Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

Protokolant: Diana Puczkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 maja 2021 r. w Warszawie

sprawy S. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania S. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 2 kwietnia 2020 r. znak (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 642/20

UZASADNIENIE

S. M. w dniu 5 maja 2020 r. złożył do Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., odwołanie od decyzji z 2 kwietnia 2020 r., znak: (...), odmawiającej przyznania mu prawa do przeliczenia świadczenia emerytalnego.

Uzasadniając swe stanowisko ubezpieczony podniósł, że w dniu 20 stycznia 1999 r. Wojewoda (...) poświadczył mu posiadanie obywatelstwa polskiego na podstawie art. 12 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2007 Nr 120, poz. 818), zgodnie z którym osoby przybywające do Polski, jako repatrianci nabywają obywatelstwo polskie z mocy prawa. Dodał, że zanim nabył obywatelstwo w drodze repatriacji, mieszkał oraz pracował na Białorusi. W okresie od września 1970 r. do sierpnia 1996r. był zatrudniony jako nauczyciel języka rosyjskiego w szkołach na Białorusi. W dniu 19 września 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję znak: (...), w której ponownie ustalił mu wysokość kapitału początkowego. Ubezpieczony nie zgodził się z wysokością i sposobem ustalenia kapitału początkowego. Podkreślił, że podany wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego, tj. 38,78 %, jest nieadekwatny. W jego ocenie wskaźnik ten powinien wynosić 143,28 %. Odwołujący zaznaczył również, że nabył obywatelstwo polskie w trybie repatriacji, wobec tego świadczenie emerytalne winno być dla niego wyliczone jak dla obywateli Polski. Przyjęte do obliczeń lata pracy na Białorusi powinny być traktowane równorzędnie z pracą w Polsce. Tymczasem przyjęty wskaźnik został naliczony jak wskaźnik dla obywateli polskich, pracujących za granicą. Nadmienił, że powyższa decyzja została przez niego zaskarżona do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie, który wyrokiem z dnia 6 marca 2018 r. oddalił odwołanie wskazując, że nie przedłożył on dowodów, potwierdzających rzeczywistą wysokość otrzymywanego wynagrodzenia. W związku z tym w dniu 6 marca 2020 r. złożył w organie rentowym dokumenty, potwierdzające wysokość rzeczywistych zarobków za lata 1985-1996 wraz z wnioskiem o przeliczenie emerytury oraz ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego z uwzględnieniem wynagrodzenia, które uzyskiwał na Białorusi przed nabyciem polskiego obywatelstwa. Jednak pomimo złożenia ww. dokumentacji, organ rentowy wydał w dniu 2 kwietnia 2020 r. decyzję odmowną wskazując, że aktualne przepisy nie przewidują uwzględnienia przy ustalaniu kapitału początkowego dla repatrianta, wynagrodzenia uzyskiwanego w okresie zatrudnienia za granicą. W ocenie ubezpieczonego ze stanowiskiem organu rentowego nie można się zgodzić, bo zgodnie z treścią art. 16c ustawy o repatriacji po wydaniu decyzji o uznaniu za repatrianta przy ustalaniu prawa osoby do świadczeń emerytalnych i rentowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz ich wysokości okresy zatrudnienia za granicą uwzględnia się jako okresy składkowe. Skoro te okresy są z mocy prawa uznane za okresy składkowe, to zgodnie z art. 5 ustawy emerytalnej przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości powinny one zostać uwzględnione. Ponadto przepis art. 8 ustawy emerytalnej stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okres ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe. Tym samym ustalając ponownie wysokość kapitału początkowego, organ rentowy powinien uwzględnić rzeczywiste zarobki uzyskiwane przez niego w latach 1985-1996, a nie minimalne wynagrodzenie za pracę, tym bardziej, że przepis art. 15 ustawy emerytalnej ma zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy nie można ustalić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W konkluzji odwołania, ubezpieczony wniósł więc o zmianę zaskarżonej decyzji i przeliczenie emerytury, jak również o ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego z uwzględnieniem rzeczywistego wynagrodzenia uzyskiwanego z tytułu zatrudnienia na Białorusi w latach 1985-1996, a także o zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych (odwołanie z dnia 5 maja 2020 r. k. 3-5 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy powołał się na treść art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.) który stanowi, że podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenia społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Zgodnie zaś z ust. 6 tego artykułu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyjaśnił, że w przypadku repatriantów nie można ustalić przeciętnej podstawy wymiaru składki, ponieważ nie ponosili takiej składki na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Polsce. Jeżeli natomiast nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniom i wymiaru czasu pracy. W myśl zaś art. 15 ust. 2b ww. ustawy przepisy ust. 2a stosuje się odpowiednio do osób uznanych za repatriantów. Organ rentowy dodał, że powołany przez odwołującego art. 16c ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji, który stanowi, że po wydaniu decyzji o uznaniu za repatrianta przy ustalaniu prawa osoby, o której mowa w art. 16 ust. 1 i 2 lub 2a do świadczeń emerytalnych i rentowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz ich wysokości okresy zatrudnienia za granicą uwzględnia się jako okresy składkowe, nie odnosi się do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Organ rentowy nadmienił również, że pomiędzy Rzeczpospolitą Polską, a Republiką Białorusi nie obowiązuje umowa o zabezpieczeniu społecznym. Z powyższego wynika więc, że podstawa wymiaru emerytury repatrianta nie może być ustalona według jego zarobków uzyskanych za granicą przed przyjazdem do Polski. W związku z powyższym, organ rentowy uznał, że decyzja z dnia 2 kwietnia 2020 r. jest prawnie i faktycznie uzasadniona, a odwołanie jako bezzasadne winno podlegać oddaleniu. Na poparcie swego stanowiska, organ rentowy przywołał utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego (odpowiedź na odwołanie z dnia 29 maja 2020 r. k. 23 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. M., urodzony w dniu (...), nabył obywatelstwo polskie jako repatriant. Odwołujący posiada wykształcenie wyższe, ukończył studia na (...) Uniwersytecie Państwowym im. (...) uzyskując tytuł filologa, wykładowcy języka rosyjskiego i literatury (kopia dyplomu wraz z tłumaczeniem k. 19-20, zaświadczenie k. 21 akt kapitałowych).

W okresie od dnia 9 września 1970 r. do dnia 27 kwietnia 1972 r. odwołujący pracował na stanowisku nauczyciela języka rosyjskiego. Od dnia 5 maja 1972 r. do dnia 21 maja 1974r. odbywał służbę wojskową. Następnie, od dnia 15 sierpnia 1974 r. został zatrudniony w szkole jako nauczyciel języka rosyjskiego i literatury. Z dniem 23 grudnia 1974 r. przeniesiono go na stanowisko nauczyciela języka niemieckiego. Od dnia 14 lutego 1977 r. do dnia 21 grudnia 1984 r. odwołujący pracował w M. Komitecie Dzielnicowym, natomiast w okresie od dnia 8 stycznia 1985 r. do dnia 30 sierpnia 1996 r. w (...) placówkach oświatowych, początkowo jako wychowawca w świetlicy szkolnej, a następnie jako nauczyciel języka rosyjskiego i literatury (książeczka pracy wraz z tłumaczeniem k. 12-18 akt kapitałowych).

W dniu 26 października 1998 r. S. M. uzyskał zezwolenie na pobyt stały na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W dniu 20 stycznia 1999 r. Wojewoda (...) poświadczył odwołującemu obywatelstwo polskie, które nabył jako repatriant (zaświadczenie z dnia 11 grudnia 2017 r. k. 6, zaproszenie z dnia 28 października 1997 r. k. 79, decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 października 1998 r. k. 80-81, poświadczenie obywatelstwa k. 82-85 a.s.).

S. M. w Polsce był zatrudniony u następujących pracodawców: od dnia 1 października 1996 r. do dnia 30 czerwca 1997 r. w Szkole Podstawowej nr (...) w W. na stanowisku nauczyciela języka rosyjskiego w wymiarze 8/18 etatu. Następnie w okresie od dnia 18 października 1996 r. do dnia 30 czerwca 1997 r. świadczył pracę w (...) Liceum Ogólnokształcącym im. (...) w W. na stanowisku nauczyciela języka rosyjskiego w wymiarze 13/18 etatu. W okresie od dnia 30 listopada 1997 r. do dnia 19 czerwca 1998 r. był zatrudniony w Zespole Szkół (...) w W. na stanowisku nauczyciela języka rosyjskiego w wymiarze 10/18 etatu, a od dnia od 1 września 1998 r. do dnia 31 sierpnia 2002 r. pracował w Zespole Szkół (...) w W. na stanowisku nauczyciela języka rosyjskiego, przy czym od dnia 1 września 1998 r. do dnia 31 sierpnia 2001 r. w wymiarze 18/18 etatu, a od dnia 1 września 2001 r. do dnia 31 sierpnia 2002 r. w wymiarze 10/18 etatu (świadectwo pracy z dnia 20 czerwca 1997 r. k. 4, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 5, świadectwo pracy z dnia 30 czerwca 1997 r. k. 6, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 7, świadectwo pracy z dnia 19 czerwca 1998 r. k. 8, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 9, świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 2002 r. k. 10, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 11 akt kapitałowych).

S. M. w dniu 8 stycznia 2008 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o ustalenie kapitału początkowego (wniosek z dnia 8 stycznia 2008 r. wraz z załącznikami k. 1 - 21 akt kapitałowych).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w decyzji z dnia 7 lutego 2008 r., znak: (...), ustalił dla S. M. wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 433,05 zł. Do jej obliczenia oraz do obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 35,47 %. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 35,47% przez kwotę 1.220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (35,47 % x 1.220,89 zł = 433,05 zł). Jednocześnie do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto okresy składkowe w wymiarze 27 lat, 4 miesięcy i 26 dni, tj. 328 miesięcy, współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego, wynoszący 80,21% oraz średnie dalsze trwanie życia. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 81.275,92 zł. Jednocześnie organ rentowy poinformował, że sprawa może być przedmiotem ponownego rozpatrzenia po nadesłaniu zaświadczenia potwierdzającego równorzędność dyplomu uzyskanego na (...) Uniwersytecie Państwowym z dyplomem ukończenia studiów wyższych w Polsce (decyzja organu rentowego z dnia 7 lutego 2008 r., k. 26-27 akt kapitałowych).

Decyzją z 27 marca 2008 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. ponownie ustalił S. M. wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął postawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 433,05 zł, ustaloną w decyzji z dnia 7 lutego 2008 r., okresy składkowe w wymiarze 27 lat, 4 miesięcy i 26 dni, tj. 328 miesięcy, okresy nieskładkowe w wymiarze 3 miesięcy i 1 dnia, tj. 3 miesiące, współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wynoszący 81,68 % oraz średnie dalsze trwanie życia. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 82.339,73 zł (decyzja organu rentowego z dnia 27 marca 2008 r. k. 34 akt kapitałowych).

W dniu 19 września 2017 r. organ rentowy wydał z urzędu kolejną decyzję znak: (...) o ponownym ustaleniu kapitału początkowego. Do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 473,46 zł. Z kolei do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego i do obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto najniższe wynagrodzenie pracowników od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1995 r. oraz przeciętną postawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne od 1 stycznia 1996 r. do 31 grudnia 1998 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 38,78 %. Organ rentowy wskazał, że do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjął wynagrodzenia ubezpieczonego w kwocie: 28.100,00 zł za 1989 r., 2.648.000,00 zł za 1990 r., 7.365.00,00 zł za 1991 r., 19.200.000,00 zł za 1993 r., 25.800,00 zł za 1994 r., 3.420,00 zł za 1995 r., 5.304,05 zł za 1996 r., 5.515,10 zł za 1997 r. i 5.196,87 zł za 1998 r. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 38,78 % przez 1.220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (38,78 % x 1220,89 zł = 473,46 zł). Dodatkowo do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto okresy składkowe w wymiarze 27 lat, 4 miesięcy i 26 dni, tj. 328 miesięcy, okresy nieskładkowe w wymiarze 3 miesięcy i 1 dnia, tj. 3 miesięcy, współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wynoszący 81,17 %, a także średnie dalsze trwanie życia. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 85.355,60 zł. Jednocześnie organ rentowy poinformował, że do obliczenia stosunku podstawy wymiaru składek oraz kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3 ustawy emerytalnej, w latach 1996-1998 przyjęto sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok oraz odpowiednią liczbę miesięcy, w których ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu społecznemu na postawie przepisów prawa polskiego (decyzja ZUS z dnia 19 września 2017 r. k. 38-39 akt kapitałowych.).

Decyzją z dnia 30 października 2017 r., znak: (...), organ rentowy przyznał S. M. emeryturę od dnia 1 października 2017 r. (decyzja ZUS z dnia 30 października 2017 r. - nienumerowana karta akt emerytalnych tom II).

S. M. złożył odwołanie od decyzji z dnia 19 września 2017 r. Powyższa sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt VII U 46/18. Prawomocnym wyrokiem z dnia 6 marca 2018 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie S. M. od decyzji organu rentowego z dnia 19 września 2017 r., znak: (...). W uzasadnieniu ww. rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy wskazał, że odwołujący zarówno na etapie postępowania przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, jak i w trakcie postępowania przed Sądem nie przedstawił żadnych dowodów potwierdzających rzeczywistą i faktyczną wysokość otrzymywanego wynagrodzenia w spornych okresach. Wobec braku dostatecznych danych organ rentowy zastosował art. 15 ust. 2a w związku z art. 15 ust. 2b ustawy emerytalnej, przyjmując za podstawę wymiaru składek kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników. W związku z tym, że średnia arytmetyczna stosunku podstawy wymiaru do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy z okresów przyjętych do obliczeń wynosiła 38,78 %, została ona przyjęta przez Zakład w sposób prawidłowy. Sąd Okręgowy wskazał też, że wskaźnik wysokości postawy wymiaru kapitału początkowego nie ma stałej wysokości, a jego wysokość jest uzależniona od sumy wynagrodzeń otrzymywanych przez ubezpieczonego lub, gdy nie można ustalić tych kwot, przyjmuje się wówczas kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 6 marca 2018 r. wydany w sprawie o sygn. akt VII U 46/18 k. 10-15 a.s.).

W dniu 6 marca 2020 r. ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego. Do ww. wniosku załączył dokumentację wskazującą na wysokość otrzymywanego wynagrodzenia w latach 1985-1996 z tytułu wykonywania pracy na terytorium Białorusi, tj. za 1985 r. – 2.149,64 rubli, za 1986 r. – 2.453,29 rubli, za 1987 r. – 2.635,61 rubli, za 1988 r. – 2.664,37 rubli, za 1989 r. – 2.760,80 rubli za 1990 r. – 2.948,87 rubli, za 1991 r. – 6.147,81 rubli, za 1992 r. – 32.159,35 rubli, za 1993 r. – 783.719,95 rubli, za 1994 r. – 4.429.263,28 rubli, za 1995 r. -8.165.534.46 rubli i za 1996 r. – 10.140.136,03 rubli (wniosek z dnia 6 marca 2020 r. wraz z dokumentacją- nienumerowane karty akt emerytalnych tom II).

W dniu 2 kwietnia 2020 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...), mocą której odmówił S. M. ponownego przeliczenia emerytury przez ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego za granicą. Organ rentowy w uzasadnieniu decyzji wskazał, że w przypadku repatriantów nie można ustalić przeciętnej podstawy wymiaru składki, ponieważ nie ponosili oni takiej składki na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Polsce. Jeżeli natomiast nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniom i wymiaru czasu pracy. Organ rentowy dodał też, że pomiędzy Rzeczpospolitą Polską, a Republiką Białorusi nie obowiązuje umowa o zabezpieczeniu społecznym. Z tego wynika natomiast, że podstawa wymiaru emerytury repatrianta nie może być ustalona według jego zarobków uzyskanych za granicą przed przyjazdem do Polski (decyzja ZUS z dnia 2 kwietnia 2020 r., znak: (...) – nienumerowana karta akt emerytalnych tom II).

Od powyższej decyzji organu rentowego, S. M. złożył odwołanie do tut. Sądu, inicjując tym samym niniejsze postępowanie (odwołanie z dnia 5 maja 2020 r. k. 3-5 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach niniejszej sprawy, w tym także na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach rentowych odwołującego. Ich autentyczność, jak również zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy, nie była kwestionowana przez żadną ze stron procesu. Dokumenty zostały więc ocenione jako wiarygodne źródło informacji o okolicznościach faktycznych, które były w sprawie w zasadzie bezsporne, gdyż strony różniły się nie co faktów, ale co do oceny prawnej przepisów prawa materialnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie S. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.), kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Na podstawie art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Z kolei w myśl art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18 z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. Dyspozycja powołanego art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej odsyła do treści art. 15. Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 6, podstawę wymiaru emerytury stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego:

1)  w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego
z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę, albo

2)  w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresy podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie z art. 15 ust. 3 ustawy emerytalnej, do podstawy wymiaru emerytury lub renty, o której mowa w ust. 1 i 2, dolicza się kwoty przysługujących ubezpieczonemu w danym roku kalendarzowym wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, a także wartość rekompensaty pieniężnej ustaloną zgodnie z pkt 3 załącznika do ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent. Do podstawy wymiaru wlicza się również kwoty zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych lub stypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej niezdolności do pracy, z zastrzeżeniem ust. 3a.

W myśl art. 15 ust. 4 ustawy emerytalnej, w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19.

Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy (art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej). Przepisy ten stosuje się odpowiednio do osób uznanych za repatriantów (art. 15 ust. 2b ustawy emerytalnej).

Sytuację repatrianta w zakresie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych w Polsce reguluje ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (jedn. tekst: Dz. U. z 2019r., poz. 1472 - dalej: "ustawa o repatriacji"), która w art. 16c ust. 2 stanowi, że po wydaniu decyzji o uznaniu za repatrianta przy ustalaniu prawa osoby do świadczeń emerytalnych i rentowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz ich wysokości okresy zatrudnienia za granicą uwzględnia się jako okresy składkowe.

W rozpatrywanej sprawie nie było sporu co do tego, że odwołujący został uznany za repatrianta oraz, że okresy jego zatrudnienia za granicą zostały zakwalifikowane jako okresy składkowe. W przedmiotowej sprawie organ rentowy ustalając kapitał początkowy, a następnie wysokość świadczenia emerytalnego odwołującego uwzględnił wszystkie udokumentowane okresy, zarówno te, kiedy odwołujący postawał w stosunku pracy w Polsce, jak i wówczas, gdy pracował na terenie Białorusi. Przedmiotem zgłoszonych w odwołaniu zarzutów był natomiast przyjęty przez organ rentowy sposób wyliczenia emerytury. Organ rentowy za okresy pracy za granicą przyjął wynagrodzenie minimalne, co S. M. kwestionował wskazując, że przedłożył dokumentację obrazującą rzeczywistą wysokość otrzymywanego przez niego wynagrodzenia za pracę w latach 1985-1996.

Przepis art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z FUS pozwala na zaliczenie do okresów składkowych okresów zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów. Przepis ten wyraża swoistą prawną fikcję, pozwalającą na uznanie okresu zatrudnienia, w którym składka nie była odprowadzana do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jako okresu składkowego. W tym kontekście omawiana norma ma szczególny i wyjątkowy charakter, a zatem nie może być interpretowana w sposób rozszerzający.

Odwołujący spełnia warunki z art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy emerytalnej, dlatego okres jego zatrudnienia na Białorusi podlegał zaliczeniu do stażu ubezpieczeniowego. Z tym, że staż ten przy kapitale początkowym jest wyliczany na dzień 1 stycznia 1999 r., bo na tą datę ustala się kapitał początkowy. Staż ubezpieczonego na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 27 lat, 4 miesiące i 26 dni okresów składkowych oraz 3 miesiące i 1 dzień okresów nieskładkowych. Przy wyliczaniu kapitału początkowego nie uwzględnia się natomiast stażu ubezpieczeniowego po 1 stycznia 1999 r. Ten jest uwzględniany przy wyliczaniu wysokości emerytury z art. 26 ustawy emerytalnej w formie odprowadzonych do systemu ubezpieczeń społecznych składek. Bezsporne jest, że z racji pracy na Białorusi do polskiego systemu ubezpieczeń społecznych nie były odprowadzane składki od wynagrodzenia osiąganego przez ubezpieczonego z tytułu pracy na terenie tego kraju. Nie ma przy tym znaczenia, że ubezpieczony nie ponosi za to winy. W prawie ubezpieczeń społecznych Sąd nie może bowiem kierować się zasadami współżycia społecznego, a wyłącznie literą prawa.

O ile zatem zgodnie z art. 6 ust, 1 pkt 9 ustawy emerytalnej ustawodawca zezwolił na zaliczenie okresów zatrudnienia ubezpieczonego na Białorusi przy wyliczaniu prawa do świadczenia w Polsce jako repatrianta, to już nie uregulował możliwości uwzględniania zarobków tam osiąganych przy ustalaniu wysokości świadczenia. Oznacza to, że skarżący – z uwagi na brak regulacji prawnej – nie może domagać się uwzględnienia zarobków z tytułu pracy na Białorusi przy obliczaniu świadczenia z polskiego systemu ubezpieczeń społecznych. Uwzględnieniu przy ustalaniu wysokości świadczenia podlegają bowiem tylko te okresy, w których była odprowadzana składka na ubezpieczenia społeczne, natomiast od wynagrodzenia ubezpieczonego uzyskiwanego na Białorusi taka składka nie została odprowadzona. Wyklucza to z kolei możliwość ustalenia wysokości kapitału oraz emerytury z uwzględnieniem zarobków osiąganych na terenie ww. kraju. Ponadto wskazać należy, że pomiędzy Rzeczpospolitą Polską, a Republiką Białorusi nie obowiązuje umowa o zabezpieczeniu społecznym. Z powyższego wynika więc, że podstawa wymiaru emerytury repatrianta nie może być ustalona według jego zarobków uzyskanych za granicą przed przyjazdem do Polski. W związku z powyższym, należy uznać, że decyzja z dnia 2 kwietnia 2020 r., znak: (...) jest zgodna z prawem.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. Zgodnie z art. 15 ust 1 ustawy emerytalnej, stanowi ją przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych. W myśl zaś art. 15 ust 2a ustawy emerytalnej, który zgodnie z ustępem 2b art. 15 ustawy stosuje się odpowiednio do osób uznanych za repatriantów, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, w myśl art. 16 ustawy emerytalnej, przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.

Skoro zatem brak jest podstaw do uwzględnienia zarobków ubezpieczonego z tytułu zatrudnienia na Białorusi, słusznie organ rentowy ustalił podstawę wymiaru składek w myśl art. 15 ust 2b ustawy emerytalnej w oparciu o minimalne wynagrodzenie za pracę. Potwierdził to również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2006 r. (II UK 115/05) wskazując, że w przypadku wyjazdu obywatela polskiego do pracy za granicę okres zatrudnienia za granicą uznawany jest za okres składkowy tylko wówczas, jeżeli w tym czasie były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce (art. 6 ust. 2 pkt 1d ustawy o emeryturach i rentach oraz art. 2 ust. 2 pkt 1d ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Brak składek w kraju eliminuje okres zatrudnienia za granicą jako okres składkowy i uniemożliwia uwzględnienie go w ustaleniu podstawy wymiaru emerytury według przepisu art. 15 ustawy o emeryturach i rentach. Uznanie zatem repatriantowi okresów zatrudnienia za granicą jako okresów składkowych na podstawie przepisu art. 16 ust. 4 ustawy o repatriacji, nie jest więc równoznaczne z prawem do ustalenia podstawy wymiaru emerytury w oparciu o zarobki uzyskiwane przed przyjazdem do kraju. Funkcjonowanie polskiego systemu ubezpieczeń społecznych oparte jest na zasadzie, że wysokość świadczenia emerytalnego (rentowego) zależy od udziału ubezpieczonego w jego tworzeniu. Ubezpieczony, w tym repatriant, musi więc posiadać określony okres składkowy, który pozwoli ustalić mu podstawę wymiaru według art. 15 ustawy o emeryturach i rentach. Dopiero wówczas może uzyskać dalsze zwiększenie świadczenia zgodnie z art. 53 ust. 1 tej ustawy, wynikające z posiadania okresów ubezpieczenia (składkowych i nieskładkowych). Ani ustawa o repatriacji, ani ustawa o emeryturach i rentach z FUS nie dają natomiast podstawy do stwierdzenia, że pomimo braku składek na ubezpieczenia społeczne w kraju, należy repatriantom zaliczyć również na zasadzie fikcji określoną wartość składek na ubezpieczenia społeczne. Przepisy ubezpieczenia społecznego mają charakter ściśle bezwzględnie obowiązujący, co wyraża się między innymi w tym, że podstawa wymiaru świadczenia nie może być ustalona w sposób dowolny. Każdorazowo podstawa wymiaru emerytury i renty ma być ustalona w sposób pewny i konkretny, co powoduje nawet o tym, że ubezpieczony, który nie udowodni wysokości swoich składek, może nie mieć ustalonej podstawy wymiaru. Ta zasada przesądza o tym, że ubezpieczonemu nie można ustalić podstawy wymiaru polskiej emerytury na podstawie jego zarobków uzyskiwanych na Białorusi w latach 1985-1996.

W związku z powyższym, Sąd oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

(...)