Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I Ca 297/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Joanna Składowska

Sędziowie: Elżbieta Zalewska- Statuch

Katarzyna Powalska

po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2021 roku w Sieradzu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. K.

przeciwko J. S.

o podwyższenie alimentów

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu z dnia 27 kwietnia 2021 roku, sygn. akt III RC 222/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od J. S. na rzecz K. K. 135 (sto trzydzieści pięć) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 297/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 27 kwietnia 2021 r., wydanym w sprawie sygn. akt III RC 222/20, Sąd Rejonowy w Wieluniu podwyższył alimenty należne od pozwanego J. S. na rzecz powódki K. K., ostatnio ustalone ugodą zawartą przed Sądem Rejonowym w Wieluniu z dnia 27 listopada 2017 r. w sprawie o sygn. akt III RC 271/17, z dniem 1 października 2020 r., z kwoty po 550 złotych do kwoty po 750 złotych miesięcznie, płatnej z góry do 10. dnia każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności (pkt 1), oddalając powództwo w pozostałej części (pkt 2),

nie obciążając pozwanego kosztami procesu (pkt 3) oraz nadając wyrokowi w pkt 1. rygor natychmiastowej wykonalności (pkt 4).

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Powódka K. K., ur. (...) w W. jest córką pozwanego J. S. i I. K..

Ostatni obowiązek alimentacyjny został ustalony ugodą z dnia 27 listopada 2017 r., zawartą przed Sądem Rejonowym w Wieluniu w sprawie o sygn. akt III RC 271/17. Na jej mocy pozwany zobowiązał się uiszczać alimenty na rzecz powódki w kwocie 550 złotych miesięcznie, płatne z góry do 15. dnia każdego miesiąca do rąk matki małoletniej - I. K. (uprzednio P.) wraz z odsetkami za uchybienie terminowi płatności.

Powódka miała wówczas 15 lat i uczęszczała do III klasy gimnazjum. Mieszkała wraz z matką i dziadkami, przy czym matka powódki nie prowadziła ze swoimi rodzicami wspólnego gospodarstwa domowego. Matka powódki pracowała jako kasjer-logistyk w (...) w W. i zarabiała około 1 700 złotych miesięcznie.

Pozwany był wówczas żonaty, ale nie mieszkał z żoną (przebywała ona zagranicą). Jako emerytowany policjant nie posiadał prawa do uposażenia ze względu na to, że był osobą prawomocnie skazaną. Pracował w firmie (...) jako kierowca i zarabiał około 1 700 złotych miesięcznie. Mieszkał wraz z dwoma dorosłymi synami, którzy czasem wspierali go finansowo kwotą 200-300 złotych, przy czym nie uczestniczyli w kosztach utrzymania mieszkania.

W chwili obecnej powódka ma 18 lat i uczęszcza do klasy maturalnej. Ponosi koszt zakupu podręczników w kwocie od 300 do 400 złotych rocznie (wcześniej korzystała z bezpłatnych podręczników). Uczęszcza na korepetycje z biologii i chemii (gdyż chce studiować medycynę), co generuje koszt około 140 złotych tygodniowo. Powódka uczy się także na internetowych kursach z biologii i chemii - łączny zakup tych kursów jednorazowo stanowił kwotę 224 złote.

Powódka w dalszym ciągu mieszka z matką i dziadkami. Nie gospodarują wspólnie. Od dwóch lat mieszka z nimi także mąż I. K..

I. K. ponosi wszelkie opłaty związane z utrzymaniem domu (jest obciążana prawem dożywocia na rzecz swoich rodziców).

Na zakup odzieży powódka wydatkuje około 100 złotych miesięcznie, a na środki czystości 50 złotych miesięcznie. Powódka pozostaje na diecie wegetariańskiej. Z uwagi na dietę stosuje suplementację witaminową, której koszt wynosi około 35 złotych miesięcznie. Uczęszcza na kurs prawa jazdy. Jego koszt wynosi 1 800 złotych. Leczy się psychiatrycznie. Wizyty lekarskie odbywają się raz w miesiącu; koszt wizyty wynosi 150 złotych. Uczęszcza też do psychologa - odbywa cztery sesje w miesiącu; koszt jednej sesji to 120 złotych. Przyjmuje leki na depresję, na które wydatkuje około 200 złotych miesięcznie. Cierpi na wadę wzroku. Koszt zakupu szkieł korekcyjnych w 2020 r. wyniósł 1 299 złotych.

Matka powódki przez okres około pół roku pozostawała na zwolnieniu lekarskim. Od stycznia 2021 r. nie pracuje (umowa o pracę została rozwiązana za porozumieniem stron). Jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna; pozostaje na utrzymaniu swojego męża.

Pozwany od 2016 r. pracuje jako kierowca w firmie (...), jako podwykonawca świadczy usługi dla (...) S.A. Jest zatrudniony w oparciu o umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Jeździ busem i wykonuje stałe trasy krajowe. Pracuje w godzinach od 7:00 do 12:30. Zarabia około 2 000 netto miesięcznie. Nie otrzymuje dodatkowych diet, nie pracuje w godzinach nadliczbowych. W dalszym ciągu jest pozbawiony prawa do emerytury policyjnej. Nie podejmuje dodatkowego zatrudnienia, ponieważ uważa, że swoje w życiu już przepracował i teraz pragnie spokoju.

Pozwany posiada na współwłasność, z dwoma dorosłymi synami, lokal mieszkalny. Synowie pomieszkują u ojca przez około 10-15 dni w miesiącu. Są samodzielni finansowo, pracują. Pozwany sam ponosi koszty utrzymania lokalu, które wynoszą około 600 złotych miesięcznie (w tej kwocie zawierają się opłaty za wywóz śmieci, internet i telewizję). Za energię elektryczną płaci 106 złotych na dwa miesiące, około 100 złotych za zużycie wody. Opłaca ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 85 złotych. Pozostałą mu kwotę wydatkuje na wyżywienie, zakup odzieży i środków czystości. Pozwany ponosi koszty leczenia stomatologicznego oraz przyjmowanych leków (w przypadku przeziębienia) w wysokości około 50 złotych miesięcznie. Na nic przewlekle nie choruje.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, w przedstawionym stanie faktycznym powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie. Nastąpiła bowiem zmiana stosunków w rozumieniu art. 138 k.r.o.

Od momentu ustalenia ostatniego obowiązku alimentacyjnego upłynął okres ponad 3 lat. W tym czasie niewątpliwie nastąpił wzrost usprawiedliwionych potrzeb powódki. K. K. ma obecnie 18 lat i uczy się w klasie maturalnej. Naukę chce kontynuować na uczelni wyższej. Nie posiada kwalifikacji niezbędnych do podjęcia pracy. Nie można zatem mówić o jej usamodzielnieniu. Z uwagi na ambicje edukacyjne, powódka wydatkuje środki na zajęcia dodatkowe (korepetycje), czy kursy internetowe, kupuje też pomoce naukowe. Stałym obciążeniem finansowym dla powódki jest również koszt leczenia. Obecnie matka powódki nie pobiera świadczenia wychowawczego 500+, które niewątpliwie w części zaspokajało potrzeby powódki.

Jeśli chodzi o sytuację pozwanego, nie uległa ona zasadniczej zmianie. W dalszym ciągu jest zatrudniony jako kierowca, przy czym jego wynagrodzenie wzrosło i obecnie wynosi około 2 000 złotych netto. Jego dwaj synowie są osobami samodzielnymi finansowo, a jednak pozwany bez żadnego uzasadnionego (i prawnego) powodu wspiera ich finansowo, pokrywając w całości koszty utrzymania mieszkania. Twierdzenie pozwanego, że czyni to dlatego, iż synowie mają do niego żal ze względu na śmierć ich matki i że w połowie są właścicielami mieszkania (ze względu na spadek po matce), nie stanowią dla Sądu żadnego logicznego usprawiedliwienia. Będąc właścicielami tym bardziej winni pokrywać, stosownie do przysługujących im udziałów, koszty stałe utrzymania mieszkania.

Podobnie nie do przyjęcia jest dla Sądu argument podnoszony przez pozwanego, iż nie zamierza podejmować dodatkowego zatrudnienia, czy pracować w godzinach nadliczbowych, albowiem „swoje w życiu przepracował i teraz potrzebuje spokoju”. Zgodnie z art. 135 § 1 k.r.o., Sąd orzekając o wysokości świadczenia alimentacyjnego bierze pod uwagę przede wszystkim możliwości finansowe zobowiązanego. J. S. pracuje w godzinach od 07:00 do 12:30. Dysponuje zatem wystarczającą ilością czasu, w którym mógłby podjąć pracę dorywczą, która pozwoliłaby mu w szerszym zakresie zaspokoić potrzeby powódki. Dysponuje wieloletnim doświadczeniem w pracy kierowcy. Dopóki pozwany ma obowiązek utrzymywania powódki, dopóty powinien dokładać wszelkich starań, aby zwiększyć swoje zarobki i zaspokoić potrzeby córki. To, że w obecnej sytuacji pozwany ocenia swoje środki finansowe jako wystarczające dla własnego utrzymania, nie zwalnia go z konieczności zadbania o potrzeby córki. Nie ma znaczenia, że nie utrzymuje z nią kontaktu.

Uzasadnione i podstawowe potrzeby powódki w chwili obecnej stanowią kwotę nie mniejszą niż 1 500 złotych miesięcznie. Obowiązek alimentacyjny wobec powódki winni realizować oboje rodzice w tym samym zakresie. Zatem pozwany winien łożyć tytułem alimentów kwotę wyższą o 200 złotych w stosunku do ustalonej trzy lata temu, czyli 750 złotych. Zdaniem Sądu, jest w stanie to czynić bez uszczerbku dla własnego koniecznego utrzymania. Przy efektywnym wykorzystaniu czasu wolnego jest w stanie pozyskać dodatkowy dochód. Opłaty związane z utrzymaniem mieszkania też może pomniejszyć, żądając od synów partycypacji w tych kosztach proporcjonalnie do wykorzystania mieszkania dla ich własnych potrzeb.

Wymagalność roszczenia Sąd określił od dnia 1 października 2020 r., tj. od momentu otrzymania przez pozwanego odpisu pozwu, albowiem w tej dacie pozwany powziął pewną wiadomość, iż potrzeby powódki nie są w pełni zaspokojone.

Sąd postanowił nie obciążać kosztami pozwanego procesu na podstawie art. 102 k.p.c., a na podstawie art. 333 § 1 ust. 1 k.p.c. z urzędu nadał wyrokowi w punkcie 1. rygor natychmiastowej wykonalności.

Pozwany wniósł apelację od wyroku Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie w pkt 1 ponad kwotę 650 złotych i wnosząc o jego zmianę poprzez obniżenie zasądzonej kwoty z 750 do 650 złotych miesięcznie oraz zmianę terminu wymagalności z 1 października 2020 r. na 27 kwietnia 2021 r.

W uzasadnieniu środka zaskarżenia pozwany wskazał, że po wykonanej pracy w firmie (...) wykonuje zlecenia dla firmy matki (...). Ponadto pozwany cierpi na zaburzenia adaptacyjne, zespół neurasteniczny, chorobę abstynencji, pourazową niestabilność kolan i przebył resekcję żołądka z powodu perforacji wrzodów. Ma także alergię i problemy ze wzrokiem, cierpi na bóle kręgosłupa. Dlatego nie podejmuje dodatkowego zatrudnienia. Nie może zmuszać synów do pokrywania kosztów mieszkania, w którym nie zamieszkują, a jedynie w nim nocują. Skarżący podkreślił nadto, że nie posiada oszczędności, aby wyrównać alimenty od października 2020 r. Dlatego wniósł o przesuniecie terminu płatności.

Powódka domagała się oddalenia apelacji na koszt skarżącego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Orzeczenie o świadczeniach alimentacyjnych musi być odniesione z jednej strony do usprawiedliwionych potrzeb uprawnionych, z drugiej do zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanych rodziców (art. 135 § 1 k.r.o.). Żądanie zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego uzasadnia każda istotna zmiana stosunków określających owe możliwości i potrzeby (art. 138 k.r.o.).

Jeśli chodzi o możliwości zarobkowe pozwanego, nie można zapominać, że rodzice mają obowiązek dokładać należytej staranności w swoich działaniach, by podołać ciążącemu na nich obowiązkowi alimentacyjnemu. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego, zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody byłyby większe, a istniejące warunki społeczno - gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 1975 r., III CRN 236/76, LEX nr 7875).

Należy także z całą mocą podkreślić, że obowiązek alimentacyjny wobec dzieci małoletnich lub niezdolnych do samodzielnej egzystencji ma priorytetowe znaczenie. Rodzic winien dzielić się z dzieckiem najskromniejszym choćby dochodem, nawet kosztem określonych potrzeb własnych, w razie potrzeby ograniczając je do absolutnie niezbędnego minimum. Swoje działania w sferze wydatków winien zaś planować w taki sposób, aby nie zagrażały brakiem możliwości zaspokojenia elementarnych potrzeb uprawnionego.

Sąd Okręgowy podziela wnioski Sądu pierwszej instancji, że możliwości zarobkowe pozwanego wykraczając poza wynagrodzenie minimalne z uwagi na rodzaj świadczonej pracy i doświadczenie zawodowe. Dolegliwości i schorzenia, na które cierpi pozwany, jak wskazuje sam skarżący, nie czynią go niezdolnym do pracy i pozwalają na wykonywanie pracy w pełnym wymiarze. Zdaniem Sądu, w dzisiejszej sytuacji gospodarczej i tzw. rynku pracownika, które to zjawisko obserwujemy od dłuższego czasu, pozwany ma możliwość osiągania wynagrodzenia oscylującego wokół kwoty 3 000 złotych, pracując w normalnym wymiarze czasu pracy.

Zgodzić należy się także z argumentami Sądu Rejonowego, że należyta dbałość o uzyskiwanie środków na realizację obowiązku alimentacyjnego wymaga, aby pozwany domagał się od synów partycypacji w pewnych kosztach związanych z mieszkaniem, ponieważ w określonym zakresie z mieszkania tego korzystają (formę tego korzystania stanowi nocowanie, na które wskazuje skarżący), a w każdym razie rezygnacja przez pozwanego z tej możliwości nie może odbywać się kosztem uprawnionej do alimentacji.

Rację należy przyznać również Sądowi pierwszej instancji w zakresie daty początkowej podwyższenia świadczeń. Wzrost potrzeb powódki nastąpił przed wniesieniem pozwu w przedmiotowej sprawie, a zatem z chwilą doręczenia jego odpisu roszczenie było wymagalne.

Podsumowując, zakres ustalonego przez Sąd pierwszej instancji obowiązku alimentacyjnego pozwanego na rzecz powódki został ustalony w oparciu o kryteria art. 138 w zw. z art. 133 i 135 k.r.o. Tym samym zaskarżone orzeczenie ocenić należy jako w pełni prawidłowe, a apelację jako bezzasadną. Dlatego też Sąd Okręgowy - na zasadzie art. 385 k.p.c. - orzekł o jej oddaleniu.

O kosztach zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powódki 135 złotych, czyli opłatę za czynności pełnomocnika ustaloną według stawki minimalnej - § 4 ust. 1 pkt 9 w zw. z § 2 pkt 2 oraz § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.