Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 3 lipca 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Gałas (spr.)

Sędziowie: SO Alicja Dziekańska

SO Anna Janas

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2020 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) z siedzibą w W.

o wykreślenie z KRS

na skutek zażalenia (...) spółki akcyjnej z siedzibą w M.

na postanowienie Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 7 kwietnia 2020 r., sygn. akt Wa XIII Ns-Rej.KRS (...)

postanawia:

oddalić zażalenie.

Alicja Dziekańska Anna Gałas Anna J.

Sygn. akt XXIII Gz 472/20

UZASADNIENIE

Na skutek wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) z siedzibą w W. z dnia 17 grudnia 2019 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie postanowieniem z dnia 19 marca 2020 r. w osobie referendarza sądowego: po zakończeniu postępowania likwidacyjnego, wykreślił wnioskodawcę z Krajowego Rejestru Sądowego.

W piśmie z dnia 31 marca 2020 r. (...) spółka akcyjna z siedzibą w M. zgłosiła swój udział w postępowaniu zainicjowany powyższym wnioskiem o wykreślenie podmiotu i wniosła o zawieszenie tego postępowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowania toczącego się na skutek pozwu, który wniosła przeciwko (...) sp. z o.o. w sprawie o zapłatę przed Sądem Rejonowym dla m. st. Warszawy w Warszawie, sygn.. akt: VIII GC 3229/19. Podkreślono, że (...) S. A. ma interes prawny w niniejszym postępowaniu o wykreślenie podmiotu z KRS, którego wynik wpływa bezpośrednio na toczące się postępowanie o zapłatę w ten sposób, że wykreślenie podmiotu z KRS skutkowałoby umorzeniem tego postępowania i nie pozwoli skarżącemu na zaspokojenie jego wierzytelności.

Postanowieniem z dnia 7 kwietnia 2020 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie odmówił (...) spółka akcyjna z siedzibą w M. dopuszczenia do udziału w sprawie.

Uzasadniając rozstrzygniecie Sąd Rejonowy zaznaczył, że (...) S.A. zgodnie z art. 510 § 1 k.p.c. nie ma interesu prawnego w udziale w niniejszym postępowaniu, ponieważ wynik tego postępowania nie dotyczy jej praw. O istnieniu interesu prawnego w postępowaniu rejestrowym nie może decydować okoliczność, że (...) S. A. wniosła przeciwko (...) sp. z o.o. w likwidacji pozew o zapłatę a wykreślenie tej spółki spowoduje umorzenie postępowania o zapłatę. Sąd w postepowaniu o wykreślenie nie dokonuje oceny praw wierzyciela. Skoro zatem, według Sądu Rejonowego wnioskującej spółce nie można przypisać statusu zainteresowanego, to należało odmówić mu udziału w tym postepowaniu.

(...) S.A. wywiodła zażalenie na to postanowienie, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu postanowieniu skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego (art. 510 § 1 k.p.c.) poprzez błędne uznanie, że wynik niniejszego postępowania nie dotyczy praw wnioskodawcy, a w konsekwencji błędne uznanie, iż wnioskodawca nie jest zainteresowany w niniejszym postępowaniu, podczas gdy skutek postepowania tj. wykreślenia spółki (...) sp. z o.o. w likwidacji uniemożliwi wnioskodawcy uzyskanie tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi, co doprowadzi do braku zaspokojenia wymagalnego roszczenia pieniężnego wnioskodawcy.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez dopuszczenie wnioskodawcy do udziału w postepowaniu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego nie zachodziły okoliczności faktyczne i prawne uzasadniające udział (...) spółka akcyjna z siedzibą w M. w postępowaniu rejestrowym (w sprawie o wykreślenie podmiotu z KRS).

Sprawa, w ramach której skarżąca spółka złożyła wniosek o dopuszczenie do wzięcia udziału toczyła się w postępowaniem nieprocesowym. Zgodnie z art. 510 § 1 k.p.c., zainteresowanym w sprawie jest każdy czyich praw dotyczy wynik postępowania. Musi to być interes prawny w postępowaniu nieprocesowym wynikający z pewnych zdarzeń prawnych rodzących obiektywną potrzebę wszczęcia postępowania w sprawie lub wzięcia w nim udziału. Sprawy dotyczące rejestracji spółek, zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym rozpoznaje się zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego w postępowaniu nieprocesowym. Zgodnie zaś z regulacją postępowania rejestrowego w art. 694 ¹ k.p.c., przez takie postępowanie należy rozumieć postępowanie, którego przedmiotem jest sprawa rejestrowa, czyli sprawa dotycząca m. in. wykreślenia z KRS, to zainteresowanym w postępowaniu rejestrowym jest spółka podlegająca wpisowi do KRS, nawet gdyby nie była wnioskodawcą (art. 694 ³ § 2 k.p.c.), natomiast (...) S.A. - wierzyciel podmiotu rejestrowego, który wytoczył przeciwko temu podmiotowi sprawę o zapłatę nie jest osobą zainteresowaną w sprawie w rozumieniu art. 510 §1 k.p.c., ponieważ wynik niniejszego postępowania rejestrowego nie będzie dotyczył jego praw wierzyciela. Sąd rejestrowy w ramach swojej kognicji w sprawie o wykreślenie po zakończeniu likwidacji nie miał uprawnień do oceny roszczenia wnioskującej spółki.

Wnioskująca spółka podnosiła w zażaleniu, że ma niewątpliwie interes prawny w przystąpieniu do postępowania rejestrowego o wykreślenie z KRS podmiotu, który jest jego dłużnikiem, ponieważ wykreślenie z KRS spowoduje umorzenie postępowania sądowego o zapłatę i uniemożliwi wierzycielowi uzyskanie tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi tj. tej wykreślonej spółce z o.o. Skarżąca w zażaleniu podnosi nadto, że zaskarżone postanowienie rażąco narusza jej prawa, ponieważ uniemożliwia jej dokończenie sporu przeciwko spółce i w konsekwencji domagania się uregulowania należności przez członków zarządu (likwidatorów) dłużnika na podstawie art. 299 k.s.h.

Stanowisko skarżącej i argumentacja odnośnie interesu prawnego są niezasadne i nie znalazły akceptacji Sądu II instancji. Wskazać należy, że w postępowaniu rejestrowym wnioskujący powinien wykazać, że ma interes prawny w udziale w takim postępowaniu, ponieważ samo złożenie oświadczenia o przystąpieniu nie czyni z konkretnej osoby uczestnika. Jeżeli wnioskujący jest wierzycielem podmiotu rejestrowego i ma uprawnienia do dochodzenia należności wobec spółki, to właściwym postępowaniem jest postępowanie sporne. Należy podkreślić, że w sprawie rejestrowej dotyczącej wykreślenia podmiotu z KRS nie dochodzi do oceny wierzytelności obecnych czy potencjalnych wierzycieli. Rozstrzygnięcie sądu rejestrowego w ogóle nie obejmuje kwestii majątkowych czy sporów między podmiotem rejestrowym a ewentualnymi wierzycielami. Jak wskazał Sąd Rejonowy interes skarżącego może mieć charakter ekonomiczny. Interes ekonomiczny zaś nie jest brany pod uwagę przy dopuszczeniu do udziału w sprawie rejestrowej.

Trzeba wyjaśnić, że w sprawie rejestrowej o wykreślenie z KRS, sąd rejestrowy ocenia dokumenty stanowiące podstawę żądanego wpisu (wykreślenia) a dotyczące przeprowadzonej likwidacji. Obowiązujące przepisy prawa spółek (k.s.h.) nie nakładają na likwidowany podmiot obowiązku zaspokojenia wierzycieli i całkowitego uregulowania zobowiązań, w sytuacji gdy nie pozwala na to majątek spółki oraz jej sytuacja finansowa, tym bardziej obowiązku takiego nie ma wobec wierzycieli spornych wierzytelności. Sąd rejestrowy ocenia zakończenie likwidacji.

Skarżący w zażaleniu, ani też wcześniej nie podniósł żadnych zarzutów dotyczących naruszenia jego praw w procesie likwidacji. „Likwidacja spółki jest ukończona wówczas, gdy w majątku spółki nie ma już żadnych składników majątkowych i okoliczność ta zostanie potwierdzona sprawozdaniem likwidacyjnym” (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 września 2007 r., II CSK 240/07). Taka okoliczność z kolei znajduje potwierdzenie w aktach rejestrowych i skarżący też jej nie podważał. Co więcej, w tym kontekście należy podkreślić, że postępowanie likwidacyjne może być zakończone nawet wtedy, gdy nie wszystkie zobowiązania spółki zostały spłacone. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 grudnia 2003 r. (IV CK 256/02) „Rozwiązanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością następuje w okolicznościach wskazanych w art. 262 k.h. (aktualnie 270 k.s.h.). Zaistnienie tych okoliczności uruchamia postępowanie likwidacyjne, którego zakończenie pozwala wykreślić spółkę z rejestru. Likwidacja jest zaś zakończona, gdy w majątku spółki nie ma już żadnych składników majątkowych i okoliczność ta zostanie stwierdzona sprawozdaniem likwidacyjnym. Zakończenia postępowania likwidacyjnego nie wyłącza brak zaspokojenia wierzycieli spółki. Gdyby taki warunek traktować jako negatywną przesłankę wykreślenia spółki z rejestru, to w istocie oznaczałoby to utrzymywanie jej bytu, mimo całkowitej utraty zdolności uczestniczenia w działalności gospodarczej przy jednoczesnym braku jakichkolwiek perspektyw co do możliwości wywiązania się z zaciągniętych zobowiązań. Jeżeli spółka nie pozostaje we władaniu jakichkolwiek składników majątkowych, to nie sposób w samym tylko jej istnieniu upatrywać możliwości zaspokojenia przez nią wierzycieli. W postanowieniu z dnia 18 grudnia 1996 r. (I CKN 20/96) Sąd Najwyższy wypowiedział następujący pogląd: "Możliwe jest wykreślenie z rejestru handlowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli w wyniku przeprowadzonego i zakończonego postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek, a mimo to zostaną nie spełnione zobowiązania ciążące na tej spółce". Stanowisko takie jest utrwalone i należy je w całości podzielić (por. także m. in.: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2002 r., I CKN 752/99, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2003 r., IV CK 256/02, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2006 r., II CSK 136/06, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2007 r., II CSK 240/07).

Na tle powołanej linii orzeczniczej, a konkretnie okoliczności mających znaczenie dla wykreślenia podmiotu z KRS należy wskazać, że nie stanowi przeszkody do uwzględnienia wniosku o wykreślenie okoliczność, że podmiot rejestrowy jest dłużnikiem, i że toczy się proces, w którym jest pozwanym a zatem pozostało jeszcze ewentualne niezaspokojone zobowiązanie wykreślanego podmiotu. Innymi słowy istnieje ewentualny dług podmiotu rejestrowego. Taki dług nie jest przeszkodą do wykreślenia spółki z KRS, podobnie jak proces o zapłatę takiego długu toczący się przed konkretnym sądem. Jak wynika z akt rejestrowych, likwidacja spółki (wnioskodawcy o wykreślenie) zakończyła się, a to obligowało likwidatora do złożenia wniosku o wykreślenie. Sprawozdanie likwidacyjne likwidatora z dnia 9 grudnia 2019 r. stwierdza, że spółka na zakończenie likwidacji nie posiada już żadnych środków finansowych ani innych składników majątku, z którego mogłyby być zaspokojone roszczenia potencjalnych wierzycieli. Sąd rejestrowy z kolei w sprawie o wykreślenie podmiotu po przeprowadzeniu likwidacji dokonuje oceny przeprowadzenia czynności likwidacyjnych i ich zgodności z prawem. Sąd Okręgowy wskazuje na zasadny i akceptowany powszechnie w orzecznictwie pogląd Sądu Najwyższego, że możliwe jest wykreślenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z rejestru także wtedy, jeżeli nie ma ona majątku pozwalającego na wypełnienie w toku postępowania likwidacyjnego wszystkich jej zobowiązań i pozostaną one niezaspokojone. Innymi słowy, możliwe jest wykreślenie z (...) spółki z o.o. z długami.

Odnosząc się do interesu prawnego skarżącego w sprawie o wykreślenie, to nie ma on związku z zakresem kognicji sądu rejestrowego w sprawie o wykreślenie podmiotu z KRS. Skarżąca z resztą na takie materialne i proceduralne powody jego udziału się nie powołuje. Skarżąca natomiast w istocie oczekuje wstrzymania wykreślenia spółki z KRS i powołuje się na to, że wykreślenie spółki spowoduje, że nie będzie mógł wykazać bezskuteczności egzekucji przeciwko tej spółce, a tym samym uruchomić postępowania przeciwko członkom zarządu zgodnie z art. 299 k.s.h.

Argumentacja skarżącej spółki nie zasługuje na uznanie. Na tle wskazanej kwestii „bezskuteczności egzekucji” i jej wykazywania kilkukrotnie wypowiedział się Sąd Najwyższy i tak w postanowieniu z dnia 30 listopada 2017 r., II CSK 353/17 w sposób dobitny stwierdził, że: „Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki można wykazywać nie tylko tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce na podstawie, którego prowadzona była przeciwko niej egzekucja, ale w każdy sposób, który wskazuje, że majątek spółki nie wystarczy na zaspokojenie jej wierzycieli. Stanowisko to można uznać za utrwalone w orzecznictwie, (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2003 r. IV CKN 1779/00 oraz wyrok z dnia 26 czerwca 2003 r., V CKN 416/01). W sytuacji, gdy oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości ze względu na brak środków na pokrycie kosztów postepowania egzekucyjnego, oczekiwanie, że dla wykazania bezskuteczności egzekucji wobec spółki potrzebny jest wyrok przeciwko spółce oraz prowadzenie na jego podstawie egzekucji przeciwko spółce dla uruchomienia postępowania przeciwko członkom zarządu na podstawie art. 299 k.s.h. jest pozbawione podstaw prawnych. Wstrzymywanie z tego powodu wykreślenia spółki z rejestru przedsiębiorców nie znajduje uzasadnienia, gdyż brak wyraźnych argumentów, aby z tego powodu utrzymywać w obrocie podmiot, który nie ma żadnego majątku.” Co istotne odnośnie zasadniczych i jedynych argumentów skarżącej spółki, Sąd Najwyższy w takich okolicznościach prawnych podkreślił bez wątpliwości, że w takiej sytuacji niezakończone procesy przeciwko spółce nie mogą być uznane za „bieżące interesy spółki” w rozumieniu art. 282 k.s.h. W ocenie Sądu Okręgowego odmienne stanowisko byłoby naruszeniem obowiązujących przepisów prawa.

Osobno, odnosząc się do zarzutu uniemożliwienia skarżącej spółce (wierzycielowi) otrzymania postanowienia od komornika o bezskuteczności komorniczej przeciwko spółce, wobec ustania jej bytu prawnego, w ocenie Sądu Okręgowego także ten zarzut jest bezzasadny, w szczególności w kontekście kognicji sądu rejestrowego w sprawie o wykreślenie podmiotu ale także w związku z możliwością wykazywania okoliczności bezskuteczności egzekucji za pomocą różnych dowodów. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 grudnia 2006 r. (II CSK 300/06) wskazał, że w szczególnie uzasadnionych wypadkach dopuszczalne jest odstępstwo od zasady, według której wierzyciel powołujący się na bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce z o.o. nie może pozwać członka jej zarządu na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. (art. 298 § 1 k.h.) bez uprzedniego uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce. Racjonalność tego poglądu jest oczywista na tle sprawy, w której zapadło to orzeczenia i także podobnych okoliczności, jak w sprawie niniejszej. Otóż, jeżeli spółka została wykreślona z rejestru, to wobec utraty przez spółkę bytu prawnego - należy uznać, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, usprawiedliwiający odstępstwo od zasady wyrażonej w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 1999 r., III CZP 10/99 i pozwalający w drodze wyjątku na wykazanie istnienia wierzytelności wobec spółki w procesie przeciwko członkom jej zarządu.

Na marginesie, należy wskazać, że Sąd II instancji nie znajduje zastosowania w okolicznościach tej sprawy powołanego w zażaleniu poglądu Sądu Najwyższego w postanowieniu z dnia 19 lipca 2005 r. (II PK 405/04), ponieważ dotyczy zupełnie innych kwestii niż w rozpatrywanej sprawie. W sprawie niniejszej nie istnieje żadne orzeczenie sądowe (z warunkiem wydania z depozytu), z którego wynikałby obowiązek przedłożenia przez wierzyciela prawomocnego wyroku przeciwko spółce.

Reasumując, Sąd rejestrowy miał podstawy faktyczne i prawne do odmowy dopuszczenia skarżącej spółki do wzięcia udziału w sprawie. Z tych powodów zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu a zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Alicja Dziekańska Anna Gałas Anna Janas