wobec braku wniesienia apelacji przez uczestników postępowania.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał powództwo za niezasadne w świetle art. 16 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, przyjmując, że:

- powódka nie wykazała, aby sprawa o zniesienie współwłasności mogła ulec zakończeniu w dniu 9 maja 2016 r.;

- sprawa była skomplikowana, z uwagi na zgłoszone roszczenia z tytułu wzajemnych rozliczeń współwłaścicieli;

- na rozprawie w dniu 23 marca 2016 r. sprawa nie była gotowa do rozstrzygnięcia z uwagi na stanowiska obu stron;

- nawet przy przyjęciu, że rozprawa w dniu 9 maja 2016 r. odbyłaby się planowo i nie doszłoby do zmiany sędziego referenta, wobec konieczności doręczenia pisma zawierającego rozszerzenie żądania Gminy, na kolejnym terminie rozprawy wcześniejsza opinia byłaby już zdezaktualizowana;

- stan majątkowy aktualnych współwłaścicieli nieruchomości nie uległ zmianie wobec późniejszego zakończenia sprawy, bowiem w zamian za dokonane w formie pieniężnej wyższe spłaty z tytułu przejęcia udziału Gminy, otrzymali oni ekwiwalent w postaci części udziału
w nieruchomości o większej wartości, niż zostało to wyliczone w opinii z 2015 roku oraz wyższe kwoty od Gminy tytułem zwrotu nakładów;

- nie można przyjąć odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa w związku z koniecznością spłaty wyższej kwoty pożytków; skoro właściciele korzystali z nieruchomości z wyłączeniem Gminy, to winni się z otrzymanych pożytków rozliczyć; samo tylko dopuszczenie Gminy do posiadania lokali stosownie do udziałów przez powódkę i pozostałych współwłaścicieli, spowodowałoby, że Gminie nie przysługiwałoby roszczenie o zwrot pożytków.

Wyrok powyższy zaskarżyła w całości apelacją powódka, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa.

Apelująca zarzuciła naruszenie: 1) art. 16 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpatrywania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w zw. art. 417 k.c. w zw. z art 415 k.c. poprzez uznanie, że w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym dla K.w K. sygn. akt (...) nie doszło do przewlekłości, w sytuacji gdy: a) na rozprawie w dniu 12 lutego 2016 roku Sąd dopuścił wszystkie zawnioskowane dowody w sprawie, a w dalszych pismach strony podtrzymały swoje stanowiska, nie zgłaszając wniosków dowodowych, a Sąd w dalszym postępowaniu nie dopuszczał żadnych wniosków dowodowych z urzędu, natomiast zgodnie z art 224 §1 k.p.c. Przewodniczący zamyka rozprawę po przeprowadzeniu dowodów i udzieleniu głosu stronom; natomiast jedyny dowód przeprowadzony w sprawie po dniu 23 marca 2016 roku to dowód z uzupełniającej opinii biegłego do spraw wyceny; b) zobowiązanie w dniu 23 marca 2016 uczestnika Gminy Miejskiej (...) do sprecyzowania podstaw prawnych zgłaszanych roszczeń (które to pierwotnie zostały zgłoszone przez uczestnika Gminę Miejską (...) w dniu 19 lipca 2012 roku) po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, w sytuacji której sprecyzowanie podstawy prawnej roszczenia ma charakter służebny wobec postępowania dowodowego, gdyż bowiem pośrednio określa także okoliczności faktyczne uzasadniające zgłoszone roszczenie, co w konsekwencji doprowadziło do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania; c) w sprawie dochodziło do czynności obarczonych błędami proceduralnymi, a to: wezwania uczestnika Gminy Miejskiej (...) do uzupełnienia braków formalnych pisma z 30 marca 2016 roku, poprzez jego podpisanie, w sytuacji gdy było ono podpisane (k 2647-2648); dokonywania bezpośrednich doręczeń pism procesowych bezpośrednio stronom (a to M. Z. i J. B.), a nadto przyjęcie, że oświadczenia składane na rozprawie w dniu 23 marca 2016 roku były nowymi stanowiskami procesowymi w sprawie, w sytuacji gdy były one jedynie de facto podtrzymaniem stanowisk składnych w pismach od roku 2012; 2) art. 361 §1 k.c. poprzez przyjęcie, że wzrost wartości nieruchomości (a tym samym wzrost spłaty) podyktowany normalnymi zdarzeniami rynkowymi nie jest szkodą i nie pozostaje
w adekwatnym związku przyczynowo skutkowym, w sytuacji gdy, jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 9 sierpnia 1983 r. IV CR 237/83, jeżeli szkoda polegająca na konieczności poniesienia wyższych kosztów remontu domu jest następstwem powszechnie znanego procesu wzrostu cen, to między tą szkodą a niewykonywaniem remontu
w umówionym wcześniej terminie istnieje normalny, w rozumieniu zasady przyczynowości adekwatnej (art. 361 §1 k.c.) związek przyczynowy; 3) art. 233 §2 k.p.c. poprzez błędne
i wybiórcze ustalenie stanu faktycznego w sprawie a to: a) przyjęcie, że pismo Gminy Miejskiej (...) z 30 marca 2016 roku nie było podpisane, w sytuacji gdy, jak wynika z akt sprawy (k. 2647-2648), było ono podpisane; b) przyjęcie, że sprawa była skomplikowana z uwagi na ilość akt w sprawie, tj. XVI tomów, w sytuacji gdy, jak wskazano w piśmie z 3 czerwca 2019 roku, prawie 2/3 z nich to rachunki dokumentujące koszty poniesione przez uczestników (za wyjątkiem Gminy Miejskiej (...)) na utrzymanie nieruchomości wspólnej, które to nie były przez Gminę Miejska (...) kwestionowane (pisma uczestnika Gminy Miejskiej (...) z 22 lutego 2016 roku – k. 2624-2625; z 3 grudnia 2015 roku - k.2600, z 14 stycznia 2015 roku - k. 2555 i 2556 oraz z k. 2647 i 2648); w efekcie 2/3 akt obejmowało okoliczności bezsporne.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny.

Skarżąca sformułowała dwa zarzuty przeciwko ustaleniom faktycznym, przy czym drugi z nich dotyczył w istocie wniosków wyciągniętych przez Sąd Okręgowy z tychże ustaleń. Nie zmienia to faktu, że oba zarzuty nie okazały się trafione.

Prawidłowe było ustalenie, że pismo uczestnika Gminy Miejskiej (...) z 30 marca 2016 r. (k. 2647 akt związkowych) zostało złożone jako niepodpisane. Jak bowiem wynika
z protokołu rozprawy w sprawie o zniesienie współwłasności z 18 stycznia 2018 r. (k. 2770 akt związkowych), pełnomocnik podpisał wszyty do akt odpis pisma, co nie zmienia faktu, że brak formalny tego pisma usunął wcześniej, składając podpisany egzemplarz pisma (k. 2659 akt związkowych). Działanie to nie wpłynęło jednak na opóźnienie w rozpoznaniu sprawy.

Także wniosek Sądu pierwszej instancji, że sprawa o zniesienie współwłasności miała charakter skomplikowany, jest jak najbardziej uprawniony. Fakt, że akta sprawy w znacznej części składały się z dokumentów finansowych, które kwestionowane nie były przez Gminę, nie zwalniał Sądu Rejonowego z zapoznania się z nimi i ich oceny, szczególnie, że sprawa rozpoznawana była w postępowaniu nieprocesowym, które nakłada na sąd znacznie szerszy obowiązek działania z urzędu, niż ma to miejsce w procesie. Liczba tomów akt nie jest także jedynym, a nawet podstawowym wyznacznikiem stopnia skomplikowania sprawy. Sprawy podziałowe, szczególnie te dotyczące wartościowych nieruchomości, z zasady nie należą do spraw prostych. Nawet jeżeli w badanej sprawie nie było potrzeby rozważania sposobu wyjścia ze współwłasności, to konieczność dokonania wzajemnych rozliczeń z tytułu współposiadania rzeczy wspólnej jawiła się jako działanie czasochłonne.

Zaskarżony wyrok nie narusza także prawa materialnego, szczególnie w postaci przepisów wskazanych w apelacji.

Trafnie Sąd Okręgowy wskazał art. 16 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t. jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 75 ze zm., dalej: Ustawa) jako podstawę rozstrzygnięcia. Treść powoływanego przepisu nie pozostawia wątpliwości co do tego, że warunkiem wstępnym badania odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa na podst. art. 417 k.c. jest stwierdzenie (w procesie o naprawienie szkody), że w danej sprawie wystąpiła przewlekłość postępowania w rozumieniu art. 2 ust. 1 Ustawy. Pamiętać przy tym należy, że w procesie odszkodowawczym sąd jest związany podstawą faktyczną żądania pozwu (art. 321 §1 k.p.c. w zw. z art. 187 §1 pkt 2 k.p.c.), w przeciwieństwie do skargi o stwierdzenie przewlekłości postępowania (art. 2 ust. 2 Ustawy). O ile zatem w tym drugim przypadku sąd zobligowany jest do oceny całości postępowania od chwili jego wszczęcia do momentu wniesienia skargi, o tyle w pierwszym może poruszać się wyłącznie w zakresie wskazanym w podstawie faktycznej pozwu.

Powódka w obecnie rozpoznawanej sprawie wskazała, że w jej ocenie do przewlekłości postępowania o zniesienie współwłasności, skutkującej powstaniem po jej stronie szkody, doszło w okresie od 9 maja 2016 r. do 9 marca 2017 r. W istocie jednak, z uwagi na fakt wskazywania jako źródła szkody konieczności dopuszczenia dowodu z opinii biegłego ds. szacowania nieruchomości, relewantnymi pozostają czynności dokonane do 30 września 2016 r. W tej bowiem dacie nastąpiła dezaktualizacja operatu szacunkowego, uprawniająca każdego z uczestników do żądania potwierdzenia jego aktualności. Trudno przy tym, pozostając w zgodzie z zadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, przyjąć, że Gmina z uprawnienia tego nie skorzystałaby, skoro uczyniła to później. Inną rzeczą jest, że Sąd Rejonowy powinien taki dowód dopuścić z urzędu.

Zgodnie z art. 2 ust. 2 Ustawy, dla stwierdzenia przewlekłości postępowania konieczna jest ocena terminowości i prawidłowości czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w kontekście w szczególności charakteru sprawy, stopnia faktycznej i prawnej jej zawiłości, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowania stron (uczestników).

Zdaniem skarżącej postępowanie w sprawie powinno zostać zakończone już na rozprawie w dniu 12 lutego 2016 r., albowiem wszystkie zgłoszone do tej daty dowody zostały przeprowadzone, a uczestnicy pozostali przy wcześniej zajmowanych stanowiskach. Pomijając w tym miejscu fakt, że okres ten pozostaje poza ramami czasowymi określonymi w pozwie, nie można zgodzić się z tym, że niewydanie orzeczenia w ww. dacie doprowadziło do przewlekłości postępowania. Jakkolwiek za nieprawidłowe można uznać odroczenie rozprawy w sytuacji, gdy Sąd Rejonowy nie zamierzał przeprowadzać dowodów wymagających rozprawy, to niewątpliwie z uwagi na zawiły charakter sprawy uzasadnione byłoby odroczenie publikacji orzeczenia końcowego na podst. art. 326 §1 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. Tymczasem w dniu 26 lutego 2016 r. (k. 2624 akt związkowych) Gmina złożyła pismo procesowe ze zgłoszeniem nowych roszczeń. Gdyby zatem Sąd odroczył publikację postanowienia o zniesieniu współwłasności na najdalszy możliwy termin, co jest najczęstszą praktyką, z uwagi na wpłynięcie pisma procesowego zamkniętą rozprawę powinien byłby otworzyć na nowo, a pismu nadać bieg. Z kolei na rozprawie w dniu 23 marca 2016 r. (k. 2640 akt związkowych), to pełnomocnik wnioskodawczyni (powódki) zobowiązał się do ustosunkowania się w piśmie procesowym do kwestii pożytków zgłoszonych przez Gminę,
w terminie tygodnia, co w istocie należało interpretować jako wniosek o udzielenie dodatkowego terminu do złożenia pisma procesowego, a w konsekwencji odroczenie rozprawy. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że w postępowaniu o zniesienie współwłasności należy dążyć do kompleksowego rozliczenia wzajemnych roszczeń współwłaścicieli. Nawet jeśli zatem Gmina zajmowała już uprzednio stanowisko w sprawie, to już samo działanie wnioskodawczyni mogło dać asumpt do odroczenia rozprawy. W dalszym toku postępowania Gmina zgłosiła kolejne roszczenia w piśmie procesowym obarczonym brakiem formalnym. Z uwagi na datę wpływu tego pisma do Sądu, wysoce wątpliwym jest, aby można było w terminie do 9 maja 2016 r. zapewnić jego podpisanie i doręczenie pozostałym uczestnikom, celem ustosunkowania się. Zważywszy, że Sędzia referent w okresie od 16 czerwca r. do 1 lipca 2016 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim, a od 18 lipca do 31 sierpnia 2016 r. na urlopie wypoczynkowym, wyznaczenie terminu rozprawy na termin przed 30 września 2016 r. nie było realne. Sąd Apelacyjny nie bierze tu pod uwagę zmiany Referenta sprawy w następstwie delegacji do Ministerstwa Sprawiedliwości, albowiem działanie takie nie może usprawiedliwiać niedokonywania w terminie czynności procesowych. Inna sytuacja zachodzi w przypadku krótkotrwałej niezdolności do pracy czy skorzystania z uprawnienia do urlopu wypoczynkowego. W takich wypadkach przekazywanie sprawy, szczególnie tak skomplikowanej, innemu sędziemu byłoby nieuzasadnione i z pewnością nie doprowadziłoby do szybszego zakończenia postępowania.

W podnoszonej w apelacji kwestii nieprawidłowych doręczeń odpisów pism procesowych zauważyć należy, że skarżąca nie wykazała, aby uchybienia w tym zakresie doprowadziły do przewlekłości postępowania i pozostawały w jakimkolwiek związku
z deklarowaną szkodą. Okoliczność ta pozostawała także poza podstawą faktyczną żądania.

W konkluzji powyższych rozważań stwierdzić należało, że powódka nie wykazała, aby w sprawie doszło do przewlekłości postępowania w rozumieniu art. 2 ust. 1 Ustawy.

Zgodzić trzeba się także z Sądem pierwszej instancji co do tego, że skarżąca nie wykazała szkody, której upatrywała przede wszystkim we wzroście wartości podlegającej podziałowi nieruchomości oraz konieczności rozliczenia pożytków za dodatkowy okres. Zgodnie z ugruntowanym w tej mierze poglądem judykatury, szkodą jest powstała wbrew woli poszkodowanego różnica między jego obecnym stanem majątkowym a takim stanem, jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. W zakresie wzrostu wartości nieruchomości po stronie powódki różnica taka nie powstała, jakkolwiek bowiem wzrosła wartość spłat, to jednocześnie zwiększeniu uległa wartość nakładów, a przede wszystkim samej nieruchomości. Powoływany konsekwentnie przez skarżącą pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku do sygn. akt IV CR 237/83, w okolicznościach aktualnie badanej sprawy nie znajdzie zastosowania z uwagi na całkowicie odmienny stan faktyczny, a szczególnie fakt, że wzrost kosztów poniesienia remontu danej rzeczy nie ma bezpośredniego, adekwatnego przełożenia na wzrost jej wartości. Innymi słowy, remont, w tym wypadku domu, ograniczony do skorzystania z określonych usług i materiałów, spowoduje wzrost wartości domu niezależnie od ich ceny. Tymczasem wzrost wartości rynkowej rzeczy wprost przełoży się na wysokość spłaty dla właściciela.

Konieczność zwrotu pożytków z nieruchomości nie pozostaje z kolei w adekwatnym związku przyczynowym z postępowaniem sądowym (art. 361 §1 k.c.), lecz faktem posiadania rzeczy ponad udział, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy, a czego skarżąca w apelacji skutecznie nie zakwestionowała.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie pozwanej ograniczyły się do kosztów zastępstwa prawnego, przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw.
z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 6 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

SSA Jerzy Bess SSA Marek Boniecki SSA Józef Wąsik