Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I ACa 593/17

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 29 listopada 2018 roku

Powód (...) Bank S.A. w W. wniósł o zasądzenie od pozwanej M. G. kwoty 87 225,08 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności kredytu lombardowego NBP od 14 września 2015 r., kwoty 10 007,19 zł tytułem odsetek oraz kwoty 3 922,90 zł tytułem opłat i prowizji.

W uzasadnieniu pozwu podał, że pozwana w dniu 25 marca 2014 r. zawarła z powodem umowę o kredyt. Pozwana nie wywiązała się z obowiązku spłaty kredytu, w związku z czym powód wypowiedział umowę. Kwoty wskazane w pozwie odpowiadają wysokości zadłużenia pozwanej.

Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 17 maja 2016 r. wydał nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

Pozwana M. G. w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniosła o oddalenie powództwa.

Zarzuciła, że wierzytelność dochodzona pozwem nie istnieje i brak jest podstaw prawnych do żądania zapłaty.

Sąd Okręgowy w Przemyślu, wyrokiem z dnia 6 czerwca 2017 r.:

I.  zasądził od pozwanej na rzecz powoda 101 095,17 zł z umownymi odsetkami od kwoty 85 225,08 zł od dnia 8 kwietnia 2016 r. w wysokości stopy procentowej dla wierzytelności przeterminowanych, wynoszącej czterokrotność oprocentowania kredytu lombardowego NBP, z tym że maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może przekroczyć w stosunku rocznym dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie,

II.  oddalił powództwo w pozostałej części,

III.  zasądził od pozwanej na rzecz powoda 7 492,38 zł tytułem kosztów postępowania,

IV.  odstąpił od obciążania pozwanej nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

W uzasadnieniu wyroku sąd ustalił, że (...) Bank S.A. w dniu 25 marca 2014 r. zawarł z pozwaną M. G., prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą P.H.U. (...) M. G., umowę o kredyt obrotowy - operacyjny ratalny, w kwocie 99 964,45 zł. Kwota kredytu obejmowała 97 100 zł z przeznaczeniem na cel operacyjny i 2 864,45 zł z przeznaczeniem na ubezpieczenie na życie. Kwota kredytu miała być spłacana w 60 miesięcznych ratach, płatnych w dniu 14 każdego miesiąca. Oprocentowanie kredytu było zmienne i stanowiło sumę marży kredytowej i stawki referencyjnej 12M WIBOR dla waluty kredytu. Pozwana złożyła też oświadczenie o przystąpieniu do Ubezpieczenia Życia i Zdrowia Kredytobiorców (...).

W dniu 25 marca 2014 r. pozwana złożyła dyspozycję uruchomienia środków z kredytu.

Pozwana początkowo spłacała raty kredytu zgodnie z umową. Pierwsze wezwanie do zapłaty zaległości w kwocie 4 718,45 zł powód wysłał w dniu 19 stycznia 2015 r., kolejne na kwotę 5 307,01 zł w dniu 23 marca 2015 r., natomiast ostateczne wezwanie do zapłaty kwoty 7 766,41 zł w dniu 19 maja 2015 r.

Powód wypowiedział umowę w części dotyczącej terminów i warunków spłaty zadłużenia, doręczając pozwanej w dniu 5 sierpnia 2015 r. oświadczenie w tym przedmiocie, wskazując na 30 dniowy termin wypowiedzenia, liczony od dnia następnego po doręczeniu pisma. Przeterminowana należność na dzień wypowiedzenia wynosiła 7 206,79 zł, wymagalne odsetki umowne 3 504,54 zł odsetki od niespłaconych w terminie należności 138,19 zł oraz opłaty i prowizje 2352,73 zł. W oświadczeniu o wypowiedzeniu bank wezwał pozwaną do zapłaty w/w kwot w terminie 30 dni od daty otrzymania pisma i wskazał, że brak zapłaty należności w terminie spowoduje wymagalność całej należności kredytu 87 225,08 zł wraz z odsetkami, w związku z wypowiedzeniem kredytu w trybie art. 75 ust. 1 ustawy prawo bankowe. W przypadku zapłaty zaległości wypowiedzenie umowy zostanie przez bank uznane za nieaktualne.

W dniu 8 kwietnia 2016 r. powód sporządził wyciąg z ksiąg bankowych, według którego zaległość pozwanej w tym dniu wynosiła 101 155,17 zł, w tym kapitał 87 225,08 zł, odsetki za nieterminową spłatę 10 007,19 zł i koszty 3 922,90 zł.

Sąd dokonał ustaleń na podstawie dowodów z dokumentów: umowy o kredyt, deklaracji przystąpienia do ubezpieczenia, regulaminu kredytowania, dyspozycji wypłaty, wezwania do zapłaty, wypowiedzenia umowy kredytu, potwierdzenia odbioru pisma zawierającego oświadczenie o wypowiedzeniu oraz wyciągu z ksiąg bankowych.

Sąd Okręgowy uznał, że powód wykazał w niniejszej sprawie, że pozwana jest dłużnikiem banku, o czym świadczy zawarcie umowy o kredyt. Przy zawarciu umowy pozwana złożyła oświadczenie, że rozumie i akceptuje treść umowy i parametry udzielonego kredytu. Oświadczyła też, że parametry kredytu zostały ustalone indywidualnie, że otrzymała Regulamin Kredytowania (...) i Tabelę Prowizji i Opłat (...) i zapoznała się z tymi dokumentami. Pozwana zawarła umowę o kredyt działając w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, jako profesjonalista. Niezasadne są zatem zarzuty pozwanej, że stawki określone w tabeli opłat i prowizji zostały jej narzucone.

Nie ma znaczenia dla sprawy okoliczność, że w umowie nie została jasno wskazana wysokość raty kredytu. Szczegółowe zestawienie należności zostało przedstawione do akt sprawy.

Nieuzasadnione są zarzuty pozwanej, że powód udzielił kredytu, pomimo wiedzy, iż ze względu na sytuację majątkową pozwana nie będzie w stanie spłacić zobowiązania. Pozwana nie może w ten sposób uchylić się od obowiązku spłaty zobowiązania. Bank, zgodnie z przepisami prawa bankowego, dokonuje analizy zdolności kredytowej kredytobiorcy, przy czym, nie jest wykluczone udzielenie kredytu osobie, która posiada inne zobowiązania z tego tytułu. Błędna ocena przez bank zdolności kredytowej może skutkować sankcjami ze strony nadzoru bankowego, nie prowadzi natomiast do zwolnienia kredytobiorcy ze zobowiązania. Pozwana prowadziła działalność gospodarczą, a podmioty gospodarcze niejednokrotnie zaciągają szereg zobowiązań kredytowych, co nie przesądza o ich zdolności kredytowej czy wyniku ekonomicznym.

Pozwana jako profesjonalista oceniała ze swojej strony ryzyko gospodarcze, związane z zaciągnięciem kredytu i dobrowolnie podjęła decyzję w tym przedmiocie.

Pozwana nie wykazała by oświadczenie o wypowiedzeniu umowy jest nieprawidłowe. Oświadczenie o wypowiedzeniu zostało jej doręczone, a odbiór przesyłki pozwana podpisała osobiście.

Wypowiedzenie umowy nie zostało dokonane pod warunkiem. Informacja, że w razie uregulowania należności wypowiedzenie zostanie przez bank anulowane nie stanowi warunku.

Bank nie miał w dacie wypowiedzenia kredytu, obowiązku informowania pozwanej o możliwości restrukturyzacji kredytu. Obowiązek ten został wprowadzony w art. 75 c prawa bankowego dopiero z dniem 27 listopada 2015 r. i nie ma zastosowania do stanów faktycznych sprzed daty wejścia w życie tego przepisu.

Sąd uznał za niezasadne zarzuty dotyczące nieprawidłowego zaliczenia dokonywanych przez pozwaną spłat. Wierzyciel, zgodnie z art. 451 § 1 k.c., ma prawo zaspokojenia z tego, co przypada na rachunek danego długu, przede wszystkim zaległych należności ubocznych i zalegających świadczeń głównych.

Sąd uznał, że wniosek pozwanej o rozłożenie spłaty należności na raty jest nieuzasadniony. Pozwana składając taki wniosek powołała się na swoją sytuację majątkową i brak pomocy ze strony małżonka, który ma liczne zobowiązania finansowe. Nie wskazała natomiast w sposób szczegółowy jaka jest jej sytuacja majątkowa oraz jakie raty jest w stanie spłacać. W tej sytuacji brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku ,zwłaszcza że rozłożenie na raty zawsze powoduje ograniczenie prawa wierzyciela do uzyskania roszczenia wraz z odsetkami.

Sąd Okręgowy oddalił powództwo co do kwoty 60 zł z tytułu kosztów doręczenia przesyłek, bowiem powód nie przedstawił dowodu na tę okoliczność.

O kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Od wyroku Sadu Okręgowego w Przemyślu w pkt I i III apelację złożyła pozwana, wnosząc o jego zmianę i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Wniosła również, na wypadek nieuwzględnienia apelacji, o odstąpienie od obciążania pozwanej kosztami procesu.

Zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego i prawa materialnego:

- błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że:

umowa o kredyt została skutecznie wypowiedziana na podstawie oświadczenia powoda, podczas gdy wypowiedzenie kredytu jest bezskuteczne, jako złożone pod warunkiem nieuregulowania należności wymienionych w oświadczeniu o wypowiedzeniu,

oświadczenie o wypowiedzeniu zawiera jedynie adnotację o tym, że bank anuluje wypowiedzenie w przypadku uregulowania należności w terminie, podczas gdy jest to wypowiedzenie umowy pod warunkiem

nie zachodzi szczególny przypadek, uzasadniający rozłożenie świadczenia na raty i pominięcie, że pozwana w dacie zawarcia umowy o kredyt miała inne zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek, w sytuacji gdy pozwana wykazała, iż umowę z powodem zawarła z uwagi na trudną sytuację materialną i konieczność rozwoju działalności gospodarczej, która jednak z powodu trudnej sytuacji na rynku przystała przynosić dochody, a pozwana nie ma środków na jednorazową zapłatę świadczenia,

- art. 233 § 1 k.p.c. przez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę dowodów:

Tabeli opłat i prowizji, przez przyjęcie jej jako dowodu w sprawie, w sytuacji gdy nie została ona podpisana czy parafowana przez pozwaną i brak jest dowodu na to, iż przedłożona do akt sprawy tabela stanowiła część umowy w dacie jej zawarcia. Podniosła również, że dokument ten nie zawiera wskazania, jakie przesłanki muszą być spełnione do naliczenia opłat, nie zawiera też daty jego obowiązywania,

(...) Bank S.A., podczas gdy regulamin ten nie został pisemnie zaakceptowany przez pozwaną, wiele warunków i postanowień zostało z góry narzuconych pozwanej i nie było z nią uzgadniane, a z treści regulaminu nie wynika, jak była data jego uchwalenia, ani by był on powiązany z umową o kredyt,

umowy o kredyt z dnia 25 marca 2014 r. przez błędne przyjęcie, że na podstawie § 9 pkt 4 umowy bank był uprawniony do naliczania wobec pozwanej wysokich opłat, podczas gdy umowa nie zawiera uregulowań w jakiej sytuacji bank jest upoważniony do pobierania opłat wynikających z tabeli, w szczególności w odniesieniu do kosztów wezwań do zapłaty, kontaktów telefonicznych, mailowych i sms, które to koszty są nieproporcjonalnie wysokie w stosunku do rzeczywiście poniesionych,

- art. 232 k.p.c. przez nadanie mocy dowodowej wyciągowi z ksiąg bankowych i uznanie podanej przez powoda wysokości zadłużenia, podczas gdy wyciąg z ksiąg bankowych nie korzysta już z mocy dokumentów urzędowych, a wysokość zobowiązania pozwanej nie została wykazana innymi dowodami,

- art. 89 k.c. w zw. z art. 58 § 1 i 3 k.c. przez jego niezastosowanie i przyjęcie, że wypowiedzenie umowy o kredyt było skuteczne, mimo iż zostało złożone pod warunkiem zwieszającym, a jednostronne oświadczenie woli o charakterze kształtującym nie może zostać złożone z zastrzeżeniem warunku,

- art. 75c ustawy prawo bankowe przez jego niezastosowanie, podczas gdy z uwagi na nieskuteczność wypowiedzenia kredytu, bank jest obowiązany umożliwić kredytobiorcy restrukturyzację zadłużenia. Ponadto błędny jest pogląd sądu, że przed wejściem w życie wskazanego przepisu bank nie był zobowiązany do restrukturyzacji, bowiem w sytuacji gdy przeterminowana należność była niewielka w stosunku do kwoty kredytu, bank winien podjąć działania zmierzające do zweryfikowania sytuacji majątkowej i gospodarczej kredytobiorcy, pod kątem możliwości spłaty.

Pozwana wniosła o dopuszczenie w postępowaniu apelacyjnym dowodów z odpisu wyroku w sprawie I C 1752/16, zawiadomienia w sprawie egzekucji należności, pisma procesowego z dnia 28.02.2017 r. w sprawie I C 1693/16, przekazu pocztowego, pisma Wojskowego Biura Emerytalnego z 9 marca 2017 r. i z 12 lipca 2017 r. – celem wykazania trudnej sytuacji majątkowej pozwanej i jej małżonka. Podała, że potrzeba powołania tych dowodów wynikła na obecnym etapie postępowania, z uwagi na składany wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.

Sąd Apelacyjny rozważył co następuje:

Sąd w postępwoaniu odwoławczym, na podstawie art. 381 k.p.c. oddalił wnioski dowodowe pozwanej, jako że dokumenty, które zostały przedstawione celem wykazania sytuacji majątkowej pozwanej i jej małżonka istniały i były pozwanej znane już w toku postępowania przed Sądem Okręgowym. Pozwana wskazała, że potrzeba powołania tych dokumentów wynikła później, z uwagi na złożenie przez nią wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Tego rodzaju uzasadnienie wniosku o dopuszczenie dowodu w postepowaniu apelacyjnym jest niezrozumiałe o tyle, że pozwana zmierza do wykazania na podstawie przedstawionych dokumentów, że zasadne jest rozłożenie zasądzonego od niej świadczenia na raty. Nie istnieje zatem żaden związek pomiędzy kwestią zwolnienia od kosztów sądowych, a wykazaniem zasadności wniosku o rozłożenie na raty, nie istniały bowiem żadne przeszkody do zgłoszenia i wykazania tych okoliczności przed sądem I instancji.

Wniosek o dopuszczenie dowodu z uzasadnienia sporządzonego przez sąd w innej sprawie cywilnej o podobnym stanie faktycznym, zgłoszony celem wykazania jakiego rodzaju rozstrzygnięcie zapadło, nie jest dopuszczalny. Przedmiotem dowodzenia są fakty, nie zaś poglądy przyjęte przez sąd w sprawie o zbliżonym charakterze. Pozwana ma prawo powoływania się dla wzmocnienia prezentowanej argumentacji na orzecznictwo innych sądów, jednakże orzeczenia te nie są podstawą do ustaleń stanu faktycznego w sprawie.

Pozwana zarzuciła, że sąd I instancji dokonał błędnych ustaleń faktycznych w sprawie, przyjmując że wypowiedzenie umowy o kredyt było skuteczne, mimo iż zostało dokonane pod warunkiem. Już samo sformułowanie zarzutu wskazuje, że w istocie nie dotyczy on ustaleń co do faktów, ale zmierza do podważenia oceny prawnej dokonanej przez sąd I instancji. Błąd w ustaleniach faktycznych może być podstawą apelacji, gdy skarżący wykaże iż w stanie faktycznym ustalonym przez sąd I instancji zachodzą sprzeczności między poszczególnymi ustaleniami lub, że sąd dokonał błędnej oceny dowodów.

Pozwana nie sprecyzowała żadnego zarzutu zmierzającego do wykazania, że fakty ustalone przez sąd w rzeczywistości nie miały miejsca, bądź że przebieg zdarzeń był odmienny niż przyjęty przez sąd. Poza sporem jest, że powód wystosował do pozwanej pismo, w którym zawarł stwierdzenie o wypowiedzeniu umowy, a pozwana pismo takie otrzymała, co potwierdziła własnoręcznym podpisem. Ocena czy oświadczenie powoda spowodowało skutek prawny w postaci ustania stosunku umownego należy już do sfery prawa materialnego i zostanie dokonana w dalszej części uzasadnienia.

Podobnie należy ocenić zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przez ustalenie, że nie zachodzi szczególny przypadek, uzasadniający rozłożenie świadczenia na raty. Pozwana nie wskazała na czym miało polegać błędne ustalenie stanu faktycznego w tym zakresie. Pozwana w apelacji podała, że w toku postępowania wykazała, że umowę z powodem zawarła z uwagi na trudną sytuację materialną i konieczność rozwoju działalności gospodarczej, która jednak z powodu trudnej sytuacji na rynku przystała przynosić dochody, a pozwana nie ma środków na jednorazową zapłatę świadczenia. Brak jest jednak w aktach sprawy dowodów pozwalających na ustalenie podnoszonych przez pozwaną okoliczności, a pozwana nie wykazała w tym kierunku żadnej inicjatywy dowodowej.

Nietrafiony jest zarzut, że sąd błędnie ustalił, iż oświadczenie o wypowiedzeniu zawiera jedynie adnotację o tym, że bank anuluje wypowiedzenie w przypadku uregulowania należności w terminie, podczas gdy jest to wypowiedzenie umowy pod warunkiem. Sąd Okręgowy ustalając stan faktyczny przytoczył treść oświadczenia banku złożonego w piśmie zawierającym oświadczenie o wypowiedzeniu. Żadna ze stron nie kwestionowała, że wskazane pismo miało taką treść, jaka wynika z przedłożonego do akt sprawy dokumentu. Sąd Okręgowy, w części zawierającej rozważania czy wypowiedzenie zostało dokonane pod warunkiem wskazał, że w piśmie zawarto adnotację iż jeżeli zaległa należność została uregulowana przed upływem terminu wypowiedzenia, pismo należy traktować jako niebyłe. Tego rodzaju stwierdzenie istotnie jest błędne, bowiem bank zwrócił się o potraktowanie wypowiedzenia jako nieaktualnego, ale w sytuacji gdy zaległa należność została już uiszczona przed datą wystawienia pisma. W takim przypadku rzeczywiście nie istniałaby podstawa wypowiedzenia z powodu przedstawionego w oświadczeniu powoda. Okoliczność ta nie ma jednak żadnego znaczenia dla sprawy, bowiem poza sporem jest że zaległe raty nie zostały w ogóle zapłacone.

Kolejne zarzuty naruszenia przepisów prawa procesowego dotyczą art. 233 § 1 k.p.c. przez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę dowodów i przyjęcie jako dowodu w sprawie tabeli opłat i prowizji, regulaminu kredytowania i umowy o kredyt. Pozwana powoływała się na to, że tabela opłat i prowizji oraz regulamin nie zostały podpisane, ani parafowane przez pozwaną, a tym samym brak jest dowodu na to by tabela i regulamin były powiązane z umową o kredyt zawartą między stronami.

Umowa o kredyt zawarta pomiędzy stronami została skonstruowana w ten sposób, że w pierwszej części zawiera warunki szczególne kredytu, precyzujące jego wysokość oraz wysokość ubezpieczenia, cel kredytu, jego parametry i postanowienia dodatkowe. W drugiej części, zamieszczonej bezpośrednio pod częścią szczególną, zawarto część ogólną umowy. W części ogólnej wskazano, że Regulamin Kredytowania (...) stanowi załącznik do umowy i jest jej częścią (część B umowy § 1 pkt 1). Pozwana ponadto potwierdziła, że otrzymała Regulamin Kredytowania i Tabelę Opłat i Prowizji i akceptuje warunki w tych dokumentach zawarte. Całość umowy – część szczególna i część ogólna została podpisana przez strony.

Z doświadczenia życiowego wynika, że kredytobiorcy nie zawsze czytają w sposób uważny całą treść umowy i analizują wszystkie jej postanowienia. Niemniej jednak, w sytuacji gdy pozwana akceptuje podpisem treść umowy, a następnie po kilku latach, w sytuacji gdy nie spłaca zaciągniętego kredytu, zgłasza zarzuty, iż w rzeczywistości nie otrzymała dokumentów, których doręczenie potwierdziła, jest obowiązana wykazać te okoliczności. Pozwana ograniczyła się jedynie do ogólnego stwierdzenia, że nie ma pewności czy regulamin i tabela opłat dotyczy zawartej przez nią umowy, nie wskazując na żadne okoliczności chociażby uprawdopodabniające jej twierdzenia. Pozwana nie przedłożyła dokumentów, które otrzymała przy zawarciu umowy w celu porównania ich z tymi przedłożonymi do akt sprawy, nie wskazała, by postanowienia regulaminu bądź tabeli opłat, które były załącznikiem do umowy zawierały jakiekolwiek odmienne postanowienia. W takiej sytuacji samo ogólne stwierdzenie, że nie ma pewności co do tożsamości tych dokumentów nie może prowadzić do podważenia wiarygodności dokumentów znajdujących się w aktach sprawy. Brak jest też podstaw do uznania, że pozwana miałaby parafować czy też podpisywać regulamin bądź tabelę opłat skoro doręczenie tych dokumentów pozwana potwierdziła w umowie.

Niezrozumiałe są twierdzenia pozwanej co do tego, iż zapisy regulaminu miałyby być z pozwaną indywidualnie uzgadniane. Regulamin jest zbiorem przepisów normujących wewnętrzne zasady postępowania banku i nie jest możliwe negocjowanie z kredytobiorcą jego postanowień. Regulamin może zostać zaakceptowany przez stronę umowy w całości lub też strony mogą wyłączyć niektóre jego postanowienia, jednakże co do zasady jego treść nie podlega negocjacjom. Pozwana zaakceptowała w umowie, iż do stosunku prawnego łączącego ją z bankiem mają zastosowanie postanowienia regulaminu kredytowania.

Podkreślenia wymaga również, że pozwana zawarła umowę o kredyt nie jako konsument, ale jako przedsiębiorca, czyli profesjonalny uczestnik obrotu gospodarczego. Winna zatem dołożyć należytej staranności przy zawieraniu umowy i nie może powoływać się na brak rozeznania czy świadomości co do przyjętych na siebie zobowiązań.

Wbrew zarzutom apelacji Tabela opłat i prowizji zawiera określenie przesłanek upoważniających bank do naliczenia opłat. Pozwana nie wskazała szczegółowych zarzutów w tym zakresie, a zatem sąd II instancji nie ma możliwości bardziej szczegółowego odniesienia się do tej kwestii. Umowa o kredyt istotnie nie zawiera odrębnych postanowień w zakresie wysokości opłat, bowiem w tym zakresie odsyła do tabeli. Pozwana przy zawarciu umowy nie kwestionowała przyjętych w tabeli kosztów upomnień. Jeżeli nawet odbiegają one od rzeczywistych ponoszonych przez bank kosztów, to w niniejszej sprawie pozwana poza ogólnie sformułowanym zarzutem, nie wykazała żadnej inicjatywy w kierunku wykazania tej okoliczności.

Pozwana złożyła również zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. przez nadanie mocy dowodowej wyciągowi z ksiąg bankowych i uznanie podanej przez powoda wysokości zadłużenia, podczas gdy wyciąg z ksiąg bankowych nie korzysta już z mocy dokumentów urzędowych, a wysokość zobowiązania pozwanej nie została wykazana innymi dowodami.

Poza sporem jest, że wyciąg z ksiąg bankowych nie jest dokumentem urzędowym i nie powinien być jedyną podstawą ustaleń wysokości zadłużenia. Nie można jednak zgodzić się z twierdzeniami apelacji, że w niniejszej sprawie ustalenia sądu zostały oparte wyłącznie na tym dokumencie prywatnym. Bezsporne jest w sprawie, że kwota kredytu została pozwanej wypłacona, niesporna jest również wysokość dokonanych przez pozwaną wpłat dokonanych w związku z przedmiotową umową. Powód przedstawił w kilku dokumentach sposób zaliczenia dokonanych przez pozwaną wpłat, wysokość naliczonych odsetek oraz innych opłat. Pozwana nie odniosła się do tych dokumentów w sposób merytoryczny, ograniczając się wyłącznie do zarzutu związanego z zaliczeniem wpłat na poczet należności ubocznych, którego nie podnosi już w złożonej apelacji. Skoro zatem pozwana przyznała fakt pobrania kwoty kredytu i nie kwestionowała wysokości dokonanej spłaty, nie jest zasadny zarzut, iż powód nie udowodnił wysokości roszczenia.

Pozwana nie wykazała skutecznie by sąd I instancji dokonał ustaleń sanu faktycznego w sposób wadliwy. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia zawarte w uzasadnieniu Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne.

Najistotniejszą kwestią w niniejszej sprawie jest skuteczność wypowiedzenia umowy o kredyt, w kontekście zarzutów pozwanej o niedopuszczalności wypowiedzenia dokonanego pod warunkiem.

Zgodnie z art. 89 k.c., powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego, chyba że taką możliwość wyłącza ustawa albo właściwości czynności prawnej. W postanowieniu składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2013 r., III CZP 85/12 zostało wyrażone stanowisko, że dopuszczalne jest, co do zasady, dokonanie czynności prawnej zawierającej zastrzeżenie, że jej skutek zależy od skorzystania z uprawnienia lub woli wykonującego zobowiązanie, a zdarzenie zależne od zachowania strony może polegać na spełnieniu lub niespełnieniu świadczenia.

Sąd Najwyższy, w wyroku z dnia 8 września 2016 r. II CSK 750/15 wskazał, że zastrzeżenie takie podlega ocenie na podstawie art. 353 1 k.c., z uwzględnieniem normatywnej konstrukcji warunku określonej w art. 89 k.c. Powołał się przy tym również na stanowisko tego sądu w sprawach IV CSK 118/07 i IV CSK 358/10, że nie jest wyłączona dopuszczalność zastrzeżenia warunku także w jednostronnej czynności prawnej obejmującej wypowiedzenie umowy oraz że warunkiem może być także spełnienie świadczenia, ponieważ zapłata nie zawsze jest zdarzeniem całkowicie uzależnionym od dłużnika.

W wyroku z dnia 24 września 2015 r. V CSK 698/14 Sąd Najwyższy dopuścił możliwość niestanowczego wypowiedzenia umowy o kredyt, w szczególnych okolicznościach, dotyczących stworzenia kredytobiorcy możliwości doprowadzenia do kontynuacji stosunku kredytowego na dotychczasowych warunkach.

W niniejszej sprawie powód, po wcześniejszych wezwaniach do zapłaty, złożył pozwanej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, dopełniając warunków formalnych wypowiedzenia określonych w umowie. Oświadczenie zostało pozwanej doręczone. W piśmie zawierającym wypowiedzenie został określony termin wypowiedzenia, zawarto również informację o skutkach wypowiedzenia – wymagalności całej kwoty kredytu. Jednocześnie bank wskazał, że wypowiedzenie zostanie uznane za bezskuteczne w przypadku uregulowania przez dłużnika zaległych należności w okresie wypowiedzenia. Powód zapewnił zatem pozwanej możliwość kontynuowania umowy na dotychczasowych warunkach w przypadku zapłaty nią zaległej kwoty 13 202,25 zł w terminie 30 dni od dnia doręczenia jej pisma.

Oświadczenie pozwanego nie budzi wątpliwości co do jego treści i nie ma potrzeby jego dodatkowej wykładni. Brak jest też podstaw do uznania, że tego rodzaju oświadczenie rodzi wątpliwości co do treści i dalszego istnienia stosunku prawnego łączącego strony. Wypowiedzenie zostało dokonane w sposób stanowczy, a jedynie ściśle określone zachowanie dłużniczki mogło doprowadzić do kontynuowania umowy. W tej sytuacji nie można przyjąć, by wypowiedzenie pod warunkiem było sprzeczne z istotą stosunku prawnego łączącego strony.

W przywołanym przez stronę pozwaną wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2009 r., II CSK 614/08 wskazano, że jednostronne oświadczenia woli wywierające z chwilą ich złożenia innej osobie wpływ na jej stosunki majątkowe z reguły nie powinny być dokonywane z zastrzeżeniem warunku, ochrona prawna bowiem interesów tej osoby wymaga, aby zakres skuteczności takich oświadczeń był od razu oznaczony. Jednakże w niniejszej sprawie nie ma potrzeby powoływania się na zagrożenie interesów pozwanej poprzez zastrzeżenie warunku, bowiem w wypowiedzeniu termin zakończenia trwania stosunku prawnego został wyraźnie i w sposób jasno określony, natomiast pozwana poprzez zapłatę należności mogła doprowadzić do kontynuowania umowy. Po jej stronie nie istniała zatem żadna niepewność czy niejasność co do jej sytuacji prawnej związanej z umową.

Niezależnie od wyżej przytoczonych argumentów, art. 89 k.c. nie określa konsekwencji zastrzeżenia w treści czynności prawnej warunku, mimo zakazu ze względu na właściwość tej czynności. W tej sytuacji oceny skutków naruszenia art. 89 k.c. należy dokonać na podstawie art. 58 § 1 i 3 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2009 r., II CSK 614/08). W sytuacji, gdyby uznać, że zastrzeżenie warunku jest niedopuszczalne, należy rozważyć czy po uznaniu tego warunku za nieważny czynność pozostaje w mocy w pozostałym zakresie. Z okoliczności sprawy w żaden sposób nie wynika, by bez zastrzeżenia możliwości uznania wypowiedzenia na bezskuteczne w przypadku zapłaty należności, bank nie dokonałby wypowiedzenia. Jak już wyżej wskazano, zastrzeżenie zostało dokonane na korzyść pozwanej i miało umożliwić jej kontynuowanie umowy. Bez tego zastrzeżenia wypowiedzenie i tak zostałoby dokonane, a zatem nie można przyjąć, że czynność prawna powoda jest nieważna.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku słusznie wskazał, że do stosunku prawnego łączącego strony nie miał zastosowania art. 75 c ustawy prawo bankowe, który obowiązuje od 27 listopada 2015 r.

Pozwana zarzuciła, że przeterminowana należność była niewielka w stosunku do zadłużenia, a zatem bank przed dokonaniem wypowiedzenia winien był podjąć czynności zmierzające do zweryfikowania sytuacji majątkowej i gospodarczej kredytobiorcy, pod kątem możliwości spłaty. W niniejszej sprawie pozwana zaprzestała spłaty kredytu i nie podjęła żadnych prób kontaktu z bankiem w celu ustalenia możliwości restrukturyzacji kredytu, pomimo upomnień i wezwań do zapłaty. Nie wykazała by podjęła jakiekolwiek czynności w tym kierunku, co więcej unikała kontaktu z bankiem, nie odbierając również telefonów. W tej sytuacji twierdzenie, że bank winien samodzielnie ustalać jakie są możliwości spłaty kredytu przez pozwaną i jaka jest jej sytuacja gospodarcza są bezzasadne. Nie są również uzasadnione twierdzenia o niewielkiej kwocie zadłużenia. W orzecznictwie niejednokrotnie wskazywano na potrzebę oceny wielkości zadłużenia w stosunku o kwoty kredytu, ale dotyczyło to sytuacji, kiedy dłużnik wywiązywał się z obowiązku spłaty, choć nie w pełnej wysokości, gdy do zapłaty pozostawały niewielkie odsetki bądź opłaty. Brak zapłaty kilku kolejnych rat, przy jednoczesnej bierności pozwanej i unikaniu kontaktu z bankiem, uzasadnia twierdzenie, że działania powoda nie pozostawały w sprzeczności z dobrymi obyczajami czy zasadami współżycia społecznego.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 września 2015 r. V CSK 698/14 wskazał, że wypowiedzenie umowy kredytowej stanowi na pewno bardzo dotkliwe dla kredytobiorców uprawnienie kształtujące banku w stosunku kredytowym, bo jego wykonanie może doprowadzić do zakończenia tego stosunku przed pierwotnie ustalonym okresem spłaty kredytu. W związku z tym nie może być ono wykonane w sposób nagły, zaskakujący dla kredytobiorcy, nawet jeżeli istnieją podstawy do jego podjęcia zgodnie z treścią umowy kredytowej.

W rozpoznawanej sprawie powód niewątpliwie nie podjął decyzji o wypowiedzeniu w sposób nagły czy zaskakujący dla pozwanej. Kilkakrotnie przesyłał wezwania do zapłaty, informując jednocześnie o tym, że brak spłaty zadłużenia może doprowadzić do wypowiedzenia umowy. Nie ma zatem podstaw do uznania, że bank zachował się nielojalnie wobec pozwanej bądź by nadużył swojego prawa.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko sądu I instancji, iż w niniejszej sprawie brak jest podstaw do rozłożenia zasądzonej należności na raty. Zgodnie z art. 320 k.p.c. rozłożenie na raty może nastąpić w szczególnie uzasadnionych wypadkach, przy czym sąd jest obowiązany rozważyć nie tylko sytuację pozwanego, ale również uwzględnić słuszny interes powoda. Rozłożenie na raty powoduje, że dłużnik zostaje zwolniony z obowiązku zapłacenia odsetek za okres od wydania wyroku do nadejścia terminu płatności poszczególnych rat. W związku z tym, zastosowanie art. 320 k.p.c. jest uzasadnione wówczas, gdy dłużnik znajduje się w trudnej sytuacji materialnej czy rodzinnej, ale jednocześnie ma realną możliwość wywiązania się z tak określonego obowiązku płatności (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 lipca 2017 r. I ACa 186/17, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 lutego 2016 r. I ACa 923/16). Pozwana podała, że jest w trudnej sytuacji materialnej, ale jednocześnie nie przedstawiła żadnych okoliczności uzasadniających przyjęcie, że będzie w stanie wywiązać się obowiązku zapłaty poszczególnych rat. W tej sytuacji, rozłożenie zasądzonej wyrokiem należności na raty nie umożliwi pozwanej wywiązania się z obowiązku zapłaty, a jednocześnie pozbawi powoda możliwości uzyskania odsetek za opóźnienie w pełnej wysokości.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanej jako bezzasadną.

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. Sąd uznał, że brak jest podstaw do odstąpienia od obciążania pozwanej kosztami postępowania. Niewątpliwie pozwana znajduje się w trudnej sytuacji materialnej, co jednak – bez wystąpienia innych szczególnych okoliczności – nie zwalnia od obowiązku zwrotu kosztów procesu poniesionych przez stronę wygrywającą proces.

SSA Kazimierz Rusin SSA Edyta Pietraszewska SSO del. Barbara Frankowska