Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lipca 2021 roku.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący Sędzia Katarzyna Powalska

po rozpoznaniu w dniu 29 lipca 2021 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Kancelarii (...) SA z siedzibą w K.

przeciwko M. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Sieradzu

z dnia 28 kwietnia 2021 roku, sygn. akt I C 125/21

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Sieradzu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 320/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Sieradzu z dnia 28 kwietnia 2021 roku w sprawie I C 125/21 z powództwa Kancelarii (...) S.A. z siedzibą w K. przeciwko M. S. o zapłatę oddalono powództwo.

W pisemnym uzasadnieniu powyższego orzeczenia Sąd I instancji odniósł się do ustalonego przez siebie stanu faktycznego, z którego to wywiódł brak podstaw do uwzględnienia powództwa i zasądzenia żądanej kwoty na rzecz strony powodowej. Sąd Rejonowy wskazał, że powód nie wykazał istnienia zobowiązania po stronie pozwanej, to jest związania pozwanej jakąkolwiek umową ze zbywcą wierzytelności – powoływanej przez powoda umowy pożyczki, której stroną była pozwana. Jak wskazał Sąd Rejonowy – powód nie przedstawił temuż Sądowi do oceny takiej umowy, czym nie sprostał obowiązkowi ciążącemu na nim z mocy art. 6 k.c.

Apelację od tego orzeczenia wywiódł pełnomocnik powoda, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy:

a)  art. 236 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie wydania postanowień dowodowych odnoszących się do poszczególnych wniosków dowodowych, a przy tym dokonanie oceny tychże dowodów w sytuacji, gdy są nie może opierać postępowania dowodowego w oparciu o dowody prawidłowo niewprowadzone do postępowania,

b)  art. 339 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie przez Sąd Orzekający analizy przedstawionych przez Powoda twierdzeń i dopiero po ich negatywnej ocenie przeprowadzenie postępowania dowodowego, w sytuacji gdy w/w przepis przy spełnieniu przesłanek do wydania wyroku zaoczonego nakłada obligatoryjny obowiązek dokonania oceny twierdzeń Powoda

Skarżący – z ostrożności procesowej – zarzucił również:

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, tj. brak wszechstronnego rozważania zebranego w sprawie materiału przez Sąd Odwoławczy i odmówienie mocy dowodowej przedłożonym w sprawie dokumentom, w sytuacji gdy przedmiotowe dokumenty winne być traktowane jako dowody należycie wykazujące istnienie przysługującej Powodowi należności,

b)  art. 308 § 1 k.p.c. przez jego niezastosowanie i zaniechanie przeprowadzenia przez Sąd I instancji dowodów z przedłożonych w postępowaniu dokumentów jako dowodów utrwalonych za pomocą urządzeń wskazanych w w/w/ przepisie,

c)  art. 208 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w przypadku powzięcia wątpliwości przez Sąd Orzekający, zaniechanie wezwania strony Powodowej do przedstawienia dowodów oraz zajęcia stanowiska, celem wyjaśnienia wątpliwości Sądu.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w całości i zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda kwoty 2.845,16 zł wraz z odsetkami liczonymi od dnia wytoczenia powództw do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania,

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz Powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania w całości wraz z obowiązkiem orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja skarżącego zasługuje na uwzględnienie i musi prowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Za w pełni trafny należy uznać zarzut skarżącego dotyczący naruszenia art. 339 § 2 k.p.c. Zgodnie bowiem z art. 339 § 1 k.p.c. sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew. Zgodnie zaś z art. 339 § 2 k.p.c. w przypadku, o którym mowa w § 1, przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o faktach zawarte w pozwie lub pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed posiedzeniem, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Uregulowania powyższe oznaczają, że wyrok zaoczny cechuje szczególna podstawa faktyczna. Jedynie wyjątkowo (w wypadkach wskazanych w ustawie) sąd może odstąpić od przyjęcia twierdzeń powództwa za podstawę rozstrzygnięcia i poczynić własne ustalenia faktyczne na podstawie materiału dowodowego. Kodeks postępowania cywilnego w art. 339 § 2 k.p.c. przewiduje jedynie dwa odstępstwa od tej zasady. Nie mogą stanowić podstawy wyrokowania fakty przytoczone przez powoda jeśli budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Dopiero wstępne przesądzenie przez sąd zaistnienia jednej z tych przesłanek otwiera kompetencję sądu do odstąpienia od obowiązku przyjęcia za podstawę faktyczną rozstrzygnięcia twierdzeń powoda. Zarazem stwierdzenie takich przesłanek dopiero aktualizuje powinności sądu co do weryfikacji twierdzeń w świetle materiału procesowego. Innymi słowy sąd przystąpić może do postępowania dowodowego jedynie wówczas gdy stwierdzi jedną z przesłanek z art. 339 § 2 k.p.c. Wskazuje na to wyraźnie sposób redakcji art. 339 § 2 k.p.c. który jako zasadę przyjmuje, że podstawą faktyczna wyroku zaocznego będą fakty przytoczone przez powoda ( Wyrok SA w Szczecinie z 5.06.2020 r., I ACa 31/20, LEX nr 3109810).

Niezależnie od wynikającego z art. 339 § 2 k.p.c. domniemania prawdziwości twierdzeń powoda z rzeczywistym stanem rzeczy, sąd ma każdorazowo obowiązek krytycznego ustosunkowania się do twierdzeń powoda z punktu widzenia ich ewentualnej zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. W przypadku wątpliwości w tym przedmiocie, sąd ma obowiązek przeprowadzić postępowanie dowodowe z urzędu ( Wyrok SN z 20.10.1998 r., I CKU 85/98, LEX nr 1216211). Innymi słowy, w kontekście wyroku zaocznego Sąd dokonuje oceny czy twierdzenia przytoczone przez powoda w pozwie są wątpliwe. Ocena dowodów następuje dopiero wówczas, gdy Sąd poweźmie wątpliwości albo też wskaże.

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy zauważyć należy, że Sąd I instancji dokonujący oceny twierdzeń nie wskazał, które z nich należało uznać za wątpliwe i z czego owe wątpliwości miałaby wynikać. W ocenie zaś Sądu Okręgowego, w oparciu o załączone do pozwu dokumenty nie było podstaw do powzięcia takich wątpliwości co do twierdzeń powoda w zakresie okoliczności istotnych dla dochodzonego roszczenia. Z tych względów stan faktyczny ustalony przez Sąd I instancji należy uznać za ustalony w sposób wadliwy, co uniemożliwia dokonanie prawidłowej subsumpcji i merytoryczne rozpoznanie istoty sprawy.

Słusznie wskazuje skarżący, że przystępując do wydania wyroku zaoczonego sąd orzekający dokonuje oceny twierdzeń powoda, nie zaś dowodów. Dopiero w przypadku, gdy Sąd powziąłby wątpliwości (i to uzasadnione), dopiero wówczas winien przeprowadzić postępowanie dowodowe i dokonać oceny dowodów. Zgodzić należy się ze skarżącym, że w przedmiotowym stanie faktycznym Sąd Rejonowy etap ten pominął, uzasadniając, że powód nie wykazał wierzytelności dochodzonej pozwem i wskazując, że nie sprostał wymaganiom z art. 6 k.c. Powyższe należy uznać za naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy i w konsekwencji doprowadziło do nierozpoznania jej istoty. Wobec takiego przyjęcia, bez pierwszoplanowego znaczenia są podniesione w apelacji pozostałe zarzuty naruszenia prawa procesowego, które tym samym nie wymagają odniesienia.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji nie odniósł się do tego, co było przedmiotem sprawy, lub gdy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, niezasadnie uznając, że konieczność taka nie zachodzi ze względu na występowanie materialno-prawnych lub procesowych przesłanek, które unicestwiają roszczenie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, Nr 1, poz. 22, z dnia 13 marca 2014 r., I CZ 10/14 i z dnia 6 sierpnia 2014 r., I CZ 48/14, nie publ.). Nierozpoznanie istoty sprawy ma miejsce także w razie dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby czynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej. Respektowanie uprawnień stron wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego uzasadnia w takich wypadkach uchylenie orzeczenia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, OSNC 2013, Nr 5, poz. 68, z dnia 23 września 2016 r., II CZ 73/16, nie publ., z dnia 8 marca 2017 r., IV CZ 126/16 nie publ. i z dnia 8 marca 2017 r., IV CZ 130/16, nie publ.).

Z tych względów, zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, przy pozostawieniu sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego zgodnie z treścią art. 108 § 2 k.p.c.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy – mając na względzie poczynione wcześniej uwagi – powinien dokonać oceny twierdzeń powoda przez pryzmat normy z art. 339 § 2 k.p.c. w kontekście możliwości wydania wyroku zaoczonego i na tej podstawie rozstrzygnąć o zasadności wywiedzionego w pozwie żądania. W przypadku zaś wzbudzenia w Sądzie I instancji uzasadnionych wątpliwości co do twierdzeń powoda albo stwierdzenia, że zostały one przytoczone w celu obejścia prawa, wówczas Sąd przeprowadzi postępowanie dowodowe.

Biorąc powyższe pod uwagę, orzeczono jak w sentencji wyroku.